Haarlem's Dagblad
Koele Bezinning.
Venus' Herschepping.
een goede vangst.
Mond- en Klauwzeer.
Negeert Praag het
ultimatum?
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 16942
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Cour an V -Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 33810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dadelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EIS KOBEKI PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 14 September 1938
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10- per 3 maanden f 3.25 franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën-- 1-5 regels f 1.75. elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonncmeutsturieven op aanvraag.
Vraag eo aanbod 1-4 regel» f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes ne rubriek.
Dit is wel de geestesgesteldheid waaraan in
deze dagen de meeste behoefte bestaat. Op
winding, onbekookte oordeelvellingen, vaak
slechts ingegeven door oogenblikkelijke ver
ontwaardiging over een of andere redevoering
of artikel, krasse uitsprakenze zijn alle
gevaarlijk. Eer zij het zelf beseften zouden
de volken van Europa ten prooi kunnen val
len aan die massale verblinding die men met
de term „oorlogs-psychose" pleegt aan te
duiden en die allen, die het tijdvak 1914
1918 bewust hebben beleefd, zich heel duide
lijk en zeker niet zonder afkeer moeten kun
nen herinneren.
Gezond verstand kan steeds de overwinning
behalen. Ook nu. En blijkbaar is er nog een
aanmerkelijke voorraad van aanwezig, want
na de reeks incidenten in Tsjecho-Slowakije,
die gisteren plaatsgreep en die schier onver
mijdelijk was na Hitler's opgewonden woor
den te Neurenberg, en na het rare „ultima
tum" van de Sudeten-Duitsche minderheid,
is nu een stilte ingetreden waarin men ken
nelijk tot bezinning komt. Daarvan vindt
men ook duidelijk uitingen in de Engelsche en
Duitsche perscommentaren van dezen mor
gen. Belangwekkend blijven de beschouwin
gen van de Times, opvallend is de meening
van de Daily Mail, dat men aandacht aan de
mogelijkheid van volksstemmingen moet blij
ven schenken. Deze Daily Mail behoort tot
het soort bladen, dat zich voornamelijk ten
doel stelt op de volksgunst te gokken. Dit is
niet fraai en de wereld heeft geen reden tot
dankbaarheid voor het beleid van zulke
buitendien altijd erg luidruchtige kranten.
Maar het is niet te loochenen dat zij een ze
kere ervaring bezitten in het bespelen van het
klavier van het losse verkoops-succes Als de
Daily Mail blijft voortgaan met een volks
stemming als oplossing naar voren te bren
gen beteekent dat dus, dat een groot deel van
het Engelsche publiek daarvoor voelt.
Anderzijds de Duitsche opinies. Het treft
dat het Berliner Tageblatt vanmorgen met
nadruk verzekert dat de deur voor onder
handelingen open blijft. Meent u nu niet dat
het belangrijker zou zijn als de Völkischer
Beobachter of de Angriff, die scherper taal
plegen te voeren, dit zeiden. Zonder toestem
ming van de Duitsche regeering had het Ber
liner Tageblatt dit niet kunnen schrijven.
Waaruit volgt dat het er weinig op aankomt,
welke veelgelezen Duitsche krant dit betoog
ten beste geeft. Als er maar een is die het
doet.
In Frankrijk blijft men zeer rustig, Opval
lend is voortdurend de kalmte dit Parijs toont
en die gunstige indrukken van het bewind
van Daladier, in de laatste maanden telkens
vermeerderd, doet stijgen.
Intusschen zijn de gevaren nog volstrekt
niet afgewend en blijft de toestand in Tsje
cho-Slowakije problematisch. Vragen rijzen
niet alleen ten aanzien van de Sudeten-
Duitschers. De Slowaken, na den dood van
hun leider Hlinka tijdelijk tot zwijgen ge
bracht, vragen nu onder aanvoering van dr.
Tiso ook weer om zelfbestemmingsrecht. De
Hongaarsche, Poolsche en Roetheensche
minderheden zijn er ook nog altijd en het
■baat niet te vergeten dat die ook hun wen-
schen hebben. Is de missie-Runciman voor
het oogenblik uitgepraat en weigert Henlein
te onderhandelen, dan zal dat toch niet kun
nen beletten dat men opnieuw overleg moet
gaan plegen.
Opnieuw blijkt, dat Europeesche oorlogen
niet zoo overhaast meer uitbreken als in een
vroeger tijdperk, dat de oude aanleidingen
ertoe niet meer voldoende zijn. Op dit punt
heeft de geschiedenis zich in de laatste jaren
al ettelijke malen geweigerd te herhalen. Men
heeft dan toch inderdaad wel iets geleerd:
d'e vraag is slechts óf het voldoende is om op
den duur een uitbarsting te vermijden. Maar
telkens weer deinst men terug voor de daad
werkelijke gevolgtrekkingen uit gebeurtenis
sen, die vroeger zonder eenigen twijfel als
„casus belli" gegolden zouden hebben.
De menschen die van meening zijn dat
Duitschland steeds door zal gaan met eischen
en dreigen en die daarom „vinden dat men
maar niets meer toe moet geven, anders
wordt het nog sterker en gevaarlijker", die
nen de volgende punten te overwegen: 1.
Tsjecho-Slowakije behoort tot de mislukte
oplossingen van Versailles; 2. Welke toekomst
heeft deze staat met oproerige minderhe
den?; 3. Een preventieve oorlog, ter voorko
ming van een lateren oorlog, is een wanbe
grip, smijt de gansche vredesgedachte weer
in den hoek en is bovendien even erg als die
„veronderstelde latere"; 4. In een oorlog lij
den de overwinnaars tegenwoordig even
zware verliezen als de verslagenen; 5. Europa
kan zich geen oorlog veroorloven want an
dere machten staan gereed om daarvan de
vruchten te plukken en het voorgoed te fnui
ken; 6. Ik dacht toch dat wij den oorlog als
misdaad veroordeeld hadden; 7. Een welva
rend Duitschland is voor gansch Europa beter
dan een economisch-verzwakt en benard
Duitschland; 8. Als er tijd gewonnen wordt
kunnen de zaken heel anders loopen dan men
nu veronderstelt; het gaat altijd anders dan
de logica schijnt te voorspellen; 9. Zijt gij be
reid uw vrouw en kinderen eraan op te
offeren?
Als u politiek-opgewonden menschen hoort
spreken moet u hun de laatste vraag maar
eens stellen. Die werkt erg kalmeerend.
R. P,
(Uit Tokyo wordt bericht, dat men
de in een der parken dier stad
staande copie van het beroemde
beeld Venus van Milo uit over-
wegingen van welvoegelijkheid een
lang kleed heeft omgehangen.)
De wereld huldigt druk Japan als burcht
der goede zede,
Met name China deelt u daarvan graag
het fijne mede.
In Tokyo staat een copie der Venus reeds
sinds jaren,
En eensklaps zag men dat dit beeld
een bron was van gevaren.
Men heeft het toen, althans als de berichten
het niet jokken.
Ten steenen voeten uit een soort kimono
aangetrokken.
't Is mogelijk dat u en andren zullen
protesteeren,
Dat het geen pas geeft zoo een nobel
kunstwerk te onteeren.
Dit beeld, dat al geen armen had, wordt
daardoor nog maar armer,
Maar troost u. het laat Venus zelf tenslotte
koud als marmer.
En 't is een lichtend voorbeeld, dat Japan
daar heeft gegeven,
Dat wij niet meer ten tijde van die oude
Grieken leven.
't Kan de Godin der Liefde toch alleen tot
voordeel strekken,
Als men haar met den mantel van de
liefde wil bedekken.
Een kleed dat haar het beste past, het
zit haai- als gegoten,
En stelt Japan's beschaving boven Venus'
tijdgenooten.
Maar 't spreekt, dit is een eerste stap, men
zal het werk voltooien.
En de Japansche Venus nog volledig gaan
vermooien.
De kop is nu nog onbedekt, ook dat mag
zoo niet blijven,
En ik verwacht, op deze plaats u spoedig
te beschrijven,
Hoe men naar de beschaafde zede en
moderne wetten,
Besloten heeft om Venus een gasmasker
op te zetten.
Als een symbool dier liefde, die de
menschen blijft vereenen,
In beeld gebracht en daarbij dan toepaslijk
in een steenen.
En Venus is daarmee gelouterd tot de
nieuwe orde,
In dien zin, dat zij waarlijk louter
waardloos is geworden.
P. GASUS.
Zandvoorfsche politie doet
IJmuidensche handelaar stal
motorrijwielen.
Dank zij oplettendheid van een
Haarlemmer betrapt.
Op 24 Augustus werd tijdens het vuurwerk
bij het Zuiderbad ten nadeele van een toe
schouwer een motorrijwiel ontvreemd, dat deze
in de Brederodestraat had geparkeerd.
Nadat de politie per radiobericht de opspo
ring van dit motorrijwiel had verzocht gaf een
Haarlemmer j.l. Zaterdag kennis, dat hij een
motorhandelaar met het vermiste motor
rijwiel had zien rijden.
Een onmiddellijk door de Zandvoortsche
recherche ingesteld onderzoek bewees, dat de
Haarlemmer goed had opgelet, want ten huize
van den door hem genoemden handelaar te
IJmuiden werd de motorfiets in beslag ge
nomen.
Zij had uiterlijk vele vei-anderingen
ondergaan, maar het scherpe oog van den
Haarlemmer had goed gezien. De IJmui-
denaar, die aanvankelijk ontkende werd te
Zanavoort ingesloten, waar hij spoedig een
bekentenis aflegde. In den loop van Zondag
j.l. gaf hij toe, ook op 27 Juli j.l.
tijdens de harddraverijen te Zand voort een
motorfiets te hebben ontvreemd. Ook dit mo
torrijwiel kon door de Zandvoortsche
recherche ten huize van een Haarlemmer, die
het te goeder trouw van den dief had gekocht,
worden achterhaald. Hiermede zijn de beide
diefstallen van motorfietsen in deze gemeente
opgehelderd.
De IJmuidenaar is hedenmorgen voor den
Officier van Justitie geleid.
Heerscht op 50 boerderijen
in Haarlemmermeer.
In Haarlemmermeer breidt de besmettelijke
veeziekte ..mond- en klauwzeer" zich weder
sterk uit. De ziekte doet zich reeds op bijna
50 boerderijen en veehouderijbedrijven voor
verspreid over alle deelen van deze uitge
strekte gemeente.
Bovenstaande foto geeft een indruk van een deel der buitenlandsche gebouwen,
die op de in 1939 te New-York te houden wereldtentoonstelling zullen verrijzen.
Op den voorgrond ziet men de z.g. „Paviljoens der Naties" de
gebouwen van het Britsche Imperium.
In het midden het Italiaansehe Paviljoen, dat opvalt door den cigenaardigen
toren, waarlangs water trapsgewijze naar beneden vloeit tot tusschen de beide
ingangen. Hiermede heeft men de methode om clectrieiteit door water te winnen
willen symboliseeren. Het gebouw rechts daarvan met de pilaren en den in
strenge lijnen gehouden toren is het Nederlandsche Paviljoen, dat vooral door
Zijn expositiemateriaal uit de koloniën zeer belangrijk belooft te worden.
Achter het Nederlandsche paviljoen onderscheidt men het Poolsche Paviljoen
en weer daarachter de ..Tempel der Farao's", dat de Egyptische inzendingen zal
huisvesten. Op den achtergrond in het midden het park, dat den bezoekers der
tentoonstelling een beeld van de wereldflora zal bieden.
Het vlak, dat zich geheel op den voorgrond bevindt stelt een deel van het z.g.
„Vredesplein" voor, dat bestemd is voor bijeenkomsten en opvoeringen.
Vanmorgen heerschte rust in het
Sucletenland.
Wil Henlein alleen met Praag onderhandelen?
PRAAG, 14 September. Het hoofdkwartier
van Henlein te Asch heeft vanochtend op een
desbetreffende vraag geantwoord, dat het niet
mogelijk was een meening te geven over de
verschillende in de buitenlandsche pers ver
schenen berichten, zoowel over het afbreken
der onderhandelingen als over de komst van
Henlein te Praag.
Gevraagd naar het tijdstip, waarop het
communiqué zou verschijnen, antwoordde het
hoofdkwartier, dat het niet mogelijk was dat
te bepalen.
In aan Sudeten Duitschers nastaande krin
gen verklaart men, dat het gerucht, dat de
Sudeten Duitsche partij voortaan de acht
punten van Karlsbad als onvoldoende con
cessies zou beschouwen vanwege de regeering.
niet met de werkelijkheid strookt. In het bij
zonder aldus zegt men. voorziet de grondwet
niet in een plebisciet en het zou dus niet door
de Sudeten kunnen worden geëischt, daar zij
legaal willen blijven.
Tenslotte zijn deze zelfde kringen
van meening, dat het communiqué,
waarbij de Sudeten Duitsche delegatie
van haar taak wordt ontheven, gelijk
staat met een afbreken der onderhan
delingen, maar dat alle hoop op een
hervatting der besprekingen niet ver
loren is, integendeel.
Men beperkt zich er toe te kennen te geven,
dat het nog niet mogelijk is te voorzien,
wanneer en onder welke voorwaarden de be
sprekingen kunnen worden heiwat.
Vanochtend was het in bijna
heel Tsjecho-Slowakije rustig.
ge-
Alle Sudeten-Duitsche bladen hebben
echter hun publicatie gestaakt. Vele Suae ten -
Duitschers zijn reeds naar Duitschland ge
vlucht.
Hoewel het Tsjechische leger nog niet ge-
mobliseerd is, zijn eenige reservisten opgeroe
pen voor speciale oefeningen.
Het feit, dat Henlein den Sudeten-
Duitschen onderhandelaars van hun
mandaten heeft ontheven, beteekent,
naar men gelooft, dat Henlein per
soonlijk en alleen alle komende ont
wikkelingen wil behandelen.
De antl-semitische maatregelen
in Italië.
Buitenlandsche Joden moeten vóór
12 Maart 1939 het land verlaten.
In het Italiaansehe staatsblad is thans.een
wet gepubliceerd betreffende het onlangs dooi
den ministerraad genomen besluit, dat de
sinds 1919 in Italië gevestigde buitenlandsche
Joden het land moeten verlaten.
De wet is op 12 September van kracht ge
worden.
Alle Joden, die onder dezen maatregel val
len zullen voor 12 Maart 1939 Italië, Libye en
de Italiaansehe bezittingen in de Aegaesche
zee moeten verlaten.
Prof. mr. A. C. Josepïius Jitla uit
den Vrijz.-Dem. Bond.
Prof. mr. A. C. Josephus Jitta, heeft be
dankt voor het lidmaatschap van den Vrijzin-
nig-Democratischen Bond. In een schrijven
aan den leider van deze partij, mr. P. J. Oud.
heeft prof. Jitta de principeele redenen uit
eengezet, welke hem tot dit besluit hebben ge
bracht. Prof. Jitta zou niet voornemens zijn
zich bij een andere politieke partij aan te
sluiten.
Standrecht schijnt Putsch-pogingen
voorkomen te hebben.
(Van onzen specialen verslaggever).
PRAAG. Dinsdagnacht. 3 uur. (Per telefoon).
Terwijl de Pragenaars rustig sliepen voor
zoover zij hun radio niet op Berlijn hadden
afgestemd de Tsjechische radio vermeldde
over het ultimatum der Sudeten-Duitschers
geen woord en de bladen hadden last gekre
gen hun lezers niet te verontrusten en alleen
te schijven, dat de toestand kritiek was
heeft de situatie een aantal phasen doorloo-
pen, die men alleen kan becijferen met. be
hulp van de wetenschap, omdat zij zoo on
geveer elk half uur veranderde. Houden wij
ons voorloopig aan de feiten.
Twee uur na het verstrijken van den ter
mijn, die in het ultimatum der Henleinisten
voor de beantwoording was aangegeven, was
noch "het ultimatum beantwoord, noch waren
de daarin gestelde eischen vervuld. Het stand
recht bleef gehandhaafd en alles bleef bij
het oude. De regeering was., gaan slapen en
alleen de inspecteur-generaal van het leger
generaal Syrovy en de minister van defensie
Machnik, waren nog tot laat bij president
Benesj. Waarover gesproken werd kan men
zich voorstellen, wanneer men weet. dat En
geland, Frankrijk en Rusland bij voorbaat
hun toestemming tot een mobilisatie hadden
gegeven.
De regeering schijnt niet voorne
mens, waarop trouwens haar geheele
houding wijst, het ultimatum te be
antwoorden, dat zij trouwens niet als
zoodanig beschouwt.
In de kennisgeving, dat de S. D. P., wanneer
de eischen niet ingewilligd worden, alle ver
antwoordelijkheid voor den verderen loop der
dingen van de hand wijst, wordt geen dreige
ment gezien. De regeer in g voelt zich zelf niet
verantwoordelijk en heeft ook nooit het ver
langen gehad de verantwoordelijkheid met
iemand te deelen. Wel heeft de regeering te
verstaan gegeven, dat zij het standrecht zal
opheffen, op het oogenblik, dat er garant'es
aanwezig zijn, dat de orde in het Duitsche
gebied gehandhaafd blijft, zooals trouwens
ook in de wet is voorgeschreven, of wel tot
deze garanties verstrekt worden. Het laatste
zou dan meteen moeten geschieden door de
vertegenwoordigers der S. D. P.
Vat men de incidenten, die door radicale
elementen op touw gezet zijn en waarbij een
opvallend aantal Rijks-Duitschers werden ge
arresteerd met de aanduiding „Putsch" sa
men. dan schijnt deze door het standrecht te
zijn onderdrukt. Bovendien heeft de S P. D
een nederlaag geleden door de wijze waarop
de regeering het ultimatum heeft behandeld
Zóó stond de zaak om één uur vannacht.
Volgens de berichten, welke uit hef buiten
land afkomstig waren scheen men op het
moment eveneens op eenige ontspanning te
kunnen hopen. Plotseling veranderde het
beeld radicaal. Henlein heeft alle onderhan
delaren van hun ambt ontheven.
Het is nog niet te overzien, welke
nieuwe loop de gebeurtenissen hier
door zullen nemen. Want binnen één
uur kan de toestand opnieuw geheel
veranderen. In ieder geval kan er niet
meer onderhandeld worden, wanneer
er geen onderhandelaren meer zijn.
In dit verband zij herinnerd aan een ver
klaring van het D(eutsche> N(achrichten
B'üro'. n.l. dat er geen enkele grond was om
de onderhandelingen te hervatten, onderhan
delingen. die sinds het incident van Ostrawa
hebben gerust. Zou het de S. P. D er mis
schien om te doen zijn, dat voortaan alleen
onderhandeld wordt tusschen Henlein zelf
en Benesj?
Het woord is aan.
Goethe:
De oorlog is een ziekte,
waarbij de sappen, die voor
de gezondheid en het behoud
dienen, gebruikt worden om
een vreemd en onnatuurlijk
ding te voeden.
T - flaarJem
(Adv. Ingez. Med.)
De heer Westerhoven ontving een
dankbetuiging van H. M. de
Koningin.
Naar aanleiding van het artikel „Wat doet
U in Uw vrijen tijd?" in ons nummer van Za
terdag 10 September verzoekt de heer Chr.
Westerhoven ons mede te deelen dat hij de
volgende dankbetuiging van H. M de Koningin
mocht ontvangen:
Hare Majesteit de Koningin heeft mij op
gedragen den Heer Christiaan van Wester
hoven Haar dank over te brengen voor de
oorkonde, gezonden ter gelegenheid van Haver
Majesteits veertig-jarig Regeeringsjuoileum.
De Particulier Secretaris
van H. M. de Koningin,
(volgt onderteekening)
Britsche kabinet beraadslaagt.
Vanmorgen te elf uur bijeengekomen.
LONDEN, 14 September (Reuter-
A-N.P.) Om elf uur vanochtend is
het kabinet in Downingstreet bijeen
gekomen. Behalve de resultaten der
gisteren door Chamberlain en diens
voornaamste collega's gehouden be
raadslagingen, die tot laat in den
avond hebben geduurd, zullen de
ministers ook beschikken over de re
sultaten der bijeenkomst, welke werd
bijgewoond door de ministers der de
partementen "van defensie en dc chefs
van hun staven.
De niissie-Runciïïïan in actie.
Ashton Gwatkin poogt de Sudeten Duitschers
tot hervatting der onderhandelingen te
overreden.
PRAAG, 14 September fRcuter-
A.N.P i Ashton Gwatkin. Lord Run-
ciman's medewerker is vanochtend te
Asch aangekomen voor een bespreking
met de Sudeten Duitsche leiders die
den geheelen nacht in hun nieuwe
hoofdbureaux hadden vergaderd om
hen te overreden de onderhandelin
gen te hervatten.
HEDEN- 12 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Op 50 boerderijen in Haarlemmermeer
heerscht mond- en klauwzeer. 1
Bij de opening der raadsvergadering hield
de burgemeester van Haarlem Dr. J. E.
Baron de Vos van Steenwijk een rede
over het Regeeringsjubileum van II.M. de
Koningin. 2
BINNENLAND.
Ile Kleine Staten, en dus ook Nederland,
zullen niet meer aan militaire sancties
deelnemen. 3
Bij het lichtschip Wandelaar is een
Zweedsch schip na aanvaring gezonken. 3
De boterproductie van 1937 was hoogcr dan
die in 1936. 3
De Nederlandsche regcering neemt maat
regelen voor voedselvoorziening in oor
logstijd. 7
Nabij Geldrop is een doodelijk ongeluk op
een onbewaakten overweg gebeurd. 11
BUITENLAND.
De Sudeten Duitschers hebben de Tsjechi
sche regeering gisteravond een ultima
tum gesteld, waarin intrekking der bui
tengewone maatregelen werd gecischt.
Er bestaat geen zekerheid, of de regee
ring hierop geantwoord heeft. 5
In het Sudeten Duitsche gebied hebben
zich gisteren tal van ernstige incidenten
voorgedaan. 6
In diplomatieke kringen te Londen meent
men, dat Engeland in geval van een con
flict niet afzijdig kan blijven. 6
SPORT.
Sport in 't Kort.
ARTIKELEN.
R. P.: Koele bezinning. 1
L. S.: Rotstuinen. 2
Max: Dagboek van een H. B. S.-er 3
J. H. de Bois: Kunst in Haarlem en daar
buiten. 3
II. D. Vertelling: Geen idee. 4
Waar aller oogen op gericht zijn. g
K. de Jong over het concert ter herden
king van het 200-jarig bestaan van het
St. Bavo-orgel.
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op