Haarlem's Dagblad Wereld oordeelt Hutets tede H Waarom nog Oorlog? @El©iO @IMZi (GKATTOS PR@ilFILl: Beurzen. Hedenavond radiorede van Chamberlain. „Wij zullen ons verzetten". Ochtendbeurs Amsterdam om Londen: Parijs: Berlijn: Washington: Rome: Het belangrijkste 56e Jaargang No. 16953 Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij lN.V. BureauxGroote Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgirodienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12. TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054 Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713 Adniin. 10724, 14825. Soendaplein 12230. Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM Dinsdag 27 September 1938 Abonnementen per «reek f0.25. p mannd f 1.10. per 3 maanden f 3.25 franco per post f 3.55. losse nummers 6 cent per ex. Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel. Regelabonuementstarieven op aanvraag. Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke regel meer f 0.15. Groentjes tie rubriek* D O Na de rede die Hitier Maandagavond in het Sportpalast te Berlijn gehouden heeft is het mij niet duidelijk waarom er nog ernstig oor logsgevaar zou moeten bestaan. De Tsjecho- Slowaaksche crisis schijnt thans volkomen oplosbaar. En het is diep teleurstellend dat de uitingen uit vele landen, die vanmorgen tot ons komen, dit optimisme niet schijnen te be vestigen. Verder dan dat er nog steeds hoop op een uitweg bestaat en dat de toestand niet verslechterd is gaan ze niet. En toch be vatte de rede een aantal punten die duidelijk bewezen dat de Duitsche Führer den oorlog veel liever wil vermijden en deed hij eenige concessies. Het is van onloochenbaar belang dat hij verklaarde, dat het Sudetenland zijn laatste territoriale ambitie is. Het is van be- teekenis dat hij opnieuw verklaarde van aan spraken op Elzas-Lotharingen af te zien, met Frankrijk in vriendschap te willen leven en toenadering tot Engeland te wenschen. Ten aanzien van Tsjecho-Slowakije zelf deed hij eenige onloochenbare concessies. Hij zegde toe de rest van Tsjecho-Slowakije te zullen waarborgen, als de minderhedenkwesties zou den zijn opgelost, hij verklaarde zich bereid de Britsche oud-strijders (The British Legion) te aanvaarden als handhavers van de orde in de door hem opgeëischte gebieden, hij grondde zich op het Saar-plebisciet als basis voor de in sommige gevallen te houden volksstemming, hij ging ten aanzien van de Poolsche en Hon- gaarsche minderheden niet verder dan een uiting van sympathie. Het is waar dat er eenige zeer harde voor waarden in zijn memorandum stonden: met name betreffende den uittocht van de niet- Duitschers uit het gebied, dat afgestaan zou worden, met achterlating van hun bezit. Maar is dit een zaak die een Europeeschen oorlog zou kunnen uitlokken? Natuurlijk niet. Het is waar dat hij in zijn bevelenden toon bleef en den datum 1 October als het ware als ulti matum stelde. Had Benesj dan niet toegegeven, dan zou hij zijn deel wel komen halen. En zijn auditorium begroette deze uitdagende taal met wild gejuich. Maar is de datum van een afstand, loaarin Tsjecho-Slowakije en eveneens Engeland en Frankrijk al in principe bewilligd hebben, een reden voor oorlog. Immers neen! Trouwens, Chamberlain heeft na Hitler's rede een verklaring afgelegd, waarin hij na mens de Britsche regeering zeide dat deze zich moreel gebonden acht tot naleving van de ge dane beloften en erop zal toezien dat die worden nagekomen. Dit is van groote beteekenis. Ge lukkig komt nu juist een bericht uit Berlijn' waaruit blijkt, dat men van deze verklaring j diép onder den indruk is en de mogelijkheid oppert van eenige dagen verlenging van het „respijt", zooals het betiteld wordt. Waarom ter wereld zou men nu niet geheel tot elkaar kunnen komen? Principiëele ver schillen zijn er niet meer. Zoo zullen verre weg de meeste menschen het zien en als het nu toch nog tot een conflict zou komen zou den zij dit wel als een allertreurigst falen van de regeeringen moeten beschouwen. Het is mogelijk dat de uitdagende toon, dien Hitier meer dan eens aansloeg, zijn invloed op de stemming in zooveel andere landen heeft doen gelden. Maar mijn hemel: dien toon kent men nu toch langzamerhand wel. Het vreeselijke lawaai, waarmee het alles gepaard gaat, kent men ook wel. Maar.dat wordt door een aanhang van enkele duizen den, die in de zaal zitten, voortgebracht. De tientallen millioenen Duitschers die onrustig in hün huiskamers naar dit alles zitten te lusteren, en die even benauwd zijn als andere volken dat he' op oorlog zou kunnen uil- draaien twijfelt u daar niet aan maken dat rumoer niet. Bovendien is het duidelijk genoeg voor ieder die even nadenkt, dat een rede die feitelijk inbond na de ongeremd- agressieve betoogen en publicaties die eraan voorafgegaan waren, met groot spectakel omgeven werd om haar meer aanvaardbaar te maken. De luidruchtige aankondiging van „een historisch moment, een historische rede" behoorde daar ook toe. Het is zeer onwaar schijnlijk dat de geschiedenis later aandacht aan dit betoog zal schenken. Het is niet be slissend geweest en kenmerkt alleen een phase in de onderhandelingen. Mislukken ze tenslotte nog, dan zal die mislukking een historische blunder worden, die het nage slacht moeilijk zal kunnen evenaren, en een voorbeeld van het gevaar, te lang met vuur te spelen. Maar ik geloof dat nog steeds niet. Chamberlain is nu vanavond aan de beurt met een radio-rede. Laat ons daarop hopen. Hij heeft zich tot dusver inderdaad een staatsman en een groot bemiddelaar getoond. Zijn optreden heeft ook in ons land vertrou wen en eerbied gewekt. Léon Blum heeft vanmorgen in zijn blad om Roosevelt's bemiddeling gevraagd. De be scheiden hoop daarop heb ik gisteren in dit blad geuit. En in de Britsche verklaring, waarin van morgen wordt aangekondigd dat Engeland, Frankrijk en Rusland Tsjecho-Slowakije zou den steunen als het werd aangevallen, staan de woorden: „Het is nog steeds niet te laat deze groote tragedie te verhinderen en voor de volken van alle naties blijft de mogelijkheid open, aan te dringen op een bijlegging van het geschil door vrije onderhandeling. Welnu! Zullen de staatshoofden of de re geeringen der Oslo-staten, waartoe ook Ne derland behoort, dit onbeantwoord laten? De wensch van het Nederlandsche volk is even duidelijk als die van alle andere volken. Geen oorlog! Laat men het zoo krachtig mogelijk uiten en in geen geval eenige poging onbe proefd laten! R. P. Federatie van Arbeiders Esperantisten VOOR ESPERANTO in Cate „Suisse" Rijksstr weg '91 - Haarlem N. op Woensdag 28 September as. 's avonds 8 uur. De cursus begint op Vrijdag 7 October (Adv. Ingez. Med.) Van d' onrust die de wereld kent, Op dit zoo spannende moment. Hoef ik niet te betoogen; Het is met geld ook het geval, De Beurzen zijn er overal Ten zeerste door bewogen. Zij reageeren bliksemsnel, Soms weinig, dan weer eensklaps fel, Soms slechter en soms beter; Op elk vermoeden, elk bericht, Dat vrees verzwaart of vrees verlicht, Als vrouwe barometer. Kortom door 't nieuws wordt veel effect, Op 't beeld van elke beurs verwekt, 't Heeft aandfel in 't gebeuren; Zijn koers is van het grootst belang, Het jaagt de Beurzen op de stang, Naar ieder kan bespeuren. Alleen één beurs blijft daarvan vrij, Dat is die vreemde beurs van mij, Die weet zichzelf te blijven: Mijn beurs blijft „beurs", niets dat haar raakt, Om niets heeft zij zichdik gemaakt, Moet ik helaas wel schrijven. P. GASUS. InternationalTrucks en Bestelwagens JOH. SWAALF Tel. 10663 - Haarlem (Adv. Ingez. Med.) Over den internationalen toestand. LONDEN, 27 September (Reuter- A. N. P.) Chamberlain zal vanavond te 8.20 Amst. tijd voor alle zenders een rede houden over den internatio nalen toestand. Hij zal spreken in zijn werkkamer in Downingstreet. Praag's standpunt Duitsche memorandum volkomen onaanvaardbaar geacht. LONDEN 27 September (Reuter- A. N. P.) In de nota, die Zondag door den Tsjecho Slowaakschen ge zant aan Lord Halifax overhandigd is zegt de Tsjecho Slowaaksche regee ring, „dat de eischen van Hitler in hun tegenwoordigen vorm volkomen en onvoorwaardelijk onaanvaardbaar zijn. Tegen deze nieuwe en wreede eischen, aldus de nota, gevoelt mijn regeering zich genoopt, tot den uiter sten tegenstand. Wij zullen ons ver zetten en God moge ons bijstaan. Tsjecho Slowakije vertrouwt, dat de twee groote westelijke democra tieën het zullen bijstaan." Yerhooging van het Fransclie disconto. Met een half procent. PARIJS, 27 September (Havas. A.N.P.) De Bank van Frankrijk heeft het disconto verhoogd van 21/2 op 3 pCt.. de beleeningsrente op effecten van 3y2 op 4 pCt. en die der voorschotten op 30 dagen van 2 v2 op 3 pCt. Koersen van de Ochtendbeurs te Amsterdam van heden van 10.30 uur tot 11.25 uur. Kon. Olie 318%—21% H. V. A. 446—9 Amst. Rubber 212V24 Philips 200—5 AKU 36—7 Unilever 1323 3/4 Java-China-Japan lijn 712 Ned.-Scheepvaart Unie 108'/29 Beth. Steel 40 3 4—1 1/2 U. S. Steel 401 2—1 18 Republic Steel 11 7,82 3/8 Anaconda 23 1/27/8 Shell 10 1,6—3/16 Tidewater Ass. Oil. 9 3/8—3/4 General motors 32'/2 Kennecot Copper 30'/2 Illinois Central 7 1/4. Chamberlain's brief aan Hitier. Nieuw beroep op den Führer? Tezamen met den Britschen ambassadeur, Henderson en Kirkpatrick heeft Sir Horace Wilson gistermiddag een bezoek aan de Duit sche Rijkskanselarij gebracht. Bij den Führer bevonden zich tevens Von Ribbentrop, de Duitsche minister van buitenlandsche zaken en staatssecretaris dr. Meissner. Een correspondent van Reuter meent te we ten, dat Chamberlain's boodschap de verkla ring bevat, dat het Duitsche plan volkomen onaanvaardbaar is. Op Hitier wordt een be roep gedaan te bewijzen, dat hij een vreed zame regeling wenscht door er in toe te stem men de bijzonderheden van de gebiedsover dracht rechtstreeks met de Tsjechen te be spreken. Tenslotte schijnt in de boodschap te worden opgemerkt, dat onderhandeling meer dan oorlog in overeenstemming is met wat, naar men meent te weten, het Duitsche standpunt is, nl. dat de geschilpunten slechts betrek king hebben op de procedure. Japan en de Europeesche crisis. TOKIO 27 September. Er zijn duidelijk teekenen waarneembaar, dat Japan nog niet besloten heeft tot welke graad het land Duitschland en Italië verder dan met moreele hulp in den geest van het antikominternpact ter zijde wil staan. Algemeen heerscht de overtuiging, dat Japan geen Europeeschen oorlig wil, onder welke voorwaarde ook, daar een dergelijke wereldbrand alle economische verhoudingen geheel zou ontwrichten. (United Press) Ernstig spoorwegongeluk nabij Essen. ESSEN 26 September (Havas/A. N. P.) Te Borkcn nabij Essen heeft zich een ernstig spoorwegongeluk voor gedaan, dat «aan 15 personen het le ven heeft gekost. Vijf personen zijn met ernstige verwondingen in het ziekenhuis opgenomen. De werkloosheid te Haarlem. Een goede week. In de afgeloopen week daalde het aantal werkloozen te Haarlem met 35. Dezelfde week van verleden jaar gaf 'n vermeerdering van 128. Een gunstig verschil dus van 163! Er zijn thans 5294 werkloozen te Haarlem. Dit is 366 minder dan in 1937. 1119 minder dan in 1936, 450 minder dan in 1935, maar nog 233 meer dan in 1934. Sir Horace Wilson heeft gisteren een per- J soonlijke boodschap van Chamberlain aan Hitler overgebracht. Zijn aankomst op het Berlijnsche vliegveld Tempelhof. ET oordeel der groote bladen over de Maandagavond door Hitier gehouden rede, waarin hij o.m. zeide dat er voor hem na oplossing van het Tsjechische pro bleem geen territoriale kwestie in Europa meer bestond; dat bij ontruiming van het Sudetenland vóór 1 October bleef eischen; dat aan zijn geduld een einde was gekomen; is in de verschillende hoofdsteden „Deur voor onderhandelingen schijnt nog niet gesloten." (Times) Twijfel aan de waarde van Hitler's verzekering, dat hij zijn laatsten territorialen eisch heeft gesteld. (Daily Telegraph.) „Het zal niet lukken scheiding te brengen tusschen Tsjecho- Slowakije, Frankrijk en Engeland." (Petit Parisien). „Roosevelt moet thans zijn bemiddeling aanbieden." Blum in de „Populaire". „Geduld ten einde." (Berliner Börsenzeitung.) „Laatste woord van den Führer". (Völkischer Beobachter.) Publiek getroffen, dat niet de minste toespeling is gemaakt op Roosevelt's oproep. In officieele kringen toenemende verontrusting gewekt. „Hitier heeft den toestand opgehelderd." (Popola di Roma.) „Parijs en Londen zullen niet langer de manoeuvres van Benesj begunstigen." (Messagero.) (Voor Hitler's rede zie men pag. 5.) Het woord is aan. Paus Julius III: Weet gij niet, mijn zoon, met hoe iveinig wijsheid de wereld wordt bestuurd? PRAAG'S ANTWOORD OP DE DUITSCHE EISCHEN. Tsjecho-Slowakije floor economi- sclien ondergong bedreigd. ONTWERP VAN BERCHTESC.ADEN WORDE GEHANDHAAFD. In een door de Tsjechische radio omgeroepen communiqué wordt de inhoud weergegeven van het Tsjecho- Slowaaksche antwoord op het Duit sche memorandum. In dit antwoord verklaart de Tsjecho-Slowaaksche re- geering o.a., dat de nieuwe eischen vaq Hitier iedere bestaansmogelijk heid voor een vrij Tsjecho-Slowakije goeddeels vernietigen. De Tsjecho-Slowaaksche republiek zou in industrieel, economisch en militair opzicht volkomen verlamd worden. Zij zou bovendien in drie stukken worden gedeeld. Er zonden geen rechtstreeksche verbindingen meer zijn tusschen Praag en Noord- en Zuid-Slowakije, noch tusschen Praag en Zuid- en Zuid-oost Moravië. De aanvaarding van het Duitsche memorandum zal geheel West-Tsjechoslowa- kije geheel Bohemen en geheel Moravië aan ae genade van Duitschland overleveren. Deze poging om den Tsjecho-Slowaakschen staat te verlammen zou de suprematie van Duitsch land in Europa voorbereiden. In het Tsjechische antwoord wordt er aan herinnerd, dat de regeering te Praag blijk heeft gegeven van haar bereidwilligheid het Sndeten-Duitsche vraagstuk op te lossen. Zij is tot de grens van haar concessies gegaan, toen zij het Fransch-Britsche plan als basis voor overeenstemming aanvaardde. De nieu we regeering onder leiding van generaal Syrovy is bezield van denzelfden onwrikbaren wil als de vorige regeering. Zij is ervan overtuigd, dat men tot een werkelijk accoord kan komen en den vrede handhaven, indien Frank rijk en Engeland hun ontwerp van Berchtesgaden, zooals dat op 19 Sep tember aan de Tsjecho-Slowaaksche regeering is voorgelegd, en dat door haar aanvaard is, handhaven. Uitbreiding der militaire maat regelen in België. Nog meer manschappen onder de wapenen. Gistermiddag hebben de Belgi sche ministers van 3 tot 5 uur beraad slaagd. Na de bijeenkomst is een com muniqué gepubliceerd, waarin wordt verklaard, dat de regeering besloten heeft de eerder genomen militaire maatregelen uit te breiden en de manschappen van de Ardensche ja gers., de gemotoriseerde cavalerie en zekere eenheden van de fortenbezet ting, die zich met groot verlof bevon den, onder de wapenen te roepen. 1933 40148 193441841 193543326 1936 45303 l 1937. 46829 J Cijfers, die succes bewijzen. Groentjes in Haarlem's Dagblad. HEDEN: 14 PAGINA'S. HAARLEM EN OMGEVING. pag. Een gunstige week voor de Haarlcmsche werkloozcnstatistiek. 1 De post Armenzorg op de Haarlemsche bc- grooting voor 1938 zal vermoedelijk een tekort opleveren van ongeveer f 260.000 13 BINNENLAND. Voor monumentenzorg zou te weinig geld beschikbaar zijn. 3 De Flamingo-ramp zal onopgelost blijven. 3 Onder Aarlc-Rixtel zijn 600 tewerk gestel den in staking gegaan. 3 De nieuwe Pachtwet treedt 1 November in werking. 9 BUITENLAND. Chamberlain zal hedenavond een radio rede houden. 1 Hitier heeft in zijn rede te Berlijn geëLscht, dat het Sudetenland op 1 October aan Duitschland overgedragen moet zijn. 5 Londen, Parijs en Moskou zouden Praag hun steun hebben toegewezen in geval van een aanval. 6 In een verklaring zegt Chamberlain, dat de aan Duitschland gedane beloften zullen worden nagekomen. 6 SPORT. Criticus over den wedstrijd Arsenal .Aston Villa 9 ARTIKELEN. R. P.: Waarom nog oorlog? 1 H. D. Vertelling: Het portret 4 Dr. P. H. Schroder over Prinses Lizi 13 De Burgerlijke Stand van Haarlem is op genomen op 11

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1938 | | pagina 1