Haarlem's Dagblad
Franco's troepen voor Barcelona
Nieuwe Spanning
in Europa.
Chili door catastrofe getroffen.
Drukker treinenloop
op het „middennet".
Paniek maakt zich van
de inwoners meester.
Stapelkampioen.
Het belangrijkste
56c jaargang No. 17055
Uitgave Lourene Cn«ter, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 25 Januari 1939
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën: 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Er is een nieuwe spanning in Europa ont
staan nu de val van Barcelona voor de deur
staat, de verovering van Catalonië en daarmee
de ondergang van het republikeinsche regee-
ringsleger worden verwacht en men zich bo
vendien weer bezorgd maakt over den loop
van zaken in Duitschland.
Verleden jaar was het initiatief en waren
alle behaalde successen voortdurend voor
Duitschland. Italië werd er in 1938 niet beter
bij. Integendeel. Maar nu wij 1939 beleven
zijn de Italianen aan de beurt en geholpen
door hun artillerie en vliegtuigen, die hem
een overmacht over de regeeringstroepen
verschaffen, heeft generaal Franco na
tweeënhalf jaar oorlog eindelijk den weg
der overwinning betreden. Het feit dat hij
dien niet met eigen krachten heeft kunnen
vinden veroorzaakt de groote onrust van deze
dagen. In een vorig artikel heb ik er al de
aandacht op gevestigd hoe onwaarschijnlijk
het is dat Mussolini een door Franco veroverd
Spanje, dat eigenlijk met zijn strijdmiddelen
bedwongen is, aan eigen lotsbestemming zou
overlaten. Dat heeft hij wel beloofd, maar
waarom zou hij deze belofte nakomen nadat
hij zich van zooveel vorige ook wat die hulp
betreft niets heeft aangetrokken? Het is nu
heel duidelijk geworden dat men in Frankrijk
en Engeland twijfelt aan de Italiaansche ont
ruiming van Spanje na een definitieve over
winning van Franco en dat men daar toch
van zins is, op het nakomen van deze belofte
te blijven staan. Te groote Fransche en Engel-
sche belangen zijn bij de machtsverdeeling
in de Middellandsche Zee gemoeid. De Engel-
sche oud-minister van Buitenlandsche Zaken
Eden heeft het eenvoudig uitgedrukt, toen hij
Maandag zeide dat Engeland en Frankrijk
maar één belang in Spanje hebben: een zelf
standig Spaansch bewind in dat land. Maar
dat zij daaraan dan ook vast zullen moeten
houden. Wie even denkt aan de Engelsche en
Fransche scheepvaartwegen door de Middel
landsche Zee, aan de verbindingen met de
koloniën in Afrika en Azië kan zich zonder
moeite deze overwegingen voorstellen. Intus-
schen gaat Mussolini voort met Frankrijk tot
het uiterste te prikkelen, zelfs door uitlatingen
als „onze tegenstanders zijn te dom om aan
dacht aan hun beweringen te schenken",
wordt er van ItaJliaansche zijde alvast gedreigd
niet nog veel hooger eischen dan in den laat-
sten tijd al gesteld zijn en heeft dit alles in
Frankrijk de vanouds bekende uitwerking:
herstel van de nationale eenheid. Sommigen
zijn van meening dat de Italiaansche dictator
een geweldigen bluf toepast. Maar zeker is
men daarvan niet en kan men niet zijn.
Bovendien zal hij er zich na een beslissende
overwinning van Franco op kunnen beroepen
dat deze zijn hulp inroept en is het ook denk
baar dat Franco dat inderdaad uit eigen be
weging zal doen. Want in de rechtsche ge
lederen heeft nimmer eenheid geheerscht. Ik
herinner eraan dat zij uit zeer uiteenloopen-
de groepeeringen zijn samengesteld, die ver
schillende denkbeelden hebben omtrent een
nieuwe machtsuitoefening in het land. Wij
zijn daar nog kort geleden aan herinnerd toen
Franco den ex-koning Alfonso in diens bur
gerrechten herstelde en een deputatie zijn
jongsten zoon prins Juan, als troonpretendent
beschouwd, in Italië bezocht. Maar de ex-
koning en zijn zoon keerden niet naar Spanje
terug.
Zoo verkeert men nu in onzekerheid omtrent
den verderen gang van zaken in Spanje en
ziet tegenover Mussolini's dreigend optreden
zich een steeds vastberadener houding in
Frankrijk en Engeland afteekenen. Zelfs is de
mogelijkheid al geopperd dat de Franschen
Spaansch Marokko en het eiland Minorca
zouden bezetten, bij wijze van onderpand
tegenover het nakomen van Mussolini's be
loften. Een dergelijke gang van zaken zou een
verscherping van den toestand beteekenen die
oorlog tusschen Frankrijk en Italië zou kun
nen uitlokken.
Ten aanzien van Duitschland is groote be
zorgdheid gewekt door het aftreden van
Schacht en verscheidene medewerkers van
dezen president van de Rijksbank. Dat zij
plotseling van hun functies ontheven zijn.
even plotseling als indertijd de minister van
Buitenlandsche Zaken Von Neurath en de
generaals Von Blomberg en Von Fritsch van
hun leidende posten verdwenen, kan niet an
ders beschouwd worden dan als een overwin
ning van de radicale richting. Dat het Duit-
sche economische beleid thans nieuwe wegen
bewandelt, die met de oude grondslagen der
economie spotten kan niet anders dan be
zorgdheid wekken. Ook hier heerscht onzeker
heid. Wel is de onrust, gewekt door het bericht
omtrent groote Duitsche voorjaarsmanoeuvres
op 15 Februari, wat geluwd nu dit bericht van
morgen officiëel is tegengesproken. Maar het
schijnt moeilijk aan te nemen dat Duitschland
zich nevens het Italiaansche initiatief met
een rustig-afwachtende houding tevreden zal
stellen, dat het zijn streven naar de Oekraïne
en naar Afrikaansche koloniën voorloopig
maar zou laten rusten, dat het in zijn moei
lijke economische omstandigheden geen po
gingen zou ondernemen om nieuwe welvaarts
bronnen te bemachtigen.
Nieuwe spanning heerscht in Europa. Na
tuurlijk kan alles zich ten goede keeren en er
zij aan herinnerd, dat alle oorlogs-geestdrift
in het najaar ontbrak en ook nu nog ont
Hevige aardbeving teistert het land.
United Press meldt uit Santiago de Chili, 25 Januari
Een ontzettende aardbeving, die slechts te vergelijken is met die
van 4 April 1927, heeft Chili heden geteisterd. Een groot aantal
steden is bij deze ramp geheel of gedeeltelijk verwoest.
Bij Ternuco ging de aardbeving met een eruptie van de
Collupulli gepaard. Uit de eerste berichten blijkt, dat o.a. te Talica
en Angoll slachtoffers gevallen zijn..
Ook de stad Conception schijnt zwaar geteisterd te zijn. De stad
moet voor de helft verwoest en het aantal slachtoffers zeer hoog zijn.
Ook te Talcahuano, Uota en Curico zijn vele gebouwen ingestort.
Te Valparaiso loopt de kathedraal gevaar in te storten. Het
gebouw wankelt sterk. In deze stad zijn eveneens verscheidene ge
bouwen verwoest.
Gevreesd wordt, dat enkele Chileensche stadjes en dorpen een
voudig weggevaagd zijn.
De regeeringsberichten melden, dat volgens voorloopige schatting
het aantal dooden honderd bedraagt.
breekt. Tusschen dreigen en doen ligt nog een
groote afstand. Maar de spanning is er helaas
weer.
R. P.
Het St. Elisabeth's Gasthuis.
Bouw van een nieuwe operatiezaal?
B. en W. van Haarlem hebben in de me
morie van antwoord op het afdeelingsverslag
over de begrooting geschreven: ..Hoewel de
inrichting van het St. Elisabeth's Gasthuis
aan redelijke eischen voldoet, kan niet worden
ontkend, dat de voortschrijdende ontwikke
ling der medische wetenschap geleidelijke
verbetering der outillage binnenkort nood
zakelijk maakt".
In T928 reeds is een schema gemaakt voor
de wenschelijk geachte uitbreiding en ver
betering van het Gasthuis. Daaronder be
hoorden behalve de bouw van een lijkenhuis
(die thans uitgevoerd wordt) ook de bouw
van een zusterhuis en een nieuwe operatie
zaal. Er schijnt nu kans t,e zijn, dat in de
naaste toekomst de mogelijkheid onder oogen
gezien zal worden om tot den bouw van een
nieuwe operatiezaal te komen. Een besluit is
evenwel nog niet door het college van re
genten genomen. Ook de plannen zijn nog
niet nader uitgewerkt.
Jachtvliegtuig haalt meer dan
900 K.M.
En kan volgens deskundigen nog
40 K.M. sneller
BUFFALO (New Vork) 24 Januari.
Alle snelheidsrecords zijn vandaag aan
zienlijk overtroffen door een Curtiss-
Hawk-jachtvliegtuig, dat in een duik
vlucht een uursnelheid van meer dan
920 kilometer heeft bereikt.
Het vliegtuig honderd van dit
type worden voor de Fransche regee
ring gebouwd maakte een proef
vlucht. De snelheid was zoo groot, dat
de meter haar niet meer kon aanwijzen.
De deskundigen zijn van meening, dat
het toestel misschien zelfs snelheden van
meer dan 960 kilometer zal kunnen be
reiken. De bestuurder verklaarde geen
onaangename gewaarwordingen te heb
ben ondervonden. (Reuter).
De nieuwe directeur van het
St. Elisabeth's Gasthuis.
Voor de functie van geneesheer-directeur van
het Elisabeth's Gasthuis te Haarlem hebben zich,
naar wij vernemen, een vrij groot aantal sollici
tanten aangemeld. Door het college van regen
ten zal een aanbeveling gemaakt worden, waar
na de benoeming door den Raad zal geschieden.
Het is evenwel aan te nemen, dat met de voor
bereiding nog eenigen tijd gemoeid zal zijn.
Kinderverlamming.
In een der ziekenhuizen te Haarlem is een
jongeman, uit Heemstede afkomstig, aan kinder
verlamming overleden.
Ook zijn in de laatste weken te Haarlem weer
twee gevallen van deze ziekte bij kinderen ge
constateerd. Daar de ziekte voorkwam in een
familie waartoe een onderwijzer en een onder
wijzeres van een kleuterschool behoorden, zijn
maatregelen genomen, dat beiden voorloopig niet
op school komen.
In Mei een halfuursdienst?
(Van onzen G. P. D.-redacteur).
Naar verluidt bestaan er bij de
directie der Ned. Spoorwegen plan
nen om met ingang van 15 Mei, wan
neer de nieuwe zomerdienstregeling
ingevoerd wordt, wederom aanzienlijke
wijzigingen in te voeren, en wel in de
eerste plaats het omzetten van den uur-
dienst op het middennet in een dienst
van grooter frequentie, gaande in de
richting van een halfuur-dienst. Hoe
wel niet met zekerheid kan worden
voorspeld, dat het een halfuur-dienst zal
worden blijkt nit den opzet van de aan
de orde zijnde wijzigingen, dat het die
richting toch wel uit zal gaan.
In verband met het verkrijgen van
rationeele verbindingen zal de verdere
dienstregeling zeer ingrijpend gewijzigd
moeten worden. Weliswaar zal niet op
iedere andere lijn buiten het middennet
de frequentie verdubbeld moeten wor
den, maar wel zal men de reisgelegen
heid ook op de lijnen buiten het midden
net, dat de ruggegraat van ons spoor
wegnet is, aanzienlijk uitbreiden.
Het groote voordeel van een dergelijke op
voering in de frequentie der treinen is in de
eerste plaats gelegen in de uitgebreider moge
lijkheid voor het publiek om van het eene punt
naar het andere te reizen. Voorts zal men het
reizigersvervoer over meer treinen kunnen ver
spreiden, terwijl de treinen ook nog kleiner -
en beweeglijker zullen worden. Tenslotte zou
men daardoor ook den omvang der vertragingen
kunnen reduceeren.
Wij hebben in verband met het bovenstaande,
nog geïnformeerd bij den secretaris der Spoor
wegdirectie: den heer Wansink, naar den om
vang van de eventueele wijzigingen.
De heer Wansink kon ons echter alleen mede
deelen, dat de Directie der N.S. altijd studeert
over mogelijke verbeteringen in de dienstrege
ling, zulks ten gerieve van het per trein reizend
publiek. Of het bovenstaande juist was, kon de
heer Wansink echter noch bevestigen, noch ont
kennen.
IE personeel zoekt, vraagt dit het
eenvoudigst, goedkoopst en snelst
door middel van een Groentje in
Haarlem's Dagblad.
De troepen van generaal Franco
zijn Dinsdag Barcelona op iyó K.M.
genaderd. De Nationalistische ar
tillerie is reeds begonnen de ha
vens van de stad te bestoken. Het
schijnt dat Franco het plan heeft
de stad te omsingelen en alle
verbindingen met het achterland
af te snijden, alvorens Barcelona
binnen te dringen.
Er heerscht groot gebrek aan
levensmiddelen in de benarde
stad.
In het havenkwartier van Barcelona heerscht,
zoo berichten de vliegers der Nationalistische
luchtmacht volgens United Press, een onbe
schrijfelijke paniek. Ondanks het feit, dat de
De Catalaansche hoofdstad Barcelona uit de lucht gezien.
luchtaanvallen voortdurend voortgaan en voor
namelijk op de haven gericht blijven, pogen
honderden in roeibooten te vluchten. Groote me
nigten vertwijfelden verdringen zich voor de
weinige in de haven liggende handelsschepen,
in de hoop, dat zij daarop nog een plaatsje kun
nen krijgen.
De vliegers hebben echter waargenomen, hoe
talloos velen met geweld van de schepen afge
houden werden, daar blijkbaar nergens meer
plaats is.
Vreeselijk was het schouwspel, dat
herhaaldelijk op open zee te zien was.
Visschersbooten poogden te ontkomen
in de richting van de Fransche kust,
doch blijkbaar waren zij veel te zwaar
geladen, althans een groot aantal ken
terde en zonk.
De haven is zwaar geteisterd. Tal van gebou
wen en ook vele werven staan in lichte laaie.
Ook de vlucht der bevolking over land in noor
delijke richting, die tot voor kort nog vrijwel
ongehinderd kon geschieden, is volgens de pilo
ten volkomen gedesorganiseerd. Files van kilo
meters lang staan uren en uren te wachten
zonder eenige beschutting of bescherming. Men
acht het dan ook zeer onwaarschijnlijk, dat de
terugtocht van het republikeinsche leger orde
lijk zal kunnen geschieden.
De Britsche torpedojager „Greyhound" is naar
Havas meldt, vannacht uit Barcelona ter reede
van Marseille aangekomen. Met het oog op het
stormweer heeft de oorlogsbodem ligplaats ge
kozen aan het havenhoofd van Kaap Janet. Van
ochtend was het weer gekalmeerd en konden een
tiental personen, bedienden of familieleden van
't personeel der Britsche ambassade in Spanje
aan land gaan.
Het manlijke personeel is in Spanje gebleven
en verblijft thans te Gerona. Na een onderzoek
der paspoorten hebben de vluchtelingen eenige
inlichtingen gegeven over den toestand te Bar
celona. Op het oogenblik, dat de Greyhound zee
koos, scheen de toestand kritiek. De bevolking
bleef echter kalm. De bombardementen uit de
lucht stichten het grootste kwaad. De „Grey
hound" zelve is ternauwernood ontsnapt aan de
bombardementen der rechtsehen. Andere schepen
werden getroffen en zonken. De luchtverdedi
ging schijnt niet zeer doeltreffend. Naar het
schijnt hebben de regeeringstroepen gebrek aan
materiaal en munitie. Barcelona, dat verstoken
is van licht, wordt slecht geravitailleerd.
De indruk der Engelschen is, dat Bar
celona het moeilijk lang zal kunnen
houden.
De Engelsche torpedojager heeft een gedeelte
der archieven van de Britsche ambassade in
Spanje meegebracht. Deze papieren zullen naar
Londen worden gestuurd.
(Voor verdere bijzonderheden zie men pag. 5)
Het woord is aan
Vauvenargues:
Het is soms moeilijker één
enkel mensch te regeeren dan
een groot volk.
(Uit Amerika wordt bericht, dat
William Fischler uit St. Louis er
in 30 uur tijd in geslaagd is. 11300
lucifers te stapelen boven op de
halsopening van één enkel bier-
fleschje).
Juich nu voor William Fischler 's werelds
nieuwste held der helden,
Voor dertig uur onafgebroken zwoegen niet
vervaard,
De pers van heel den aardbol moog' het
roemrijk feit vermelden,
Na al zijn moeite is 't voor haar die kleine
moeite waard.
Probeert u maar eens honderd lucifers te
balanceeren,
Zorgvuldig opgestapeld op de opening van
een flesch,
Wanneer u daarin slaagde, zoudt u stellig
triomfeeren,
Maar honderddertien maal zoo groot is
William's succes.
Ik vraag u in gemoede. u dat even voor te
stellen,
Maar ook weer niet te lang want u wordt
duizelig ervan,
Wanneer wij over William een oordeel
moesten vellen,
Dan moet dat. dunkt me. luiden: hij is een
bijzonder man.
Een wijs man daarbij ook, want niemand
zal het tegenspreken,
Dat hij zich toelegt op een ongevaarlijk
soort van sport,
Die zich op den beoefenaar niet anders
dreigt te wreken
Dan dat hij van 't gestapel zelf tenslotte
stapel wordt.
Zijn vrienden zullen dringen om het wonder
te bekijken,
Maar staren er eerbiedig van een flinken
afstand naar,
Want zelfs het minste tochtje mag niet langs
het bouwwerk strijken,
Dan stort het werk van dertig uur
dramatisch in elkaar.
Nou. zeg ééns eerlijk, vindt u zijn prestatie
ook niet prachtig,
En vindt u William Fischler niet een machtig
kampioen?
Neen, zeg nu niet, er is in onze wereld toch
waarachtig,
Wel duizenderlei ernstigers en nuttiger.s to
doen.
't Is waar er heerschen overal onzekerheid
en zorgen,
Het mcnschdom raakt van tijd tot tijd
volkomen van do kook.
Men vraagt zich angstig af, wat houdt, de
toekomst nog verborgen,
Dus juich voor William Fischler. want men
moet eens lachen ook.
P GASUS.
RECHTSBIJSTAND
Strafzakendagvaarding, contract enz.
faïllisspwpvt huur verniel en advies.
BUR. KRANEVELD
J ACO BI J NEST RAAT 10 - Kantoor 9—5 7—8
Adviseur van diverse Ned. Bonden.
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN 12 PAGINA'?
HAARLEM EN OMGEVING.
Pag.
Bouw van een nieuwe operatiezaal In het St.
Elisabeths Gasthuis? 1
Vrij veel sollicitanten voor directeur van het
St. Elisabeths Gasthuis. 1
De overheid vergeet niet! Vele Haarlem
mers rekenden op wat geld. maar krijgen
het niet. 1
BINNENLAND.
De „Marnix" het het in den storm hard te
verantwoorden. 3
Bij dc N.V. Nico ter Kuile te Enschedé dreigt
een arbeidsconflict. 3
De ontploffing te W'eesp heeft één doode ge-
cischt. 7
BUITENLAND.
Een hevige aardbeving heeft Chili geteisterd 1
Vreeseljjke toestand in Barcelona. 1
De troepen van Franco zijn Barcelona op
op l'/j K.M. genaderd. 5
Het plan bestaat aan de Fransch-Catalaan-
sche grens een neutrale zone voor dc
vluchtelingen in te stellen. 5
Leden van den Zweedschcn Rijksdag hebben
Chamberlain voorgedragen voor den No
belprijs voor den vrede. 5
SPORT.
Schaakrubriek 6
Sportgesprek van de week: De opleiding van
jeugdige voetballers. 6
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Nieuwe spanning in Europa. 1
J. H. de Bois: Kunst in Haarlem en daar
buiten. 3
Brusselsche correspondentie. Spaak krijgt
loon naar werken. 5
J. B. Schuil over „Een boete". 6
K. de Jong: Vierde concert der Haarlemsche
Bachverecniging. 5
v. H.: Ik wil van jou 'n foto. 6
Van onzen Londensclien correspondent: Gue
rilla in Ierland. 7
Van een Berlijnschen medewerker: Na het
onverwachte afscheid van dr. Schacht. 11
B. Schuil: Bij het afscheid van Anna Sa-
blairollcs.
11
Dc Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op g