Haarlem's Dagblad
Groote Stadsbrand.
Een verlossend woord.
Noodlottig ongeval bij
de Amsterdamsche
Ballast Maatschappij.
Na de „invasie der
Marsbewoners".
belangrijkste
56e Jaargang No. 16983
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Adroin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Dinsdag 1 November 1938
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertrntiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonncwcntstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elk©
regel meer f 0.15. Groentjes «ie rubriek.
De geweldige brand die in het hart van de
groote Fransche havenstad Marseille is uit
gebroken, het warenhuis Les Nouvelles Gale
ries, het Grand Hotel en het Hotel de Noailles
heeft verwoest en omtrent zeventig menschen
van het leven beroofd, is niet alleen een ont
stellende en schokkende, maar ook een onge
wone gebeurtenis in dezen tijd. Tot en met
de achttiende eeuw kwamen zulke enorme
branden in de centra van groote steden vrij
veel in de wereld voor. Het beruchte voorbeeld
Is de Groote Brand van Londen, befaamd ge
bleven in de historie, die in 1666 een groot
deel van de Engelsche hoofdstad in de asch
legde.' In de negentiende eeuw namen deze
rampen al sterk in aantal af door de verbe
tering en uitbreiding der bluschmiddelen, in
de twintigste vorderde deze techniek nog veel
sneller, ontstonden bovendien overal de groote
structuren van steen en staal die zooveel min
der brandgevaar opleveren en nam het aantal
eigen bluschinrichtingen in groote gebouwen
sterk toe. De kansen op een grooten brand
midden in de moderne steden zijn uiterst ge
ring geworden; tegenwoordig weet het vuur,
in vredestijd tenminste, alleen nog in werke
lijk grooten omvang vat te krijgen op petro-
leumbronnen en op sommige fabrieken die
extra-brandbare materialen vervaardigen en
die sinds lang niet meer midden in de steden
liggen. In Nederland voelen wij ons zeer veilig
ten aanzien van stadsbranden pmdat de uit
rusting en „efficiency" van onze brandweer
korpsen bewezen hebben ze te kunnen voor
komen. Haarlem, met zijn uitstekende vrij
willige brandweer die altijd weer zoo snel en
doeltreffend weet op te treden, is daar een
kenmerkend voorbeeld van.
De groote brand in Marseille was in de
eerste plaats te wijten aan een samenloop van
ongelukkige omstandigheden. Het warenhuis
waarin het vuur uitbrak was inderdaad een
van die moderne staal-en-beton-paleizen die
over een eigen bluschinrichting beschikken,
maar die was toevallig juist buiten werking
wegens een verbouwing. Toen greep het vuur
in het licht-brandbare materiaal met gewel
dige snelheid om zich heen. Bovendien blies
juist de gevreesde „mistral" met volle kracht.
Er schijnt geen twijfel te zijn dat de brand
ontzettende gevolgen gehad zou hebben ook
als de brandweer in orde was geweest. Maar
die leek naar niets, behoudens dan den per
soonlijken moed van haar leden. Marseille
bleek maar over vijf spuiten te beschikken,
meerendeels nog verouderd ook, en de rest
was naar rato: kapotte slangen, brandladders
die niet verder dan de eerste verdieping van
een modern warenhuis reikten en een volko
men gemis aan springzeilen, zoodat wanho
pige menschen uit ramen op straat sprongen
en den nek braken of zwaar gewond werden
opgenomen. Een janboel, aanschouwd door
minister-president Daladier zelf en zijn radi
cale mede-ministers en overige partijgenoo-
ten, die juist hun congres in de havenstad
hielden.
Het was een treurige vertooning die voor
Marseille wel zeer beschamend moet zijn. Het
gaat prat op zijn prachtige hoofdstraat, de
Canebière, die nu voor een deel verwoest is.
Het gaat er zoo prat op dat de Marseillais
plegen te zeggen dat „als Parijs een Cane
bière had, het een tweede Marseille zou zijn".
Maar behalve het verlies van zooveel men-
schenlevens en de verwoesting van een mach
tig stuk Canebière heeft het nu voor de tweede
maal in weinige jaren tijds het bewijs geleverd
van een zeer slechte stedelijke organisatie.
Ieder zal zich nog den moord op koning
Alexander van Joego-Slavië en den Franschen
minister Louis Barthou herinneren, waarbij
bleek dat de bewakingsdienst zoowel als de
hulpverleening treurig te kort schoten.
Ten aanzien van die diensten heeft men toen
denkelijk iets geleerd en sindsdien verbeterd,
maar nu blijkt dat de brandweer in volkomen
verwaarloosden staat verkeerde en dat ten
slotte het uitstekende materiaal uit andere
steden dat evenwel wegens de afstanden pas
met groote vertraging in actie kon komen
de ramp moest bezweren. De commentaren die
de ministers op het stadsbestuur gaven zijn
dan ook zeer scherp geweest. Dat een zoo ener
giek man als Daladier deze janboel zelf aan
schouwd heeft belooft niet veel goeds voor de
verantwoordelijke personen en waarborgt in
elk geval de invoering van groote verbeteringen
in de stad Marseille.
Merkwaardig was, dat Daladier in zijn
groote rede op het partijcongres, vlak tevoren
gehouden, juist zijn politiek van langer ar
beidstijden, grooter ontwikkeling van volks
kracht en samenwerking, versterking van het
productie-apparaat uiteen had gezet. De
brand en zijn gevolgen schijnen de juistheid
en noodzakelijkheid van zijn meeningen en
aansporingen als het ware verklaard te heb
ben. Men ziet er dan ook in vele Fransche
kringen een symbolische beteekenis in. De
symboliek ligt zoo voor het grijpen dat zij wel
zeer weinig menschen kan ontgaan zijn.
Mocht in zooverre deze ramp nog een goede
nawerking hebben dan is dat een geluk bij
een ongeluk, waarvoor men in Frankrijk dank
baar zal kunnen zijn. Maar de Marseillais
zullen goed doen met hun localen overmoed
voorloopig maar wat in te perken en te be
proeven hun stadsbestuur op het peil van
andere moderne steden te brengen. Marseille
heeft bewezen leelijk achterop te zijn.
(De nieuwste modéleuze, door Neiv
York uitgevaardigd, luidt: Kleed
u in overeenstemming met uw
rhythme.)
De nieuwste mode-leuze,
Die New York heeft bedacht,
(Wat is die vondst weer reuze)
Wordt straks ook hier van kracht.
Want wat ze daar verzinnen,
Komt in het algemeen,
Ook automatisch binnen
Zeer korten tijd hierheen.
Dus: kleed u naar uw rhythme,
Wat een diepzinnig woord,
Graag geef ik toe, dat dit me,
Als denkbeeld sterk bekoort.
Dus rhythmisch maken kleeren,
Dan voortaan ook den man,
Wat kan hij meer begeeren,
Het is een prachtig plan.
Dit heeft ons juist ontbroken,
Maar nu is ook voorgoed,
't Verlossend woord gesproken,
Dat redding brengen moet
Wat vraagt u m' uit te leggen,
Bedoelt men er dan mee,
Ik zal u eerlijk zeggen,
Ik heb geen flauw idee.
Maar 't zal u weinig deren,
Als u den zin niet ziet,
Uw en mijn kou we kleeren,
Raakt het tenslotte niet.
Jonge arbeider van een steiger
gestort en gedood.
Gisteren heeft bij den bouw van de
Staalfabriek van de Hoogovens te
IJmuiden een ongeval met doodelijken
afloop plaats gehad. De 23-jarige, on
gehuwde, arbeider A. M. de Dreu, die in
dienst was bij de Amsterdamsche Bal
last Mij., welke Mij. het bouwwerk uit
voert, was bezig met het verplaatsen
van gordingen op een der betonnen
dakspanten. Hij is hierbij uitgegleden en
van een hoogte van 22 M. neergestort.
De verbandmeester van Hoogovens en
Dr. Büller, waren spoedig na het on
geval ter plaatse aanwezig, doch hun
hulp mocht niet meer baten. Tien mi
nuten na het ongeval gaf hij den geest.
ACHT niet af, tot de reden om
een Groentje in Haarlem's Dagblad te
plaatsen zich onweerstaanbaar aan U
opdringt.
Zie uit naar een reden, want dat is Uw
voordeeL
Te Rome is het huwelijk voltrokken tusschen Bruno Mussolini, den tweeden zoon
van den Duce, en mej. Gina Ruberti.
Strenger controle op de Amerikaan-
sche Radio-uitzendingen
NEW-YORK, 1 Nov. (Havas). De
ernst van de incidenten, welke veroor
zaakt zijn door de radio-uitzending van
het boek „War of the Worlds", heeft
onmiddellijk reacties teweeggebracht
in bevoegde kringen, die overwegen,
controle op de radioprogramma's in te
stellen.
Het station der Columbia Broad
casting Corporation heeft zijn leedwe
zen uitgesproken en den luisteraars ver
zekerd, dat het geen „gefingeerde radio
reportages" meer zal geven, wanneer
het programma onder het publiek ont
steltenis teweeg zou kunnen brengen.
De federale autoriteiten hebben bovendien een
onderzoek ingesteld naar de bewuste radio-uit-
zending.
Volgens United Press kan het ontstaan van de
paniek ten deele geweten worden aan het feit,
dat de wijze van uitzending eenige gelijkenis
vertoonde met de wijze, waarop gedurende de
Europeesche crisis de programma's onderbroken
werden voor het verspreiden van het laatste
nieuws uit Europa. Men heeft blijkbaar geen
acht geslagen op de mededeeling, dat het hier
een hoorspel betrof.
In den loop van de uitzending werd met korte
berichten meegedeeld, achtereenvolgens, dat
astronomen een reeks korte explosies op Mars
hadden waargenomen, vervolgens dat een me
teoor bij Princeton was neergekomen, daarop
dat deze meteoor een groote metalen raket bleek
te zijn. Toen kwam de mededeeling: „Een oogen
blik. Het is verschrikkelijk. De raket gaat open.
Hij moet hol zijn". Daarop volgde de mededee-
lingen, dat monsters, groot als wolkenkrabbers
te voorschijn kwamen, dat zij gewapend waren
met doodende stralen en dat reeds tweehonderd
menschen daardoor gedood waren.
De omroeper riep opgewonden uit „Dc mon
sters zijn op weg in de richting van New-York...
zij gooien het hoogspanningsstation omver....
een der monsters heft zijn reusachtigen arm op...
een groene bliksemstraalzij vernietigen ons
met vlammengasmaskers helpen niet
laten de menschen vluchten naar het open veld".
De scène veranderde daarop, men bevond zich
op het dak van het omroepgebouw „De klok
ken, die u hoort, waarschuwen de bevolking
New-York te ontruimen, de Marsioten naderen,
ons leger is vernietigd". Op dit oogenblik werd
het publiek opnieuw medegedeeld, dat het een
hoorspel was, doch duizenden waren reeds uit
hun huizen gevlucht of hadden de telefoon ge
grepen.
Bij honderden vluchtten auto's de stad uit, de
groote straatweg was vrijwel verstopt en slechts
sporadisch zag men enkele auto's terugkeeren.
Doch niet alleen in New-York was de paniek
uitgebroken. In Orange (New Jersey) had een
man reeds een geladen geweer klaar om zijn
familie neer te schieten, liever dan haar door
gas te laten omkomen. Toen het bericht in
Washington kwam, dat New-York verwoest was
en de aanval thans op Washington gericht werd,
werden vergaderingen onderbroken en vluchtte
men naar huis.
Te Pittsburg in Penssylvanië vond een man
zijn vrouw met een fleschje vergif in de hand.
Zij riep uit: ,Ik wil liever op deze wijze sterven,
dan op die".
Te Asheville in Noord-Carolina brak een pa
niek uit in een kostschool voor jongens. Ook de
leerlingen vreesden, dat het einde der wereld
was gekomen en zij vochten om de telefoons, ten
einde hun ouders op te bellen om te vragen hen
weg te komen halen. Vijf jongens vielen flauw.
Te Concrete in Washington ontstond een sto
ring in het electrisch licht, zoodat het uitging,
juist op het oogenblik, dat in de radio werd aan
gekondigd, dat de monsters uit de lucht op de
Vereenigde Staten neerdaalden, zoodat de paniek
hier dubbel groot werd.
Nieuwe clief van den generalen staf
in Duitschland.
Generaal Beek door generaal Halder
vervangen.
Naar het D. N. B. meldt heeft Hitier den op
perbevelhebber van legergroep I, kolonel-ge
neraal von Rundstedt op diens verzoek met in
gang van 31 October 1938 ontslag verleend uit
den actieven dienst en hem het recht toege
kend de uniform van het achttiende regiment
infanterie te blijven dragen. Tot zijn opvolger
werd benoemd kolonel-generaal Von Bock. die
tot nu toe opperbevelhebber was van leger
groep III.
De Führer heeft voorts den chef van den
generalen staf van het leger, generaal der ar
tillerie Beek. op diens verzoek uit den actieven
dienst ontslagen met ingang van 31 October,
onder toekenning van den rang van kolonel-
generaal en het recht de uniform te dragen
van het vijfde regiment artillerie.
Tot zijn opvolger als chef van den gene
ralen staf van het leger heeft de Führer den
generaal der artillerie, Halder. benoemd.
Hitier heeft in een persoonlijk.schrijven aan
generaal Beek zijn dank betuigd voor diens
onvermoeïden arbeid en hem hulde gebracht
voor zijn geheel aan den militairen dienst ge
wijde' loopbaan. Hij legde den nadruk op het
aandeel, dat generaal Beek heeft gehad bij de
reorganisatie van het Dujtsche leger. De
Führer geeft uitdrukking aan de hoop. dat
generaal Beck in nauwe betrekking zal blij
ven met het leger en zijn generalen staf.
Ook aan generaal Von Rundstedt heeft Hit-
Ier een persoonlijken brief met dankbetuiging
gericht.
United Press verneemt uit Berlijn, dat het
aftreden van generaal Beck in politieke en
militaire kringen geen verwondering heeft ge
baard. Er was al sinds maanden sprake van,
daar Beek zich niet kon vereenigen met een
militair optreden tegen Tsjecho-Slowakije. In
officieele kringen deelt men echter mede, dat
het aftreden van generaal Beek geen verband
houdt met politieke redenen.
Botsing tusschen vrachtauto en
invalidewagentje.
Bejaarde dame tamelijk ernstig gewond.
Maandag heeft op den Wagenweg een bot
sing plaats gehad tusschen een vrachtauto en
een invaliede-wagentje bestuurd door een 71-
jarige dame. De botsing ontstond doordat de
vrachtauto bij het passeeren weer te snel
naar rechts week, waardoor het rechterge
deelte van den laadbak het wagentje raakte.
De bestuurster kwam te vallen en werd in een
woning gebracht, waar zij door een lid van
den O.D. is verbonden. Vervolgens is zij per
taxi naar het Diaconessenhuis gebracht. Zij
had haar linkerbeen gebroken en een schaaf
wond aan de knie. De politie stelt een nader
onderzoek naar de oox-zaak van dit ongeval in.
Duitschland en de Balkan.
Vandaag beginnen de onderhandelingen met
Roemenië.
Vandaag zullen in Boekarest de onderhande
lingen beginnen tusschen Roemenië en
Duitschland en hiermede zal het Derde Rijk,
naar men verwacht, een stap verder doen op
den weg naar economische beheersching van
de Balkanlanden, niet slechts als producent
van gebruiksgoederen, doch ook en vooral
als consument van grondstoffen. De bespre
kingen zijn in zooverre belangrijk, daar Roe
menië van alle landen aan den Donau nog het
meeste buiten Duitschland's invloedssfeer was
gebleven. Nu de Kleine Entente voor een be
langrijk deel heeft afgedaan en zoowel
Tsjecho Slowakije als Joego Slavië zeer tot
vriendschappelijke stappen geneigd zijn ten
gunste van het Derde Rijk, verwacht men dat
ook Roemenië minder afzijdig zal blijven.
(United Press).
POLITIE-AGENT MAG NIET TEN ALLEN
TIJDE EN OVERAL ZIJN GUMMISTOK
DRAGEN.
De Hooge Raad heeft Maandag beslist, dat een
politie-agent. in zijn vrijen tijd in een an
dere gemeente vertoevend geen wapenstok mag
dragen. De Hooge Raad is van oordeel, dat hij,
zich in een andere gemeente buiten dienst be
vindend, tijdelijk zijn functie van politie-agent
heeft afgelegd en niet meer als zoodanig kan
zijn uitgerust.
Hedenmorgen werd in een gedeelte van de wagenmakerij in het fabrieksgebouw
van de Koninklijke Fabriek van Rijtuigen en Spoorwagens J. J. Bevnes te Haarlem
een herdenkingsbijeenkomst gehouden, ter gelegenheid van het lÖO-jarig bestaan
van de fabriek. De minister van economische zaken, Mr. M. P. L. Steenberghe,
sprak de directie en dc commissarissen toe. Deze gebeurtenis is hierboven in
beeld gebracht.
(Voor het verslag der plechtigheid zie men pag. 2.)
Het woord is aan
Dr. K. H. E. de Jong:
Velen ivorden professor niet
door hun kennis, maar door
hun kennissen.
De strijd tegen de wilde bus
diensten.
Weer twee diensten verboden.
AMSTERDAM, 1 November. De president
van de rechtbank heeft heden wederom uitspraak
gedaan in twee korte gedingen, door de Spoor
wegen aanhangig gemaakt tegen wilde autobus
diensten. Hij verbood den dienst Amsterdam
Arnhem, die onderhouden wordt door den Uni-
verseelen Automobielhandel „Unah" en de
Noord-Holland Express, die den dienst Amster
damAlkmaar onderhoudt
Trein met vrijwilligers aan de
Spaansch-Fransche grens vast
gehouden.
Alleen de Franschen mochten doorreizen.
Het vraagstuk van het toelaten van de strij
ders der Spaansche internationale brigade in
Frankrijk is sedert eenige maanden een onder
werp van nauwkeurige studie van de Fransche
regeering. Overwegingen van hygiëne en bin-
nenlandsche orde doen zich hierbij voor.
Gisteren is een trein met driehonderd gewon
den van de internationale brigade te Portbou
aan de Fransche grens aangekomen. De prefect
van het departement van de oostelijke Pyre
neeën heeft alleen de Franschen, ten getale van
69, toegelaten en doorgezonden naar hun woon
plaatsen. De buitenlanders bleven op Spaansch
gebied, aangezien de voorwaarden tot hun toe
lating in Frankrijk niet vervuld waren. Het
Deensche lid van de volkenbondscommissie voor
het terugtrekken van de vrijwilligers, kapitein
Cassal, was aanwezig bij de aankomst van den
trein.
KRANTENLEZEN ALS SCHOOLVAK.
Onlangs werd in een hoofdartikel in dit blad
melding gemaakt van het in Engeland door ge
neraal Sir Frederick Maurice, leider van het
Britsche Legioen van Oud-Strijders, geopperde
denkbeeld om aan kinderen van de hoogste
klassen der scholen les te geven in het kranten-
lezen. Door een lezer wordt onze aandacht
gevestigd op het feit, dat het leervak kranten-
lezen sinds eenige jaren voorkomt op het les
rooster van de te Amsterdam gevestigde School
voor Chr. Soc. Arbeid, die als instelling te
vergelijken is met de eveneens te Amsterdam
gevestigde School voor Maatschappelijk Werk.
In het bedoelde hoofdartikel, waarin ver
schillende wenschelljkhèden voor het Neder-
landsche onderwijs werden betoogd, werd het
onderwijs in den breedsten zin bedoeld, even
als Sir Frederick Maurice dat in Engeland op
het oog had toen hij zijn denkbeeld opperde.
Overigens vermelden wij gaarne dat de ge
dachte in ons land reeds in daden is omge
zet, zij het dan alleen aan een zeer gespecia
liseerde inrichting van onderwijs in Amster
dam.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMSTREKEN.
pag-
Het eeuwfeest van de firma Bevnes 2
De ziekenhuisverpleging voor rekening der
gemeente Haarlem. 2
In de laatste week steeg het aantal werk-
loozcn te Haarlem met "5. 6
Het 200-jarig bestaan van het Wees- en
Oudeliedenhuis der Evang. Luthersche
Gemeente te Haarlem. 6
BINNENLAND.
De ondernemers van wilde busdiensten
verklaren alleen met wettige midde
len te willen strijden. 3
De inkomsten van „Artis" blijven lang
zaam stijgen. 3
De uityoer van versche haring is dit jaar
veel minder dan in 1937. 3
BUITENLAND.
Tsjang Kai Sjek heeft het Chineesclie volk
in een proclamatie aangespoord vol te
houden. 5
Een luchtbombardement aan de Spaan
sche oostkust eischt 70 dooden en 200 ge
wonden. 5
Sir John Anderson en Lord Runciman zijn
opgenomen in het Britsche kabinet. 5
Damrubrick.
Schaakrubrick.
SPORT.
ARTIKELEN.
R. P.: Groote stadsbrand. 1
Jhr. dr. J. C. Mollerus: Middenstandsfail
lissementen en hun oorzaken. 3
Mr. E. Elias: Mijn tante Suze. 3
Winston S. Churchill: Palestina op een
kruispunt. 5
Een „Tsjechische kwestie" in 1864. 6
Van een bijzonderen correspondent: Italië
herdacht den marsch naar Rome. 6
II. D. Vertelling: Klanten hebben altijd
gelijk. 7
K. dc Jong over The Ramblers. 9
J. B. Schuil over Pater Malachius' Mirakel 9
De Burgerlijke Stand van Haarlem Ls op
genomen op ij
