Ernstige woorden
van Chamberlain
Toch nog hoop
op voorkoming van
een uitbarsting
Hitier antwoordt
Roosevelt.
WOENSDAG 28 'SEPTEMBER 1938
HA AR E EM'S D A G B
13 A D
5
„Wanneer ik overtuigd zou zijn, dat
eenig land voornemens was de geheele
wereld te regeer en door de vrees voor
zijn kracht ben ik van meening, dat
tegenstand geboden moet worden"
Van zijn werkkamer in Downing-
street no. 10 uit heeft de Britsche mi
nister-president Neville Chamberlain
gisteravond zijn radiorede gehou
den, welke des morgens was aange
kondigd.
Chamberlain verklaarde, dat hij
Woensdag (heden - Red.) in het par
lement een verklaring af zal leggen
over de gebeurtenissen, welke hebben
geleid tot den huidigen angstigen en
kritieken toestand.
Hij voegde hieraan toe:
„Het was niet mogelijk eerder een verkla
ring af te leggen, toen ik heen en terug over
Europa vloog en de toestand zich ieder uur
wijzigde. Doch vandaag is het voor korten tijd
kalm en ik wensch een paar woorden te zeggen
tot de jonge mannen en vrouwen van Enge
land en het Britsche Rijk, en misschien ook
wel tot anderen.
Eerst moet ik iets zeggen tot hen, die ofwel
mij of mijn vrouw hebben geschreven in deze
weken, om ons te zeggen, dat zij dankbaar
waren voor mijn pogingen en ons him hoop op
mijn succes verzekerden. De meesten van deze
brieven waren afkomstig van vrouwen, moe
ders en zusters van onze landgenooten. Doch
er waren ook ontelbare brieven van anderen,
behalve uit Frankrijk, België en Italië, zelfs
uit Duitschland. Het was hartverscheurend de
groeiende belangstelling, welke hieruit bleek
te lezen en de groote opluchting, wanneer zij
te vroeg dachten, dat het gevaar voor oorlog
geweken was.
Op het oogenblik zie ik niet, wat ik
mogelijk nog zou kunnen doèn door be
middeling".
Met merkbare ontroering, vervolgde demi-
nister-president: „Hoe verschrikkelijk, hoe
ongelooflijk fantastisch is het, dat wij loop
graven en gasmaskers beproeven, omdat vol
ken in een afgelegen land twisten. Volken van
wie we niets weten. Het schijnt bijna onmo
gelijk, dat een twist, welke in beginsel reeds is
bijgelegd, een reden tot een oorlog zou wor
den. Ik kan begrijpen, waarom de Tsjechische
regeering zich niet in staat achtte de voor
waarden aan te nemen, welke haar zijn voor
gelegd, in het Duitsche memorandum. Ik
voel evenwel, na mijn besprekingen met
Hitier, dat indien slechts tijd werd gelaten,
het mogelijk zou zijn een regeling te treffen.
Ge weet reeds, dat ik alles heb gedaan, wat
een man kan doen om dezen twist bij te leg
gen. Na mijn bezoeken aan Duitschland voel
ik zeer goed hoe Hitier zich voelt. Hij moet
de voorvechter zijn van de zaak der Duit-
schers. Hij heeft mij persoonlijk gezegd en
gisteravond heeft hij het herhaald, dat wan
neer het vraagstuk der Sudeten geregeld zal
zijn, de territoriale eischen van Duitschland in
Europa vervuld zullen zijn.
Na mijn eerste bezoek aan Berchtes-
gaden deed ik aan de Tsjecho-Slo-
waaksche regeering voorstellen toe
komen die de kern gaven van wat hij
verlangde en ik was zeer verrast, bij
mijn terugkeer in Duitschland te ver
nemen, dat hij erop stond, dat het ge
bied, dat hij verlangde, onmiddellijk
aan hem zou worden overgedragen en
onmiddellijk zou worden bezet door
Duitsche troepen, zonder dat eerst
een regeling werd getroffen voor de
bescherming van de inwoners van dit
gebied, die geen Duitschers zijn en
niet in het Duitsche rijk wilden wor
den opgenomen.
Ik moet zeggen, dat ik deze houding onre
delijk vindt. 4
Indien de reden hiervan is, dat Hitier twij
felt aan de bedoelingen van de Tsjechische
regeering in het uitvoeren van de belofte en
het overgeven van het gebied, dan heb ik
aangeboden om uit naam van de Britsche re
geering de woorden van de Tsjechische re
geering te garandeeren en ik ben er zeker
van, dat de waarde van onze belofte nergens
wordt onderschat.
Ik zal de hoop op een vreedzame
regeling niet opgeven of mijn pogin
gen voor den vrede staken, zoolang
hoop bestaat. Ik zou niet aarzelen
een derde bezoek te brengen aan Hit-
Ier, indien ik zou meenen, dat het
iets zou helpen. Doch op het oogen
blik zie ik niet, wat ik verder voor
nuttigs zou kunnen doen op den weg
van bemiddeling.
Toch zijn er enkele dingen, welke wij kun
nen en moeten doen, thuis. Nog steeds wor
den vrijwilligers gevraagd voor de verdedi
ging tegen aanvallen uit de lucht, voor brand
weer en politie en de territoriale eenheden".
De minister-president vroeg vervolgens
mannen zoowel als vrouwen hun diensten
aan te bieden.
„Weest niet bevreesd, wanneer ge hoort
van mannen, die onder de wapenen zijn ge
roepen voor de verdediging tegen luchtaan
vallen of om de schepen te bemannen. Dit
zijn slechts voorzorgsmaatregelen, welke de
regeering in tijden als thans moet nemen. Zij
beteekenen geenszins, dat wij besloten zijn
oorlog te gaan voeren of dat de oorlog voor
de deur staat.
Wij moeten evenwel sympathie ge
voelen voor een klein land, dat door
een groote, krachtige buurstaat
wordt bedreigd. We kunnen evenwel
niet in alle omstandigheden het ge
heele Britsche Imperium in een oor
log storten alleen voor dit land. Als
we moeten strijden, dan moet het om
belangrijker redenen zijn. Ik ben zelf
een man des vredes in het diepst van
mijn ziel.
Het conflict tusschen mogendheden
is voor mij een nachtmerrie, doch
wanneer ik overtuigd zou zijn, dat
eenig land voornemens was de gehee
le wereld te regeeren door de vrees
voor zijn kracht, dan ben ik van mee
ning, dat tegenstand moet worden ge
boden. In een dergelijke overheer-
sching zou het leven van volken, die
in de vrijheid gelooven, het leven niet
waard zijn.
Oorlog is een vreeselijk ding en we moeten
wel overwegen, voor wij er toe overgaan, .iat
werkelijk groote belangen op het spel staan
en dat de roep, om alles te riskeeren in de
verdediging, onweerstaanbaar is, nadat alle
gevolgen zijn overwogen.
Op het oogenblik vraag ik u, wacht zoo
kalm als ge kunt op de gebeurtenissen van
de eerstkomende dagen. Zoolang de oorlog
nog niet is begonnen is er nog hoop, dat hij
voorkomen zal worden en ge weet, dat ik tot
het laatste oogenblik voor den vrede zal
werken.
Britsche voorzorgsmaatregelen.
Schuilplaatsen allerwege.
LONDEN. 27 Sept. (Havas). In geheel
Engeland blijven de burgerlijke autoriteiten
voorzorgsmaatregelen tegen luchtaanvallen
nemen. Er worden steeds meer schuilplaatsen
gebouwd, soms ook in de parken. De post
heeft huis aan huis een brochure van het mi
nisterie van binnenlandsche zaken bezorgd,
waarin aanwijzingen voor de passieve verde
diging worden gegeven. In alle centra voor
de levering van gasmaskers worden de noo-
dige maatregelen getroffen, opdat men kan
voldoen aan de steeds stijgende aanvraag.
Vanavond spreekt Goebbels.
Rede over den politieken toestand.
Havas meldt uit Berlijn, dat heden
avond te 6.20 u. minister Goebbels een
rede zal houden in een massavergade
ring in de Lustgartcn te Berlijn. Hij zal
den politieken toestand behandelen.
Tsjechische luchtdienst op Londen
hersteld.
Toestellen vliegen weer over Duitschland.
Blijkens een Reuterbericht uit Lon
den is de lijn PraagCroydon van de
Tsjecho Slowaaksche Luchtvaartmaat
schappij wederom in dienst gesteld. De
toestellen vliegen normaal over
Duitschland.
Aan de Duitsch-Tsjechische grens. Na eerst haar standplaats verlaten te hebben
6 de Tsjechische douane opdracht gekregen haar plaats achter den tolboom
weer in te nemen
De Führer wijst iedere
verantwoordelijkheid
voor eventueel conflict
van de hand.
Toestand in Tsjecho-Slowakije
ondraaglijk geworden
Adolf Hitler heeft Dinsdag een telegram
gezonden aan President Roosevelt, in ant
woord op diens oproep den vrede te bewaren
In dit telegram zegt de Führer o.a.:
Uwe Excellentie heeft tot mij een
oproeping gericht om in het belang
van het bewaren van den vrede de
onderhandelingen over de strijd
vraag in Europa niet af te breken. Ik
deel uw denkbeelden over de onaf
zienbare gevolgen van een oorlog en
juist daarom moet ik iedere verant
woordelijkheid van de hand wijzen,
wanneer de ontwikkeling van de
zaak zou leiden tot vijandelijkheden.
Hierna geeft Hitier een overzicht van het
ontstaan van het Sudeten Duitsche probleem
sedert 1918. De regeering te Praag bleek niet
geneigd rekening te houden met de meest
elementaire rechten van de Sudeten Duit
schers en heeft steeds getracht met geweld
de Sudeten Duitschers tot Tsjechen te ma
ken. Dit heeft tot ernstige spanning geleid.
Eerst heeft de Duitsche regeering niet inge
grepen, ook niet toen de Tsjechische regee
ring in Mei van dit jaar onder het voorwend
sel van Duitsche troepenconcentratie over
ging tot mobilisatie. Dat Duitschland toen
geen militaire maatregelen heeft genomen
heeft de regeering van Praag in haar hou
ding gestijfd.
Uit de onderhandelingen is gebleken, dat
de Tsjechische regeering het Sudeten Duit
sche vraagstuk niet op een eerlijke wijze wilde
oplossen. Het gevolg hiervan is, dat de toe
standen in Tsjecho Slowakije de laatste we
ken volkomen ondraaglijk zijn geworden, po
litieke vervolging en economische onderdruk
king hebben onuitsprekelijk leed gebracht
aan de Sudeten Duitschers. Kenmerkend
hiervoor is, dat 214.000 Sudeten Duitschers
huis en haard hebben verlaten en een toe
vlucht hebben gezocht over de Duitsche grens.
Ontelbare dooden, duizenden gewonden, tien
duizenden gevangenen en verlaten dorpen kla
gen de regeering van Praag aan.
Vervolgens verklaart Hitier, dat deze feiten
voor hem aanleiding zijn geweest voor zijn
rede, welke hij te Neurenberg heeft uitgespro
ken, waarin hij verklaarde, dat indien de drie
en een half millioen Sudeten geen recht kon
den vinden, Duitschland te hulp zou komen.
Om nog een laatste poging te doen heeft Hit-
Ier concrete voorstellen gedaan in het memo
randum, dat den Britschen minister presi
dent op 23 September j.l. is overhandigd. Na
dat de Tsjechische regeering eerst aan de
regeeringen van Engeland en Frankrijk had
verklaard erin toe te stemmen, dat het Su
deten Duitsche gebied van Tsjecho Slowakije
zou worden gescheiden en bij het rijk zou
worden gevoegd, was het doel van het memo
randum niets anders dan een snelle en veilige
manier te vinden om het plan tot stand te
brengen.
Hitier verklaart tenslotte dat hij er
van overtuigd is, dat indien president
Roosevelt de geheele ontwikkeling
van het Sudetenvraagstuk bekend zal
zijn, hij zal erkennen, dat Duitsch
land geduld heeft gehad en een op
rechten wil tot een vredelievende re
geling. Niet Duitschland draagt de
schuld van het Sudeten Duitsche
vraagstuk. Het lot van de betrokke
nen laat een verder uitstel niet toe.
De beslissing ligt in de hand van de
Tsjechische regeering.
Zes lichtingen in België
opgeroepen.
Het leger op versterkten vrcdesvoet.
De Belgische regeering heeft zes
lichtingen onder de wapenen geroepen.
Volgens de Dernière Heure bestaan
deze zes lichtingen ieder uit ongeveer
45.000 man. dus zouden in totaal
270.000 man onder de wapenen zijn ge
roepen. Van deze lichtingen bevonden
zich reeds 20.000 man onder de wape
nen, zoodat 250.000 thans zijn opge
roepen.
Na afloop van de vergadering van het ka
binet werd het volgende communiqué uitge
geven
..De regeering heeft besloten de reeds ge
nomen militaire voorzorgsmaatregelen te vol
tooien.
Zij heeft bepaald, dat ons leger gebracht zal
worden op versterkten vredesvoet.
Dit besluit wordt slechts ingegeven door een
verlangen naar veiligheid en vrede.
De regeering heeft ook een zeker aantal
economische maatregelen bestudeerd, die
door den tostand noodig zijn geworden."
Spaak ontvangt de gezanten.
Na zijn terugkeer uit het koninklijk paleis
heeft minister-president Spaak de ambas
sadeurs van Frankrijk en Engeland, den zaak
gelastigde van Duitschland en den gezant
van Nederland ontvangen om hen óp de
hoogte te brengen met de nieuwe militaire
voorzorgsmaatregelen, welke België heeft ge
nomen.
Gemeld wordt nog. dat alle autobussen van
Brussel gisteren door de militaire autoriteiten
gerequireerd zijn.
Voor het uitvoeren van goederen uit België
is thans, naar het Staatsblad meldt, een voor
afgaande vergunning noodig.
„België geen doorgangsweg".
In een radiorede, die minister Spaak gister
avond gehouden heeft, zeide hij o.a.:
Donkere wolken hebben zich aan den Euro-
peeschen hemel samengepakt. De menschen
van 1914 maken opnieuw de uren door, die
zij meenden voor altijd te hebben kunnen ver
geten.
President Roosevelt heeft een prachtige
boodschap van vrede en verzoening de wereld
ingezonden. De 8 millioen Belgen scharen zich
bij de 130 millioen Amerikanen.
Hoe rechtvaardiger een zaak is, hoe minder
geweld noodig is om haar te doen zegevieren.
Laten zij. die op dit uur het lot van hun volk
en van de geheele menschheid in de hand
hebben, zich door deze gedachte laten leiden.
Laten zij een laatste poging doen. den vrede
te redden. De geheele wereld zal aan him zijde
staan.
In deze weken van ernstige internationale
spanning, heeft België zich steeds aan zijn
onafhankelijkheidspolitiek gehouden en deze
versterkt.
Thans richten de Belgen dankbaar den blik
naar den Koning, die twee jaar geleden dui
delijk den weg heeft gewezen, die gevolgd
diende te worden.
De Belgische regeeringen, die elkaar
sedert dien zijn opgevolgd, hebben
alle een realistische en tegelijkertijd
eerlijke buitenlandsche politiek ge
voerd. Zij hebben gewild, dat België
in West-Europa zijn traditioneele en
vreedzame rol speelt.
Al haar pogingen zijn erop gericht
geweest, dat ons grondgebied niet
nogmaals het slagveld van Europa
wordt. Hiervoor is het noodig, dat wij
onafhankelijk en sterk zijn.
Dit zijn wij thans.
Onze groote naburen hebben onze politiek
begrepen en haar goedgekeurd. Alle inlich
tingen. die wij den laatsten tijd ontvangen
hebben stellen ons in staat, te zeggen, dat de
verplichtingen, die zij op zich genomen heb
ben, zullen worden nagekomen.
Van onzen kant zijn wij vastbeslo
ten ons grondgebied tegen iederen
aanval te verdedigen en niet toe te
staan, dat het een doorgangsweg
wordt. Ons prachtig leger is op het
oogenblik werkelijk het bolwerk van
onze onafhankelijkheid, zoowel als
onze vredeskans.
Minister Spaak besloot met het volk tot een
heid aan te sporen en de overtuiging uit te
spreken, dat België deze moeilijke uren goed
zal doorkomen.
Luxemburg heeft vertrouwen.
De Luxemburgsche Kamer heeft eenstem
mig een wet aangenomen, waarbij ingeval van
een internationaal conflict buitengewone
maatregelen genomen kunnen worden.
Minister van Staat Dupong en de leiders
van de partijen hebben hun hoop op de toe
komst en hun geloof in de onafhankelijkheid
van het groothertogdom, alsmede in de ga
ranties van de mogendheden.
Rheumatische pijnen
Mijnhardtjes doen deze snel verdwijnen.
12 stuks 50 ct.
(Adv Ingez. Med.)
KALH)
PROCMMMA
DONDERDAG 29 SEPTEMBER.
HILVERSUM I, 1875 M.
A.V.R.O.-uitzending.
8.00 Gramofoonmuziek (om ca. 8.15 Berich
ten). 10.00 Morgenwijding. 10.15 Gramofoon
muziek. 10.30 Omroeporkest en soliste (11.15
11.40 Declamatie. Om 12.15 Berichten). 12.30
Gramofoonmuziek. 11.15 Orgelspel. 1.45 Het
Lyra-Trio. 2.30 Declamatie. 3.00 Het AVRO-
Aeolian-orkest. 4.00 Ziekenhalfuur. 4.30 Viool
en piano. 5.00 Voor groote kinderen. 5.30 Gra
mofoonmuziek. 5.45 Het AVRO-Amusements-
orkest. 6.30 Sportpraatje. 7.00 Vocale duetten
met pianabegeleiding. 7.30 Causerie: Waarom
is er onrust in Palestina? 8.00 Berichten ANP,
Mededeelingen, 8.15 Concertgebouw-orkest ij
solist. 9.15 Radiotooneel. 9.45 Het Renova-
kwinteten solisten. 10.35 Filmmuziek (gr. pl.)
11.00 Berichten ANP. hierna: het AVRO-Dans-
orkest. 11.45—12.00 Orgelspel,
HILVERSUM II. 301,5 en 415,5 M.
8.00—9.15 KRO. 10.00 NCRV. 11.00
KRO. 2.00—12.00 NCRV.
8,009.15 en 10.00 Gramofoonmuziek. 10.15
Morgendienst. 10.45 Gramofoonmuziek 11.30
Godsdienstig halfuur. 12.00 Berichten. 12.15
KRO orkest (1.00—1.20 Gramofoonmuziek)
2.00 Handwerkuurtje. 3.00 Gramofoonmuziek.
3.45 Bijbellezing. 445 Gramofoonmuziek. 5.00
Cursus handenarbeid voor de jeugd. 5.30—5.55
Gramofoonmuziek. 6.00 Zang en piano. 7.00
Berichten. 7.15 Boekbespreking. 7 45 Repor
tage, eventueel Gramofoonmuziek. 8.00 Berich
ten ANP. Herhaling SOS-berichten. 8.15 Het
klein Christ. Gemengd koor en gramofoon
muziek. 9.00 muziek. 9.00 Causerie ,J>e bezwa
ren van de ouderdom". 9,30 De Gooilanders.
dO.OO—10.05 Berichten ANP). 10.45 Gym
nastiekles. 11.00 Vervolg concert. 11 30 Gramo-
fonmuziek, ca. 11.50—12.00 Schriftlezing.
DROITWICH, 1500 M.
X 12.05 Orgelspel. 12.50 Het John MacArthur-
kwintet. 1.202.20 en 3.10 Gramofoonmuziek.
3.20 Populair concert. 3.35 Het Stedelijk orkest
van Bournemouth en solist. 5.05 Gramofoon
muziek. 5.50 Frank Walker en zijn kleinorkest.
6.20 Berichten. 6.45 Callender's Second-orkest.
7.20 Radiotooneel met muziek. 8.20 Causerie
..Old Devonshire House, Bloomsbury" 8.35
BBC-Symphonie-orkest en solist. 9.50 Piano-
soli. 10.00 Berichten. 10.25 Korte Kerkdienst.
10.45 BBC-Theaterorkest. 11.35 Maurice Win-
nick en zijn orkest. 11.5012.20 Dansmuziek
«gr. pl.).
RADIO PARIJS. 1648 M.
8.10, 9.00. 10.30 en 11.20 Gramofoonmuziek.
12.40 en 1.50 Giardino-orkest. 3.05 Gramofoon
muziek. 3.20 Pianovoordracht. 4.20 Gramo
foonmuziek. 3.20 Pianovoordracht. 4.20 Gra
mofoonmuziek. 5.20 Radiotooneel. 7.20 Zang.
7.35 en 8.35 Gramofoonmuziek. 8.5012.05 Uit
zending uit het Théatre National de l'Opéra-
Comique.
KEULEN 456 M.
6.50 Gramofoonmuziek. 7.30 Omroeporkest.
8.50 Opmroepdansorkest. 10.20 Volksliederen-
concert. 12.20 Omroepkleinorkest en J. Preiss-
ler met zijn solisten. 2.30 Populair concert. 3.40
Gramofoonmuziek. 4.20 Amusementsorkest.
6.50 Solistenconcert. 7.20 Gramofoonmuziek.
8.30 Leo Eysoldt's dansorkest, solisten, vocaal
sextet en instrumentaal kwartet. 10.35 Gra
mofoonmuziek. 10.50—12.20 Nedersaksen-
orkest.
BRUSSEL, 322 M.
12.20 Gramofoonmuziek. 12.50 en 1.30 Om-
roepdansorkest en gramofoonmuziek. 1.50
2.20 Gramofoonmuziek. 5.20 Omroepdansorkest
en gramofoonmuziek. 6.50 Gramofoonmuziek.
7.32 Zang. 8.20 Gramofoonmuziek. 9.20 en 10.30
Omroepsymphonie-orkest. 10.50—11.20 Gramo
foonmuziek.
BRUSSEI,. 484 M.
12.20. 1.302.20 en 5.20 Gramofoonmuziek.
6.35 Omroepsalonorkest. 7.35 Gramofoonmu
ziek. 8.20 en 9.35 Omroeporkest en solisten.
10.3011.20 Gramofoonmuziek.
DEUTSCH I.AN'ÜS EN DER 1571 M.
8.30 Omroeporkest. 8.50 Radiotooneel. 9 20
Vervolg concert. 10.20 Berichten. 10.50 Cello
en Cembalo. 11.05 Berichten. 11.20—12.20 Ge
varieerd concert.
