Thijs IJs knapt het weer op!
Volksstemming voor
alle nationaliteiten in
Tsjecho - Slowakije.
Brief
aan Runciman.
Ochtendbeurs Amsterdam
DOXDERDAG IS SEPTEMBER 1938
HAARLEM'S DAGBEAD
2
Mussolini adviseert:
Het Italiaansche blad Popoio d'Italia
van 15 September publiceert onder
het opschrift „Brief aan Runciman"
een artikel van Mussolini, waarin deze
o.a. zegt:
„Toen gij enkele weken geleden Londen ver
liet om u naar Praag te begeven, had de we
reld geen duidelijke voorstelling van uw taak,
uw bevoegdheden en uw verantwoordelijkheid.
Was uw missie een officieele? Was zij niet of
ficieel? Dit alles bleef in een soort Londen-
schen nevel gehuld. Allen waren gedwongen
den ijver te bewonderen, waarmede gij uw
zware taak ter hand nam. Gij hebt in den loop
der laatste weken ontelbare memoranda en
honderden brieven gelezen, dozijnen personen
ontvangen, met de leiders van alle nationali
teiten gesproken. Want het gaat niet slechts
om een Duitsch. doch om een Hongaarsch,
een Poolsch, een Slowaaksch probleem, zoo
veel problemen als er nationaliteiten zijn,
waarmede in Versailles de Benesj-republiek
„geïnflationneerd" werd.
Ik ben er van overtuigd, dat gij in
uw hart reeds tot een conclusie zijt
gekomen: daar er geen Tsjecho-Slo-
waaksche natie is, kan er ook geen
Tsjecho-SIowaaksche staat zijn.
De grondelementen van de
verschillende rassen en kunnen elkaar
niet uitstaan. Slechts de dwang houdt
hen tezamen.
Te Versailles moest een nieuw Bohemen
een historische naam met een homogene
bevolking van Tsjechen worden gegrondvest:
Doch in plaats hiervan heeft men Tsjecho-
Slowakije uitgevonden en daarmede een
kunstmatigen staat geschapen, die bij de ge
boorte alle elementen van zijn zwakte en zijn
gemis aan levensvatbaarheid heeft meegekre
gen.
Sedert de rede van Hitler is voor u, mijn
heer Runciman. de goede tijd aangebroken,
gij kunt handelen en wat tot stand brengen,
dat in de geschiedenis ingang zou vinden.
Thans is het geen tijd meer voor compromis
sen. Karlsbad is reeds lang achterhaald.
Gij, mijnheer Runciman, moet een
voudig aan den heer Benesj de volks
stemming voorstellen, niet slechts
voor de Sudeten Duitschers, doch voor
alle nationaliteiten, die zulks zullen
verlangen.
En als Benesj nu eens de volksstem
ming van de hand wijst? Dan zult gij
hem aan het verstand brengen, dat
Engeland zich nog wel eens zal be
denken, voordat het zich in een oor
log stort om een fïctïestaat te redden,
die ook in zijn geografische samen
stelling een monsterachtig maaksel is,
zoodat men hem steeds weer als een
blindedarm- of worststaat betitelt.
Wanneer Londen zegt, dat het op
zijn standpunt blijft staan, zal nie
mand het wagen, zich te roeren. Het
spel is toch niet den inzet waard.
Wanneer Hitler zich vermeten had 3y2 mil-
lioen Tsjechen te annexeeren. dan zou Euro
pa reden hebben, zich op te winden en alarm
te slaan. Doch Hitier heeft nooit daaraan ge
dacht.
De Führer houdt zich bezig met 3J< mil-
lioen Duitschers en bekommert zich uitslui
tend om hen. Niemand kan hem dit recht be
twisten. En allerminst wij Italianen, die op
zulk gebied precedenten hebben meegemaakt.
Hebt slechts den moed, mijnheer Runci
man, stelt de volksstemming voor, of beter ge
zegd de volksstemmingen.
Er zijn geheele gebieden, waar de volks
stemming eenvoudig zal leiden tot aansluiting
bij het broedervolk. Er" zijn echter ook gebie
den, waar de verschillende rassen sterk ver
mengd zijn, en een scheidingslijn zonder meer
niet mogelijk is.
Hier zou het systeem van de „zoogenaamde
gelijkgerechtigde kantoniseering" of iets der
gelijks kunnen worden toegepast.
Wanneer men de gebieden voor de volks
stemmingen heeft vastgesteld, zijn nog het
tijdstip, de voorwaarden en het toezicht te
regelen.
Dit toezicht zou een internationaal toezicht
kunnen zijn, dat bij de stemming in het Saar-
gebied zijn nut heeft bewezen.
Mijnheer Runciman, ik heb zoo den
indruk, dat deze brief u belangstel
ling zal inboezemen. Wanneer dit in
cident geregeld is, zal wederom een
zuivering van de kaart van Europa ge
schied zijn. Een brandhaard van wan
orde en onrust zal gebluscht zijn.
Voor Italië is het vrijwel onmogelijk, met
Tsjecho-Slowakije vriendschap te onderhou
den, Doch met een toekomstig Bohemen zou
dit zeer wel mogelijk zijn.
Een nieuwe politiek-territoriale situatie zou
aldus een nieuw evenwicht en nieuwe mo-
AGENDA
DONDERDAG 15 SEPTEMBER
Groote Kerk. Orgelbespeling. 34 uur.
Broederkerk, Parklaan: Opwekkingssamen
komst, 8 uur.
Remonstrantenhuis, Wilhelminastraat 22:
Psychometrische avond, 8.15 uur.
Rembrandt Theater: Nationale Film „Veer
tig jaren". 2.30, 7 en 9.15 uur.
Frans Hals Theater: „Meisjes van 17". Op
het tooneel: To Rhama. 2.30, 7 en 9.15 uur.
Luxor Sound Theater: „Tarantella", 2.30. 7
en 9.15 uur.
Palace Familie Cinema: „De weg naar Rio".
2 en 8.15 uur.
Spaarne Theater: „Op leven en dood" en
„In levensgevaar", 8 uur.
Movlac Uurfilm Theater: Feestelijke Intocht
van de Koningin te Amsterdam. Allegorische
optocht te Haarlem enz. Doorloopende voor
stellingen van 2.3011.30 uur.
Palestina Diorama's, Schotersingel 117a,
Geopend eiken werkdag (behalve Vrijdags)
van 3—5 en 7—9 uur.
Bloemendaal: Raadsvergadering 2 uur.
VRIJDAG 16 SEPTEMBER
Bioscopen, nieuw programma.
gelijkheden in het leven roepen. En, wat voor
al gewicht in de schaal legt, Europa zou voor
een oorlog gespaard blijven. Grenzen, die met
een pennestreek getrokken zijn, kunnen door
een nieuwen pennestreek veranderd worden.
Een geheel andere zaak is het echter, wan
neer de grenzen door God's hand of het bloed
der menschen getrokken zijn.
Tsjecho-SIowaaksche schrijvers
komen op voor hun
vaderland
Beroep op
,,het geweten der wereld
Een speciale medewerker schrijft ons uit
Praag:
De volgende circulaire wordt dezer dagen
m alle landen der wereld verspreid:
„Aan het geweten der wereld.
Op dit hachelijk oogenblik, waarin over
vrede of oorlog wordt beslist, wenden wij,
Tsjecho Slowaaksche schrijvers, ons namens
de Gemeenschap van Tsjecho Slowaaksche
Schrijvers tot u allen, die het Geweten der
Wereld vormt. Wij willen u met klemmenden
ernst aan het volgende herinneren:
Lange eeuwen hebben wij met onze Duit-
sche landgenooten in één gebied gewoond,
vruchtbaar was onze samenwerking ook op
cultureel terrein. Toen wij onze onafhanke
lijkheid op de Russische, Fransche, Servische
en Italiaansche slagvelden heroverd hadden,
hoopten wij en streefden wij er naar dat onze
gemeenschappelijke geboortegrond een der
brandpunten van een nieuw, van een beter
Europa zou worden.
Heden staan wij op den uitersten
uitlooper der Europeesche democra
tie: ten volle bewust van onze ver
antwoordelijkheid tegenover de ge
schiedenis verklaren wij plechtig, dat
ons volk voor de catastrofe, die zich
thans dreigt te voltrekken, geen
schuld treft en geen schuld zal tref
fen. Wij pogen met al onze krachten
den vrede te-redden, die immers de
vrede van ons allen is, maar wij zijn
ook vastbesloten, voor de vrijheid van
ons vaderland te vechten.
Daarom wenden wij ons tot u, die in de
eerste plaats geroepen zijt, die goederen te be
hoeden, welke tot dusverre de eer en het
voorrecht van Europa en van de beschaafde
wereld vormen: ontzag voor de waarheid, vrij
heid van geest en reinheid van geweten. Wij
verzoeken u, zelf vast te stellen, waar men
eerlijk bereid is tot vrede en rechtvaardig
heid, en waar de kwade wil tot veroveren, die
voor geen middel van geweld of leugen terug
schrikt. Wij doen een beroep op u, om de
openbare meening van uw land duidelijk te
maken dat wij, wanneer ons een klein,
vreedzaam volk op het gevaarlijkste punt
van Europa den zwaarsten strijd wordt op
gedrongen. niet alleen voor onszelf, maar ook
voor u zullen vechten, en voor alle zedelijk en
geestelijk bezit, dat het gemeengoed van alle
vrije en vredelievende volken der wereld is.
Niemand moge er de oogen voor sluiten, dat
na ons de beurt aan andere naties en landen
zou komen.
Wij verzoeken allen schrijvers en voorts al
len, die cultureel leven en werken, deze op
roeping met alle mogelijke middelen onder de
naties der wereld te verspreiden.
Deze oproeping is namens de Gemeenschap
van Tsjecho Slowaaksche Schrijvers onder
teekend door haar bekendste leden, waarvan
wij hier slechts de gebroeders Capek, Ivan
Olbracht en Frantisjek Langer noemen, die
ook in Nederland vele vrienden tellen.
We drukken hier nog reproducties af van
dagen ernstige incidenten hebben plaats gehad.
rechts de Kerk
foto's uit Tsjecho Slowakije, waar de laatste
Boven de Raadhuisstraat te Warnsdorf;
straat te Eger.
Fransche pers prijst Chamberlain's
stoutmoedigheid.
„Een kans voor den vrede."
De groote meerderheid der Parijsehe bla
den verwelkomt de reis van Chamberlain als
hoopgevenden factor, meldt Havas. Zij wijzen
op den moed van den Britschen staatsman
en stellen vertrouwen in zijn vastberadenheid.
Zoo schrijft Frossard in de „Homme "Libre":
„Deze in de geschiedenis ongekende stap,
welke getuigt van den ernst van den toestand
verzekert den grooten grijsaard de eerbiedige
bewondering van de beschaafde wereld. Ik
ben er van overtuigd, dat hiermede een oorlog
onmogelijk gemaakt wordt".
In de „Populaire" schrijft Léon Blum: „Het
besluit van Chamberlain beteekent een edel
en stoutmoedig gebaar ter wille van den
vrede. Zulk een stoutmoedigheid is noodig
ook al schijnt zij avontuurlijk en zelfs ver
metel. Van welken kant ik het moedige be
sluit van Neville Chamberlain bekijk, ik zie
daarin een kans voor den vrede.
De „Oeuvre" schrijft: „Welk een hoop voor
de wereld, als Chamberlain en Hitier mor
gen of overmorgen het eens worden om drie
andere uitnoodigingen te verzenden, n.l. aan
Daladier, Mussolini en Stalin. Zal men de
gelegenheid voorbij laten gaan? De commu
nistische „Humanité" zegt den man te prij-
zijn, die „den vernederenden pelgrimstocht
aanvaardt". Naar de meening van de „Ordre"
heeft Chamberlain geen enkele kans van
slagen, tenzij hij de psychologie van het na-
tionaal-socialisme niet miskent en vast be
sloten is, zich niet voor Hitier te vertoonen als
een „bedelmonnik".
Hulde der Britsche pers.
Het bezoek van Chamberlain,, aan
rijkskanselier Hitier, wordt door de
Britsche ochtendbladen met warmen
bijval begroet. De bladen brengen
hulde aan Chamberlain's moed en
staatsmanschap.
„De Times" zegt': „Het bericht zal
een gevoel van opluchting en diepe
voldoening brengen bij allen, enkelen
uitgezonderd, wien de ontmoeting met.
een dictator onbegrijpelijk en verkeerd
voorkomt.
Het bezoek beteekent in elk geval
het toppunt van de pogingen van de
Britsche regeering een verzoening te
bevorderen en de sombere ontwikke
ling van den toestand tegen te gaan.
Door hare pogingen heeft de Britsche
regeering voor het Britsche rijk den
titel veroverd van „wakkeren schild
wacht voor vrijheid en vrede".
Naar de meening van de „Daily Herald"
heeft Chamberlain niet slechts een moedigen,
maar ook een bijzonder verstandigen stap
gedaan.
De „Daily Telegraph" schrijft: „On
der vier oogen, en beiden beseffende
de groote belangen welke op het spel
staan, kan het niet anders of Cham
berlain en Hitier zullen alle misver
standen en tegenstellingen uit den
weg ruimen om een oplossing te vin
den".
ONZE DACELIJKSCHE KINDERVERTELUNC
Ruikgraag' had in dien tusschentijd gauw de deur geopend en de
eigenaar van het kasteel kwam grommend en brommend binnen. Hij
keek nijdig om zich heen.
Waarom duurde het zoo lang, voordat ik werd opengedaan? riep
hij luid. Dickie en Snorretje konden natuurlijk woord voor woord
verstaan.
Wel.... ziet Uik.... ehik was met het eten bezig!
jokt Ruikgraag, die natuurlijk de twee vrienden niet verraden wilde.
Nog al met het eten bezig? En is het nu klaar? riep Buldermans,
zoo heette de eigenaar van het kasteel, verder.
Jawel, meneer Buldermans. alles is nu klaar. Wilt U uw gang
maar gaan. Alles staat al op tafel. Het wordt misschien al koud!
Dickie en Snorretj wachtten af
De „News Chronicle" zegt, dat Chamberlain
een der moedigste en meest verbazingwekkende
stappen in de moderne diplomatieke geschie
denis gedaan heeft.
Als Chamberlain en Hitier tezamen con-
fereeren, schrijft de „Daily Express, kunnen
de gemobiliseerde legers in rust blijven. De
„Daily Mail" zegt, dat de wereld zich zal
verheugen, dat beide staatslieden bijeen
komen, en dat zij met ingehouden adem het
resultaat van hun besprekingen zal afwach
ten.
Uit alle deelen van het Britsche
rijk worden voorts betuigingen van
instemming en geestdrift met het be
sluit van den ministerpresident ont
vangen. Zoo wordt uit Canberra ge
meld dat de minister-president, Lyons,
aan Chamberlain telegrafisch zijn
diepe bewondering heeft uitgespro
ken en hem verzekerd heeft van den
steun der Australische regeering voor
het behoud van den vrede.
Uit Wellington wordt gemeld, dat
Savage, de minister-president van
Nieuw-Zeeland, heeft verklaard:
„waar Groot-Brittannië is, moeten wij
zijn.
Mackenzie King, de premier van
Canada, heeft aan Chamberlain
het volgende geseind: „met groote
voldoening hebben mijn ambtge-
nooten en ik kennis genomen van uw
voornemen om Hitier te bezoeken".
VOORTZETTING DER ONDER
HANDELINGEN MET DE
SUDETEN DUITSCHERS?
Runcilnan's missie zou basis voor
bespreking gevonden hebben
SUDETEN DUITSCHERS STELLEN ZELF
BESCHIKKINGSRECHT THANS VOOROP.
Over de besprekingen, die tusschen Henlein
en Runcïman's medewerker Ashton Gwatkin
hebben plaats gehad deelt het Centrale Co
mité der Sudeten Duitsche Partij mede:
„Henlein verklaarde, dat een onmid
dellijke en werkelijke inwilliging van
de eischen der partij nog de mogelijk
heid tot het voeren van onderhande
lingen met de regeering zou verschaf
fen. De acht punten van Karlsbad zou
den dan echter niet meer als basis
kunnen dienst doen. Men zou rekening
moeten houden met een zelfbeschikt
kingsrecht voor de Sudeten Duit
schers".
Reuter meldt, dat Ashton Gwatkin boven
dien een onderhoud met Franck heeft gehad.
Het verluidt, dat Franck heeft gezegd, dat
de Sudeten Duitschers bereid zijn de onder
handelingen te hervatten, zoodra de vier pun
ten van hun ultimatum zullen zijn aanvaard,
doch hij voegde hieraan toe, dat met het oog
op de redevoering van Hitier en de gewijzigde
omstandigheden in Tsjecho Slowakije de Su
deten Duitschers de regeeringsvoorstellen niet
langer als een geschikte basis voor onderhan
delingen konden beschouwen.
Franck heeft ook verklaard dat de Sudeten
Duitsche partij bereid is direct een beroep op
alle Sudeten Duitschers te doen zich kalm te
houden, zoodra voldoening zal zijn gegeven
aan de vier eischen.
Het wordt mogelijk geacht, dat door
de bemiddeling der Britsche missie een
basis voor overeenstemming is bereikt.
Italië aclit Chamberlain's daad
buitengewoon belangrijk.
„Groot gevaar wordt vermeden."
Stefani noemt den stap van Chamberlain
een gelukkige daad. welke juist op het oogen
blik gedaan wordt, dat de vrede dreigt onder
te gaan. De ..Popoio di Roma" schrijft: ..Men
moet hopen, dat de ontmoeting van heden tot
oplossing leidt van de Tsjecho-SIowaaksche
kwestie. Het initiatief van den Britschen mi
nister-president", aldus het blad, „verplicht de
geheele wereld".
United Press meldt uit Rome. dat
Chamberlain's bezoek aan Hitler in
politieke kringen te Rome groot op
zien heeft gebaard. Volgens de alge-
meene opvatting is het besluit van
Chamberlain „tot een zoo ongewoon
koenen stap", een teeken dat een groot
gevaar vermeden wordt, een gevaar
dat grooter was dan het naar buiten
toe had geschenen.
Chamberlain's „bestendige vredes-
en verzoeningspolitiek" vindt in die
zelfde kringen waardeering. Zelfs op
het oogenblik. dat de crisis in een
hopeloos stadium was getreden, is
de laatste hoop niet verdwenen nu
beide staatslieden elkander zullen
treffen.
De Bilt voorspelt:
Meest matigen Noordoostelijken tot
Noordelijken of Noordwestelijken wind,
gedeeltelijk bewolkt, weinig of geen
regen, koude nacht, weinig verandering
in temperatuur overdag.
BAROMETERSTAND
Hoogste 777.8 m.M. te Valentia.
Laagste 727.1 m.M. te Vardö.
De depressie in het Noordoosten is nog zeer
diep, doch vult aan de Westzijde regelmatig op.
Het gebied van hoogen luchtdruk in het Wes
ten verplaatst zich oostwaarts, doch wordt
gevolgd door een diepe Oceaan-depressie.
Langs de Westzijde van het gebied van lagen
luchtdruk in het Noordoosten bewoog zich een
strooming van zeer koude polaire lucht naar
het Zuidoosten en Zuiden, die de in onze om
geving en in Centra al-Europa heerschende
zomerwarmte naar het binnenland van Europa
terugdrong. Het overtrekken van het koude-
front ging gepaard met veel regen, vooral in
ons land en in Noordwest-Duitschland en werd
gevolgd door een sterke afkoeling. Deze af
koeling kwam het het sterkst tot uiting in de
lage ochtendtemperaturen in Engeland en
Ierland, in ons land en in Noord-Duitschland.
In het binnenland van Zweden en op Jan
Mayen komt reeds vorst voor, de stations op
het Noordelijk deel der Noorsche kust melden
minder lage temperaturen. Een smal gebied
van slecht weer en regen strekt zich uit over
de Duitsche middelgebergten tot in Noord-
Frankrijk, ten Zuiden daarvan is het weer
nog geheel zomersch.
In ons land blijft het weer in het eerste
etmaal opklarend, met zwakken tot
matigen wind uit Noordoost tot Noord
en zonder buien van beteekenis.
BAROMETERSTAND
Vorige stand 760 m.M.
Stand van heden 766 m.M.
Neiging: Vooruit.
Opgave van:
Fa. KEEP, Opticiens
Gr. Houtstr. 137 Tel. 11640
HOOG WATER TE ZANDVOORT
Vrijdag v.m. 7.41 uur; n.m. 20.04 uur.
Strand berijdbaar van 12.4518.00 uur.
Belangrijke telefoonnummers:
Politie: 11850.
Brandweer: 15333.
Ongevallendienst (Brandweerkazerne)
Ged. Oude Gracht: 14141.
De grootste sorteering VULPENNEN en VUL-
POTLOODEN van Haarlem vindt U bij den
Vulpenspecialist
OfffiSartCiEta
ZIJLSTRAAT 90 TELEFOON 11161
(Adv. Ingez. Med.)
Koersen van de Ochtendbeurs te Amster
dam van heden, van 10.30 uur tot 11.25 uur.
Kon. Olie 327—331
H. V. A 461—466
Vergde Vorstenl. 11V278]/2
Amst. Rubber 229230
Philips 234—237
A.K.U. 41—411/z
Unilever 139—141 y2
Beth. Steel 43 9/16—44
U. S. Steel 43 3/4-44 3/8
Republic Steel 13 1/8—13 7/16
Anaconda 24 3/425,/2
Shell 10 9/16—10 13/16
Tidewater Ass. Oil 9 13/16—10
General Motors 3535y2
Kennecot Copper 30 1/430 1/3
WISSELKOERSEN AMSTERDAM.
10.15 uur.
Londen 8.921/16
Berlijn 74.25
Parijs 5.00 1/4
Brussel 31.30
Zwitserland 41.87V2
New York 1.851/8
12.— uur.
Londen 8.92 1/16
Berlijn 74.35
Parijs 5.00 1/4
Brussel 31.30
Zwitserland 41.86
Kopenhagen 39.83
Stockholm 46.
Oslo 44.85
New York 1.85 1/4
Praag 6.42
Italië: vrije lire 9.80; reislire 8.75; bank
papier 7.
BLOEMENDAALSCHE BRIDGE CLUB.
Op de door bovengenoemde vereeniging ge
houden jaarvergadering is besloten, voortaan
haar clubbijeenkomsten to houden in de so
ciëteit .De Vereeniging" aan den Zijlweg.
A.s. Vrijdag heeft de eerste clubavond plaats.
