Haarlem's Dagblad
Draagt i Jw rijwielplaatje
zichtbaar
Onzekerheid.
t
t a n ta t c f
i öan- i
Jlirtmui.uj
5 3().2>c)nüngm>
Dertien dooden
De uitbreiding van het
aantal verkeerslichten.
Echtelijk drama
Motor met groote snelheid
tegen boom gebotst.
56e Jaargang No. 16920
Uitgave Lourcns Coster, Maatschappij voor
Couran t-Uitraven en Algem. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EIS HUBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 19 Augustus 1938
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
posl f 3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1*5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regal.
Regelabnnnemcntsturieven op aanvraag
Vraag en aanbod 1-4 regel» f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes tie rubriek.
In den Europeeschen toestand is weer eens
een stadium van onzekerheid bereikt. Men
zou kunnen beweren dat die al sinds vele
jaren bestaat het hangt er maar van af
hoe men de zaak bekijkt maar ik bedoel nu
zoo'n situatie waarin de naald van den baro
meter tusschen mooi en slecht weer weifelt.
De zomermaanden zijn tot dusver nogal rus
tig verloopen, als men den voortdurenden
burgeroorlog in Spanje, tegenwoordig vrien
delijk betiteld als „de veiligheidsklep van
Europa" en de Jodenvervolging in Duitsch-
land, vooral ex-Oostenrijk, plus het nieuwe
anti-semitisme in Italië buiten beschouwing
laat. Dat zijn allemaal treurige dingen. Maar
de term „nogal rustig" betreft het Europee-
sche oorlogsgevaar. Iedereen weet dat Juli en
Augustus de „mooie maanden" zijn om oor
logen te beginnen zoodat we vanzelf al met
opluchting het buitenlandsche nieuws gaan
beschouwen als er anderhalve maand van de
twee om zijn en de vervaarlijke krijgsmachten
van ons tot-de-tanden-bewapend werelddeel
toonen nog geen neiging om in beweging te
komen.
Spanje is nu niet meer de gevaarlijkste
„haard". Tsjecho-Slowakije staat op den voor
grond en allen die de politieke situatie nauw
keurig volgen zien met spanning uit naar de
uitkomsten van Lord Runciman's onderhan
delingen. De Engelsche bemiddelaar heeft
gisteren tweeënhalf uur lang in het geheim
besprekingen gevoerd met Henlein, den leider
der Sudeten-Duitschers. Zijn zij nader tot el
kaar gekomen? Er zijn wat vage geruchten,
maar niemand weet het. Telkens duikt het
bericht op dat Runciman ook met Hitier zal
gaan praten. Dat zal denkelijk wel bewaarheid
worden, omdat het zoo lógisch schijnt. In-
tusschen hebben de geweldig groot opgezette
en langdurige Duitsche manoeuvres onrust
gewekt, blijkbaar niet het minst bij de Duit
sche bevolking zelf ,want de Berlijnsche beurs
geeft een zoo alarmeerende daling van staats
fondsen en industriëele waarden te zien dat
de twijfel aan de deugdelijkheid van de ge
heimzinnige Duitsche staatsfinanciën op
nieuw is toegenomen. Onze financieele mede
werker wijdt daaraan in zijn wekelijksche
kroniek, die morgen verschijnt, beschou
wingen die ik u ter lezing aanbeveel. Met
hem zullen zich velen verbazen over het feit,
dat zulk een voortgezette daling mogelijk
blijkt in een autocratisch geregeerd land.
Men is geneigd te denken dat de machtsmid
del n van den staat te groote verkooporders
van particulieren eenvoudig zouden verhin
deren.
Het nauwe contact tusschen Duitschland
en Italië, dat den indruk maakt van gemeen
schappelijk machtsvertoon en dat een extra-
onrustwekkend aspect krijgt door de weige
ring van paspoorten voor Italianen, die in
Frankrijk wilden reizen, heeft in Engeland en
Frankrijk grooten indruk gemaakt.
Maar de naald zou ook naar mooi weer
kunnen en blijkbaar verwachten velen
dat, want in de financiëele wereld is de
stemming vagelijk optimistisch. Men heeft al
zooveel dreigend vertoon met wapengeweld
gezien, heeft al zoo vaak beleefd dat het oor
logsgevaar omzeild werd en is nu minder
gauw beducht. Ook zijn de groote democrati
sche mogendheden, Frankrijk en Engeland,
kennelijk veel sterker geworden dan een paar
jaar geleden. Engelands bewapening is al
enorm toegenomen en Frankrijks innerlijke
kracht, die wankelend scheen, grootendeels
hersteld.
Men heeft niet meer den indruk dat de
machtscombinatie Duitschland-Italië sterker
is dan de dito Frankrijk-Engeland eerder het
tegendeel en hoopt op het duidelijke pacifisti
sche streven van het kabinet-Chamberlain.
Zoowel Italië als Duitschland verkeeren in
economische moeilijkheden. Breekt nu de tijd
niet aan waarop deze totalitaire staten tot in
binden bereid zullen zijn in ruil voor econo
mische hulp?zullen zij een dergelijk be
leid niet veel liever nastreven dan dat
Duitschland zioh in Tsjecho-Slowaaikseh avon
tuur zou storten met de onafzienbare ramp
zalige gevolgen die dit zou meeslepen?
Degenen die deze theorie huldigen vestigen
ook de aandacht op de uitputting van Japan,
dat in zijn oorlog tegen China kennelijk meer
ondernomen heeft dan waartoe het in staat
was, en op het Russische gevaar, West-Europa
bedreigend zoodra het een oorlog zou begin
nen.
Dit zijn enkele verschijnselen en veronder
stellingen die thans opgeld doen. Men mag
zich afvragen of de tijd voor een Europeesche
toenadering in politieken en vooral in econo-
mischen zin niet rijpende is. Men is ook ge
neigd de hoop te uiten dat een sterke econo
mische verzwakking van Duitschland, die
uitermate gevaarlijk zou zijn, tijdig door hulp
en samenwerking zal worden gestuit.
R. P.
Meer electriciteit gebruikt,
minder gas.
In de eerste zes maanden van dit jaar heeft
de gemeentegasfabriek c.a. 11.587.000 M3. gas
afgeleverd tegen c.a. 11.621.000 M3. gas in de
overeenkomstige periode van het vorige jaar.
Een vermindering dus van ongeveer 34.000 M3.
Het debiet van het gemeentelijk electriciteïts-
bedrijf is daarentegen toegenomen van c.a.
20.423.000 K.W.U. in eerste half jaar 1937 tot
c.a. 20.898.000 K.W.U. in het eerste half jaar
yan 1938.
CcivSt m
-*>*
r
De bandteekening van het boekwerk, waarin de tekst van de Oranjecantate,
welke 5 September door kinderen van leden van de afdeeling Oost der vereeni-
ging „Koninginnedag" uitgevoerd zal worden, is door den heer H. Blansert
gecalligrafeerd. De geheele tekst ook die welke het muziekboek siert van
de Oranjecantate, werd eveneens in prachtig rood, oranje en groen gekleurde
gekrulde letters door den vaardigen calligraaf vereeuwigd. De muziek in het
muziekboek werd door Reinier van 't Hoff geschreven. Zooals men weet werd de
Oranjecantate gecomponeerd en van tekst voorzien door mevrouw S. A. van
Heyningen de Jong. De uitvoering zal onder leiding van de componiste staan. De
boekwerken met den gecalligrafeerden tekst en de muziek, waarvan U op boven
staande foto een beeld krijgt, zullen aan H. M. de Koningin worden aangeboden.
bij vliegramp in Italië.
Watervliegtuig kort na den
start verongelukt.
Naar Havas uit Rome verneemt is
Donderdagmiddag een Italiaanscli
watervliegtuig, de MC 94, toebelioo-
rende aan de vliegtuigfabriek van
Macchi te Varese, aan boord waar
van zich bevonden de prefect van Va
rese, Mario Chiesa en zijn familie,
kort na den start neergestort.
De bemanning en de passagiers, in
het geheel dertien personen, zijn om
het leven gekomen. Het toestel werd
bestuurd door Guiseppe Burci.
Generaal Aldo Pellegrini, generaal
Felice Porro en andere deskundigen
hebben zich naar de plaats van het
ongeluk begeven.
Nader wordt gemeld, dat het onge
luk geschiedde een half uur na het
vertrek van het toestel. Het stortte
brandend neer bij Mormago. De
brandweer van Varese welke onmid
dellijk werd gewaarschuwd, kon geen
enkele hulp bicden aan de inzittenden
en moest zich beperken tot het blus-
schen van het brandende toestel.
Haarlem telt ruim 136.000
inwoners.
Aan het eind van de maand Juni
telde Haarlem volgens de statistische
gegevens der gemeente 136.390 inwo
ners. waarvan 71.182 vrouwen en
65.208 mannen. De vrouwen waren dus
ver in de meerderheid.
In het eerste halfjaar is het aantal inwo
ners met 1.034 toegenomen, en sedert Juni
1937 met 2.199.
ONGELIJK BIJ HET SPEL.
Twee jongetjes in een kuil
bedolven.
NOG VRIJ GOED AFGELOOPEN.
Donderdagmiddag waren op het oude ter
rein van de gasfabriek aan den Harmenjans-
weg eenige kinderen in het zand aan het
spelen. Daarbij gebeurde een ongeluk, dat
bijna twee slachtoffers had geëischt. De kin
deren hadden namelijk een kuil gegraven, die
ongeveer een meter diep was. Met dit onder-
grondsch verblijf waren de jongens zóó in
hun schik, dat zij den kuil, waarin de twaalf
jarige N. en de dertienjarige D. zich hadden
neergelaten, met takken gingen afdekken.En
op die takken werd nog een laag zand ge
stort. Dit laatste werd hun noodlottig, want
het zand begon te schuiven en weldra stortte
de geheele massa boven op de twee jongens,
die zich niet bevrijden konden.
De andere kinderen, die hevig ontdaan wa
ren, begonnen luid om hulp te schreeuwen.
Spoedig snelden omwonenden toe en ook de
brandweer werd gewaarschuwd, maar nog
voordat deze aanwezig was. waren eenige
mannen er reeds in geslaagd, de twee kinde
ren uit hun netelige positie te bevrijden. Het
bleek dat de oudste jongen, die niet alleen on
der het zand bedolven was geweest, maar ook
nog onder zijn vriendje had gelegen, bewus
teloos was. Dadelijk werd begonnen met het
toepassen van kunstmatige ademhaling,
waardoor spoedig het bewustzijn weer opge
wekt was. De jongen klaagde over pijn in den
rug en den hals, maar een dokter constateer
de, dat zich geen complicaties hadden voorge
daan, zoodat de jongen naar zijn woning kon
worden vervoerd. Donderdagavond was zijn
toestand bevredigend.
De andere jongen had geen letsel gekre
gen.
Cijfers voor de regeling der
lichten worden bestudeerd
Reeds geruimen tijd geleden hebben wij ver
meld dat het voornemen bestaat aan de ver
keerslichten in Haarlem uitbreiding te geven,
waarbij o.m. gedacht wordt aan de kruispun
ten ZijlstraatGedempte OudegrachtNas-
saulaan en JansstraatRidderstraat. Voor
dat men er toe kan overgaan een verkeerslicht
te plaatsen moet men natuurlijk nauwkeurig
weten hoe de gewone gang van het verkeer
ter plaatse is, hoeveel fietsers, auto's, motor
rijwielen, karren enz. deze punten passeeren
en in welke richting zij zich bewegen. Wie dus
ooit gemeend mocht hebben, dat het plaatsen
van verkeerslichten een vrij eenvoudige zaak
was, zal nu wel inzien, dat het in het geheel
niet eenvoudig is. Want vooraf moeten heele
reeksen cijfers bestudeerd worden en op grond
van de daaruit te trekken conclusies worden
er lichten geplaatst. Voor het leveren van
deze cijfers zijn den laatsten tijd een aantal
politie-agenten in burger bezig geweest met
het tellen van het verkeer. Het door hen ver
schafte materiaal zal worden bestudeerd en
dan. na de bestudeering. zal onze stad weer
met eenige verkeerssseinen worden verrijkt. En
op dat moment zal men misschien reeds weer
bezig zijn met voorbereidingen voor lichten,
welke elders in de stad misschien ook wel ge-
wenscht zijn. want ook na de komende uitbrei
ding zullen er nog wel punten in de stad zijn,
waar een automatische verkeersregelaar ge-
wenscht is.
Tellingen over het geheele land
In deze dagen worden ook over het geheele
land door den Rijkswaterstaat groote ver
keerstellingen gehouden, om de ontwikkeling
van het verkeer bij te houden en een goed
overzicht te krijgen van de verdeeling ervan
over de verschillende wegen. Deze tellingen
worden elk jaar gehouden, doch zijn eenmaal
in de drie jaar van grooteren omvang. Thans
is dit laatste ook het geval. Om den tellers
beschutting tegen slecht weer te verleenen
zijn op de groote wegen kleine huisjes ge
bouwd, waarvan er o.a. één op den Wagenweg
bij de Spanjaardslaan. Hierin verblijven de
tellers ook 's nachts, daar men ook aanteeke-
ning houdt van het verkeer tijdens de nachte
lijke uren.
Wagenweg minder druk.
Naar wij vernemen hebben de cijfers van bo-
vengenoemden post aan den Wagenweg thans
reeds uitgewezen, dat het verkeer over dezen
weg naar Sassenheim minder druk is gewor
den dan vorig jaar. De oorzaak hiervan meent
men te mogen zoeken in de in gebruik stel
ling van den nieuwen auto-snelweg Amster-
dam-Sassenheim.
Voor groot aantal bouwwerken
vergunning verleend.
In eerste half jaar 1938 bijna anderhalf
millioen meer dan in 1937.
Naar gegevens uit de statistiek der
gemeente Haarlem blijkt, dat de
bouwkosten van de werken, waarvoor
bouwvergunning werd verleend in het
eerste halfjaar van 1938 hebben be
dragen ƒ2.570.945. Over 1937 was dit
ƒ1.121.885, een verschil dus van rond
1.450.000.
Deze vermeerdering van het aantal bouw
werken heeft blijkbaar ook zijn invloed gehad
op het aantal werklooze bouwvakarbeiders in
Haarlem, want begin Juli van dit jaar waren
er 1046 werklooze bouwvakarbeiders bij de
Haarlemsche arbeidsbeurs ingeschreven (dit
aantal bedroeg in het begin van het jaar nos
2051) tegen 1331 begin Juli 1937.
Vanmorgen zoas het zoo vriendelijke
grasgroene -pleintje met de kleurige bloe
metjes van het Wüsonsplein veranderd
in een hooge rots in de branding van
den fietsenstroom.
Een rots, waarop menig fietser
strandde
Want de belastingambtenaren contro
leerden of wielrijdend Haarlem wel voor
zien was van de belastingmerken! De
meeste fietsers bleken inderdaad binnen
de paden der zoet te rijden, dat wil zeg
gen zij droegen hun rijioielplaatje óf op
de fiets of op de bovenkleeding. En zij,
die dat niet deden, werden onherroepelijk
bekeurd.
En dat vonden ze natuurlijk heelemaal
niet prettig. Inderdaad, het is ook niet
leuk om, wanneer men zoel een belas
tingplaatje bij zich heeft, tóch een boete
van f 0.50 te moeten betalenalleen om
dat men dat plaatje niet, zooals voorge
schreven is, op de fiets of op de boven
kleeding draagt. En de ambtenaren vin
den hét ook niet plezierig de menschen
daarvoor te moeten laten betalen. Doch
ambtenaren in functie mogen geen ge-
voelsmotieven laten meegelden. Zij heb
ben hun plicht te doen. Daarvoor zijn
zij er. En daarom, wielrijders, duidt het
den ambtenaren niet euvel wanneer ze U
bekeuren als een belastingplaatje
heeft. Want zij doen dat alleen als U
dat plaatje niet zichtbaar draagt! En
het wielrijdend publiek is volgens de zoet
verplicht om dat zoel te doen.
Dus wielrijders en xoielrijdsters,
denkt erom. draagt uzv rijzvielplaatje
óf op de fiets óf op de bovenkleeding,
anders moet U f 0.50 boete betalen!
Hedenmorgen werden op het Wüsons
plein gelukkig zoeinig personen aange
houden, die heelemaal geen belasting-
plaatje in hun bezit hadden. En indien
dat zoel eens het geval zoas mocht de
fiets den tocht per.auto voortzetten.
Zooals U op bovenstaande foto ziet. Een
slagersfiets. zoier berijder geen plaatje
had, zvordt bij de andere fietsen gevoegd
om opgeborgen te worden totdat de
eigenaar aan zijn plicht voldaan heeft.
Anders wordt U
onherroepelijk bekeurd
Het woord is aan
Inayat Khan:
Ik leer van mijn leerlingen
meer dan zij van mij leeren.
te Amsterdam
Man verwondt zijn
vrouw doodelijk met mes
AMSTERDAM. 19 Aug. Vanoch
tend kwart voor twaalf heeft zich in
de Koestraat te Amsterdam een dra
ma afgespeeld, waarvan een 29-jarige
vrouw het slachtoffer is geworden.
De ongeveer 36-jarige man heeft
zijn 29-jarige echtgenoote met wie hij
in onmin leefde, tijdens een twist met
een mes dermate verwond, dat zij on
middellijk overleed. Het slachtoffer
was moeder van 4 jeugdige kinderen.
De dader heeft zich na zijn daad bij
de politie aangemeld.
Berijder en duo-passagiere gedood.
In den vroegen avond van Don
derdag heeft zich in de Duitsche
gemeente Würselen een zeer ernstig
motorongeluk voorgedaan, waarbij
twee personen om het leven zijn ge
komen.
Door nog onverklaarbare oorzaak is de 39-
jarige motorrijder M. J. Schellen, woonachtig
te Kerkrade. met zeer groote snelheid tegen
een boom gereden. Zoowel de bestuurder van
het motorrijwiel als de op de duo gezeten
vrouw werden op slag gedood. Aangezien deze
vrouw, die waarschijnlijk een Duitsche is, geen
papieren bij zich droeg, kon haar identiteit
tot op heden nog niet worden vastgesteld.
De stoffelijke resten der slachtoffers zijn
naar het lijkenhuisje van Würselen overge
bracht.
HEDEN- 12 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
In het eerste half jaar van 1938 is in Haar
lem voor veel meer bouwwerken vergun
ning verleend dan in 1937. 1
Het verkeer op den WagenwegHceren-
weg blijkt minder druk te zijn geworden
sinds de auto-snelweg AmsterdamSas
senheim in gebruik is gesteld. 1
Haarlem telde einde Juni van dit jaar
136.390 inwoners. 1
Donderdagmiddag zijn op een terrein aan
den Harmenjansweg twee jongetjes in
een kuil onder het zand bedolven ge
raakt. Zij werden nog bijtijds gered. 1
Korte inhoud van het openluchtspel „Een
heid door Oranje", dat op Elswout opge
voerd zal wordci 3
De allegorische blocmenstoet tijdens de ju
bileumfeesten belooft een fraai schouw
spel te worden. 6
Op Vrijdagavond 2 September zal op de
Groote Markt een taptoe worden uitge
voerd. 6
BINNENLAND.
Een motorongeluk nabij Kerkrade heeft
twee dooden geëischt. i
In drie maanden zijn op onbewaakte over
wegen 21 ongelukken gebeurd; 19 men
schen verloren daarbij het leven. 3
Op een onbewaakten overweg in de ge
meente Duiven zijn twee personen ge
dood. 3
De flottieljeleider „Tromp" is Donderdag
plechtig in dienst gesteld. 3
BUITENLAND.
Bij een vliegongeluk in Italië zijn 13 per
sonen om het leven gekomen. 1
De Sudeten Duitschers hebben tegenover
Lord Runciman verklaard tot een com
promis mei Praag bereid te zijn. 4
Roosevelt heeft in een rede Canada steun
toegezegd in het geval van een aanval. 4
SPORT.
Het voetbalprogramma van 18 Sept27
November. 7
Een beschouwing over de Nedcrlandschc
ploeg bij de aanstaande wereldkampioen
schappen wielrennen. 1
ARTIKELEN.
R. P-: Onzekerheid. 1
Jhr. dr. J. C. Mollerus: Certificaten van oor-
sprong. 3
Speciale correspondentie: De maatregelen
tegen de Joodsche artsen in Duitschland. 4
H. D. Vertelling: „Aardbeien met slagroom"
door John. K. Smith. g
Rubriek voor vragen. g
Voor onze Jeugd. jq
de Jong: Het dertiende Zomereoncert
van de H. O. V. onder leiding van Hugo
de Groot. jj
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 3
