Haarlem's Dagblad
Tsjechische „Maginotlinie''
Pitcairn.
ffe duitsck klit
IJmuider trawler bij
Ameland in nood.
Bijzondere Dagen.
J. MUIJS
56e Jaargang No. 16963
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodicnst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EIS ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Zaterdag 8 October 1938
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f 3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën: 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnementslarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Zoo heet een heel klein eilandje midden in
den Stillen Oceaan. Het is vijf vierkante kilo
meters groot, bazaltisch, bereikt een grootste
hoogte van 338 M. boven den zeespiegel en
telt tweehonderd bewoners. Toen Robert
Pitcairn naar wien het genoemd is
Carteret het in het jaar 1767 ontdekten
woonde er niemand. Wel vonden zij onmis
kenbare ge£uigen van een vroegere bevol
king: groote zuilen met beelden, en andere
steenen bouwwerken. En kort na hun ontdek
king kreeg het eilandje nieuwe bewoners. In
1790 landden er acht muitelingen van het
Engelsche oorlogsschip Bounty (onder Cap
tain Bligh) met acht mannen en acht vrou
wen van Tahiti. Dit gezelschap vestigde zich
op Pitcairn. Elf jaar later raakte het slaags
en verloren alle mannen op één na het leven.
Die ééne bouwde de samenleving op het
eiland op nieuwen en beter geordenden grond
slag op
Zelfs in zoo korte trekken verteld is de ge
schiedenis van de eilandbevolking avontuur
lijk en prikkelt de verbeeldingskracht. Welk
een onderwerp voor een historischen roman,
en voor een familieroman met Pitcairn's her
schepper als middenpunt en krachtfiguur,
een soort Lukas Hochstraszer van den Stillen
Oceaan!
Nu is er in Londen geen roman, maar een
officiéél rapport over verschenen. Dat klinkt
erg droog en saai: een Colonial Office Report.
Maar het is toch wel belangwekkend. Het
zegt dat de tweehonderd afstammelingen
van de muiters van de „Bounty" allerlei goeds
eigenschappen bezitten. Vooral physiek. Zij
zijn lichamelijk prachtexemplaren: stoer ge
bouwd, welgemaakt en gezond. De vermenging
van Engelsch met Polynesisch bloed blijkt dus
uitstekende uitkomsten op te leveren, althans
in primitieve levensomstandigheden. Voorts
is de gemeenschap volgens het rapport door
trokken van een diepen godsdienstzin. Dit
schijnt wat sterk voorgesteld als er onmid
dellijk op volgt, dat een Amerikaansche zen
deling de bevolking in 1936, dus pas twee
jaar geleden, tot zijn kerkelijke leer die
der Zevende Dags Adventisten heeft be
keerd. Maar het is mogelijk dat diepe gods
dienstzin bij de Pitcairners reeds leefde vóór
zij zich in deze secte lieten opnemen.
Zij leven in een uitstekend klimaat, drijven
ruilhandel met passeerende schepen si
naasappels zijn het voornaamste product van
het eiland maar hun ontwikkeling staat op
laag peil en sukkelt zelfs achteruit. Het rap
port toont er zich met het merkwaardige ge
brek aan humor, dat zulke officiëele stukken
pleegt te kenmerken, bepaald bezorgd over
„dat de neiging om een Pitcairneesch dialect
te spreken zeer sterk is". Als er niet tegen
wordt opgetreden zal de bevolking op den
duur heelemaal Polynesisch inplaats van
Engelsch worden. Waar de grootste koloniale
mogendheid ter wereld zich al niet bezorgd
over maakt! En het is uitzondering geworden
dat iemand een boek leest. Zestienjarige kin
deren op Pitcairn staan op hetzelfde ontwik
kelingspeil als negen jarigen in Nieuw-Zee-
land.
Het rapport stelt verscheidene maatregelen
voor, in de eerste plaats natuurlijk van finan-
ciëelen aard. Het wil een personeele belasting
heffen, een postzegel invoeren, een onder
wijsfonds stichten en een goed radiotoestel
voor gemeenschappelijk luisteren installeeren.
Met verbazing lees ik de opmerkingen van
The Manchester Guardian over dit rapport.
Met akelige plechtigheid verklaart het blad
dat „een zeer kleine som gelds een geweldig
verschil zou maken in de levens en voor de
toekomst van deze gemeenschapWij
mogen daarin geen krenterige politiek voe
ren. Als Pitcairn de mogelijkheid van een
vlootbasis inplaats van een gevaarlijke lan
dingsplaats bezat zou zijn welzijn niet in
twijfel verkeeren".
Ik hoop dat in Engeland andere gedachten
zullen overheerschen. Ik zou, als ik er over te
zeggen had, op grond van dit rapport bevelen:
laat die menschen met rust. Zij hebben het
blijkbaar goed en zijn gelukkig. Alles duidt
aan dat zij aanmerkelijk dichter bij de beste
oplossing van het levensraadsel staan dan wij
in Europa. Zij leven in eenvoud maar zijn
geestelijk niet vereenzaamd. Zij zijn krachtig
en gezond. Geen onzinnige oorlogsvernieti
ging bedreigt hen, geen modern verkeer en
moderne techniek kwellen hun levens. Zij be
staan van de voortbrengselen van den bodem,
waaraan zij gehecht zijn. Zij spreken hun
dialect evenals de Londensche cockney en de
Amsterdamsche Jordaner, maar zitten niet
opgesloten temidden van steenmassa's en ge
nieten van een heerlijk klimaatde geluk
kigen. En waarom ter wereld zou men hen
per radio met Hot Jazz, Oome Keesje en de
redevoeringen van Adolf Hitler in hun heer
lijkheid gaan storen?
Velen van ons zullen de Pitcairners benij
den. En met reden. Als het Britsche Ministe
rie van Koloniën hun liet weten: „Wij wen-
schen u geluk. Wij zijn trotsch op u. Leef ver
der in geluk en vrede"zou het verstandig
en bescheiden handelen. Maar ik vrees dat
het anders zal gaan.
R. P.
RIJKSVELDWACHTERS LEEREN AUTO
RIJDEN IN DE MOTORKAZERNE TE
HAARLEM
Op 10 October zullen bij het Korps Motor-
dienst te Haarlem voor den tijd van zes weken
worden gedetacheerd 12 rijksveldwachters tot
het volgen van een cursus motortechniek.
De correspondent van Reuter te
Mittelwald meldt, dat de Duitsche
troepen gistermiddag bezit hebben
genomen van het westelijk gedeelte
van de formidabele Tsjechische verde
digingslinie. Deze versterkingswerken
zijn, naar men meent te weten, onder
toezicht van Fransche militairen ge
bouwd, en zij vertoonen vele kenmer
ken van de Maginot-linie.
De Reuter-correspondent telefoneert, dat de
Duitsche majoor, die hem meenam in de half
onder den grond gelegen forten, tegen hem
zeide: „Thans is eindelijk dit fortenstelsel een
open boek voor ons."
De forten zijn gebouwd van beton ter dikte
van V/2 meter. Tot in alle hoeken en gaten
wemelt het van machinegeweren en kanon
nen. Van binnen zijn zij niet meer dan een
labyrinth van nauwe gangen, die naar ver
scheidene kamers leiden, waarin zich schiet
gaten voor de kanonnen bevinden.
Onze gids, aldus de Reuter-corresuondent,
GANGEN MET
DUBBEL SPOOR
ONDER DEN
GROND
ging ons voor langs een aantal trappen naar
beneden. Wij kwamen voorbij een onderaard-
schen gang van ongeveer 8 K.M. lengte, met
dubbel spoor en wagons voor het vervoer van
munitie. De forten, die half onder den grond
liggen, zijn in den heuvel ingebouwd en ge
heel omringd door stevig prikkeldraad en
versterkt met anti-tankversperring. In den
top der forten bevinden zich kleine betonnen
machinegeweernesten, terwijl voor de ma
chinegeweer-schietgaten beton was gelegd om
te verhinderen, dat troepen de kanonnen zou
den bestormen. Onmiddellijk nadat de Duit-
schers de forten over hadden genomen, pos
teerden zij er schildwachten en niemand, aldus
de Reuter-correspondent, mocht er binnen
gaan, behalve de majoor en ikzelf
De correspondent meldt verder nog, dat
voordat de Tsjechen Jagerndorf verlieten,
10.000 van de 26.000 inwoners de stad uit wa
ren getrokken.
Een der gecamoufleerde fortificaties uit de door de Duitschers in bezit
genomen Tsjechische verdedigingslinie.
KUNSTHANDEL
LEFFELAAR
Wagenweg 102 HAARLEM
9 TENTOONSTELLING
van SCHILDERDEN door
HUUB GERRETSEN
Dagel. van 105, 's Zond. van 24
(Adv. Ingez. Med.)
Haarlem's Bloei.
Rondrit van Vrijdag wederom een succes.
De jongste rondrit gearrangeerd door Haar
lem's Bloei op Vrijdag ji. is ondanks het ongun
stige weer, wederom een succes geweest.
Drie volle bussen vertrokken wederom van
het Stationsplein.
In verband met het korter worden der dagen
zal a.s. Vrijdag de rondrit een uur vroeger be
ginnen.
Alleen zij die van te voren hun plaatsen heb
ben gereserveerd en afgehaald kunnen er van
verzekerd zijn, dat zij aan den rondrit kunnen
deelnemen.
Roekelooze racefietser veroorzaakt
ongeluk.
Wederom heeft een roekelooze race-fietser
een vrij ernstig ongeluk veroorzaakt. Vrijdag
morgen ongeveer half acht werd een 27-jarige
wielrijdster, die in de Floresstraat aan den
rechterkant van den weg in de richting van
den Rijksstraatweg reed, aangereden door een
zestienjarigen racefietser, die van het Soen
daplein de Floresstraat wilde inrijden. Door
dat hij met te groote snelheid reed (40
K.M.!), kon hij de bocht naar rechts niet be
hoorlijk nemen, met het gevolg, dat hij aan
den overkant van den weg terecht kwam en
de juffrouw aanreed. Beiden vielen. De jon
gen kwam er goed af; hij kreeg slechts een
lichte ontvelling aan het gezicht. De wielrijd
ster was er echter veel erger aan toe; zij
kreeg een buil op het achterhoofd en een
groote bloeduitstorting in het linker boven
been. Ook klaagde zij over pijn in het bek
ken. Na door leden van den Ongevallen-
dienst behandeld te zijn, werd zij per zieken
auto naar de Mariastichting vervoerd, waar
bleek dat zij ook een bloeduitstorting in het
bekken had gekregen. Tegen den jongen
werd proces-verbaal opgemaakt.
Alg. Ned. Metaalbewerkersbond.
1500 leden te Haarlem.
Het bestuur van den Algemeenen Nederland-
schen Metaalbewerkersbond deelt ons mede.
dat de propaganda-avond van a.s. Maandag
in de „St. Bavo" een bijzondere beteekenis
krijgt in verband met het feit. dat de afdeeling
Haarlem op 1 October 1938 de 1500 leden ge-
is.
Alle 9 opvarenden gered
Hedennacht om half één gaf een
onbekend vaartuig, dwars van Nes
op Ameland door middel van stakel
lichten noodseinen. Binnen korten
tijd voeren zoowel de motorredding
boot „Insulinde" van de N.Z.H.R.M.
gestationneerd te Oostmahorn, als-
mede de motorstrandreddingboot
„Adriaan de Bruine" van het station
Hollum op Ameland uit naar de
plaats van de schipbreuk om assisten
tie te verleenen.
Later is gebleken, dat de noodsei
nen afkomstig waren van den stoom
trawler „IJmuiden 133", waarvan de
bemanning, bestaande uit 9 koppen
door de „Adriaan de Bruine" aan
boord is genomen en naar Nes is ge
bracht, waar zij voorloopig in het ho
tel De Boer is ondergebracht. Het
bleek, dat de „IJmuiden 133" niet ge
strand is, doch ongeveer een mijl voor
de kust dreef. De sleepboot „Holland"
van de N.V. Doeksen en Zn. is der
waarts vertrokken teneinde te trach
ten het schip te bergen.
De IJM 133 „Sperwer", is een boot van 160
ton bruto en eigendom van de reederij P.
Zwart. Het schip werd in 1894 gebouwd bij
Cochrane Cooper te Beverley. Het is een
ijzeren schip en ondanks dat het bijna 45 jaar
oud is bevond het zich nog in goede conditie.
Augustus j.l. is de „Sperwer" nog in survey
geweest.
„Mercury" heeft geen record
gevestigd.
Noodlanding bij den mond van de Oranje
rivier.
Het Engelsche viermotorige drijvervlieg
tuig Mercury, dat Donderdagochtend van
Dundee vertrok met het doel een nieuw we
reldafstandsrecord te vestigen is naar uit
Kaapstad wordt gemeld, heden te 9.25 uur
plaatselijken tijd bij den mond van de
Oranjerivier gedaald wegens gebrek aan
brandstof. Er is geen record verbeterd.
De Mercury, die in de Alexander baai ge
daald is, heeft een afstand van 6000 mijl af
gelegd. Kaapstad ligt nog 370 mijl verder.
(De Nederlandsche Bond van Ver-
eenigingen van Postzegelverzame
laars heeft alle bekende vereeni-
gingen op zijn gebied verzocht
op 9 October den dag van den
postzegel te vieren.)
Men meldt het ons plechtig, maar tevens
heel sober,
Er is weer een bijzondere dag ingesteld.
De dag van den postzegel, negen October,
Een dag die dan jaarlijks als zoodanig geldt.
Het zijn hier natuurlijk de philatelisten,
Die zulk een bijzonderen postzegeldag,
Als 'k goed heb begrepen, totnutoe niet
misten.
Totdat men er eensklaps een middel in zag.
Om voor deze kunst propaganda te maken.
Nou. 'k wensch hun succes met het initiatief.
Al kan ik er zelf niet in vuur voor geraken.
De philatelie is hun bovenal lief.
Intusschen zijn deze bijzondere dagen.
Een mode die langzaam zich verder verbreidt
En lijkt wel een reden je af te gaan vragen
Waarheen ons dat straks in de toekomst
nog leidt.
De Moederdag. Vaderdag, dag van de dieren.
De dag van het sparen, ook weer binnenkort,
Een week van het boek zelfs, om ook nog
te vieren.
Het breidt zich maar uit en waar eindigt
die sport.
We zullen tenslotte misschien nog beieven.
Dat letterlijk iedere dag van het jaar.
Tot eenig bijzonder symbool is verheven,
En dan is de zaak pas geheel voor elkaar.
Maar zelfs als dat waarheid mocht zijn
op een morgen.
Dan blijft toch voor velen de toestand
nog zoo,
Dat iedere dag slechts een dag is van zorgen,
Zij geven graag al het bijzondre cadeau.
P. GASUS.
VOOR 5— PER 3 AAR STEMT
F. MOLENAAR PIANO'S om de 3 mnd.
op toon. Orgels repareer en.
SCHALKBURGERGRACHT 38, H.N., Tel. 13795
(Adv. Ingez. Med.)
RADIO-DISTRIBUTIE HAARLEM
Ergert U niet alle dagen,
Lijdt toch niet aan toestelwee.
Handel wijs, en wordt nog heden
Distributie-abonné.
TELEFOON 10010.
(Adv. Ingez. Med.)
Specialiteit in
PAPIERWAREN en AANVERWANTE
ARTIKELEN STENCILS INKTEN
CYCLOSTYLEPAPIER.
CED. OUDE GRACHT 103, TEL. 11723
(Adv. Ingez. Med.)
Opmarsch van Franco's troepen in
den Ebro-sector.
SALAMANCA, 7 October (Havas) Radio
Nacional deelt mede, dat de rechtschen in den
sector van den Ebro hun opmarsch voort
zetten en vijf nieuwe stellingen hebben ver
overd. Er werden bijna 400 krijgsgevange
nen gemaakt en een belangrijke buit viel
den rechtschen in handen, o.m. 400 gewe
ren.
Twee vijandelijke vliegtuigen werden in den
Ebrosector neergehaald.
De bezetting van de Sierra de Los Carvallos
is bijna voltooid.
INCIDENT VOOR DEN STEFANS-
DOM TE WEENEN.
Katholieke jeugd slaags geraakt
met nationaal-socialisten
GEWIJZIGDE HOUDING VAN KARDINAAL
INNITZER TEGENOVER HET NAZIBEWIND.
WEENEN, 8 October. Nadat kardinaal
Innitzer den jeugddienst in den Stefansdom
geleid had is het voor de kerk tot incidenten
gekomen. Een groote menigte, voornamelijk
bestaande uit katholieke jongelieden, verza
melde zich op het plein, waar gpdsdienstige
liederen werden gezongen en kreten als „Wij
gelooven aan onzen God" en „Christus Heil"
geroepen werden. Nationaal socialisten orga
niseerden tegenhetooeingpn. Het. kwam tot
een botsing, die een dergelijken vorm aan
nam, dat de politie moest ingrijpen. Een aan
tal personen werd gearresteerd. Tijdens het
handgemeen liepen eenige personen verwon
dingen op.
United Press merkt op, dat de verschillen
tusschen kerk en nazibewind zich den laatsten
tijd in Oostenrijk ernstig toespitsen.
Dit blijkt uit het feit, dat de priesters in
den „Oostmark" verplicht werden Zondag in
de kerken het decreet van Bürckel voor te
lezen, waarin wordt aangekondigd dat het re
ligieuze onderwijs in de scholen niet langer
meer verplicht Ls. voorts uit het feit. dat de
politie een bijeenkomst van de katholieke on
derwijzers had verboden en dat de minister
van justitie de publicatie zou hebben verboden
van de berichten in de couranten omtrent
arrestaties van priesters.
Verder gaan er geruchten, dat kardinaal
Innitzer zijn houding tegenover de Naziregee-
ring gewijzigd heeft en meer naar de zijde
van kardinaal Faulhaber wat betreft de
verdediging van de kerk tegenover de Nazi's
is overgeheld.
Tijdens den hierboven gemelden jeugddienst
had hij de jeugd aangespoord voor hun geloof
desnoods met daden uit te komen.
(United Press).
I
Het woord is aan.
Emerson
De menschen van karakter
zijn het geweten van de
maatschappij.
De Ned. Hervormde Kerk te
Haarlem.
Sterke vermindering van inkomsten.
In het »Predikbeurtenblad, het officieele or
gaan der Ned. Hervormde Kerk te Haarlem,
worden cijfers gepubliceerd over de sterke ver
mindering van de inkomsten der kerk.
Daaraan ontleenen wij:
JU 8» gij
O
O
O
2
g 8ö §g>
I? X u> O
1927 44.933.72 10.907.68
1928 44.429.91 7.362.43
1929 46.433.11 1337.43 5.873.96
1930 44.227.54 945.87 6.135.71
1931 43.388.38 840.46 3741 6.385.73
1932 40.010.76 750.27 3487 5.494.21
1933 33.094.53 925.59 3370 5.412.80
1934 30.776.40 799.38 2898 5.426.06
1935 27.443.67 1588.40 2629 4.860.50
1936 24.918.99 2203.57 2550 4.635.39
1937 22.841.17 2278.92 2549 4.732.—
1938 (tot dusverre) 2629
Uit kolom 1 blijkt, dat de opbrengst der ker
kelijke belasting in de laatste 7 jaar met f 22000
is gedaald, uit kolom 4, dat de collecten van
1927 af met ruim f 6000 zijn verminderd, totaal
dus een bedrag van f 28.000. waarover de Kerk
voogdij minder te beschikken had. Het is nu
zeker wel duidelijk, waarom er geweldig bezui
nigd moet worden. Kolom 3: aangeslagenen in
de belastingen in 1931 3741. in 1937 2549. dus
twaalfhonderd minder, in 1938 tot heden 2629,
een kleine stijging dus.
Ziehier weer een verschijnsel, waartegenover
de Kerkvoogdij vrijwel machteloos staat: ver
mindering van het aantal aangeslagenen. Wij
zien twee factoren, die dit noodlottig verschijn
sel hebben veroorzaakt:
1. lagere inkomens:
2 de trek naar de buitenwijken en randge
meenten.
Over dit laatste een enkel woord. Kerkelijk
Haarlem is betrekkelijk klein: de Zuidgrens
ligt ongeveer ter hoogte van het Luthersche
Rusthuis aan den Wagenweg, de Noordgrens
even ten Noorden van de Kleverlaan, aan de
Westzijde komt kerkelijk Overheen op Haar-
lemsch gebied. Door het plaats maken van tal
van woonhuizen voor winkels, garages enz. in
de binnenstad wordt de woongelegenheid in de
oude stad steeds minder en men trekt naar den
buitenkant, waar het wonen vaak zooveel meer
aantrekkelijks heeft. Echter: elke verhuizing
va neen aangeslagene in de belasting naar dien
buitenkant kost de Kerkvoogdij geld. Daarte
gen is niets te doen, vooral ook. omdat de po
gingen de kerkelijke grenzen verlegd te krij
gen, tot dusverre faalden. Noodlottige toestand
voor de Kerk van Haarlem.
Wij zouden de zaken te donker inzien, als wij
niet even de aandacht vestigden op kolom 2,
vermeldende de bedragen, verkregen door vrij
willige verhooging der belasting, treffend be
wijs van medeleven met de KevL- n-.n»t«?onnver
staat echter, dat de post Hoofdelijke Omslag
voor 1937 bijna f 1200 mindei opbracht dan de
raming.
We wilden met deze enkele gegevens slechts
aantoonen. dat het de Kerk financieel niet goed
gaat, dat waakzaamheid en offervaardigheid
meer dan ooit aan ons allen geboden is En de
Kerkvoogdij'' We weten,- dat ze afkeerig Ls van
lof, haar in het publiek toegebracht, en willen
dan ook volstaan met haar dank te brengen,
dat zij in deze moeiliike tijden het hoofd koel
en het hart waYm houdt
DR. HENRI POLAK ONTVANGT
BELGISCHE ONDERSCHEIDING.
De Koning der Belgen heeft dr. Henri Po
lak te Laren (N.-H.t benoemd tot officier
in de kroonorde van België.
HEDEN: 16 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Een IJmuider trawler verkeerde bij Ame
land in nood. 1
De inkomsten van de Ned. Herv. Kerk te
Haarlem zijn in de laatste jaren sterk
gedaald. 1
Rijksveldwachters leeren auto-rijden in
de Motorkazerne te Haarlem. 1
De uitbreiding van „de Liinden" en de
„Leeghwater" in den Haarlemmermeer-
polder kostten f 200.000. 4
BINNENLAND.
Den Haag pleit voor een centraal vlieg
veld te Leiderdorp. 3
De rijstcultuur in Suriname lijkt beter te
worden. 5
BUITENLAND.
Generaal Sirovy zegt Tsjechen, Slowaken
en Subkarpathische Russen gelijke
rechten toe. 5
De Groote Fascistische Raad zou tot terug
trekking der vrijwilligers besloten heb
ben. 5
In Tsjecho Slowakije is politieke amnestie
afgekondigd. 5
SPORT.
Onze voetbalprijsvraag. 2
Keiler en Raichenbach spelen weer remise 2
ARTIKELEN.
R. P.: Pitcairn. j
P. v. d. Hem: De Plaat van de week, Dr.
Benesj. 3
Max: Dagboek van een H. B. S.-er. 3
v. H.: Vrije tijd is blije tijd. 6
Ko Zweeres: De vogeltrek is reeds begon
nen. 7
J. H. de Bois: Litteraire kantteekeningen 7
H. D. Vertelling: Kuno en het kwartje. 7
Financieel Economisch Weekoverzicht:
Nog vele politieke vraagstukken op te
lossen. g
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 13
