Haarlem's Dagblad
KOLONIALE MOGENDHEID?
Naar overeenstemming
te Komarom?
Geweldige brand woedt
te New-York
De Bakenessergracht.
Paddestoelen.
DUITSCHLAND
Hijltsfaklt ttefi teeds (Haattesten
vaat eeu speciate ketauia&e vatuta
J. MUIJS
Kwestie der volksstemming
maakt nog een geschilpunt uit
Olietanks in vlammen
J. MUIJS
Hef belangrijkste
56e Jaargang No. 16967
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Aigem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein. 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hooldrdacieur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 13 October 1938
Abonnementen per weck f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 uiaundcn f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 ceut per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel*
Regelabonoemeutsturieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elko
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Binnen veertien dagen zal een voorstel van
de meerderheid van het college van Burge
meester en Wethouders van Haarlem, tot
demping van de Bakenessergracht, in den ge
meenteraad aan de orde komen. Wij hebben
voor- en tegenstanders in dit blad aan het
woord gelaten, zooals onze gewoonte is. Wij
hebben den inhoud van vele adressen aan
den Raad vermeld. Het wordt nu tijd om onze
eigen meening omtrent deze voor de stad be
langrijke aangelegenheid te geven. Welnu:
wij hopen dat de gemeenteraad het voorstel
zal verwerpen.
In het algemeen beschouw ik demping van
een schilderachtig oud grachtje als dit als een
maatregel, waartoe men alleen moet overgaan
als moderne noodzaak ertoe dwingt. Moderne
noodzaak kan men vrijwel beperken tot de
eischen van het verkeer. De klachten van de
bewoners over slechten staat van kademuren,
over ratten en grachtenstank zijn alle te on
dervangen. Men kan de muren verbeteren, de
ratten uitroeien en de stank zal naar des
kundigen verzekeren verdwijnen na de
uitvoering van het groote rioleeringsplan. Tot
die uitvoering is reeds besloten.
Natuurlijk heeft men ook klachten over de
verkeers-nadeelen die de smalle kaden op
leveren. Maar het verkeer is heel gering en
een belangrijke toeneming is in de toekomst
niet te verwachten, want als verbindingsweg
heeft de Bakenessergracht te water geen en
te land vrijwel geen beteekenis. Ware dat
anders, kon men op eenige wijze voorzien dat
goede herziening van de verkeers-aderen van
de stad niet anders bereikt kon worden dan
door er de Bakenessergracht in te betrekken,
dan zouden wij vóór demping zijn. Maar daar
is geen sprake van.
Het staat vast dat de denping een goed ob
ject voor werkverschaffing zou zijn. Dit is
natuurlijk geen motief dat den doorslag zou
kunnen geven, maar het wordt aangevoerd
als „meetellende overweging". Er staat tegen
over dat de herstelling van de kademuren en
de bouw van een nieuwe brug een boog
brug bijvoorbeeld alsmede herstellingen
van een aantal slecht-onderhouden gebouwen
eveneens arbeid aan velen zouden verschaffen.
En het is een mooi oud grachtje: eigenlijk
het mooiste en intiemste dat wij nog hebben.
Men heeft dit weerlegd door te zeggen, dat er
zooveel leelijke huizen aan staan. Dat is waar.
Maar al waren ze allemaal leelijk; het geheel
is mooi en als men het gaat verbeteren zal
het nog veel mooier worden. Ik heb aan een
architect gevraagd: hoe komt het dat het ge
heel zoo mooi en intiem is, veel mooier bijvoor
beeld dan de Nieuwe Gracht. Hij zei: De be
planting, de verhoudingen, de verticale ge
ledingen van de bebouwing.... die doen het
gezamenlijk. Ik vind het ook onze mooiste
gracht. En we hebben niet zooveel meer.
Deze architect beaamde ook tenvolle wat
onze medewerker J. H. de Bois onlangs in
een artikel over de Bakenessergracht ge
schreven heeft. De Bois erkende bestaande
fouten en leelijkheden, maar voerde aan, dat
men bij demping iets oneindig leelijkers zou
krijgen: een straatbreedte buiten verhouding
met de hoogte der bebouwing.
Nu, dat kan ieder toegeven. Alle gedempte
grachten lijden aan dit euvel en een deel van
de Gedempte Oude Gracht is er wel het meest
kenmerkende voorbeeld van. De Nassaulaan
toont het ook, ofschoon in minder mate. Met
zulke straten-buiten-proportie wordt een
stadsbeeld bedorven, wordt het kil gemaakt
De voorstanders van de demping voeren
aan, dat er maar zelden vreemdelingen zijn
die de Bakenessergracht gaan bekijken. Nu
ja, de steden met de grachten-glorie zijn
Amsterdam, Dordrecht en Delft. Haarlem
heeft weinig typische oude grachten om
daarmee te kunnen wedijveren. Maar behal
ve de vreemdelingen, hoe belangrijk die ook
mogen wezen, zijn wij er bovendien zelf nog.
Wij Haarlemmers. En wij hebben er
tenslotte toch het meeste belang bij.
Welnu: ik moet eerlijk zeggen dat dat oude
grachtje mij nogal dierbaar is en dat ik die
„schoonheid van het geheel", waarover de
architect het had, wel degelijk waarneem. Ook
hetgeen hij „intimiteit" noemt. Het is voor
anderen en voor mij een stuk Haarlemsche
traditie, dat we telkens met een prettige ge
waarwording zien als onze weg er langs voert.
Ook loopen we wel eens een straatje om om
het weer eens te aanschouwen. En het besef
dat het er is dat het behouden is gebleven
en iets van het oude stadsschoon bewaard
heeft, is ook goed. Dat moet u niet onder
schatten dat besef.
Ik geloof, dat velen begrijpen zullen wat ik
ermee bedoel. Wij willen allen graag wat van
onze mooie herinneringen aan het oude, iets
tastbaars en zichtbaars, behouden. Ik weet wel
dat dit „maar sentiment" is en dat het zooveel
flinker en afdoender lijkt, maar radicaal af te
breken en er wat nieuws voor in de plaats te
zetten. Maar gevoelsoverwegingen zijn groot
in ons leven. Het baat niet ze af te wijzen met
de bijvoeging „maar" en er is heel wat spijt
geweest over te haastige, te „flinke" afbraken.
Doe het alleen als het werkelijk noodzakelijk
is voor den nieuwen tijd!
Om al deze redenen ben ik tegen de demping
van de Bakenessergracht. R- P.
GELOOF EN WETENSCHAP.
Voor de leden der Vereen. „Geloof en We
tenschap" zal het Gezelschap Saalborn—
Parser Vrijdag 21 October a.s. in den Stads
schouwburg opvoeren: „Grompie". tooneel-
spel in 4 bedrijven van Horace Hodge en
Wigney Percival. De regie is van Louis Saal
born.
De paddestoel schiet overal in 't rond,
Als nou als paddestoelen uit den grond,
Je vindt ze alom in het vochtig bosch,
Tusschen het gras of op het zachte mos
Ze zijn niet sierlijk zooais ze daar staan.
Maar trekken toch weer vele zoekers aan.
Van wit tot donkerbruin, een enkle rood,
Van speldeknopjes tot een bord zoo groot,
Ware fauteuils, boi, uitgehold of plat
En stoeltjes voor de kindren van de pad,
En hier en daar vertoont zich aan een stam,
Ook weer het welbekend natuurgezwam.
Zonder pretentie staan ze roerloos daar,
Alleen of in een groepje bij elkaar.
Daar plukt ze dan een blanke menschenhand
En legt ze bij veel andren in een mand;
Een hand, die soms met kennis onderscheidt,
Tusschen hun eetbaarheid of giftigheid.
Maar al te vaak ook grijpt een hand ze beet,
Die van hun aard en hun geheim niet weet
En deze hand beveel ik ernstig aan,
Laat liever alle paddestoelen staan.
Ze staan daar wel decoratief in 't bosch,
Maak ze van hun geboorteplek niet los,
Een gift van de natuur mogen ze zijn.
Maar paddestoelengift spelt vaak venijn,
Als gratis voedsel uit het bosch gehaald,
Zijn zij te vaak met hoogen prijs betaald.
P. GASUS.
WEER SPOEDIG
Luchtbeschermingspapier
VERKRIJGBAAR BIJ
GED. OUDE GRACHT 103 - TELEF. 11723
(Adv. Ingez. Med.)
Ongeluk op het Soendaplen.
Jongetje door vrachtauto overreden.
Woensdagmiddag half vijf stak het achtjarig
jongetje A. H. op het Soendaplein ter hoogte
van het tramhuisje spelenderwijs plotseling den
rijweg over zonder op het verkeer te letten.
Juist op dat oogenblik naderde uit de Gene
raal Cronjéstraat een vrachtauto. Het jongetje
liep eerst met het hoofd tegen den zijkant van
den wagen op en geraakte er toen onder. Het
linker achterwiel reed over zijn beide dijbee-
nen, die braken. Na door leden van den On
gevallendiens t verbonden te zijn, werd het jon
getje op last van een juist passeerenden ge
neesheer per ziekenauto naar het ziekenhuis St.
Johannes de Deo vervoerd.- De chauffeur zag
het ongeluk wel aankomen, maar kon het niet
voorkomen. Hij remde zóó krachtig, dat de
vrachtauto reeds na twee meter stil stond. Hij
heeft dan ook geen schuld aan het ongeluk.
LONDEN, 13 October. A.N.P.
Van gezaghebbende zijde te Berlijn
werd tegenover den correspondent
van de „Daily Telegraph and Mor
ning Post" aldaar een verklaring
afgelegd over de Duitsche koloniale
politiek.
Hitier, aldus verklaarde een hooge ambte
naar, heeft thans, naar men kan zeggen, zijn
eisch gesteld inzake de teruggave van de
voormalig Duitsche koloniale gebieden. Van
dezen eisch is geen verdere formuleering te
verwachten.
Hij verwees naar het gesprek te Godesberg
tusschen Hitler en Chamberlain, waarbij de
Führer zeide „Er is nog een kwestie de
koloniën maar dat is geen zaak om oor
log over te voeren. Daarvoor zal niet wor
den gemobiliseerd".
De Duitsche eisch, aldus de woord
voerder, behelsde de teruggave van
alle koloniën, welke Duitschland
waren afgenomen. Het wenschte
niets meer en niets minder.
De correspondent heeft de verzeke
ring ontvangen,.dat het niet de be
doeling was de Duitsche vloot uit te
breiden tot boven de grenzen in de
Engelsch-Duitsche vlootovereen-
komst vastgesteld, zelfs indien
Duitschland weer een groote kolo
niale mogendheid zou worden.
Den correspondent werd gezegd, dat de
handhaving van het Britsche rijk beschouwd
werd als een positieve factor in de Duitsche
buitenlandsche politiek.
In het conferentiestadje Komaron
verwacht men, dat het vandaag de be
slissende dag der onderhandelingen
tusschen Tsjecho-Slowakije en Honga
rije zal zijn. De kloof tusschen de beide
standpunten, hoewel door Slowaaksche
concessies aanzienlijk vernauwd, is nog
steeds breed, daar de Hongaren krach
tig vasthouden aan de meeste hunner
oorspronkelijke eischen.
De heden te houden besprekingen
zullen volgens Reuter waarschijnlijk
langdurig en diepgaand zijn, zoo zij al
niet tot een breuk leiden. Ingeval van
afbreking der onderhandelingen zou de
Hongaarsche regeering, naar uit ge
woonlijk betrouwbare bron wordt ver
nomen, een tijdslimiet stellen voor het
inwilligen van haar voornaamste
eischen.
In kringen, die in nauw contact staan met
de Slowaaksche regeering, verklaart men, dat
de Slowaaksche delegatie om het probleem op
te lossen en in het belang van de toekomstige
samenwerking tusschen Slowakije en Honga
rije, voorstelt zeer uitgebreide autonomie te
verleenen aan de Hongaarsche bevolking in
Slowakije en aldus het probleem op te lossen
zonder herziening der grenzen. In dezelfde
kringen wordt voorts verklaard, dat de Slo
waaksche regeering voor de toekomst niet al
leen politieke samenwerking met Hongarije
onder oogen ziet, maar ook vooragaande eco
nomische samenwerking, waaraan zelfs andere
1 Donaulanden en ook Polen zouden kunnen
deelnemen.
De Hongaren hebben een volksstemming
voorgesteld voor de gebieden, welke om eco
nomische redenen en zonder de taalgrenzen in
aanmerking te nemen, aan den eenen of den an
deren staat zouden moeten worden toegewezen.
Wat Subkarpathisch Rusland betreft, vraagt
de Hongaarsche delegatie, behalve den afstand
van zekere gebieden, waarbij Uzhorod en Mu-
kacevo, twee belangrijke steden in Subkarpa
thisch Rusland en een volksstemming voor het
geheele gebied derzer beide landen.
Minister Bacinsky heeft deze eischen cate-
gox-isch van de hand gewezen en verklaard, dat
de cessie van de lijn CopBatovo, Sevljus en
Kralovo het economisch leven van Subkarpa
thisch Rusland zeer moeilijk zou maken.
Ten aanzien van de kwestie van een volks1*
stemming voor Subkarpathisch Rusland heeft
Bacinsky verklaard, dat het volk van dit land
reeds in 1919 over zijn lot heeft beslist door
den wensch uit te spreken bij de republiek
Tsjecho-Slowakije te worden gevoegd. Op 8
October 1938 bevestigde het dit door den
wensch uit te spreken in een federalen staat
van Tsjechen, Slowaken en Roethenen te blij
ven.
De nationaliteiten in de betrokken
gebieden.
Volgens berichten uit Boedapest eischen de
Hongaren een gebied op, dat wordt bewoond
door 840.000 Hongaren. 140.000 Slowaken, 57000
Duitschers en 30.000 Roethenen. in totaal een
bevolking van 1.067.000 zielen. Het getal der
Slowaaksche minderheid in Hongarije, hetwelk
thans 110.000 bedraagt, zou hierdoor op 250.000
worden gebracht.
De Tsjecho-Slowaaksche delegatie heeft voor
gesteld het gebied met een zuiver Hongaarsche
bevolking, groot 690.000 zielen af te staan.
Hierdoor zouden 150.000 Hongaren in Slowakije
blijven naast 2.500.000 Slowaken.
In het gebied met gemengde bevolking lig
gen eenige belangrijke steden, waarop de Hon
garen op geschiedkundige gronden aanspraak
maken.
De Hongaarsche delegatie heeft verder het
denkbeeld van een volksstemimng in zuiver
Slowaaksche en Roetheensche gebieden nog
niet opgegeven.
In de verwachting, dat de kolo
niale kwestie spoedig ten gunste
van Duitschland zal worden ge
regeld, heeft dr. Schacht, de
president van de Rijksbank, een
speciale afdeeling ingericht, belast
met de bestudeering van vraag
stukken, welke verband houden
met de voorbereiding van nieuwe
koloniale valuta.
Om technische redenen zal de Rijksmark
niet worden ingevoerd als geregelde munt
eenheid in koloniale gebieden, welke Duitsch
land zou terugontvangen.
Het woord is aan.
De Balzac:
Gü moogt navolgen doch
nooit nabootsen.
ERNSTIG ONGELUK OP DE
„TROMP".
Ontploffing bij schoonmaken van
een mitrailleur
TWEE LEDEN DER BEMANNING GEWOND.
DEN HELDER, 13 October. Naar
wij vernemen is gistermiddag onge
veer vier uur aan boord van Hr. Ms.
flottieljeleider „Tromp", die zich in
de nabijheid van Den Helder op de
Noordzee bevond, een ernstig ongeluk
gebeurd.
Bij het schoonmaken van een mi
trailleur schijnt er onverwacht een
ontploffing te hebben plaats gehad,
waarbij twee personen ernstig aan de
handen werden gewond. Na aan boord
voorloopig verbonden te zijn werden
zij met een motorsloep naar Den Hel
der gebracht en in het Marinehospi
taal opgenomen.
Van den sergeant-marinier Kors
moest de rechterhand en van den ma
rinier Meyer moesl de linkerhand ge
amputeerd worden Hedenmorgen was
de toestand van beide slachtoffers re
delijk wel.
NEW-YORK, 12 Oct. (Havas—
A.N.P.). Te Linden in New
Jersey, zijn twaalf benzine-reser-
voirs, die een capaciteit hebben
van 27.252.000 L. en toebehoorend
aan de Cities Service Refining
Company, ontploft. Een kilometer
in den omtrek moest het gebied
ontruimd worden in verband met
de hitte, die de brandende
benzine verspreidde.
De vlammen stegen op tot een hoogte van
50 M., terwijl een zwarte rook den hemel ver
duisterde. De brandweerwagens van vijf na
burige steden waren ter plaatse. De brandweer
lieden konden slechts trachten den brand te
beperken, welke nog andere reservoirs dreigde
aan te tasten en gevaar opleverde voor nabu
rige plaatsjes. De leiding der maatschappij ver
klaart dat het nog niet mogelijk is vast te stel
len of er slachtoffers onder het personeel zijn
gevallen. Gewoonlijk werken er honderd man,
maar in verband met den Columbusdag kan
een aantal hunner vrij hebben gehad.
Nader meldde Reuter hedenmorgen
uit New-York:
Vijftienhonderd brandweerlieden en
vrijwilligers trachten den benzine
brand, die gisteren te Linden in New-
Jersey is uitgebroken tengevolge van
het ontploffen van een groote tank, te
blusschen. Een menigte van 25.000
menschen slaat de vlammen, die soms
90 meter hoog oprijzen, gade. De schade
wordt op meer dan een millioen dollar
geschat. Enkele blusschers zijn licht
gewond.
Volgens United Press staan thans 20 ben
zinehouders in vlammen. De brandweerman
nen bedienen zich van stalen schilden om zich
tegen de intense hitte en vonken te bescher
men. Tonnen chemische stoffen worden in de
vlammen geworpen om ze te dooven.
Een blik op de Engelsche kroonkolonie Hongkong.
Kinderverlamming.
Een derde geval te Haarlem.
In Haarlem is thans een derde geval van
kinderverlamming voorgekomen bij een jon
getje van 2 jaar.
Wij wijzen er met nadruk op. dat
daarin geen enkele reden tot onge
rustheid gelegen is, omdat elk jaar
immers eenige gevallen voorkomen.
De drie gevallen, die in een tijdvak van
eenige maanden zijn voorgekomen, staan ge
heel op zich zelf.
Draag ook Uw steentje bij tot internationale
toenadering en meld U onmiddellijk aan
voor onze
ESPERANTO-CURSUS.
U is dan nog juist op tijd 1
Adres OVERTONSTRAAT 3.
Specialiteit in
PAP IER WAR EN en AANVERW. ART.
VERCHROOMDE PAKPAPIER APPARATEN.
GED. OUDE GRACHT 103, TELEF. 11723
(Adv Ingez Mectj
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Een derde geval van kinderverlamming te
Haarlem 1
De Arnoud-zaak is weer voor de recht
bank behandeld. 2
De bietenteelt in de Haarlemmermeer is
ingekrompen. 3
De intrede van ds. G. W. van Deth bij de
Ger. Kerk in II. V. te Haarlem. 3
De Haarlemsche trekkers vierden feest. 6
BINNENLAND.
Op de „Tromp" is een ernstig ongeluk ge
beurd. 1
De Haagsche politie staat voor een raadsel
wat den moord op het 15 jarig meisje
betreft. 3
Een verduisteringsproef te Rotterdam. 3
BUITENLAND.
Te New York woedt een geweldige brand 1
De Japansche troepen zijn met hun opera
tie in Zuid-China begonnen. 5
Te Parijs is gisteren in tegenwoordigheid
van Koning Leopold een monument voor
koning Albert onthuld. 5
Jhr. dr. B. de Jong van Beek en Donk: De
Volkenbond op on-pulitick gebied. 5
SPORT.
Het Bondselftal wint met 82 van York
City 7
Het Nederlandsch Elftal voor den wed
strijd tegen Denemarken samengesteld. 7
Keiler en Raichenbach houden zich aan
remise. 7
ARTIKELEN.
R. P.: De Bakenessergracht 1
K. «e Jong over het Pianorecital van Lili
Krans 6
J. B. Schuil over „Vadertje Langbeen",
door V. Z. O. D. 6
L. S.: Solidago, een bekende plant met
minder bekende variëteiten. g
Voor de Vrouw. 12
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op n
