Haarlems Dagblad
Dreigende mislukking
te Godesberg
DuUsdt mmmmdm
Engelsche minister-president
heden in Londen terug
Verminderend
Gevaar?
am ?,taa$ ovetUmdi^d
Witte negers.
K.L.M. landt voorloopig
niet te Praag.
Fa. VAN BASTEN
VOOR BEDDENWERK
belangrijkste
56e Jaargang No. 16951
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendapiein 37, Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
A dm in. 10724, 14825. Soendapiein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
DirectieP. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Zaterdag 24 September 3938
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advcrtentiën i 1-5 regels f 1.75. elke regel
meer f 0.35- Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Na een Vrijdagavond waarop verschrikke
lijke spanning in Europa heeft geheerscht
scheen vanmorgen het oorlogsgevaar vermin
derd. Een nieuwe mogelijkheid op het behoud
van den vrede werd door Chamberlain's be
leid geschapen, toen na zijn nota-wisseling
„met den overkant van den Rijn" het in
Godesberg tenslotte toch nog tot een tweede
onderhoud kwam, dat van halfelf 's avonds
tot half twee 's nachts duurde en leidde tot
een memorandum van Hitier, dat vanmorgen
ter kennis van de Tsjecho-Slowaaksche regee
ring is gebracht. Eer dit tweede onderhoud
plaatsvond heerschte de ergste onzekerheid.
Men scheen van alles te kunnen verwachten,
al was dan de Britsche premier weer met zoo
veel enthousiasme van de zijde der bevolking
in Duitschland ontvangeneen feit dat
opnieuw in merkwaax-dig-schrille tegenstelling
stond tot de taal, door de Völkische Beobachter
en andere Duitsche bladen jegens Tsjecho-
Slowakije uitgeslagen. Juichende Duitsche
menigten hebben overigens al heel weinig in
vloed op den gang van zaken. Men kan slechts
constateeren dat hun gejuich bewijst, dat zij
er ook niet voor voelen in een oorlog gesleept
te worden.
Inmiddels had de Tsjecho-Slowaaksche re
geering 's avonds laat de mobilisatie van het
leger bevolen. Aangezien zij die in een vijftal
talen per radio liet omroepen hetgeen na
tuurlijk noodig was vanwege de veeltalig-
heid harer bevolking bleken ook in deze
stad verscheidene radio-luisteraars den kluts
kwijt te raken. Zij letten er niet op dat het
Praag was dat dit alles uitzond en er begon
nen geruchten te loopen dat Duitschland,
Polen, Hongarije.... ja, zelfs Joego-Slavië
bevel tot mobilisatie hadden gegeven. Daar
was geen kwestie van.
Toen hij Hitier verliet zeide Chamberlain
dat men dit onderhoud geen mislukking kon
noemen. Dat was niet het blijde woord,
waarnaar de heele wereld uitzag, maar het
gaf tenminste weer hoop. Zijn commentaar:
„het woord is thans aan de Tsjechen" be-
teekent natuurlijk: „wij moeten thans hun
antwoord op het memorandum afwachten"
en geenszins: „het woord is thans aan de
Tsjechische wapenen". Ik vestig hierop de
aandacht omdat zoovelen tot misverstand ge
neigd zijn.
Wat Chamberlain doet is: pogen den vrede
te behouden. Hij heeft dit in zoovele woorden
opnieuw verklaard toen hij vanmorgen, bij
zijn vertrek uit Godesberg, zeide: „Gedurende
de volgende dagen blijft een zeer zware ver
antwoordelijkheid op alle belanghebbenden
rusten. Wij moeten de zaken zeer omzichtig
behandelen en ons nog groote inspanning
getroosten om den vrede in Europa te red
den".
Dit is, ik heb het in vele toonaarden al sinds
weken betoogd, de groote, alles-overheer-
schende noodzaak. Ook voor de Tsjecho-
Slowaken, die bij het uitbreken van een oor
log in eerste instantie tegenover de Duitsche
overmacht zouden komen te staan en zonder
eenigen twijfel ontzettende verliezen zouden
lijden, zal dit zoo zijn. Gebleken is wel dat hun
president Benesj, op wiens waardige houding
en uitingen ik al eerder de aandacht geves
tigd heb, toen hem van Duitsche zijde de
grofste beleedigingen werden toegevoegd, zijn
groote verantwoordelijkheid beseft. Moge hij
zijn zelfbeheersching en koele bezinning we
ten te behouden. Op dezen man, evenals op
Chamberlain, is door het Lot wel een zeer
zware last gelegd, een last waaronder de ge
middelde mensch allang gefaald zou zijn
en tot onberaden handelingen verleid. Poog
u daar maar eens in te denken. Poog u maar
eens voor te stellen dat een dergelijke over
het lot van Europa beslissende taak op uw
schouders was gelegd! En bedenk daarbij dat
het moderne oorlogsgevaar geenszins alleen
de strijdende weermachten geldt maar in niet
minder mate hun gezinnen en het bestaan
van Europa, dat direct bedreigd zou worden
door de macht der Russen en Aziaten, ter
wijl het bezig zou zijn zichzelf in eerste in
stantie te vernietigen.
Wij hopen van uur tot uur op opklaring in
den toestand. Vanmorgen is het ongewoon
rustig geweest. Een bericht van oproeping van
Fransche reservisten is dadelijk gevolgd door
de mededeeling: „er is in het geheel geen
sprake van algemeene mobilisatie". Waarbij ik
er de aandacht op vestig dat algemeene mobi
lisatie der groote mogendheden een toestand
zou scheppen, die inderdaad door de dan
losbrekende opwinding in de hoofdsteden nau
welijks meer te bezweren zou zijn. Ik herinner
aan 1914. God beware ons voor een herhaling'
van die rampeen herhaling die in om
vang en in afgrijselijke uitwerking nog veel
erger zou zijn, gezien de inmiddels weer zoo
veel afschuwelijker geworden strijdmiddelen.
R. P.
Geen verlof of bewegingsvrijheid
voor Nederlandsche militairen.
In verband met den internationalen toestand.
's GRAVENHAGE, 24 September.
Naar wij vernemen wordt, zooals ver
wacht kon worden, onder de huidige
omstandigheden aan militairen geen
verlof of bewegingsvrijheid meer ver
leend.
Na een onderhoud tusschen Henderson, Wilson en Von
Ribbentrop werd gisteravond te Godesberg bekend gemaakt,
dat nog een laatste ontmoeting tusschen Hitler en Chamber
lain zou plaats vinden.
Gedurende genoemd onderhoud verwijderde Von Ribben
trop zich 0111 zich naar Hitier te begeven. Nadat hij terug
keerde, werd nog een kort gesprek gevoerd. Henderson en
Wilson verlieten hotel Dreesen te 19.25 uur om haastig naar
Petersberg terug te keeren. Daar spraken zij met Chamberlain
en vervolgens kondigde Wilson den journalisten de laatste
ontmoeting der beide staatshoofden aan.
Over de besprekingen tusschen Hitler en Chamberlain te
Godesberg deelde het Duitsche Nieuwsbureau vannacht
mede
„De in vriendschappelijken geest gevoerde besprekingen
tusschen den Führer en den Britschen minister-president, zijn
vandaag geëindigd met de overhandiging van een Duitscli
memorandum, dat het definitieve standpunt van Duitschland
ten aanzien van den toestand in liet Sudetenland bevat.
De Britsche premier heeft op zich genomen, dit memoran
dum aan de Tsjecho-Slowaaksche regeering over te brengen."
Officieel wordt voorts uit Godesberg gemeld, dat Cham
berlain en de andere leden der Britsche delegatie heden
morgen naar Londen zullen terugkeeren
Om half elf voer Chamberlain naar Godes
berg over, waar de besprekingen onmiddellijk
begonnen.
Hieraan werd bovendien deelgenomen door
den Duitschen minister van Buitenlandsche
Zaken Von Ribbentrop, den Britschen ambas
sadeur Henderson, en van tijd tot tijd dooi
den onderstaatssecretaris van buitenlandsche
zaken, Von Weizsacker en den eersten mede
werker van den Britschen premier, Horace
Wilson. De overige begeleiders van Chamber
lain brachten evenals de in het hotel aan
wezige Duitsche heeren den tijd in de overige
vertrekken van het hotel door.
Om 1.28 uur verlieten de Führer en Neville
Chamberlain onder algemeene spanning der
aanwezigen de conferentiekamer. Hitier be
geleidde den Britschen premier door de hotel
hal naar zijn auto, waar hij hartelijk af
scheid van hem nam. De Führer wenschte
zijn gast in het bijzonder een goede thuisreis.
De blitzlichtlampen der persfotografen vlam
den in de donkeren nacht op, waarna Cham
berlain naar zijn hotel terugkeerde, naast
hem m de auto had de Britsche ambassadeur
plaats genomen, terwijl voor naast den chauf
feur de chef van het protocol, baron von
Dörnberg, zat.
Even voor tweeën keerde Chamber
lain in hotel Petersberg terug. Toen
hij de hal van het hotel binnentrad,
zeide hij „men kan dit niet een vol
komen mislukking noemen".
Reuter meldt nog, dat Chamberlain, toen
hij de trap van zijn hotel afkwam, door on
geveer vijftig menschen voor het hotel, meest
journalisten, Duitsche ambtenaren en hotel
personeel, met applaus begroet werd,
waarvoor de minister-president door het af
nemen van zijn hoed dankte.
Ondanks het late uur werd Chamberlain
bij de veerpont door een groote menigte met
„heil" geroep ontvangen.
Van semi-officieele Duitsche zijde wordt,
uit het hotel Petersberg medegedeeld, dat
toen Chamberlain daar terugkeerde, hij er
hoogst voldaan uitzag. Hij verklaarde: „Aan
Tsjecho Slowakije zullen nieuwe voorstellen
worden voorgelegd. Alles hangt van de nieu
we regeering te Praag af".
In de kringen der te Petersberg vertoeven
de Britsche journalisten toont men zich na
de verklaring van den Premier zichtbaar op
gelucht. Van het pessimisme in den namid
dag sloeg de stemming om in optimisme.
Het Duitsche nieuwsbureau bericht,
dat Hitier den Britschen premier en
de Britsche regeering mede namens
het Duitsche volk zijn dank heeft be
tuigd voor de pogingen tot het vinden
van een vreedzame oplossing van het
Sudeten Duitsche vraagstuk.
Hitler's antwoord op Chamberlain's
brief.
Over het verloop van den conferentiedag
dienen wij nog mede te deelen, dat het ant
woord van Hitier op den brief, welke Cham
berlain des morgens aan den Führer gezonden
had, om 3.35 uur door den Britschen premier
werd ontvangen. Hitler's tolk, Schmidt, ver
liet het hotel op den Petersberg iy2 uur na het
overhandigen van het antwoord.
De Britsche ambassadeur te Berlijn, Sir
Neville Henderson, verscheen te 6.10 Duitsche
tijd in het hotel Dreesen.
In Duitsche kringen had men achter toen
reeds verwacht, dat Chamberlain na bestudee
ring van Hitler's antwoord bereid zou zijn
onmiddellijk de bespreking met den Führer
te hervatten. Henderson confereerde met Von
Ribbentrop over de vaststelling van het laatste
onderhoud tusschen Hitler en Chamberlain
en keerde daarop naar Petersberg terug.
Voor verdere berichten zie onze pagina
Buitenland).
WljDÉM^
FRANS pekquw
geeft KWAUW
dfi/fcfct U vuiom.:
ALLEEN DE7E MAAND NOG
ZOMERPCU2EN1
FRANS PERQUIN
TELEFOON 10212
(Adv. Ingez. MedJ
(Wij lezen dat het, na zeer veel
moeite, als experiment gelukt is,
vijf negers blank te maken).
Het is maar al te goed bekend,
't Behoort tot de gewoonste zaken,
(En heusch niet als experiment)
Om blanke menschen zwart te maken.
Maar 't is een ongewoon geval,
Wanneer men negers doet verbleeken,
Waardoor men zeker hopen zal,
Een nieuw blank negerras te kweeken.
De zware proef is goed geslaagd,
Tenminste dat heb ik gelezen.
Waarbij ik me heb afgevraagd;
Zouden zij zelf ook dankbaar wezen?
Die bruine huidskleur is het ras
Toch ook maar zoo niet meegegeven,
Die komt hun, denk ik zoo, te pas
Om goed gezond te kunnen leven.
En mooglijk staat hun ook niet aan,
(Wat inderdaad toch is te vreezen)
In hun familie nu voortaan,
Als't witte schaap bekend te wezen.
P. GASUS.
Te Leiden werd Vrijdag de 200ste sterfdag van Herman Boerhaave plechtig her
dacht. Op de graftombe van den grooten geleerde in de Pieterskerk werd door
prof. E. Gorter een krans neergelegd.
Het woord is aan.
J. Rostand:
Wie zich niet verheft tegen
alle oorlogen zal zich nooit
tegen één enkelen verheffen.
^sstraft%"e™^%Steur's
- Haarlem
(Adv. Ingez. Med.)
In verband met den toestand in Tsjecho-
Slowakije en het aldaar uitgevaardigde mobi
lisatiebevel, waarbij alle burgerluchtverkeer
boven Tsjecho-Slowaaksch grondgebied wordt
verboden, heeft de K.L.M. besloten, met in
gang van heden de luchtverbinding Londen
RotterdamWeenen—Boedapest, de z.g.
Blauwe-Donau-Expresse, weliswaar te hand
haven, doch voorloopig de tusschenlanding
te Praag te doen vervallen, zoodat niet over
Tsjecho-Slowaaksch grondgebied behoeft te
worden gevlogen.
Rome constateert eenige
verbetering.
ROME, 24 September (Havas).
Men is hier van meening, dat de toe
stand na de besprekingen te Godesberg
eenigszins is opgeklaard en men ziet in
het communiqué het symptoom van een
verbetering, zoodat men gelooft, dat
het Tsjecho-Slowaaksche probleem op
vreedzame wijze kan worden opgelost.
Duitschland, zoo zegt men, heeft een
nieuw bewijs van goeden wil gegeven,
terwijl de Tsjechen2door hun mobilisatie
geprovoceerd hebben. Het zal van Praag
afhangen of de zaak een noodlottigen
keer zal nemen.
(Voor verdere berichten omtrent de
Tsjecho-Slowaaksche kwestie zie men
pag. 2 en 7.)
Groote Houtstraat 155 - Telef. 11159
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 20 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
Pi
De plannen voor de Haarlemsche Kunst
ijsbaan in een vergevorderd stadium.
„Het Werkfonds is een zegen voor ons
volk" zoo constateerden de gemeente
besturen van Haarlem en Amsterdam.
Nadere bijzonderheden over de persex
cursie.
BINNENLAND.
De regeering zal binnenkort haar stand
punt bepalen inzake de rente van wo
ningvoorschotten.
De gemeente Arnhem heeft ook over 1939
een groot tekort.
K. L. M. behoudt voorkeur voor één cen
traal vliegveld.
De regeering zal te Amsterdam een labo
ratorium stichten voor het onderzoek
naar ziekten onder het vee, speciaal voor
mond- en klauwzeer.
BUITENLAND.
Het onderhoud HitlerChamberlain is ge
ëindigd met de overhandiging van een
Duitsch memorandum aan Praag.
De regeering van Tsjecho Slowakije heeft
de algemeene mobilisatie afgekondigd.
Hoe het laatste onderhoud Chamberlain
Hitler zou zijn verloopen.
Vrijdag was in Beieren groote militaire be
drijvigheid op te merken.
Na het laatste onderhoud Chamberlain
Hitler was opluchting te Godesberg
merkbaar.
Het Sudetenland is geheel door de Tsjechi
sche troepen bezet.
Polen antwoordt op de Russische démarche
SPORT.
Schaakrubriek
ARTIKELEN.
R. P.: Verminderd gevaar?
Max: Dagboek van een H. B. S.-er.
E. E. J.P.: Modeshow op de Hawet.
Dr. P. H. Schroder over Golden Boy
J. H. de Bois: Litteraire Kanteekeingen.
H. P. van den Aardweg: Het Colosseum,
Schouwburg der oudheid.
Bijzondere correspondentie: „Vrijheid en
zelfstandigheid."
Bioscopen
Financieel Economisch Weekoverzicht: Het
oorlogsgevaar bracht koersschommelin
gen op de beurs.
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op-
goenmen op
