WONEN IN STOCKHOLM.
H!
Overdreven comfort inplaats van ruimte.
PER AUTO EN BOOT DOOR ZUID-AFRIKA.
Litteraii-e
Kantteekeningen.
ZATERDAG 29 OCTOBER 1938
EI A A R E E M'S D A G B E A D
De „ideale woningheeft gasfor
nuis, koelkast, gordijnrails, in
gebouwd bad en „electrische por
tiermaar slechts één kamer.
(Van onzen correspondent).
Stockholm, October
rET is één October geweest en evenals
andere jaren hebben de nomaden van
de groote stad hun verhuiskisten van
zolder gehaald, hun boeltje op een
vrachtauto geladen en een nieuwe woning
betrokken, die door ligging, graad van mo
derniteit, grootte, inrichting of prijs beter is
dan de vorige en die hen althans min of meer
bevredigen zal tot over zes of negen maanden
de huur uitei-lijk opgezegd moet worden. En
in vele gevallen ook opgezegd wordt, want een
eenigszins ideale woning is in deze stad, die
de hoogste woningstandaard van Europa heet
te hebben, moeilijk te vinden.
Weer heeft dit jaar zoowat een vijfde deel
van de Stockholmers deelgenomen aan den
algemeenen „ommetrek". Het is gewoonte, dat
er op één October zoo'n honderdduizend men-
schen met nieuwen moed een nieuwe woning
in bezit nemen en wie om de een of andere
reden daar niet aan mee doet denkt nauwe
lijks meer aan al de zorgen en al de proble
men, aan al de vex-drietelijkheden en al de
drama'tjes, die er aan het verhuizen in het
bijzonder en aan het Stockholmsche woning
vraagstuk ixx het algemeen vastzittexi. Exx on-
dex-geteekende, die op grond van lange erva
ring zijn flatje weinig minder dan een lootje
uit de Stockholmsche woningloterij acht, zou
ditmaai dan ook niet over het wonen-hier
geschreven hebben, wanneer niet een jong,
kersversch uit de Haagsche Heesterbuurt ge
ïmporteerd echtpaar een beroep op zijn hulp
bij 't zoeken naar een woning had gedaan.
Ze zijn voor acht maanden voor studie
naar Stockholm gekomen exx ze zijn natuur
lijk begonneix gemeubileerde kamers te kij
ken, maar die waren duur en ixïet bepaald
aantrekkelijk, zoodat al spoedig uitgemaakt
wex-d, dat je beter voor 't zelfde geld een
flatje kon huren, waarvoor dan 't allernood
zakelijkste huisraad gekocht moest worden.
De advertentiekolommen werden afgezocht,
er werd getelefoneerd, er werden in verschil
lende hoeken van de stad huizen gekeken. Een
meneer vertelde in één adem in de telefoon,
dat hij een pracht van een één-kamer-flat
had „met parketvloer, als keuken ingericht
kookhokje, groene tegels in de badkamer, cen-
traal-radio en zeven meter zonne-balcon" en
dat iedereen, die de woning gezien had, den
prijs slechts zestiexihonderd kronen per
jaar bijzonder schappelijk vond. Dat onge
twijfeld riante flatje werd niét bekeken,
daarentegen wel een woning van twee ka
mers, keukentje en douchehok, die slechts
duizend kronen hoefde te doen dat is
nauwkeurig 450.- gulden maar die bij na
dere kennismaking toch evenmin voldeed,
omdat de ramen uitzagen op een sombere
zon-looze binnenplaats, omdat de heele boel
nogal uitgewoond was en voor dit geld onmo
gelijk opgeknapt kon worden en omdat men
er zes trappen had te klimmen. Er werd ver
der gezocht en geïnformeerd en tenslotte, na
een zwerftocht van een halven morgen door
een nieuwe buurt in 't Oosten van de stad
waar de stratenmakers en de mannen van 't
electriciteitsbedrijf een soort loopgraven
oox-logje voeren en bovenop de rotsen de splin
ternieuwe, wit-gepleisterde huizen acht, tien
verdiepingen hoog uitrijzen boven de nu klein
lijkende sparren en de goud in 't herfstlicht
gloeiende berken werd er eexi flatje gevon
den, dat xiiet alleen heel geschikt, maar ook
betaalbaar was, omdat de blijkbaar evenzeer
om huurders als om contanten verlegen zit
tende huisbaas het bij wijze van hooge uit-
zondering voor acht maanden inplaats van
voor een jaar verhui'en wilde, wanneer de
huur in zijxx geheel tevoren werd voldaan.
TH) IE huur is duizend kronen voor acht
maanden, wat neëpomt op zes-en-vijftig
gulden en vijf cent in de maand.
Eix nu neemt ondergeteekende op de wijze
van schrijvers van historische romans uit de
vorige eeuw den lezer mede om hem te too-
nen hoe duizenden Stockholmers en ixx dit ge
val daxx die jonge mexxschexx die daar in de
Haagsche Heesterbuurt eexx nette étage
woning met twee kaxxxers-exx-suite, eexx ruime
slaapkamer, eexx logeerkamer, eexx keukexx, een
balcon exx eexx eigen voordeur aan de buiten
trap hadden, wonen.
Een eigexx voordeur is er niet. In plaats
daarvan een breede deur van glas exx roest
vrij staal, daarachter eexx vestibuletje met
bellekxxopjes voor alle acht-en-vijf tig wo
ningen met een luidspreker en eexx microfoon
erbij, opdat een bezoeker, een wissellooper,
een slagersjongen zich eerst met dengeen,
dien hij bezoeken, een wissel presenteeren of
een pond varkenskarbonades brengen wil, zal
verstaan, waarna de gezochte op een knopje
naast zijn bel-telefooxx behoort te drukken,
teneinde de deur tusschen het vestibuletje en
de hal te openen.
Dan is er een lift van rood cederhout, die
u in snelle geruischlooze vaart acht verdie
pingen omhoog zeult en als ge aangebeld hebt
en de ook al rood cederhouten deur geopend
is, loopt ge ixx zes, misschiexx zeven passexx re
gelrecht door naar het raam, dat een wijd en
wonderlijk mooi uitzicht geeft over heel de
stad heen. Maar nu hebt ge het vestibuletje
overgeslagen en dat is toch zeker de aan
dacht waard. Het meet anderhalve meter in
het vierkant, de vloer is van groen marmer,
dat een rubberen pukkeltjes-mat omlijst, links
zijn de twee eenige kleex-kasten van de wo
ning en rechts zit een verchroomde kapstok
met haken en hoedenstandaards en met een
net eronder, precies zooals men dat in den
trein heeft. De kamer is vrij groot, ongeveer
4,5 bij 3,5 meter en er is dus plaats voor twee
smalle divanbeddexx die gezellig met de hoofd-
eixxdexx bij elkaar ixx eexx hoek staan, voor eexx
tafel, een boekeixkastje, een paar stoelen en
een gemakkelijke fauteuil-bij-het-raam.
Naar lixxks springt de kamer uit in een eet
hoekje vaxx ruim twee meter in het vierkant,
dat met een gord ij xx afgesloten kaxx worden
en dat door een glazen wand met schuifdeur
afgescheiden is van het keukentje. Dit is zoo
groot dat de huisvrouw in overeenstemming
met de idealexx van Paulette Bernège geen
voet hoeft te verzetten, wanneer zij, voor haar
fornuis staande, water bij wil vullen, een
lepel moet pakken, het zout wil krijgexx of op
het aanrecht een uitje heeft fijn te snijdexx.
Het aanrecht is trouwens niet meer dan een
smal teakhouten plankje voor het fijn-snijden
van uitjes of het uitbeenen van een stukje
kalfsvleesch, maar aan dexx anderen kant
van den roestvrij-stalen gootsteen met
twee bakken en een mengki'aan voor warm en
koud water kan een emaille plaat op het
gasfornuis neergeklapt worden, waardoor
men daar ruimte krijgt om op het bakbord,
dat ixx een kastnxuur weggeborgen kan wor
den, deeg te rollen, koekjes uit te steken,
saxxdwiches op te maken of luxebroodjes te
wrochten, zooals een Zweedsche huisvrouw
dat met toewijding pleegt te doen. Het gasfor
nuis heeft een oven met temperatuurregula-
teur en er is een kookkast naast voor 't warm-
houden of gaar-broeien van gerechten, zooals
men dat vroeger in een hooikist deed.
Wanxxeer ge u, na dit ingenieuse apparaat en
de muurkast met glazen laden voor kruide
nierswaren erboven bestudeerd te hebben,
omdraait staat ge tegenover een practisch in
gerichte keukenkast nxet ingebouwde elec
trische koelkast en hebt ge rechts nog eens
een keukenkast met laden en laadjes, smalle
planken voor kopjes en breede voor schalen,
enzoovoort. En zooals hier in de keuken de
glazexx boterpot, die precies in de koel
kast past, al voor de jonge vrouw uit Den
Haag klaar stond en zij zelfs cellofaan-zakj es
vond om vleesch iix te bewaren, met de paper
clips om die zakjes dicht te maken ex-bij, zoo
heeft de huisbaas in de 1.80 meter in 't vier
kant metende toiletkamer, waar het zeep
bakje evenals het bad is ingebouwd en de
tegels volgens de laatste mode donkergroen
zijxx, niet alleexx eexx handdoekenx-ekje en een
rol voor w.c.-papier met aschbakje aange
bracht, maar ook een grooten spiegel boven
de vaste waschtafel, welke spiegel bij xxader
onderzoek in allerlei richtingen blijkt te kun
nen draaien om als toiletspiegel te fungeeren
exx tevens dienst doet als deur vaxx eexx inge
bouwd kastje voor toiletbenoodigdheden.
Nu hebt ge de heele woning leerexx kennen
zij is ixxderdaad slechts een goede dertig
viex-kante meter groot exx er kan alleen nog
de aandacht op gevestigd wox-den, dat de
gordijnrails bij het huis hooren, evexxals de
lampen in keukexx en badkamer, dat er op
dak eexx solarium is en eexx installatie voor
kleeden-kloppen en kleeren-luchten, dat de
lampen opgehangexx zijn aaxx een vex-borgen
haak in het plafond, waar een klein stop-
contactje zit, oixx de lamp op aan te sluitexx
en dat de electrische meter in een kast naast
de lift is geplaatst, zoodat de meter-aflezer
zijn taak kan vervullen, zonder iemaxxd te
storen. Dat het huis uitgerust is met centrale
verwarming, warmwaterleidixxg. vuilniskoker
en waschkelder met waschmachine, droog-
ceixtrifuge en electrischexx nxangel spreekt
vanzelf.
tttv EZE woning ligt zeer mooi, is hoogst
practisch exx uiterst comfortabel inge
richt en kost, met inbegrip vaxx water en ver-
warmiixg, zooals gezegd zes exx vijftig guldexx
in de maand, wat zelfs vor Stockholmsche
begrippen niet zoo bar veel is, oxxxdat men voor
een woning van één kamer meer, maar zonaer
ingebouwd bad, zonder koelkast, zonder gor
dijnrails, zonder „electrische portier" exx vaak
ook zonder uitzicht, evexxveel of meer be
talen moet.
Dat is uit sociaal-economisch oogpunt ech
ter veel te veeL Twee-derde deel vaxx de
Stockholmsche bevolking woont in woningen
van ten hoogste twee kamers exx een keuken,
kaxx doorgaans niet ruimer wonen omdat
het niet te betalen is. Eén vertrek per twee
personen wordt normaal geacht. Het is niet
zonder grondige reden, dat er van de ruim
500.000 inwoners slechts 50.000 kinderen onder
de veertien jaar zijn en dat de gezinneix met
meer dan drie kinderen als groote gezinnen
worden beschouwd en recht hebben tot het
huren van de speciaal met overheidssteun
gebouwde woningen voor groote gezinnen. Die
dan over 't algemeen drie vertrekken heb
ben.
En terwijl men van norxxxalc woningtoe
standen zou kunnen spreken, wanneer er
ruimschoots woningen van twee kamers, keu
kentje en badkamertje tegen eexx prijs van
duizend kronexx of 450 gulden per jaar te
krijgen waren, gaat de tendenz in de richting
van kleinere, comfortabeler eix dus ook duur
dere woningen De woning, die onderge
teekende vluchtig beschrevexx heeft, is geen
uitzondering exx evenmin een toppunt van
comfort. Zoo is waarschijnlijk een derde
deel van de woningen, die dit jaar gebouwd
zijn, ingericht en er zijn er, waar men in het
keukexxtje ook nog eeix electrische afwasch-
machine of in de kamer een vast divanbed
tegenover eexx open haard heeft. En het vol
gend jaar tegexx 1 October zullen er wel weer
huizen gebouwd zijn met nóg meer comfort
en nóg kleiner grondoppervlak.
Het is alleen maar de vraag of men bij zulke
woningen wel van woningstandaard, laat
staan van hoogen wonixxgstandaard kan spre
ken. Wonen vraagt niet alleen comfort, maar
ook en ixx de- eex-ste plaats ruimte. Exx ruimte
heeft men over 't algemeexx in de Stockholm
sche woningen nauwelijks.
C. G. B.
Bij het Kerstmannetje van Wankie.
Zebra's bij Wankie.
Door
Dr. W. C. N. VAN DER SLEEN
Wankie is bekend, omdat het de grootste
kolenmijn van Rhodesia omvat, maar er is
ook een Wankie Game Reserve, die iets der
gelijks wil wox-den als het Krug'er Wildpark.
In het Noox-den van dat gebied woont eexx
zekere Mr. Robins, die daar al tientallen
jaren het wild beschermt exx af exx toe wel
eens vreemdelingen toestaat, zijxx pleegkinde
ren te bewonderen. Ik had een introductie
voor den oudexx zonderling van dexx gouver
nementsopzichter der Victoria falls en bo
vendien duidelijke aanwijzingen, hoe je hem
vinden moest.
Zoo brakeix we vol moed onze texxtjes maar
weer eens af, pakten dexx aanhangwagen vol
en liepexx voor het laatst even langs alle mooie
puntexx vaxx de watervallen. En toexx een
vaartje er in. De eerste dertig kilometer gixxg
het langs den grooten weg, diexx wij ook ge
komen warexx, toen moesten wij rechtsaf naar
station Matetsi. Zoo'n weg naar een statioxx zal
wel goed zijn, denk je dan. Wat den verderen
weg betreft had ik al zoo'xx flauw vermoeden,
dat de aanhangwagen misschien xxiet heele-
maal mee zou kunnen en ik had de zaak dus
zóó gepakt, dat we hem eventueel ergexxs bij
eexx boerderij of zoo zoudexx kuxxixen latexx
staaxx exx dan alleexx met wat eetwaar exx de
texxtjes doorrijden. Maar de weg xxaar het-
station Matetsi was al van diexx aard, dat ik
spijt had, het zaakje maar niet nxeteexx aaxx
dexx grooten weg te hebben achtergelaten,
waar een boer oixs nog inlichtingen had gege
ven. Exx waarenxpel, wij rijdexx weer eexxs om
laag in eexx dip, zooals ze hier zeggexx. door
zoo'xx regen ravijntje heen. Er zitten een paar
scherpen knikkexx ixx dexx weg, dus heel lang
zaam, anders kost het mij weer een stel vee-
ren; dan, als we bexxeden zijn, vol gas en de
helling op. Kan je net denkexx. De wagexx klom
twee, drie meter omhoog exx toen begonnen
de wielen door te slaaxx en ik achteruit te
glijden en hou daxx zoo'xx aanhanger eexxs ixx
het rechte pad! Ixx een minimum van tijd
stond het geval dwars over den weg, de aan
hanger dwars op de auto. Weer probeeren,
voorzichtig gas, maar het hoefde niet hoor!
De wagexx vertikte het. Dus afkoppelen exx
zonder aanhangwagen verder. Gewoon aan
den kant gezet langs den weg. Een briefje ex-
op geplakt met de boodschap „Asjeblieft latexx
staaxx. Ik koxxx hém halexx", eix toen xxxet de
auto alleexx verder over den steeds slechter
wordendexx xveg. Daar hadden we zeker stuk-
keix gemaakt!
Pech.
Bij het statioxx kx-ijgen we een kaffer mee
om ons een eindje den weg te wijzen. Twin
tig mijl verder ligt een boerderij exx daar kunt
u weer verder vragen. Exx daar woonde ook al
weer een beste kerel. Zoo, wilt u naar Robins?
Kom daxx eerst binnen voor een glas kwast,
eigen fabrikaat! En ze was heex-lijk, maar oxx-
dertusschen hoox-den we, dat de eerste vijf
mijl goed wareix, daxx acht mijl zóó dat je be
ter deed met naast dexx weg te rijdexx, als de
plantengroei dat toeliet en verder ging het
dan wel weer. En goed uitkijken, waxxt het is
zeker twee nxaaxxdexx geledexx. dat er een wa
gexx laxxgs is geweest! Mooie boodschap! En
het was net zooals hij gezegd had. Eex-st ging
alles best, maar toexx wij het kaffex-dorp op
vijf mijl gepasseex-d waren bleken de wagen
sporen door x-egen zóó uitgespoeld te zijn, dat
je telkens gevaar liep, met de vooras van dexx
wagexx aan den grond te loopen. Dan maar
liever op zij van den weg door het gras, dat
maar een meter of drie noog was. Verderop
Een knaap wordt man. Merijntje
Gijzen's Jonge Jaren IV. door A.
M. de Jong. Amsterdam, Querido.
Wij kennen de planxxen vaxx den schx-ijver
A. M. de Jong ixx geenendeele en weten dus
niet of er xxa de vier boeken over Merijntjes
jeugd exx de vier axxdere over zijxx joxxge jaren,
evexx omvangrijke beschrijving vaxx zijxx vol
wassenheid en zijn grijzen ouderdom oxxs te
wachten staat. Mocht dat echter het geval
wezexx, daxx is er geen bijzoixdere schrander
heid voor noodig oxxx vrij groote artistieke on
gelijkheid te voorspellen tusschen de schakels,
die den keten gaaxx- vox-men. Daar ontkomt
zelfs de kxxapste auteur xxiet aan, ook A. M. de
Jong xxiet exx men moet vreezen dat, zoo hij
eexx ixieuwen cyclus met bijvoorbeeld „Partij
genoot Mex-ijntje" zou willen beginxxeix, zijn
gaxxsche positie tegenover zijn model een axx
dere zou zijn dan die van den zuiveren kun
stenaar, die het kind Merijntje deed geboren
wordexx.
Aan het einde van het boek dat wij thans
lazexx is Merijntje, na eenige strubbeling met
het eigen kiixdeiTijk wezexx. genaderd tot de
sfeer waarin een bepaald maatschappelijk in
zicht, beleden en vex'heerlijkt, de bron wordt
voor 't geluk en daar dat inzicht te overdui
delijk door dexx schrijver gepropageerd wordt
in zijn model vex-liest hij wel iets van zijn ar
tistieke onafhankelijkheid exx Merijntje moet
er iets van zijn echtheid bij inboeten.
Merijntje wordt man in Rotterdam, waar-
heen hij is teruggekeerd uit Brabant na het
onheil door „Het boze gerucht" gesticht en na
een poos verblijf te hebben gehouden bij
mijnheer Louis en zijn vriexxd Jox-is, twee men
schen, die ixx dit ondermaansche, ieder op zijn
wijze, hun leven voorbeeldig leven als wijs-
geeren en kunstenaars, en die van Merijntje
wel iets meer willen maken dan het boeren-
jochie dat den .tuin van meneer Pastoor
mocht schoonhouden. De inmenging eener
zoixdex-linge dame mevrouw Amelie, Louis'
zuster, maakt aan deze geestelijke opvoeding
een einde. Merijntje wordt door het gedrag
van mevrouw Amelie, een soort vampyr, we
derom in de vrouwen teleurgesteld en keert
huiswaarts naar de stad aan de Maas, naar
zijn vader en moeder, broers en zusters, allen
hard arbeidexxde mexxschen, terwijl hij, nog
met schoone verzen exx goede ideeëxx over
kunst en leven in dexx kop, zich in huxx omge
ving moet trachtexx thuis te voelen.
Mex-ijxxtje zou Merijntje niet zijxx als hem
dit niet prachtig gelukte. Hij wordt zelfs boot
werker en traint zich in dat zware werk zoo
geweldig, dat zijn groote broer Arjaen het
tegen hem aflegt. Hij heeft een kameraad,
gevreesd om zijn ruwe kracht door ieder, doch
die voor Merijntje een beschernxexxde gexxe-
genheid aan den dag legt. Hij krijgt zelfs een
meisje uit duizendexx, waarvoor zijn kameraad
eexx Ixopelooze liefde koesterde, die hij terwille
van Merijntje om hals brengt! Een staking in
de haven brengt ook Merijntje in actie en zijn
meisje staat naast hem, en zoo ziexx wij hen
beiden ook op den omslag vaxx dit nieuwe deel,
ixx verrukking starend in zichzelf en over de
prachtige rivier, met het visioen vaxx eexx
ixieuwexx dageraad voor den geest.
Het is een beetje jammer dat wat ons in de
schildering van Merijntje's jeugd heeft aan
getrokken, de geromantiseerde natuurlijkheid
van een onbedorven kind in een omgeving,
waarin eeuwigdurende levexxsdingen op dich-
tex-lijke wijs doorvoeld exx beschreven konden
worden, een weinig verlox-en dreigt te gaan, nu
de schx-ijver Merijxxtje brengt op eexx tex-rein
waar een xxuehtere belangenstrijd diexxt uit-
(Siiihv IVooitinv
VAX DE>' WEG!!
gevochten te worden waarbij dichterlijkheid
exx pathos echter aan beide kanten een ver
dacht luchtje hebben. In eexx kunstwerk zou
mexx die liefst missen, wat natuurlijk xxiet zeg
gen wil dat de klassenstrijd niet een kunste
naar zou kunnen inspireeren. Maar als een
schrijver zijn figuren pathetisch laat worden
iix termen die xxiet van hen. doch alleexx van
hemzelf kunnen zijn, loopt het kunstwerk ge
vaar billijk maatwerk te worden en het zou
jammer zijxx, zoo A. M. de Jong zich daarvoor
niet wist te behoeden. Hoe weinig er in dat
opzicht noodig is om al duf te schenen bewij
zen de dialogen tijdens de hier geschilderde
staking, het verhaal van het dienstmeisje en
den student, de verwijten aan de „bourgeoisie"
enz., die in een hedendaagschen roman toch
al erg aftandsch aandoen en ook van het
standpunt van den proletariër gezien oude
kost uit een lang verleden moet schijnen. Ik
heb een te hoogen dunk van de tegenwoordige
ontwikkeling van de arbeiders om niet te
vreezen dat ze dit enthousiasme van Merijn
tje's geestelijken vader maar matig zullen
waardeeren, en zijn tegemoetkomendheid in
de schildering hunner nobele qualiteiten niet
op den gewenschten prijs zullen stellen.
Met dat al heeft dit boek ook veel oprecht
geslaagde stukkenwat van een auteur als
De Jong niet in het minst bevreeixxden kan.
Hij is niet de eerste die de pracht van de
Rotterdanxsche haven en het leven van de
werkstad beschx-eef en ook hij doet dat zoo
onder de bedrijven door uitmuntend. Maar
in zijn figuren is hij naar mijn inzicht te ge
wild eenzijdig gericht in dit deel, om er als
werk van kunst onverdeeld van te kunnen ge
nieten.
Eexx vreede dame noemden wij mevrouw
Amelie, die in het voor-Rotterdamsche ge
deelte zulk een interessante activiteit ver
toont. Met den ouden Alexaxxder Verheul zou
men kuxxnen vragen „Zijn er zoo?" en met
hem en met A. M. de Jong het antwoord ge
ven: „Zoo zijn er". In ieder geval is zij in
haar perversiteit een verschijning, die den
mexxsch van vandaag meer zou kunnen inte
resseeren dan de dialogeerende havenarbei
ders uit het vervolg, die x-eeds tot het verleden
schijnen te behooren.
Men mag benieuwd zijn naar hetgeen de
lieer De Jong verder met Merijntje gaat be
ginnen. Hij heeft nu eenmaal onze belang
stelling verworven.
J. H. DE BOIS
groeide dergelijk gras, ook op den weg en ver
borg de sporen bijna volkomen, zoodat je op
goed geluk voortreed, hopende dat de wielen
maar spoor zouden houden en er straks weer
eens weg te zien zou zijn. Zicht: geen tien
meter af en toe. maar leuk rijden!
En je leert gauw zien, hoe dik een boompje
nog mag zijn, wil het gemakkelijk ombuigen
voor den bumper! En zoo staat onverwacht
gauw een huis voor ons op een heuveltop, dat
is de tweede halte. Nu nog eens acht mijl en
wezouden er geweest zijn als er niet tel
kens wegsplitsingen waren geweest. Den eer
sten keer, dat we verkeerd rijden, komen we
na een kwartier voor een groot moeras, waar
geen spoor doorloopt. Dus terug. Dexx tweeden
keer vindexx we een weg, zóó mooi, dat we be
sluiten, dat dit de directe verbinding naar
Wankie moet zijn. We rijden hem een eind
op en keeren dan terug. Nu linksom bij de
doorwaadbare plaats in de rivier. Nu. dat was
pas een weg, waar ixx geexx twee maanden een
auto langs geweest was. Het eexxe oogenblik
kan je duidelijk zien dat er eens iets geredexx
had, evexx later zat je midden in een hoog
grasveld, waar je op twintig meter afstand je
auto niet ixx zag staaxx en moest je dan aan
den overkant van het graslaxxdje gaan zoeken
of er ook ergens een weg uit kwam zetten.
Zoo sukkelden we voort, nu eens vast over
tuigd, dat er eens een weg was geweest, dan,
dat er iemand langs geloopen kon zijn met
het plan er eexx weg te laten maken. Tot onze
groote verlichting zagen we eindelijk op een
heuvel een paar kafferhutten. Het begoix al
laat te worden namelijk, zoo tegexx vijven, en
het terrein werd steeds moeilijker voor onze
arme Fordwagens, die zoo'n korte galop niet
gewexxd waren. Helaas, de kraal was leeg, ver
laten! Waarom? Misschien lag' er een aanwij
zing in de hoogte vaxx de omheining, waar het
vee moest overnachten. Palen van eexx meter
of zes, mannetje aan mannetje, de beneden
ste helft met doornstruiken versterkt en
overal met prikkeldraad bevestigd dat hier
vrij duur moet zijxx in die wildernis. Dat is
een omheining zooals je ze alleen vindt, waar
leeuwen en luipaardexx geregeld hun tol van
de kuddexx komexx eischen. We kijken elkaar
eens aan en denken aaxx de verhalen van
Cumming, op vijf mijl van Matetsi, die verle
den week zijn vierhoxxderd-zeven-en-dertig-
sten leeuw heeft gedood en vorige maand
bij een buurman twee olifanten heeft moeten
wegschieten uit een kudde van twaalf, die
eiken nacht een halve suikerplantage opaten.
De zon daalt en af en toe brengt de wind
geluiden aan, die sterk aan de jakhalzen van
Kruger-pax-k herinneren, 't Wordt een beetje
ongezellig. Hier slapen in onze kleine
tentjes lijkt niet aanlokkelijk, verder gaan
lijkt haast onmogelijk, dus.... terug naar
het laatste huis, nog eens vragen, misschien
zijn er nu Eux-opeanen in huis: de kafferbe
dienden, die wij er troffen, bleken niet veel te
weten. Wij kennen nu den weg. weten de diepe
gaten te zitten en racen door de groote gras
vlakten, in het laatste licht van de onder
gaande zon. Daarmenschen, jagers!
Een Guesthouse.
Ja, we waren op den goeden weg geweest.
Het stuk tusschen de beide buren wordt druk
bereden en is dus zeer goed. Over de rivier
en dan rechts. Geen acht mijl, maar twaalf.
O juist, dank u zeer. En we rijdexx een grooten
boog door het hooge gras exx suizen texx derden
male door de vlakten. De duisternis valt snel,
de koplichten moeten aan exx werpen fantas
tisch licht op de onder den radiator verdwij
nende grasbundels. De rivier, een stuk bosch,
dan weer gras. een diep ravijn, remmen en
ixx de tweede. We plonzen het water ixx,
dat opspat voor wielen en bumper, aan den
aixdereix kaxxt omhoog, tweede, neen eerste
versxxelling, zoo steil is het. Een cross country
rit over eexx moeilijk traject in hardstikke-
donker. Nog eenmaal rijden we verkeerd maar
gelukkig houdt dat spoor dadelijk op. Dan
hooren we vlakbij het doffe brullen van
een leeuw en meteen rijst voor onze verbaasde
oogen een torenhuis op, wel 20 meter hoog,
een balcsteenen huis van drie verdiepingen
midden ixx het wilde bosch. Eexx hoog prikkel
draad-hek omgeeft het open erf, waar twee
groote Deensche doggen blaffend aan komen
springen. Een kafferboy roept ze terug en
opent het hek voor ons. De deur gaat open en
daar staat in het matte licht van een petro
leumlamphet Kerstmannetje. Ik heb xxog
nooit iemand geziexx, die zóóveel leek op Santa
Claus uit de kleurenfilm van Walt Disney.
Een klein maxxxxeke. maar breed geschouderd,
een flinke dikke buik en een lange, spierwitte
baard tot aan den gordel. Zelfs de slaapmuts
en groote bril ontbrakexx niet. Alleen was de
kleeding khaki in plaats van irood. De oude
baas keek zeer verbaasd, bijna vex-bolgen over
onze invasie. Ik overhandigde mijn brief, dien
hij ongeopend neerlegde en hij vroeg ons, wat
wij kwamexx doen. We vroegen alleen een vei
lig plekje om onze tent op te slaan en de
vergunning, dan morgexx een rit door het re
servaat te maken. „Zoo, zoo. dus jullie hebt
kampeergerei? Kan kan ik mijn guesthouse
tot uw beschikking stellen! Ik zie u dan mor
gen wel. Tot genoegen. Slaap lekker". En
daar stoxxden we weer buiten met den kaffer
jongen. Guesthouse? Een logeergebouwtje ze
ker zooiets als we in Ixxdië eexx paviljoentje
noemden en ik dacht al aan luie stoelen en
een groot bed met klamboe en een glas kwast
en 's ochtends thee op bed. De jongen ging
voor naar 'n paar rondavels, u weet wel, van
die kafferhutten in het groot, die een heel
eind buiten de omheining met de bulldoggen
lagen, net aan den rand vaxx het bosch. Hij
wees ons twee van die hutten aan en ging
weg. Daar stondexx we in het donker. Onze
autolampen verlichtten den witgekalkten
wand zonder ramen en het hoogopgaande
strooien dak. O, daar is de deur, een beetje
bukken, en vol verwachting richt ik mijn elec
trische lantaarn op het inwendige. Eexx keu
rige. witgekalkte wand een mooi platge
stampte aarden vloei-, een dronken uitziend
bed op drie pooten, zonder matras of dekens,
en een dressoir, getimmerd uit een oude kist
en een paar plankjes! En we hebben er gege
ten en gelachen en geslapen en weer ge
lachen, vooral toen er onx half zeven geklopt
werd en een van ons eerst drie broeken aan
trok alvorens zijn neus in de koude te wagen
en den kafferboy buiten vond met een keurig
presetxteerblad, waarop een regiment kopjes,
een groote pot thee en een keurige kan heer
lijke melk. We kregen een kopje op onze lucht
matrassen, die keurig langs den wand ge
rangschikt lagen en we hebben er van ge
smuld ook. Geen geluid meer gehoord en toch
zijn er vannacht weer twaalf leeuwen rond
de kafferkx-aal geweest, die hier dichtbij ligt,
en het met strychnine vergiftigde aas, dat er
is neergelegd, is tot het laatste stukje opge
geten. Er komen te veel leeuwen, ook hier. en
zelfs vriend Robins kan niet dulden, dat ze
eiken hacht weer een paar stuks vee uit de
kralexx wegrooven, want onze oude vriend be
schermt niet alleen de dieren van het woud,
maar ook de menschen, die in zijn gebied le
ven. Hij heeft ons beloofd, dat we met een van
zijn jachtopzieners het bosch in mogen gaan
en dus wachten we kalm af wat er verder zal
gebeuren. En het duurt niet lang, of de oude
baas komt ons opzoeken en kortaf mededee-
len, dat wij over een kwartier met een zijner
menschen kunnen gaan rijden en dat hij ons
daarna graag voor een babbeltje bij hem thuis
verwacht.
Dat kan gezellig worden, dus gauw de ca
mera's geladen, de wagens even nagezien en
er op uit!
(Nadruk verboden).
