Haarlem's Dagblad
Franco's troepen blijven
aanvallen in Catalonië.
OLIEBOLLEN
APPELBEIGNETS
APPELFLAPPEN
BERLINERBOLLEN
SNEEUWBALLEN
Idem met Slagroom
SIVSIT'S
Fransche
Spoorwegleeningen
geconverteerd.
Over Holland.
De redder.
Gemelde successen door Barcelona
tegengesproken.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur; ROBERT PEEREBOOM
Weet wat U eet!
op Oudejaarsavond
UITSLUITEND MET
ROOMBOTER BEREID!
JLuxe Bakkerijen
Telefoon
10876 13714 11643 12193
(Adv. Ingez. Medj
De Kerstinzameling voor de
Stille Armen.
Vele dankbetuigingen.
Bij het Comité voor de Kerstinzameling voor
de Stille Armen en ook bij ons kwamen vele
dankbetuigingen in van menschen die met
een Kerstgave verblijd zijn.
Eén hunner schreef:
„Door dezen onze oprechte dank voor de
buitengewone medewerking van vele gevers
die ertoe geleid heeft dat zeer vele Stille Ar
men een kerstgave konden ontvangen. In
vele gezinnen is daardoor een Kerststemming
geewekt. Wij zijn met dankbaarheid vervuld
pegens allen die hun geldelijk offer en hun
medewerking voor de inzameling verleenden
Allen hartelijk dank".
100 millioen in ons land
geplaatst.
Naar wij vernemen heeft de Fran
sche regeering met een Nederlandsche
en Zwitsersche bankgroep, onder lei
ding van de heeren Mendelssohn en
Co. Amsterdam, de Nederlandsche
Handel Maatschappij N.V., de Schwei-
zerische Kreditanstalt en de Schwei-
zerischer Bankverein, een 4 pet. lee
ning van den Franschen staat afgeslo
ten, aflosbaar in 30 jaar en uit te
geven tegen den koers van 95 pet.
Het bedrag dezer leening beloopt
f 175.000.000, waarvan een gedeelte van
f 100.000.000 in Nederland zal worden
geplaatst en een gedeelte van
f 75.000.000 in Zwitserland.
De obligaties zullen luiden in guldens en in
Zwitsersche franken tegen een vasten omre
keningskoers, terwijl de coupons en lossingen,
ter keuze van de houders, betaalbaar zullen
zijn in één dezer muntsoorten.
De uitgifte in Nederland zal slechts tot een
bedrag van f 70.000.000 geschieden, aangezien
het restant van f 30.000.000 reeds vooraf is ge
plaatst.
De Fransche staat zal het recht hebben de
leening na drie jaar vervroegd af te lossen.
De leening is bestemd ter aflossing van
verschillende in het buitenland geplaatste
leeningen van de Grands Réseaux de Che-
mins de fer Francais.
Door haar belangrijkheid duidt deze trans
actie op een aanmerkelijke verbetering van
het Fransche crediet in het buitenland. Zij
vormt een belangrijken stap op den weg naar
het herstel der Fransche financiën.
Kerstinzameling voor de
Stille Armen.
56e Jaargang No. 17031
Uitgave Lonrens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algcm. Drukkerij IN.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spuarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
A drum. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
De Tsjechische roman- en tooneelschrijver
Karei Capek is gestorven, pas 48 jaar oud. Hij
heeft roem geoogst met vele groote werken
die gisteren in dit blad vermeld zijn. Deze
Capek was niet alleen een zeer scherpzinnig
man maar ook een auteur die in zijn werk
vaak de bitterheid, de twijfel, de paradoxen
tot uiting bracht die de generatie, waartoe
hij behoorde en die als jonge-menschen-van-
even-twintig haar wereld zag ineenstorten in
oorlogsbrand, zoo veelvuldig moest doorleven.
Capek hoonde de vereering van de moderne
techniek in verscheidene van zijn werken. De
uitingen van zijn rijke verbeeldingskracht
werden licht tot caricaturen van hetgeen hem
diep trof en diep teleurstelde in de wereld
dat verworden was. Ik denk aan grotesken,
'aan bespottingen zooals hij die schiep in zijn
„Oorlog met de salamanders". Maar als man
van zijn generatie pleitte hij ook voor den
wereldvrede en wijdde daar een tooneelstuk
aan, „De Witte Ziekte", dat ook in ons land
is gespeeld en waarin hij zijn fantaisie te
baat nam om de aandacht der menschen te
boeien en hen te wekken tot het besef eener
diepgevoelde werkelijkheid, die hem gepijnigd
moet hebben.
In gelukkiger oogenblikken heeft hij kleine
boekjes geschreven vol lichten, speelschen
humor. Er was er een over tuinieren, een
ander over zijn hond „Tuuntje" en ook
een „Over Holland", geschreven na een be
zoek aan ons land dat eigenlijk ten doel had,
het congres der P. E. N. Club bij te wonen.
Capek illustreerde dat boekje zelf met zijn
simpele, pakkende kleine teekeningen. Vijf
jaar geleden verscheen het in een Holland-
sche vertaling van Eva Raedt-de Canter bij
Van Holkema en Warendorf. Sommigen uwer
zullen het zich herinneren. Het was een
juweeltje. Wij konden er pleizier over hebben
om zijn licht-prikkelenden humor, het be
wonderen om zijn zuivere beschrijvingskunst,
eruit leeren hoe een vreemdeling ons land ziet
en er opnieuw door van dat land genieten.
Want Capek lezen gaf een nieuw bewustzijn
van de kleur, het „dauwige" lichtzooals
hij het noemdede speelgoed-achtige sier
lijkheid, de wijde verten van Holland.
Dat heb ik nu alles in den verleden tijd ge
zegd, alsof het boekje verloren is. Maar het
bestaat nog en ik heb het gisteren opnieuw
gelezen. Raar hè? Wie leest nu een boekje
van vijf jaar geleden! Dat is immers allang
verzwolgen in den toomeloozen stroom boeken
en boekjes, die onze geen-risico-vreezende,
moedige uitgevers bij duizenden over ons
plegen uit te storten! Onlangs zei ik in een
gezelschap, dat ik pas een bepaalden histo-
rischen roman gelezen had en dien mooi vond.
„Oh ja?", zei men toen en keek mij een beetje
bevreemd aan, alsof ik de dameshoedenmode
van 1899 ter sprake had gebracht. „Maar dat
boek is toch al meer dan een jaar oud!"
Herinnert u zich nog „In de Schaduwen van
Morgen" van prof. Huizinga? En „Winden
waaien om de rotsen", of althans zooiets, van
Gulbransson? En „Terug tot Ina Damman"
van Vestdijk? Nu, dat waren allemaal, in hun
uïteenloopende genres, boeken die succes had
den. Al schijnen ze nu misschien ouder en
afgedaner dan de Camera Obscura, Max Ha-
velaar en de Sonnetten van Kloosheel
kort geleden maakten zij opgang. Wie erg oor
spronkelijk durft te zijn en zich niet door een
verbaasd-opgetrokken wenkbrauw laat ont
moedigen, herleze ze! Tenminste als hij ze
mooi vond. Hem of haar zal dan wellicht ook
Karei Capek's „Over Holland", nog ouder, al
vijf jaar oud, onvermengde genoegens kunnen
schenken. Temeer omdat wij zoo'n opkikke
rend boekje nu eigenlijk nog beter gebruiken
kunnen dan in 1933. De wereld is er sindsdien
zeker niet vroolijker op geworden.
Mag ik uw appetijt even trachten te wetten?
Capek over onze stadsgrachten:
„Men beweert dat deze grachten echte wa
terwegen zijn en dat in vroegere tijden de
Hollanders gewend waren hun goederen hier
langs over de stad te verspreiden. Het ligt
niet in mijn bedoeling dit tegen te spreken,
want van tijd tot tijd vaart er werkelijk een
boot met melkblikken of met een lading bloe
men rustig en zeker door. Maar te oordeelen
naar den indruk van dit alles zou ik geneigd
zijn te zeggen dat de Hollanders vroeger hun
steden van huizen en water bouwden, hoofd
zakelijk omdat zij op die manier twee steden
tegelijk hadden: een op de aarde en de an
dere weerspiegeld in het water. Daar zij, ge
dwongen door de oppervlakte van hun land,
zich niet veel konden uitbreiden, hebben zij
hun afmetingen in verticale richting verdub
beld: door reflexie in het water".
„Daar zijn de grachten in Delft, waarin de
roode huisjes zich spiegelen, en de grachten in
Amsterdam, waarin de zwarte en witte punt-
gevels, die in gebruik zijn van export-firma's,
zichzelf zien, en de grachten in Utrecht, diep
in de aai'de gegraven, en kleine onberoerde
grachtjes die eruit zien of geen menschelijke
voet (gestuurd door een boot) hen ooit beroerd
heeft. En grachten die gedempt zijn en waar
van alleen de naam overgebleven is.
Maar het meest grachtelij k effect ontstaat
als tegen den avond de klokken van de torens
over het donkere water beieren. De klan
ken zijn als zware druppels die resoneeren op
de duistere en vredige oppervlakte van het
water. U zoudt bijna denken, dat deze vrome
tonen honderden en honderden jaren lang
werden neergestrooid en dooreengemengd, en
op die manier de oorzaak waren van de rust
op de grachten".
De dooi heeft ons een sfeer bereid,
Van louter kille kleffigheid,
Een sfeer van sneeuwpap en van plas,
Als trouwens te verwachten was,
Een wereld, letterlijk op 't plan,
Dat zij zichzelf bedruipen kan.
Wie wordt nu algemeen erkend,
Als grootste held van het moment?
De redder uit den watersnood,
De brave gieter van het lood.
Hij is in onverpoosden draf,
Legt overal bezoeken af,
Bejubeld als de groote man,
Die „kranig" redding brengen kan;
Maar als hij weer is heengegaan,
Nadat zijn arbeid is gedaan
En hij naar iemand anders snelt,
Die tienmaal reeds heeft opgebeld,
Dan wordt het water onverwijld,
In gang of kelder opgedweild,
Dan keert met een herstelde buis,
De regelmaat terug in 't huis,
En dan vergeet men weer den man,
Die, waar de leek het zelf niet kan,
De redding bracht in hoogen nood,
Voor waterleidingbuis of goot.
Maar dat is alles heel gewoon,
Want steeds blijft ondank 's werelds loon.
P. GASUS.
ER jaar worden bijna 50.000
Groentjes in Haarlem's Dagblad ge
plaatst. Niet om ons te plezieren,
maar omdat men er succes mee heeft
natuurlijk. Doe het ook, als de
gelegenheid zich voordoet.
Over Mensch en Water:
„Welnu, met mijn eigen oogen heb ik ge
zien hoe Holland geproduceerd wordt. Het
gaat precies als met hun steden: je neemt een
stukje zee, dijkt het in en pompt het uit en
op den bodem blijft een rest over, waarbij
Europa door middel van zijn rivieren zijn
vruchtbaarsten grond en de zee haar fijn zand
gevoegd heeft; de Hollander draineert het en
zaait er gras op. de koeien voeden zich erop,
de Hollander melkt hen en maakt kaas die in
Gouda of Alkmaar naar Engeland verkocht
wordt; en dit is in het kort een suggestief
voorbeeld van stofwisseling".
Over Hollandsche tuintjes:
„En de mooiste tuintjes van de wereld zijn
die der Hollandsche landhuisjes; heel klein,
zoo frisch mogelijk door de vele regenbuien,
vol, boordevol met zilveren, gouden of purpe
ren bladeren, bezaaid met een zacht tapijt
van bloesem; de kleinste terrassen, met bed
den melde en alyssum, een vijver niet grooter
dan de palm van je hand, met roode water
lelies erin, een boschje zuurbes en kleine
wouden van gouden juniper en blauwe cy-
pressen".
Over licht:
„Ik kan het Hollandsche licht niet erg goed
voor u schetsen, het is zoo zuiver en transpa
rant, dat u elk contour en détail tot aan het
uiterste hoekje van de wereld' kunt zien.
En dan geeft het Hollandsche licht ook een
eigenaardige zuiverheid aan de kleuren; zij
zijn buitengewoon klaar, maar zij zijn noch
koortsig, noch schel; zij zijn als een frissche
bloem onder een dauwdruppel. Zij zijn zuiver
en koel; ik zeg u dit om u te bewijzen dat
licht een grooten invloed heeft op kunst en
kleur en ook op het uiterlijk van een meisje"
Over een klem volk:
„De Hollanders schijnen een soort bouw
wijze op kleine schaal te hebben uitgevonden.
Hun huizen zijn kleiner dan elders; hun woon
kamers zijn bijna zoo klein en luchtig als
vogelkooien. Hun steden, voor het grootste
deel, zijn zoo klein en compact dat je bijna
het gevoel krijgt ze in de hand te kunnen
houden. Behalve het Vredespaleis in Den
Haag en de Beurs in Amsterdam zult ge geen
enkel groot gebouw, geen indrukwekkend pa
leis, geen afwijking van den standaard van
een klein land aantreffenAlles wat het
volk bouwt en vestigt op zijn klein terrein is,
in zeker opzicht, in harmonie met de grootte
van het land. Hier bijten de menschen niet
meer af dan zij kunnen kauwen, zij overdrij
ven de dingen noch in architectuur noch in
hun levenswijzeTezelfdertijd behoort hun
architectuur tot de meest vooruitstrevende.
Hun civiele ingenieurs bouwen dammen en
havens over de geheele wereld. Het is geen
provinciale bekrompenheid die de grondslag is
voor de meetkunde van hun levens".
Dit zijn dan de enkele citaten die u, hoop
ik,zullen aansporen om dat kleine boekje te
herlezen, of misschien: voor het eerst te lezen.
Laat ook dit laatste u niet geneeren. De Boe
kenberg is zoo log en groot; wij zoeken er allen
in en zien allen kleine juweeltjes over het
hoofd. Soms groote.
Capek zal u blijdschap en een glimlach
over uw eigen land geven. Wij moeten daarom
alleen hem al dankbaar herdenken.
R. P.
DE REIGER OP DE THUISREIS.
AMSTERDAM, 28 Dec. De „Reiger" is van
morgen te 10.05 uur (Ned. tijd) uit Juba ver
trokken op weg naar Malakkau.
Reuter verneemt uit Saragossa, dat
op den vijfden dag van het offensief
van Franco de rechtsche troepen hun
liniën in alle sectoren verder vooruit
geschoven hebben. Omstreeks den mid
dag had 'n cavallerie-divisie uit een ge
bied van 280 vierkante mijlen, liggende
tusschen Almatret en den noordelijken
over vande Ebro, tegenover Ribarroja, alle
tegenstanders verdreven en verschei
dene honderden gevangenen gemaakt.
De Linkervleugel der Nationalistische troepen
heeft Aspa bezet en rukt verder op in de rich
ting van Borjas Blancas. Het waterkrachtsta
tion te Monte Cabo, een der weinige electri-
sche centrales, waarover de textielsteden ten
westen van Barcelona nog kunnen beschikken,
is in handen der rechtschen gevallen.
In het gisteravond uitgegeven communiqué
van het hoofdkwartier te Salamanca wordt ver
klaard, dat de rechtsche troepen op 26 Decem
ber verscheiden dorpen hebben bezet en 1093
gevangenen hebben gemaakt. Ook gisteren wer
den volgens het communiqué weer eenige stel
lingen bezet. Honderden lijken, welke door de
'regeeringstroepen op het slagveld werden ach
tergelaten, zijn begraven. Een hoeveelheid
oorlogsmaterieel en belangrijke voorraden zijp
buit gemaakt.
In tegenstelling met deze uit het
Nationalistische Spanje afkomstige be
richten, verneemt Havas uit Barcelona,
Per giro nagekomen giften.
Mevr. J. R.—V. f 5,—; O. B. f 5,—.
Het eindtotaal is hierdoor gebracht op 1758
giften tot een bedrag van f 7860,43.
dat na het offensief aan het Catalaan-
sche front, dat thans vijf dagen heeft ge-
geduurd, de troepen van Franco, geen
resultaten hebben bereikt. De vijand
zoo meldt men van regeeringszijde
heeft zijn aanval gedaan over een front
breedte van honderd -kilometer, van
Tremp tot de Llano de Lerida langs de
Segre. Alleen de sector bij Seros is
prijsgegeven, bij Tremp, Balaguer en
Lerida zijn de stellingen ongewijzigd.
Er bevinden zich thans vijf ministers te Ma
drid, n.l. die van binnenlandsche zaken, open
baar onderwijs, verkeer, landbouw en volks
huisvesting en een minister zonder portefeuille.
Zij hebben de leden der controlecommissie ont
vangen in bijzijn van de civiele gouverneurs
van Madrid en Cuenca.
Slachtoffers van luchtbombarde
menten.
De persdienst der Spaansche regeering te
Londen deelt mede, dat bij de bombardementen
door de Nationalistische luchtmacht in de af-
geloopen twee dagen 35 personen om het leven
zijn gekomen en 130 gewond. Zes patiënten wer
den gewond bij het bombardement op het hos
pitaal te Torre Ambarra. Het hospitaal vloog
in brand.
Woensdag 28 December 1938
Abonnementen per «reek f 0.35. p. maand
f 1.10. per 3 ui minden I 3.25 franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Kegelabnnneraentstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentje» (ie rubriek.
Het woord is aan
Conia de Palajos:
Het kan aan mij liggen,
maar ik vind nooit iemand
groot als hij mij laat voelen
dat ik klein ben.
De Haarlemsche Raads
verkiezingen.
Candidaten van den Vrijzinnig-
Democratischen Bond.
Indertijd hebben wij reeds medegedeeld dat
de heer A. G. Boes, wethouder van Onderwijs te
Haarlem, het voornemen heeft in verband met
zijn hoogen leeftijd, bij de raadsverkiezingen
van 1939 geen nieuwe Candida tuur te aanvaar
den. Dit is zoo zei de heer Boes ons toen
mijn persoonlijke wensch, alleen als zich zeer
bijzondere omstandigheden voordoen die het
voor de partij noodzakelijk maken dat ik mij nog
eenigen tijd beschikbaar stel, zou ik dit in over
weging nemen, maar ik vertrouw dat dit niet
noodig zal blijken.
Thans vernemen wij dat de heer Boes het
voornemen heeft deze aangelegenheid in de
eerstvolgende ledenvergadering van den Vrijz.-
Democratischen Bond ter sprake te brengen.
Door het aftreden van den heer Boes als
raadslid zou dus ook een vacature komen in het
college van B. en W.
Er liep een gerucht dat ook het tweede raads
lid der Vrijzinnig-Democraten, Mr. L. G. van
Dam, bezwaar zou hebben een nieuwe candida-
tuur te aanvaarden.
Wij konden het den heeY van Dam niet vra
gen. omdat hij in het buitenland vertoeft.
Het bestuur van den Bond verzekerde ons
evenwel dat dit gerucht onjuist is. De heer van
Dam heeft zich reeds in een bestuursvergade
ring bereid verklaard een nieuwe candidatuur
te aanvaarden.
Het is nog niet te zeggen of Mr. M. Slingen-
berg op de candidaten lijst voor de raadsverkie
zingen van den Vrijz. Dem. Bond zal komen.
Men weet dat hij lijstaanvoerder wordt voor
zijn partij bij de Prov. Statenverkiezing in het
district Haarlem, zoodat er zekerheid bestaat,
dat hij in de Prov. Staten zal terugkeeren. Er
is zooals wij ook reeds eerder mededeelden
veel kans, dat de heer Slingenberg den heer
D. Kooiman dan zal opvolgen als lid van het
college van Ged. Staten. Als zich die omstandig
heden niet zou hebben voorgedaan, zou al
dus werd ons verklaard de heer Slingenberg
niet bereid zijn geweest een candidatuur voor
den Raad te aanvaarden, maar nu is daarover
nog geen beslissing genomen.
Scheepsramp aan de Zweedsche
kust.
Duitsch vrachtschip met 18 opvarenden
vermoedelijk gezonken.
WARSCHAU. 28 December. Men
vreest dat het Duitsche vrachtschip
„Funkenbrandt" met 18 man aan
boord gezonken is bij de Zweedsche
kust. Gdynia heeft gisteravond om
11 uur een zwak radiosignaal ont
vangen: ,.Wij zinken". Het schip zou
zwaar beschadigd zijn en zijn positie
niet kunnen bepalen. (United Press.)
Tn Amerika duurt de koude voort.
In de noordelijke helft der Ver-
eenigde Staten woeden op het oogenblik
verblindende sneeuwstormen, gepaard
gaande met een ijskouden wind. Op een
plaats heeft men volgens Reuter 37 gra
den vorst geregistreerd.
HEDEN: 12 PAGTNA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
Pag.
De Vrijz. Democraten en de raadsverkie
zingen te Haarlem
De ziekenhuisverzekering te Haarlem. 6t
pet. der bevolking is aangesloten. De pre
mie-ontvangst dekt nog niet de helft der
gemeentelijke uitgaven. 4
Oprichting van een beitelfabriek te Haarlem 4
In Haarlem waren 2000 waterleidingen de
fect. Tientallen menschen kwamen na hun
Kerstuitstapje in een ondergeloopen huis.
BINNENLAND.
Met behulp van Nederlandsche banken wor
den Fransche spoorwegleeningen gecon
verteerd. 1
Ameland is nog gcisoleerd. 3
BUITENLAND.
De Roemcensclie Boerenpartij keert zich te
gen de politiek van koning Carol.
Aan de Hongaarsch-Slowaaksche grens heeft
zich een ernstig incident voorgedaan. 5
SPORT.
Zuid-Afrika haalt kranig op in de eerste
testmatch tegen Engeland. 6
ARTIKELEN enz.
R. P.: Over Holland. 1
J. II. de Bois: Kunst in Haarlem en daar
buiten 3
Speciale correspondentie: Pretoria en Jo
hannesburg begroeten de „Reiger" en
thousiast. 3
Correspondentie uit Londen: De moeilijk
heden inzake Chamberlain's regecring. 5
John Sidney Zody: Vlieggeschiedenis 1938
in vogelvlucht. 7
G. J. Kalt: Jubileumconcert Chr. Gem. Koor
Bennehroek. 7
K. de Jong: Kerstconcert Haarl. Geref. Kin
derkoor. 7
Van onzen Zwecdschen correspondent: Huis
bezoek op 't Zweedsche platteland. 11
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 9
