Haarlem's Dagblad
Henlein heeft ultimatum gesteld
Heeft haa$ ^eaulwaatd
EXTRA UITGAVE
Staat van beleg zou moeten
worden opgeheven
De bijzondere maatregelen
der regeering te Praag
Geen antwoord op
het ultimatum?
Eischen van Karlsbad
geen uitgangspunt
meer.
Staat van beleg afgekondigd
en alle bijeenkomsten verboden
56e Jaargang No. 16942
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 13054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EIS ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 14 September 1938
Abonnementen per «reek f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco p«*
post f 3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën: 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regclabonnementstarieren op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elk«
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
DE Sudeten Duitsche leiders hebben de Tsjecho-Slowaak-
sche regeering Dinsdagmiddag te 17 uur een ultimatum
gesteld, waarin zij eischen, dat alle buitengewone maatrege
len in het Sudeten-Duitsche gebied binnen zes uur worden
ingetrokken. Voor het geval de regeering daaraan geen ge
volg zou geven, wezen de leiders de verantwoordelijkheid
voor de gevolgen af. In de Sudeten-Duitsche mededeeling
wordt gezegd, dat de regeering had toegezegd iederen be
langrijken stap, die zou worden gedaan in verband met den
toestand, met de Sudeten-Duitsche leiders te bespreken en,
hoewel deze leiders tot elf uur te Praag waren, beeft cle re
geering hen niet geraadpleegd.
DIT ultimatum werd gesteld na een conferentie der Sudeten-Duit
sche partijleiders bij Henlein. Het begon te 17.30 uur te loopen.
Er werd in geëischt, dat de Staatspolitie uit de streken met een
Duitsche meerderheid zou worden teruggetrokken. Het politiegezag
zou worden toegekend aan de burgemeesters der gemeenten, die
voor de orde verantwoordelijk zouden zijn.
De intrekking der maatregelen zou per radio bekend moeten wor
den gemaakt. Indien de regeering het ultimatum niet zou inwilligen,
zouden de Sudeten-Duitsche leiders, naar hierboven reeds is gemeld,
alle verantwoordelijkheid voor de verdere ontwikkeling afwijzen.
Sudeten-Duitschers
stelden vier eischen.
In het ultimatum zijn minister-president
Hodza vier eischen gesteld, o.m. het onmiddel
lijk opheffen van het standrecht. In Sudeten-
Duitsche kringen werd Dinsdagavond mede
gedeeld, dat de politieke commissie der partij
met de delegatie te Eger den toestand had be
studeerd, die ontstaan was door de incidenten
der beide laatste dagen en de maatregelen der
regeering. De delegatie verklaarde hierbij, dat
de Tsjecho-Slowaaksche minister-president
sedert Februari van dit jaar herhaaldelijk ge
zegd heeft, dat de regeering niets van betee-
kenis zou ondernemen, zonder vooraf met de
Sudeten-Duitsche partij te overleggen, of
schoon vier leden der delegatie Dinsdag tot
half elf te Praag waren en zelfs in telefonische
verbinding met het bureau van den minister
president stonden, heeft de regeering aldus
zeiden de Sudeten-Duitschers, zonder overleg
te plegen met de leiding der Sudeten-Duitsche
partij, buitengewoon verstrekkende maatrege
len genomen. Zij heeft versterkte gendarme
rie- en militaire afdeelingen in Duitsche dis
tricten gelegd en over groote Duitsche gebie
den door middel van den radio-omroep het
standrecht afgekondigd.
Na de beraadslaging heeft de plaatsvervan
ger van Henlein, Frank, namens Henlein aan
den minister-president den volgenden eisch
gesteld:
„Het bestuur der Sudeten-Duitsche
partij stelt vast, dat een groot aantal
Sudeten-Duitschers door staatsorga
nen en Tsjechische grensbeambten ge
dood of gewond zijn. Onder deze om
standigheden acht het bestuur zich
niet in staat vrij en onbeinvloed met
de regeering over recht en lot der
Sudeten-Duitschers te onderhandelen,
indien de regeering Aiet de volgende
maatregelen treft.:
1. De afkondiging van het stand
recht wordt terstond teniet gedaan.
2. Uit alle districten met een Duit
sche meerderheid wordt de staatspoli
tie teruggetrokken. De uitoefening
van het politiegezag wordt opgedra
gen aan burgemeesters en gemeente
besturen, die ook moeten zorgen voor
de samenstelling der vervangende or
ganen voor handhaving van orde en
rust. De gendarmerie en alle andere
organen van defensie moeten tot hun
normale sterkte teruggebracht en tot
hun normale functie beperkt worden.
Zij moeten met de burgemeesters en
gemeentebesturen in overleg treden
om verder bloedvergieten te voorko
men. Alle militaire formaties moeten
op zuiver militaire terreinen terugge
trokken worden en van de burger
bevolking verwijderd gehouden
srorden".
Ook hedenmorgen vroeg is nog niet met
volkomen zekerheid te zeggen of er een ant
woord is gegeven op het door de Sudeten-
Duitsche leiders aan de regeering in Praag
gestelde ultimatum. Volgens sommige mede-
deelingen zou er door de Tsjechische regee
ring wèl een antwoord zijn gegeven, dat een
niet-inwilliging van het ultimatum betee-
kende, maar waarbij de deur voor verdere
onderhandelingen niet werd gesloten.
Welingelichte Tsjechische kringen te Parijs
verklaarden zelfs berichten ontvangente
hebben, dat de regeering te Praag den leiders
der Sudeten Duitschers geantwoord zou heb
ben, dat, indien de in sommige districten ge
nomen veiligheidsmaatregelen op bezwaren
stuitten, de regeering te Praag bereid was
daarover met een delegatie der Sudeten
Duitsche partij, die naar Praag zou komen,
te spreken.
Hieraan werd toegevoegd dat, indien de Su
deten Duitsche leiders bereid zouden zijn een
proclamatie tot hun aanhangers te richten,
waarin dezen werden aangespoord de wet en
de openbare orde te eerbiedigen, de regeering
er geen enkel bezwaar in zou zien, de getrof
fen noodmaatregelen te herroepen.
Van andere zijde daarentegen werd mede
gedeeld, dat geen antwoord was gezonden. Zoo
meldde het Duitsche Nieuwsbureau heden
nacht, dat in de vergadering van de Tsje
chische politieke ministers volgens een semi-
officieele mededeeling het besluit was geno
men op de eischen der Sudeten Duitschers
niet te antwoorden, en wel op grond van het
feit, dat de regeering volgens de grondwet
van de Tsjecho Slowaaksche republiek niet
verplicht was te antwoorden.
De commissie der politieke ministers zou de
leiders der Sudeten Duitsche partij hebben
uitgenoodigd naar Praag te komen, om met
de regeering in rechtstreeksch contact te
treden.
Toestand minder ernstig?
Ook gaf men in bevoegde kringen te
Praag hedennacht te kennen, dat geen
antwoord was gegeven op het ultima
tum der Sudeten 'Duitschers. Zoodra
de orde in het Sudeten Duitsche gebied
hersteld is, zal de uitzonderingstoe
stand kunnen worden opgeheven. In
dezelfde kringen voegde men hieraan
toe. dat de toestand minder ernstig
kon worden geacht. Verantwoorde
lijke kringen weigeren aan deze aan
wijzingen ook maar iets toe te voegen.
Men heeft Dinsdagavond te Praag
vergeefs op Kundt gewacht. Na afloop
van den ministerraad verklaarde men,
dat de Sudeten Duitsche afgevaar
digde waarschijnlijk heden, Woens
dagochtend zou aankomen.
Eenigszins raadselachtig.
De toestand was aan het einde van
den avond, die zich zoo dreigend heeft
laten aanzien, eenigszins raadselach
tig. De regeering te Praag gaf te ver
staan, dat zij niet op het ultimatum
geantwoord had, echter verklaarde
zij, dat in den toestand eenige ont
spanning was ingetreden. Wat was er
gebeurd? In de eerste plaats moest
worden opgemerkt, dat Gwatkin zich
naar Karlsbad begeven had, dat niet
ver van Asch, het hoofdkwartier van
Henlein is gelegen. Verder hebben de
gezanten van Frankrijk: en Engeland
Dinsdag een bezoek aan Hodza ge
bracht. Men zou mogen veronderstel
len, dat tussohen de beide partijen be
middelend is opgetreden om de stand
punten. waartusschen de kloof op het
eerste gezicht niet te overbruggen
scheen, nader tot elkaar te brengen.
Besprekingen?
Zoals hierboven is medegedeeld, heeft men
Dinsdagavond in Praag' vergeefs op den Su
deten Duitschen afgevaardigde Kundt ge
wacht om een onderhoud met Hodza te heb
ben. Hodza zou na ontvangst van het Sudeten
Duitsche ultimatum Frank, die het had on
derteekend, uitgenoodigd hebben, naar Praag
te komen om den toestand te bespreken, en
zou gewezen hebben op de mogelijkheid, te
komen tot een accoord, dat tot kalmeering zou
leiden. Frank zou hierop hebben geantwoord,
dat Kundt naar Praag zou komen om een be
zoek aan den premier te brengen.
Om 11 uur was deze Dinsdagavond echter
nog niet te Praag aangekomen. Hij reisde per
auto.
Henlein zou niet meer willen on
derhandelen.
Of dit niet-verschijnen van Kundt verband
hield met een besluit van Henlein geen ver
dere onderhandelingen meer te voeren, kon
ons hedenochtend nog niet bevestigd worden.
Volgens een mededeeling van den
Tsjechischen gezant te Londen aan
Reuter zou Henlein door zijn secretaris
aan minister-presirent Hodza hebben
laten mededeelen, dat onder de gege
ven omstandigheden verdere onder
handelingen niet mogelijk waren.
Hodza.
Tegelijkertijd zou Henlein zijn dank
en gevoelens van icaardeering hebben
doen overbrengen aan degenen, die
tot dusver de onderhandeling en heb
ben gevoerd. Hij zou met name Kundt
en dr. Sebekowsky hebben genoemd.
Slechts volksstemming
zou Sudeten-Duitschers
tevreden kunnen
stellen.
Volgens een bericht uit het Sudeten-Duit
sche hoofdkwartier wordt verklaard, dat de
acht punten van Karlsbad niet langer als
grondslag voor onderhandelingen dienst
kunnen doen. Als reden daarvoor wordt op
gegeven. dat de toestand zich reeds te ver
ontwikkeld heeft. Ook wordt verklaard, dat
de Sudeten-Duitsche bevolking thans zoo
opgewonden is, dat nog slechts een volks
stemming haar tevreden kan stellen.
In welingelichte Tsjechische kringen te Pa
rijs verklaarde men Dinsdagavond om 11 uur
echter, dat de regeering te Praag nog geen
enkele officieele bevestiging had ontvan
gen van de berichten, volgens welke de Su
deten-Duitsche partij voortaan de acht pun
ten van Karlsbad als achterhaald zou be
schouwen en een volksstemming zou eischen.
NADAT Dinsdagmiddag door de regeering te Praag reeds voor
vijf departementen den staat van beleg was afgekondigd, Is
dit aantal later nog uitgebreid voor Karlsbad, Falkenau, Krummau,
Tachov en Domagliche, zoodat het aantal districten, waarvoor dezen
bijzonderen maatregel was getroffen, tot tien was uitgebreid.
Bovendien heeft de Tsjechische regeering Dinsdagmiddag alle
bijeenkomsten, politieke en niet-politieke, zoowel in gesloten ruimten
als in de open lucht, verboden.
Dit verbod strekt zich ook uit tot optochten of andere onder
nemingen van dezen aard.
Daladier blijft optimistisch.
„Het lijkt, dat de dingen nog in orde
zullen komen".
Om kwart over twaalf hedennacht
heeft minister-president Daladier het
ministerpresidium verlaten. Aan de
journalisten, die hem met vragen be
stormden, verklaarde hij: „Het lijkt
dat de dingen nog in orde zullen ko
men. Wij moeten kalm blijven, het
hoofd koed houden en een open oog
voor de feiten hebben".
ENGELSCHE PARLEMENT ZAL
NIET WORDEN BIJEEN
GEROEPEN.
De Engelsche minister-president Chamber
lain heeft Attlee, den leider der oppositie in
het Engeische Lagerhuis een brief doen toe
komen, waarin hij verklaart het tijdstip niet
gunstig te achten voor een bijeenroepen van
het parlement.
Kabinetsraad te Londen om
11 uur hedenmorgen bijeen.
Reuter meldt uit Londen, dat hedenmorgen
om 11 uur het geheele Britsche kabinet bij
een zal komen.
Italiaansehe stem vóór afscheiding
der Sudeten-Duitschers.
Officieus artikel in de „Informazione
Diplomatica".
De „Informazione Diplomatica". het niiet-
officieele Italiaansehe rogeeringsorgaan,
publiceerde Dinsdagavond een officieus ar
tikel, waarin gezegd werd. dat de rede van
Hitler in Italië beschouwd werd als een bij
drage tot de opheldering van het Sudeten-
Duitsche vraagstuk. Er zijn. aldus het blad.
slechts twee oplossingen mogelijk: Men kan
de Sudeten-Duitschers zelf over hun lot laten
beslissen en men kan hun dat recht ontzeg
gen. Indien men den Sudeten-Duitschers de
mogelijkheid verschafte, zich van Praag te
scheiden, zou men den weg van rechtvaar
digheid en vooral van vrede kiezen. De an
dere oplossing is die van wanorde en oorlog.
„ENGELAND KAN NIET
AFZIJDIG BLIJVEN".
Frankrijk's integriteit mag niet
geschonden worden.
BIJ ONDERHANDELINGEN ZIJN GROOTE
VORDERINGEN GEMAAKT.
De Britsche ministers hebben Dinsdagmid
dag de rede van Hitier verder bestudeerd.
Naar de diplomatieke correspondent van
Reuter te Londen verklaart, is de indruk, die
men na grondige overweging in gezagheb
bende Engelsche kringen heeft gekregen, al
dus, dat gezegd kan worden, dat in de rede
geen deuren definitief zijn dichtgeworpen,
en dat wellicht de deur voor een regeling op
een kier is gelaten, aangezien het mogelijk
is. door te gaan met de onderhandelingen.
Aan den anderen kant kan niet gezegd
worden, dat de rede ook maar één probleem
heeft opgelost, of zooiets bevatte als een
concreet omlijnd voorstel, hoe de weg zou
kunnen worden gebaand voor een oplossing.
Wat in de rede opmerkelijk wordt geacht
is, dat de houding van Engeland blijkbaar
misverstaan wordt, en dat er niet voldoende
rekening mede gehouden wordt. In zekeren
zin acht men het een opmerkelijk verzuim,
dat door niets tot uiting gebracht is, dat En
geland het dringende karakter der proble
men erkent en beseft en ook daarnaar ge
handeld heeft. Het standpunt van Engeland
was en is nog steeds volkomen omlijnd.
Niemand zoo oordeelt men, kan
den loop der gebeurtenissen voor
spellen, doch het dient goed duide
lijk gemaakt te worden, dat het on
denkbaar is te veronderstellen, dat
Engeland afzijdig zou kunnen blijven
in een algemeen conflict, waarin de
integriteit van Frankrijk zou kun
nen worden bedreigd. Bij de onder
handelingen zijn groote vorderingen
gemaakt. Deze vormen voor iederen
onpartijdigen toeschouwer het be
wijs,, hoe moreel ongerechtvaardigd
het zou zijn, indien van den een of
anderen kant zou worden overge
gaan tot eenige actie, die een eind
zou maken aan de hoop op het wel
slagen der onderhandelingen.
