Haarlem's Dagblad
Een Betoog van
Churchill.
IE R komen natuurlijk nog altijd men-
schen bij ons, die voor de eerste maal
een Groentje opgeven.
Het belangrijkste
56o Jaarjrang No. 16925
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algera. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
De Hongaarsche rijksregent Horthy, die reeds eenige dagen de gast van Hitler is,
is Woensdagavond te Berlijn aangekomen. Hij werd o.a. verwelkomd door
Goering, dien men links op de foto ziet.
GEVANGENEN VOCHTEN OM
HUN LEVEN
Ontstellende bijzonderheden over
het gebeurde te Philadelphia.
Het woord is aan
Wijnaendts Francken:
Voor coJisequent en lo
gisch doordenken wordt niet
slechts verstand, maar ook
veel zedelijke moed vereischt.
Wij hebben in dit nummer het woord ge
geven aan den Britschen conservatieven poli
ticus en oud-minister Winston Churchill en
boven zijn beschouwing vermeld dat wij die
geheel voor zijn rekening laten. Bovendien
lijkt eenige commentaar onzerzijds wel ge-
Wenscht.
Churchill is verontrust door den inderdaad
geweldigen omvang van de thans gehouden
Duitsche manoeuvres. Hij somt verscheidene
onrustwekkende factoren op, zooals het groote
aantal der opgeroepen reserves, het opvorderen
van paarden en vrachtauto's voor het
transport van artillerie, het verbod aan man
nen onder de 65 om het land te verlaten en het
feitdat aan het einde dezer maand ander
half millioen Duitschers onder de wapenen
zullen zijn. Dan somt hij de verklaringen op,
die optimisten ook in de groote Engelsche
bladen aan deze verschijnselen geven,
hoopt van harte dat zij gelijk zullen krijgen
maar zou het als „gezonde voorzichtigheid"
beschouwen als de staten, die aan Duitsch-
land grenzen, soortgelijke oefeningen gingen
houden. Temeer omdat de manoeuvres in het
Rijnland en nabij de Tsjecho-Slowaaksche
grens plaats hebben. En tenslotte uit hij een
dreigend woord: „Iets als een neersabeling
van Tsjecho-.Slowakije met een militaire over
macht zou heel den stroom van menschelijke
denkbeelden van richting doen veranderen en
over den aanvaller een toorn brengen, die zich
tenslotte van al de grootste naties der wereld
zou meester maken".
Men kan de waarde van dit betoog ook an
ders zien en daarbij in aanmerking nemen
dat Winston Churchill wel tot de thans regee-
rende partij in Engeland behoort maar geen
deel van het huidige ministerie uitmaakt, zoo
dat hij alleen namens zichzelf spreekt. Zijn
stem is niet te beschouwen als de weerklank
van de openbare meening in Engeland, zoo
als trouwens blijkt uit zijn critiek op het
optimisme in de Engelsche pers. Buitendien
heeft hij zich altijd onderscheiden door ge
durfde meeningen, vaak hevige meeningen
en is hij in zooverre een ongewoon Engelsch
politicus, dat zijn begaafdheden zijn geschikt
heid voor rustige bezinning verre overtreffen.
Overigens is niet te ontkennen dat hij door
zijn groote ervaring en kennis van zaken, door
een zekere genialiteit als het op handelen aan
komt en door zijn welbesneden pen nog steeds
een man van invloed in zijn land is. Men
volgt zijn inzicht niet zoo snel maar is altijd
geneigd rekening te houden met hetgeen hij
betoogt.
In dit geval vermeldt hij niet alle inzichten
van hen die hij „de optimisten" noemt. Hun
voornaamste overweging Is, dat het huidige
internationale bestel voor Duitschland zeer
ongunstig js om een verrassenden overval op
Tsjecho-Slowakije te ondernemen. Immers,
niet alleen Engeland en Frankrijk zijn thans
zeer zwaar bewapend en sterker dan een paar
jaar geleden, maar bovendien is gebleken dat
Japan in China te veel hooi op zijn vork heeft
genomen en bezig is zich uit te putten in een
eindeloozen oorlog in dit geweldige gebied.
Het gevolg is dat de Russen ten aanzien van
Japan niet veel zorgen meer hebben en zich
met hun eveneens enorme weermacht in een
West-Eurppeesch conflict zouden kunnen
gaan mengen. Met al dergelijke overwegingen
moet men zeker in Berlijn rekening-houden.
Ook met de stemming in Amerika, die blijkens
de jongste redevoeringen van Roosevelt en
Huil ongunstig jegens Duitschland is.
Niettemin éou Churchill het als „gezonde
voorzichtigheid" beschouwen als de aan
Duitschland grenzende landen manoeuvres
gingen houden op dergelijke schaal als
Duitschland zelf doet. Acht hij het voorzich
tig, West-Europa op deze wijze inderdaad in
een legerkamp te veranderen? Het gevolg zou
een geweldig 'toenemen van de reeds be
staande spanningen zijn. De kolossale bewa
peningen leiden al tot voortdurende achter
docht. De gedeeltelijke mobilisatie van een
half dozijn landen zou op zichzelf tot oorlog
kunnen leiden, alleen door de psychotische
opwinding en angst die eruit ontstaan zouden.
Churchill vergeet bovendien nog een over
weging van „de optimisten". Het is mogelijk
en zelfs waarschijnlijk dat de groote omvang
der Duitsche manoeuvres de bedoeling heeft
van een dreigende demonstratie om de
Tsjecho-Slowaaksche regeering tijdens Runci-
man's bemiddeling tot de grootst mogelijke
toegeeflijkheid te bewegen. Inderdaad moet
men wel aannemen dat de regeering in Praag,
evenmin als Churchill en als anderen precies
wetend wat Hitier wil en beducht voor een
oorlog die land en volk zou vernietigen, in
haar houding beïnvloed wordt door het Duit
sche machtsvertoon. Maar een demonstratie is
nog geen oorlog. Mag men deswege, in een
voor Duitschland ongunstige conjunctuur, den
stoomketel der Europeesche spanningen 'tot
berstens toe gaan belasten met groote ma
noeuvres in vele landen, die het gevaar op
leveren dat een of ander nietig grensincident
tot onafzienbare gevolgen leidt?
Het is mogelijk dat Winston Churchill met
dit betoog, dat zoowel in Engeland als in ver
scheidene andere landen gepubliceerd wordt,
zijnerzijds een demonstratie wil geven. Net als
Duitschland er een geeft, alleen maar in min
der directen vorm. Maar dan lijkt het toch
wel goed beide demonstraties als zoodanig te
durven zien, derhalve niet te angstig te zijn
over de Duitsche manoeuvres en Churchill's
vorm van „gezonde voorzichtigheid" in twijfel
te trekken. Wij dienen erop te vertrouwen dat
de regeeringen de internationale machtsver
houdingen zuiver genoeg aanvoelen om het
gevaarlijke middel van paniekerige gedeelte
lijke mobilisatie ongebruikt te kunnen laten.
R. P.
De Haarlemsche Feestweek.
Café's mogen open blijven tot 2 uur.
Het college van B. en W. van Haarlem
heeft besloten dat toestemming gegeven zal
worden om de café's in de komende feest
week geopend te houden tot 2 uur 's nachts.
Er zal dan tot 1.30 uur muziek gemaakt mo
gen worden.
4&*3aM|a
Toen het stadsbeeld aan het Spaarne nog
beheerscht werd door „de Adriaan".
De wederopbouw van dezen door brand ver
woesten molen zal f 56.000 bedragen. Particu
lieren hebben nu reeds f 12.000 bijeenge
bracht, zoodat in totaal al f 22.000 voor dit
doel beschikbaar is. In het resteerende bedrag
van f34.000 zit evenwel „economische waar
de" die uit de exploitatie van den nieuwen
korenmolen zal kunnen komen. Hoeveel dit
is kan nog niet gezegd worden, maar er is na
tuurlijk nog geld tekort.
De vereeniging „De Hollandsche Molen" zal
alle krachten inspannen om „De Adriaan"
zoo spoedig mogelijk herbouwd te krijgen.
Niet onmogelijk is, dat aan het departement
van Sociale Zaken om een bijdrage gevraagd
zal worden, waarmede dan natuurlijk zou uit
gemaakt worden dat het werk in werkver
schaffing zou moeten worden uitgevoerd.
Chineesch verkeersvliegtuig
neergehaald.
Inzittenden van het toestel, dat
op het water terecht kwam, met
mitrailleurs beschoten.
13 a 14 dooden.
HONGKONG, 24 Augustus. Bij
Yoetsing nabij Macao is vandaag een
Chineesch passagiersvliegtuig door
Japansche toestellen neergeschoten.
Dertien a veertien personen moeten
hierbij om het leven gekomen zijn.
Klaarblijkelijk hebben alleen de piloot
de radiotelegrafist en een passagier
de ramp overleefd.
In 1939 een Coster-lentoonstelling te
Haarlem?
In 1940 worden in Duitschland groote fees
ten georganiseerd om de nagedachtenis van
Gutenberg te eeren, die. naar de Duitschers
aannemen, in 1439 de losse boekdrukletters
zou hebben uitgevonden.
Nederlanders geven die eer aan den Haar
lemmer Coster die Gutenberg zou zijn voor-
geweest met zijn uitvinding.
Daarom is in den kring van Haarlem's
Bloei de mogelijkheid overwogen te Haarlem
in 1939 het feit te herdenken dat Coster zijn
zoo belangrijke ontdekking deed. Er is daarbij
gedacht aan het organiseeren van een groot
opgezette tentoonstelling. Daaraan zijn even
wel financieele bezwaren verbonden. Het is
dan ook nog niet te zeggen of er kans is dat
deze plannen zullen doorgaan.
Het woonwagenkamp te Haarlem.
Wordt verplaatst van den Oudenweg naar
het N. B. Spaarne.
Het woonwagenkamp te Haarlem is thans
gevestigd op een terrein aan den Ouden Weg.
Daar het steeds meer in de bebouwing der
stad komt achten B. en W. verplaatsing naar
een terrein in de nabijheid van de woonsche
penhaven aan het Noorder Buiten Spaarne
gewenscht.
Zij deden aan den Raad daartoe een voor
stel, dat Woensdagmiddag werd aangenomen.
Maar nooit iemand, die het voor de
laatste maal doet, want bij elke nieuwe
gelegenheid, die zich voordoet komen
zij terug.
GEVANGENISBEWAARDERS
GEARRESTEERD.
PHILADELPHIA, 25 Aug. Onder beschul
diging den dood van vier gevangenen ver
oorzaakt te hebben zijn gisteren twee ge
vangenisbewaarders gearresteerd. De officier
van justitie, van wien bevel tot hechtenis uit
ging. verklaarde dat zij de gevangenen „le
vend hebben doodgestoomd".
Vijfentwintig gevangenen, die in de straf-
afdeeling waren ondergebracht, zijn tengevol
ge van de ontwikkelde hitte bewusteloos ge
worden. Indien de stoom nog één uur lan
ger was toegelaten zouden allen gedood zijn.
De officier van justitie bestempelde het als
waarschijnlijk, dat nog verdere arrestaties
zullen volgen.
Het onderzoek van gisteren heeft ongeloof
lijke dingen onthuld. Toen de heete lucht in
de beide cellen stroomden vochten zes gevan
genen vertwijfeld om een plaats aan de deur.
daar door een kleine spleet koude lucht kon
binnendringen. Zij rukten zich de kleeren van
het lijf en verloren tengevolge van de on
dragelijke hitte bijna het verstand. Ten slotte
werden ook de deuren zoo heet, dat de gevan
genen daardoor brandwonden opliepen.
Spoedig daarna bezweken vier van hen, de
twee anderen konden slechts in leven blijven
omdat zij hun plaats aan de deur hadden
weten te behouden. Ook in de aangrenzende
cellen ontstond en zoo groote hitte, dat 25
gevangenen bewusteloos werden.
Daarna werden zij in de buitenlucht ge
bracht om bij te komen. (United Press.)
FRANK HAWKS, de bekende Amerikaansche
vlieger, die verongelukt is. Hawks droeg den
bijnaam „menschelijke kogel".
Kinderverlamming.
In Haarlem en omgeving geen enkel geval.
In verschillende gemeenten in ons land zijn
in den laatsten tijd gevallen van kinderver
lamming geconstateerd.
Uit goede bron vernemen wij, dat zich in
Haarlem en omgeving gelukkig geen enkel
geval van dien aard heeft voorgedaan.
Doncïeriïag 25 ïiignslus 1938
Abonnementen per week fO.25. p maand
f 1.10. per 3 maanden f3.25. franco pc*
post f 3.55. losse nummer» 6 cent per ex,
Advertentiën1-5 regel» f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclame» f 0.60 per regel.
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regel» f 0.60, elke
regel tneer f 0.15. Groentje» tie rubriek.
Nieuwe vennootschap wil het
„wilde" husverkeer vervangen.
Reeds concessies aangevraagd.
's-GRAVENHAGE, 25 Augustus. In den
bijna eindeloozen strijd tusschen spoor en bus
schijnt een nieuw stadium te zullen aanbre
ken, zoo meldt men ons. En naar men van
de zijde van belanghebbenden meldt een
stadium waarin niet meer van strijd, maar
van samenwerking, of tenminste van overleg,
sprake zal zijn.
Een naamlooze vennootschap is namelijk
in wording, welke ten doel heeft busdiensten
te organiseeren. Het doel, dat misschien nog
wat veraf gelegen is. is een uitgebreid net
over het geheele land, natuurlijk zonder aan
tasting van die rechten, welke reeds zijn toe
gekend. Hiervoor zullen de benoodigde con
cessies worden aangevraagd. In het kort ge
zegd, is dus de bedoeling: vervanging van de
„wilde" verbindingen, welke thans bestaan,
door een georganiseerd verkeer.
Reeds hebben de oprichters concessie aan
gevraagd voor de verbindingen van Amster
dam met Hilversum, via Laren, Bussum en
Weesp en voorts met Huizen, Blaricum en
Baarn. Verder is het de bedoeling een ver
binding AmsterdamIJmuiden in het leven
te roepen.
Een voldoend werkkapitaal voor het inzetten
van goed-georganiseerde diensten op deze lij
nen, is bijeen. Het werkkapitaal bedraagt
drie-honderd-duizend gulden.
OUDE DAME TASCH ONTRUKT.
Dinsdagavond ongeveer tien uur wandelde
een 75-jarige dame met haar hondje in het
Weteringplantsoen te Amsterdam. Een onge
veer 25-jarige jongeman, die eveneens in het
plantsoen van den mooien nazomeravond leek
te willen genieten, knoopte een gesprek met
de oude dame aan. „Wat hebt u een aardig
hondje bij u" merkte de jongeman op en toen
in een diepgaand gesprek over het doen en
laten van het dier de aandacht van de oude
dame geheel op haar hond was gericht, ont
rukte de jongeman de vrouw plotseling haar
handtasch met zilveren beugel, waarin o.a.
eenig klein geld, en verdween in de duisternis.
Foto's van het Koninklijk Huis.
SPECIAAL ADRES
Kunsthandel LEFFELAAR,
WAGENWEG 102 TELEFOON 14011
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 12 PAGINA'S
ARTIKELEN.
R. P.: Een betoog van Churchill. 1
H. D. Vertelling: Gasten op komst 6
Dr. P. H. Schroder over de generale repe
titie van Eenheid door Oranje.
Voor de Vrouw lo
Winston S. Churchill: Wat wil Hitier? 4
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op Q
Geen vervroegde winkelsluiting
op Zaterdagavond.
Raad van Haarlem wijst een verzoek af.
Twee vereenigingen van R.K. winkelbedien
den hebben aan den raad van Haarlem ver
zocht de verplichte winkelsluiting (nu op 10
uur gesteld) op Zaterdagavond te vervroegen
tot 8 uur. Een gemeente heeft daartoe de
bevoegdheid in de Winkelsluitingswet als er
bijzondere omstandigheden zijn die daarvoor
pleiten.
B. en W. achten voor Haarlem die bijzon
dere omstandigheden niet aanwezig. Daarom
stelden zij voor het verzoek af te wijzen.
De Raad vereenigde zich met dit voorstel.
Verschillende sprekers gevoelden wel iets
voor het geopperde denkbeeld, maar dan
moest er een landelijke regeling komen, waar
toe de regeering het initiatief moet nemen.
Andere sprekers waren er op tegen de win
keliers, vooral in dezen crisistijd, nog meer
te binden.
Wordt „De Adriaan" herbouwd?
De gemeente Haarlem geeft 10.000,
De gemeenteraad van Haarlem heeft Woens
dagmiddag het voorstel van B. en W. aange
nomen om f 10.000 beschikbaar te stellen voor
den herbouw van den molen „De Adriaan"
aan het Spaarne.
Aan boord van het toestel, dat behoorde
aan de Chineesche Nationale Luchtvaartmaat
schappij, bevonden zich tal van vooraanstaan
de Chineesche bankiers. Zij waren in Hong
kong aan boord gegaan en op weg naar een
conferentie in Tsjoeng&ing.
Kort nadat het toestel was opgestegen, zond
de piloot, de Amerikaan Wood, het volgen
de radiobericht uit: „Worden achtervolgd
door Japansche vliegtuigen". De vervolgers
hebben toen, naar men van Chineesche zijde
ons mededeelde, het verkeerstoestel ingehaald,
waarop Wood gepoogd heeft op de rivier een
landing uit te voeren.
Inderdaad heeft de machine de ri
vier kunnen bereiken, doch toen de
inzittenden poogden, zich zwemmende
te redden werden zij met mitrailleurs
beschoten. Op het oogenblik wordt
met schepen en sloepen naar de ver
misten gezocht.
De luchtvaartmaatschappij heeft de be
trokken militaire Chineesche autoriteiten ver
zocht het wrak van het vliegtuig te laten be
waken tot het onderzoek heeft plaats gehad.
Een merkwaardige bijzonderheid is. dat de
president van de Chineesche wetgevende
macht, dr. Soen Fo, tevoren van plan was de
conferentie te bezoeken en slechts door een
toeval niet ook in het" toestel plaats had ge
nomen.
(United Press).
De uitvinding der Boekdrukkunst
Stakingsbeweging in Frankrijk
neemt ernstiger vormen aan.
Binnenkort staking in alle Middellandsche
Zeehavens?
Als antwoord op een uitnoodiging van de
vakvereeniging van havenarbeiders te Mar
seille hebben de arbeiders in de Corsicaan-
sche havens in beginsel aansluiting bij de
beweging van Marseille toegezegd. Zij hebben
besloten Zondag en 's nachts niet te werken
en geen overuren te zullen maken.
Ook de havenarbeiders te Algiers hebben
zich solidair verklaard met die van Marseille
voor wat betreft de overuren en den nacht
arbeid.
Na een telefoongesprek met hun gedele
geerden, die zich thans te Parijs bevinden,
hebben de vertegenwoordigers der haven
arbeiders bekend gemaakt, dat de beweging
zal worden uitgebreid tot alle Middellandsche
Zeehavens
Ongeluk in Japan eiselit 27 dooden
Vliegtuigen kwamen na botsing op twee
fabrieken terecht.
Woensdagavond bedroeg het aantal dooden
tengevolge van het vliegtuigongeluk te Omori
27.
Volgens de laatste cijfers door United Press
ontvangen hebben meer dan tweehonderd per
sonen ernstige of minder ernstige brandwon
den opgeloopen.
Naar thans blijkt vlogen beide vliegtuigen
op ongeveer 500 Meter boven het dicht be
volkte land, toen zij met elkaar in botsing
kwamen. De machines vielen neer op twee
kleine fabrieken, die zich daar bevinden met
het gevolg, dat eenige benzinetanks in brand
vlogen. De benzine verspreidde zich met
groote snelheid en kracht en spoedig had het
vuur zich over een groote oppervlakte ver
spreid. Alle gebouwen In de omgeving waren
van hout gebouwd en vormden een ware vuur
zee.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
De gemeente Haarlem stelt f 10.000 be
schikbaar voor herbouw van den molen
„de Adriaan" aan het Spaarne. 1
Tijdens de Haarlemsche feestweek mogen
de cafés tot 2 uur open blijven. Tot 1.30
uur zal muziek mogen worden gemaakt. 1
Het verzoek op Zaterdagavond te Haarlem
een vervroegde winkelsluiting in te voe
ren werd door den Raad afgewezen. 1
Het woonwagenkamp te Haarlem wordt
van den Ouden weg verplaatst naar een
terrein aan het N.B. Spaarne. I
500 jaar geleden werd de boekdrukkunst
(de losse letter) uitgevonden. In 1939
een groote tentoonstelling te Haarlem? 1
BINNENLAND.
Het aantal gevallen van kinderverlamming
breidt zich in de provincie Zuid-Holland
uit. 3
De regeering acht Mexicaansche olie voor
ons land ongewenscht. 3
Het aantal werkloozen blijft afnemen. 3
De regeering overweegt de steun voor den
tuinbouw met f 2 millioen te verhoogen. 3
BUITENLAND.
Bij Runciman's besprekingen zou reeds een
basis voor onderhandelingen gevonden
zijn. 4
De Hongaarsche rijksbestuurder Horthy
heeft gisteren in gezelschap van Hitier
zijn intocht in Berlijn gehouden. 4
SPORT.
Captain Eyston rijdt in een automobiel
met een snelheid van 558 K.M. per uur. 7
Engeland wint de laatste testmatch met
innings en 579 runs. 7
