Willem III trok
naar Engeland
distte*
ALBERT HEIJN KAAS
g
250 jaat petedeh:
Wat de Brielsche
torenwachter 11
November 1688
beleefde
Van Mickey Mouse
tot Sneeuwwitje en
haar dwergjes.
DANSAVOND
DONDERDAG 10 NOVEMBER 1938
H A A R E E M'S D A" G BEAD
*7* OEN de Brielsche torenwachter
den morgen van den llden No
vember 1688 den sleutel in het
zware slot deed knarsen om de deur
te openen, welke toegang gaf naar
de torentrap, dacht hij dat hij wél met
vélen reeds den tocht naar boven had
gemaakt, vanwaar men immers zoo'n
prachtig gezicht had op de Maas en
op de zee!, maar toch nimmer nog zulk
een hooge gast had gehad als heden:
Prinses Mary, Prinses Mary, de echt-
genoote van Prins Willem III, die het
land van den Franschen indringer be
vrijd had, die krachtige strijder voor
de volksrechten en het Protestantsche
geloof. En heden zou hij, de toren
wachter, de Prinses mogen vertél
len van de schepen, wélke zouden
voorbij varen, wel bijna driehonderd
schepen, en op één van die Wil
lem III....
Met forsche hand draaide hij den sleutel
nog een kwart slag om, een korte klikde
deur ging open en de weg naar de trap was
vrij. Driehonderd vijftien treden moest je be
klimmen om weer uitzicht te hebben in de
volle wijdheid. Iedereen vond het een heele
klim, maar iedereen ook was verrast als hij
boven kwam en hij zag in 'de verte de Noord
zee of in het Zuiden en Oosten het mooie
land van Voome en verder nog van
Putten. En de Maas als je beneden was
leek de rivier zoo breed, dat het een waag-
halzenstreek leek naar den overkant te zwem
men, maar boven was er van die groote
breedte, niet zoo heel veel overgebleven.
Was het niet'heiïg, dan keek je over Rozen
burg heen naar Vlaardingen, ja soms zelfs
kon je, bij heel helder weer, den toren van
Rotterdam zien. Vandaag was het helder weer,
de Prinses moest wel genieten daarboven.
Vooral nu zij den Prins zou zien voorbijvaren,
op weg nieuwe glorie te behalen, 't Ging tegen
z'n schoonvader, Jacobus n, die de wetten
in Engeland veranderde en een bedreiging
voor het Protestantsche geloof was geworden.
De miezerige buien, die na dien „Katho
lieken Storm" van eind October wie dien
naam voor dien vervloekten Westerstorm,
welke de eerste poging van Willem ni om uit
te varen had doen mislukken, had uitgedacht,
was een origineele knaap geweest! de eerste
Novemberdagen hadden vergald, waren ver
jaagd door den wel frisschen maar toch ook
weer zon brengenden „Protestantschen wind"
uit het Noordoosten, en vandaag zou de vloot
zich weer op zee wagen.
Dat ze het nu beter zouden mogen treffen!
Oranje verdiende het. Een kerel uit één stuk!
Gisteren was hij nog in den Briel geweest bij
de Prinses, die uit den Haag was overgeko
men. Men fluisterde, dat zij afscheid van el
kaar hadden genomen. Afscheidjaen
't moest er niet vroolijk zijn toegegaan. Hij
had zelfs hooren mompelen, dat er ti'anen bij
waren gevallen
Maar kom, hij mocht z'n tijd niet verpein-
zen, de Prinses kon elk oogenblik komen,
zag hij dat goed?Ja, daar kwam in de
verte reeds de karos aanrollen.
TT J REN later kwam de Prinses weer den
toren uit en stapte in haar karos. Achter
haar sloot dezelfde hand, die 's morgens had
geopend. Toén krachtig, nü bijna krachteloos.
Pas na veel inspanning lukte het hem den
sleutel een vollen slag te doen draaien, dan
slofte hij weg, onopgemerkt.
Thuis gekomen, wierp hij zich op z'n bed
en verzonk terstond in een diepen slaap. Den
volgenden morgen ontwaakte hij en ging
weer aan den arbeid, weer dezelfde krachtige
man van vroeger, alleen veel ernstiger, veel
veel ernstigerEn spreken deed hij
bijna nooit meerTot begin Januari 1695
hét bericht kwam, dat Koningin Mary in
Engeland was overleden. Toen de droeve mare
den Briel bereikt had, begon de torenwachter
's avonds tot zijn vrouw te spreken:
't Werd mij dien morgen, dien elfden No
vember nu ruim zes jaar geleden, zoo won
derlijk te moede, toen ik de Prinses zag
Anders ging ik opgewekt al die treden op en
nu moest ik mij haast naar boven sleepen. En
eenmaal boven, leek ik wel m'n verstand te
verliezen, 'k Wees Hare Hoogheid Hellevoet,
waar de eerste schepen van de vloot reeds de
zeilen hadden geheschen en de ankers hadden
gehieuwd, 'k Kon het schip van den Prins
„Den Briel", duidelijk zien en wees op de
banier met de wapens van Hunne Hoogheden,
welke van de groote mast woei en waarop
moest staan, naar men mij had verteld, „Voor
Vrijheid en Protestantsch Geloof" en „Ik zal
handhaven".
Plotseling meende ik den Prins te zien en
hem zelfs te hooren spreken, regelrecht tot
mij. „Ik vaar nu naar Engeland, na heel veel
aarzelingen, na heel veel strijd, maar, God is
mijn getuige, uit bittere noodzaak. De toe
komst van onze Republiek, neen, veel-omvat-
tender: de toekomst van Europa, hangt af van
deze expeditie. Engeland mag nimmer onder
Fr ankrijks invloed komen. Daarvoor heb ik
m'n heele leven tot nu gestreden, nu 't mis
dreigde te gaan, moest ik ingrijpen. En dan,
moet ik de wetten en rechten van het Engel-
sche volk niet verdedigen? Heeft men mij niet
te hulp geroepen? Moet ik het geloof onzer
vaderen niet handhaven op de plaats, welke
het zich daar verworven heeft?.
De Koning Stadhouder,
die steeds gestreefd
heeft naar het opwer
pen van een dam tegen
de agressiviteit van Frankrijk tijdens de re
geering van Lodewijk XIV.
Indien sommigen van meening mochten zijn,
dat persoonlijke eerzucht mij drijft, zij heb
ben mij nooit begrepen en zullen mij nooit
begrijpen. Het is een lasteen last, welke
ik op mij nemen moetDeze landen
alleen zijn niet in staat den Franschen
drang te weerstaan, daarvoor is anderer hulp
noodig en als het ooit tot een Fransch-
Engelsch verbond zou komende wonder
lijke uitredding van 1-672 zal zich niet her
halen. Noch dynastiek, noch persoonlijk be
lang doet mij handelenhet is een offer,
dat niet ontweken mag worden
De masten gleden ons voorbij, de zeilen
stonden strak onder den stevig doorzetten-
den Noord-Ooster, zoodat heel die groote vloot
binnen enkele uren Brielle te boven was ge
komen. Naarmate de Maas zich verbreedt,
spreidden de zeilen zich wijder over het water
uit't Was een wolk van blanke vogels,
zich reppend vóór den winter zoeler streken
te bereiken.
De zeilen werden kleiner en kleiner en be
gonnen heel veel te lijken op tenten, staande
in een mij onbekend landschap. In de grootste
zag ik den Prins loopen. Z ij n gedachten
voelde ik in m ij n hoofd woelen.
„Een offersoms wordt 't haast te
zwaarwaarom moet ik steeds dien last
torsen, waarom moet ik altijd weer wijzen
op het gevaar, dat van Frankrijk dreigt
Werk, hulpnoch werk, noch hulp
waar blijven zij, die mij hun steun hebben
toegezegd?En dat is niet 't zwaarste.
Reeds nu voel ik, dat zij hun partijstrijd niet
kunnen vergeten, dat de strijdbijl begraven is
onder één vingerdikke laag grondte grijp
voor ieder, die hem weer meent te moeten
hanteeren. Twisttweedracht.-... onbe
nulligheden, en de groote lijn?Ik alleen
lijk haar te zienWerken is hier onmoge
lijk. Wantrouwen, overal wantrouwen, nie
mand betrouwbaar
En wat, als mijn schoonvader niet wil mede
werken?Als hij soms vlucht
VluchtDanhier.... een
K om-Ln g_s k r o onenMary
Ko n i n g i n
De schepen bogen af naar het Noorden,
maar ze moeten, zooals later ook bleek, spoe
dig naar het Zuiden koers hebben gezet
een manoeuvre, die de Engelschen danig in de
war bracht en ik hoorde kanongebulder.
Zou het toch tot een strijd komen.Neen
neen toch nietIk zag de machtige
vloot zeilen tusschen twee landen in
Zeker in het Kanaal. En ik zag den Prins met
rood hoofd luisteren naar de schoten, waar
mee hij Engeland en Frankrijk kond deed van
zijn komst. Van de linkerzijde werd terugge
schoten, aan de Engelsche Kust hoorde ik
niets.
De Prinses leek het kanongebulder ook te
hebben gehoord. Zij boog haar hoofd en twee
tranen drupten op de steenen,
'k Hield me doodstil. Die twee druppels ver
rieden me een zee van leed.
Een dunne zonnestraal gleed over ze heen,
ze haast zacht betastend.... 't Werden bol
lenbollen met beeldenIn de eene zag
ik een machtig groote kerk, jubelende men-
schen, den Prins en de Prinses met een
kroonIn de andere zag ik Haar, die nu
zoo dicht bij mij was, op een ziekbed liggen,
stervend
Toen wist ik, dat het offer van den Stad
houder nog veel grooter was dan hij nu ver
moedde.
Het volk verzamelde zich bij den toren om
de Prinses te zien, die, huiverend, een mantel
omsloeg en naar de trap liep.
Nimmer duurde de afdaling zóó lang
'k Wilde spreken, maar kon geen geluid voort
brengen. Des nachts zeide een stem tot mij,
dat spreken toch niet meer had kunnen
baten; de steen was beginnen te rollen en nie
mand zou hem meer hebben kunnen tegen
houdenzijn weg was tevoren bepaald.
Het offer, dat gebracht moest worden, was
ontzettend zwaar, maar niet te zwaar, want
een doelr dat den Stadhouder reeds jaren voor
oogen had gezweefd, werd erdoor verwezen
lijkt.
DE SPROOKJESVERFILMER:
Komt nu Pinokkio aan de beurt
Het was in den tijd van zijn eerste zoeken
in het ideeën-rijk der teekenfilm dat Walt
Disney Mickey Mouse tegenkwam, toen vol
komen onbekend en zelfs zonder voornaam.
Walt had altijd van muizen gehouden. Hun
heldere oogjes en kwieke bewegingen fasci
neerden hem. Hij sloeg hun grappige activiteit
gade.
Een van hen, brutaler dan de rest, trippelde
telkens over zijn teekenbord en scheen een
zeer uitgesproken persoonlijkheid te hebben.
Eerst noemde Disney hem Mortimer, maar
Mortimer scheen veel te deftig en toen zij
aan elkaar verknocht raakten, noemde hij zijn
piepend boezemvriendje Mickey. Deze naam
scheen bij hem te hooren. Maar de jonge ar
tist vermoedde in de verste verte niet dat de
naam Mickey Mouse eens beroemder zou zijn
dan zijn eigen naam!
Walt Disney had groote plannen. Hij wilde
zijn experimenten met de teekenfilm veel
verder uitstrekken dan zijn eigen productie
capaciteit ging
In den trein, op weg naar Californië, beke
ken Walt en zijn vrouw de zaak van den prac-
tischen kant. Hij had een studio, een paar
medewerkers, en geen opdrachten. Zij zélf
hadden hun huis en wat overgespaard geld.
De eenige oplossing was een nieuwe figuur te
creëeren en zelf de films te financieren en te
exploiteeren. Maar wat voor een figuur?
Katten, honden, konijnenallen waren
reeds gebruikt.
„Ik heb 't", riep Walt uit, opgewonden
overeind springend, „Een muis! Mickey Mouse!
Dat ik daar niet eerder aangedacht heb".
Gedurende de treinreis ontwierp Walt Dis
ney enthousiast zijn eerste Mickey Mouse-
scenario. Mevrouw Disney moedigde hem
aan met nieuwe ideeën. Mickey moest na
tuurlijk een meisje hebbenzij noemden
haar Minnie Mouse. Zij zouden deze nieuwe
serie geheim houden en haar thuis in de ga
rage maken, net als in hun eerste dagen. De
derde Mickey Mouse film was „Steamboat
Willie", de eerste die het publiek zou zien.
Disney besloot Mickey Mouse geheel voor
eigen risico te distribueeren en na de noodige
regelingen getroffen te hebben, keex-de hij
tei*ug naar Hollywood. Het was een heele on
derneming om zelf films te produceeren en te
distribueeren, maar met behulp van zijn
broer Roy, was hij er zeker van te zullen
slagen.
Zooals ieder weet, is Mickey hartelijk door
het publiek verwelkomd en zijn populariteit
groeide met elke nieuwe film snel. De studio
exx Disney's zaken namen in omvang en be-
teekenis toe. Nu kon Walt uitbreiden zooals
hij dit wenschte, hij kon met geld dat binnen
kwam, experimenteeren om zijn product te
(Adv. Ingez. Med.)
vex'beteren. Hij had zelfs geen tijd om Holly-
woodsche allures aan te nemen, reed nog
steeds met zijn ouden Ford en woonde in een
pretentielooze bungalow.
Thans werken er bijna achthonderd men-
schen in de Disney studio's- technici, teeke
naars, geluid- en camera-mannen, admi
nistratie-af deelingen wat dies meer zij.
„Het is een heele strijd geweest," zegt hij,
„maar wij hebben ten slotte gewonnenwij
zijn zelf de eigenaren van de zaak en leiden
haar. Wij weten wat wij willen en behoeven
niet iemand, die er alleen financieel bij geïn
teresseerd is, om advies of toestemming te
vragen.
De eerste geteekende hoofdfilm.
In 1933, hetzelfde vooi*spoedige jaar waarin
Donald Duck, de eend, een van Walt Disney's
geteekende troetelkinderen, zijn snater begon
te roeren, nam de keuze van een geschikt ver
haal voor Disney's eerste geteekende hoofd
film reeds vorm aan.
Slechts weinigen onder u zullen nu nog on
bekend zijn met Walt Disney's „Sneeuwwitje
en de Zeven Dwergen", naar het sprookje van
Grimm. Daar dit het meest bekende sprookje
over de geheele wereld was, besloot Disney de
figuren uit dit verhaal tot leven te brengen.
Dit besluit was van enorm belang, want de
productie van Disney's eerste geteekende hoofd
film, geheel opgenomen in Technicolor, betee-
kende een uitgave van 1.500.000 dollar, een
groote bedrag in vergelijking met den kost
prijs van zijn korte films, welke in doorsnee
voor elk 65.000 dollar bedraagt. Er werden dan
ook niet minder dan 250.000 afzonderlijke tee-
keningen gebruikt om „Sneeuwwitje" leven in
te blazen en dit aantal was een keuze uit 1
millioen schetsen en ontwerpen, hetgeen ge
tuigt van den onverdroten ijver,- het schep
pend talent en het geduld, welke Disney's staf
aan den dag legde bij het overwinnen van de
tallooze problemen in deze onderneming.
Met den koortsachtigen drang, vele schep
pende persoonlijkheden eigen, is Walt Disney
begonnen met den bouw van een nieuwe en
grootere studio. Zijn „groote familie", zooals
hij zijn medewerkers noemt, zal dan tevens
tot 1000 employé's uitgebreid worden, waar
door het hem mogelijk wordt naast 18 korte
films ieder jaar een geteekende hoofdfilm uit
te brengen.
Welke geteekende hoofdfilm zal het eerst
op ..Sneeuwwitje" volgen? „Pinokkio"? „Bam-
bi"? Alice in Wonderland"? Niemand weet het
precies, maar alle drie zijn in productie.
(Adv. Ingez. Med.)
De Sakharoff's.
Het was gisteravond voor het eerst, dat
de Sakharoff's in Haarlem optraden. Dit is
wel opmerkelijk, omdat vaxi alle tegenwoor
dige dansex-s de Sakharoff's wel het langst be
kend zijn. Alexander danst reeds bijna 30 jaar
en sinds Clotilde die eigenlijk een Duitsche
is en Clotide von Derp heette zich 20 jaar
geleden bij hem aansloot, kregen zij als de
„Sakharoff's" een wereldnaam.
Alexander Sakharoff heeft sterk den invloed
van Isidora Duncan ondergaan, maar hij
begreep al spoedig, wat aan haar dansen ont
brak en heeft zich daarom terdege geschoold.
Hij is echter op zijn ouden x-oem blijven teren
en de dansen waai'mee hij voornamelijk zijn
naam heeft gemaakt zooals Visione dell'
Quatrocente, de Gavotte van Bach de
Pavane Royale en Golliwog's Cake Walke
kwamen öók gisteren alle op zijn programma
voor. En ook Clotilde danst haar Poème prin-
tanier reeds meer dan 15 jaar.
De dansen der Sakharoff's onderscheiden
zich vooral door hun poëzie. Het zijn bijna
„dans-gedichten". De techniek is bij hen niet
hoofdzaak, enkel doel. Puur dansen zien wij
betrekkelijk weinig vair hen. Toch bewees
Clotilde iix de licht en met gratie gedanste
wals van Chopin, dat zij ongetwijfeld een ge
boren danseres is, al heeft Alexander
Sakharoff dan ook eens verklaard, dat zij
feitelijk „geen dansers waren. Maar ook deze
wals werd, zooals zij door Clotilde in dat
etherisch blauwe kleed werd gedanst, een
poëem van de jeugd.
Soms geven de Sakharoff's meer plastiek
dan dans Zoo in de Visione dell'Quatrocente,
welke Alexander in een fraai gestileerde
zwart-witte monnikspij uitvoert en die tot
een plastisch gebed wordt. Hij herinnerde
hierin sterk aan de „geestelijke" danseres
Charlotte Bara. De Gavotte is veel meer dans;
muziek en beweging zijn hier prachtig één.
Maar de Granada wordt weer een stoort dans
drama en men denkt bij dit nummer onwille
keurig hoe een Escudero, deze muziek van
Albenoz tot een werkelijk Spaansche dans
zou maken.
Alexander Sakharoff is het best in zijn gees
tige dansen. In zoo'n „Pavane royale" bij
voorbeeld zien wij heel een tijdperk fijn en
toch scherp gepax-odiseerd. Als een pauw zoo
trotsch danst daar eexx Lodewijk XIV voor
ons op het tooneel en de wijze waarop hij
deze Pavane afsluit, iixet de opgezette borst,
is waarlijk grotesk. Kostelijk ook de Golliwog's
Cake Walk met die grappige handbewegixxgen.
Maar boven alles staat de Bourrée fantasque,
waarin hij om beurten en met verrassende
zekerheid den melancholieken Pierrot, den
overmoedigen Ai-lequin en de kokette Solom-
bine danst, een dans dus, waarin het tragische
en het komische elkander telkens afwisselen.
En hoe fantastisch en geestig is ook dat
costuum, waarin alle drie personen hun deel
hebben.
Clotilde gaf ook in de Danseuse de Delphos
van Debussy en de Nocturne van Faui^é voor
namelijk plastiek. Vele bewegingen van
Alexander kwamen bij Clotilde tenxg.
Prachtige standen zagen wij in de Nocturxxe
en het geheel met die golvende bewegin
gen van het bovenlichaam en de armen was
van groote bekoring. In Poème printaxxier
een verfijnden volksdans kon zij zich vóór
1e pauze voor het eerst geheel „uitdansen".
Het was frisch, jóng en bloeiend als de lente.
In D'après le Cantique des Cantiques ver
tolkte zij de gevoelens van Sulamith in haar
voorvoelen van de eerste en eeuwige liefde
exi ook deze dans werd in zijn vier deelen
een afgesloten gedicht. Prachtig was het
„ontwaken", toen het slanke lichaam in het
roode kleed zich losmaakte van den donkeren
sluier en als een bloem opbloeide. En in de
wals van Chopin gaf Clotilde het meest
overtuigend bewijs, dat zij toch ook een ras
danseres is.
Slechts in het laatste nummer Danse
op muziek van Bach traden de Sakhai'offs
gezamenlijk op en deze dans was van een
zeldzame eenheid en zeer persoonlijk.
Dat Sakharoff een verfijnd, veelzijdig artist
is, bewees hij ook in de fantastische costuums,
die dikwijls gedichten op zichzelf waren. Aan
een kleurige bloem in volle lentepracht deed
het costuum van Clotilde in Poème printanier
denken. Etherisch licht was het blauwe kleed
in de Wals en bijna even mooi en teer dat in
den laatsten dans. Hoe prachtig van lijn en
kleur het rQode kleed onder den donkeren
sluier van Sulamith, hoe geestig-grillig het
costuum van Alexander in de Cake-Walk, hoe
grotesk het pralerig gewaad in de Pavane
i'oyale.
De Sakharoff's hadden in Ady Leyvastre
een voortreffelijke begeleidster, die in de pré
lude, sarabande en toccata van Debussy en de
étude de concert van Pierné bewees ook een
pianiste van groote muzikaliteit en techniek
te zijn.
Het publiek was zeer enthousiast en zoowel
de Sakharoffs als de pianiste waren gul in
herhalingen en toegiften. Aan Clotilde Sakha
roff werden vóór en na de pauze bloemen aan
geboden. We zijn blijde eindélijk al is het
dan laat de Sakharoff's toch ook in Haar
lem te hebben zien dansen.
J. B. SCHUIL
Alexander Sakharoff in „Bourrée fantas-
tique", één der dansen, die hij gisteravond
in den Haarl. Stadsschouwburg uitvoerde.
Clotilde Sakharoff danste gistex-avond in den
Haarl. Stadsschouwburg o.a. de wals.
Vliegtuig op straat terecht
gekomen.
WASHINGTON 9 November. Een
militair vliegtuig is op straat neer
gekomen. De beide inzittenden wer
den gedood. Bij het ongeluk zijn nog
drie automobielen in brand geraakt,
die vernield werden.
