Haarlem's Dagblad
\Utmee;5
Wat doet U
Opbouw.
Wegverlichfing.
in Uw vrijen tijd?
Tentoonstelling
KOFFIEeiiTHEE
Bezetting van Hainan
Toch gevochten
bi j de bezetting van
Minorca.
Het Belangrijkste
56e Jaargang No. 17070
Uitgave Lourens Coster. Maatschappij voor
Courant-Uitgavenen Vlgem.DrukkerijN.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Zaterdag 11 Februari 1939
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers b cent per ex.
Advertentiën 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regolahonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Dat „Hare Majeste.it de Koningin gisteren
ten paleize Noordeinde een bijeenkomst heeft
gehouden met de Commissarissen der Ko
ningin in de provincies, ter bespreking van
de mogelijkheden die zouden kunnen leiden
tot practische uitvoering van de denkbeelden,
ten grondslag liggend aan de geestelijke en
moreele herbewapening"is een officiëel
bericht dat overal in ons land met groote be
langstelling gelezen zal worden. Immers, het
bewijst dat de Koningin zelf leiding en stimu-
leerende kracht blijft gevén aan de verwezen
lijking der gedachten, door haar tot uiting
gebracht in haar radio-rede van 27 Januari.
Dat is van zeer groote beteekenis. In haar
radiorede kon H.M. al met vreugde gewagen
van de bereidwilligheid, door zoovelen betoond
om aan deze geestelijke en zedelijke krachts
inspanning deel te nemen. Men zou, in dezen
tijd waarin zooveel pessimisme en scepticisme
ten aanzien van ideëel streven zijn gaan heer-
schen, licht kunnen twijfelen aan de moge
lijkheden van zulke vereenigde krachten. Die
twijfel wijkt voor het feit, dat de Koningin
hier de leiding in handen heeft genomen. Het
geldt hier een streven dat volkomen in de lijn
van het Koningschap, in zijn verhevenheid
boven alle partij geschil en verdeeldheid, ligt.
En er is geen ware Nederlander die niet met
aandacht en diepen eerbied naar deze stem
zal luisteren. Het is de stem van onze Ko
ningin op wie wij trotsch zijn en op wie wij
tenvolle vertrouwen. Het is ook de stem van
het Huis van Oranje, die door den loop der
eeuwen telkens en telkens weer Nederland
nieuwen moed, nieuwen wil, nieuwe kracht
heeft geschonken als de nooden hoog geste
gen waren.
Van de huidige nooden heeft H.M. in haar
radiorede gesproken en ik herinner hier aan
de volgende belangrijke passages:
„De verdeeldheid en voortschrijdende split
sing en versnippering die ons in het dagelijk-
sche leven tegemoet treden met de daarmee
gepaard gaande vervreemding onderling, zijn
slechte heelmeesters voor de krankheden van
onzen tijd. Waar juist nu het verlangen naar
samenwerking en het sluifcexTder gelederen bij
talloos velen opkomt en de noodzaak gevoeld
wordt elkander de hand te reiken, moet aller
streven er in de eerste plaats op gericht zijn
elkander te begrijpen en begrepen te worden.
Men geve zich rekenschap hoe het den
enkeling te moede moet zijn, indien de om
standigheden nog drukkender en benauwen
der zouden worden en hij zich niet gedragen
zou voelen door de gemeenschapsgedachte.
Ik weet het niet korter uit te drukken dan
in de woorden van den 2den oproep: „vrees
voor afbraak moet worden omgezet in wil tot
opbouw".
Wat moet er opgebouwd worden? Waarop
moet onze arbeid gericht zijn?
In de eerste plaats op een geheel gewijzigde,
nieuwe geestesgesteldheid ten opzichte van de
-nooden die allerwege zijn ontstaan, en op een
krachtig streven om, als volk in zijn geheel,
daarin te voorzien.
Ten tweede op het bevorderen van een
nieuwe geestesgesteldheid ten opzichte van
de moreele en geestelijke moeilijkheden van de
zen tijd. en van den drang om ook daarin, in
nationalen zin, de helpende hand te reiken."
Later schonk de Koningin haar hoorders
moed door te spreken van de hechte grond
slagen van ons staatsbestel waarop ver
jonging en vernieuwing mogelijk zijn. Ik her
inner u aan de volgende woorden:
„Alleen de overtuiging van een geheel
volk van de noodzaak van den door mij be
doelden opbouw, gevolgd door de eendrach
tige poging daartoe, kan verval en ineenstor
ting voorkomen en een beweging in opgaan
de lijn doen ontstaan.
Ongetwijfeld zal geen van u de hooge in
nerlijke waarde en de diepe beteekenis
ontgaan van zoodanige vrijwillige, en uit
eigen overtuiging voortgekomen nationale
daad van een vrij volk, dat in de grondslagen,
waarop zijn staatsbestel rust, het hechte
fundament vindt, waarop het zich kan ver
jongen en vernieuwen."
Deze Koninklijke woorden, bevestigd door
Koninklijke leiding in de uitvoering van een
zeer edel streven, zullen hun machtigen in
vloed doen gelden: zoowel in den directen
vorm. waarin zij tot het volk gericht zijn als
tengevolge van de besprekingen en het ge
pleegde overleg, op H. M.'s initiatief onder
nomen.
Wij kunnen niet bij de pakken gaan neer
zitten. Wij kunnen niet versomberen en moe
deloos worden onder den invloed van een
tot dusver telkens weer fictief gebieken
Europeesche oorlogsdreiging. Wij moeten
vooruit en wij moeten samenwerken. Er zijn
velen in den lande die door de stem der Ko
ningin tot het besef zullen zijn gebracht, hoe
veel zij kunnen doen om die samenwerking
beter te dienen dan zij tot dusver hebben ge
daan. En er is veel te bereiken voor een krach
tig, gezond volk als dit, dat door zoovele an
dere om die kracht en gezondheid benijd
wordt. En om het bezit van een opperste een
heid die haar verwezenlijking vindt in zulk
een Vorstenhuis, in zulk een Koningin!
R. P.
KON. NED. MIJ. VOOR TUINBOUW EN
PLANTKUNDE.
Op Dinsdag 14 Februari houdt dc afd. Haar
lem van bovengenoemde maatschappij een ver
gadering in hotel Lion d'Or. De heer A. Hei
kamp houdt een lezing met lichtbeelden over
het Nationaal Park: De Hooge Veluwe.
(Het denkbeeld wordt geopperd
om het probleem der wegverlich-
ting op te lossen door het xoegdek
met een lichtgevende stof te ver
mengen).
De verlichting van de straten
Is een deksels zwaar probleem,
Men beproeft in alle staten
Telkens weer een nieuw systeem.
Andre lampen, andere palen.
Andre werpers van den schijn,
Zonder hoop het ideale
Ooit zelfs maar nabij te zijn.
Maar nu wordt op de gedachte
Een heel nieuw en ander licht,
Dan een leek als ik verwachtte,
Vol van nieuwen glans gericht.
Weg met lampen en met palen,
Stroom en leidingen en al.
Die we nu zoo duur betalen,
Heel die rompslomp moet op stal.
'k Heb geïntx-esseerd gelezen,
Waar dit denkbeeld zich op richt,
D' oplossing behoort te wezen.
't Wegdek dat zichzelf verlicht.
Als men het daarheen wil sturen,
Zal het, denk ik, zachtgezegd,
Nog een aardig tijdje duren.
Voor die wegen zijn gelegd.
Dat 's helaas ook goed. want heden
Leven wij nog in een tijd,
Dat verduistring soms van steden,
Noodig is voor veiligheid.
van werkstukken in de tijdingzaal
van Haarlem s Dagblad
In verband met de serie reportagesdie
in ons blad onder den titel „Wat doet U
in Uw vrijen tijd?" verschijnen, wordt
in de Tijdingzaal van Haarlem's Dagblad
aan de Groote Houtstraat een tentoon
stelling georganiseerd van in vrijen tijd
vervaardigde werkstukken. Het ligt in
onze bedoeling om deze expositie over
vier weken elk in het begin van een
maand te verdeelen en elke week andere
iverkstukken ten toon te stéllen.
Het eerste deel van deze Vrije-tijd-ten-
toonstelling wordt gehouden van Woens
dag 1 Maart tot en met Woensdag 8
Maart. Gedurende dat tijdsbestek zal in
het midden van de Tijdingzaal het in
vrijen tijd gebouwde circus, ivaarvan in
onze krant een beschrijving verscheen
opgesteld worden. Aan de wariden wor
den uit liefhebberij vervaardigde schil
derijen e.d. geëxposeerl.
Wij verzoeken hen, die zich reeds als in
zenders voor onze expositie hebben op
gegeven, nader bericht onzerzijds te wil
len afwachten.
Zij, die zich alsjiog als inzenders zouden
willen mélden, kunnen dit per brief
onder het motto „Vrije tijd" doen. Zij
gelieven in dezen brief hun werkstukken
uitvoerig te omschrijven.
De 21ste reportage over de vraag „Wat
doet U in Uw vrijen tijd?" vindt U in
deze krant op pagina 7.
VRAAGT UWEN
LEVERANCIER
STEEDS DE FIJNSTE
KWALITEITEN
(Adv. Ingez. Med.)
uitvloeisel van de as-politiek?
Verband wordt gelegd tusschen
de acties in de Middellandsche
Zee en Zuid-China.
TOKIO 11 Februari (Havas). Ver
antwoordelijke kringen alhier stellen
de bezetting van het eiland Hainan
zuiver voor als bestemd om den Chi-
neeschen tegenstand te breken.
Welingelichte nationalistische kringen
wijzen er evenwel op dat de bezetting
een diepere beteekenis heeft. Zij aarze
len niet te zeggen, dat het geen toeval
is, dat de Japansche actie samenvalt
met het streven van de as Rome
Bei-lijn in de Middellandsche Zee.
Zij vei-helen niet, dat de krijgsverrichtingen in
Zuid-China zich afspelen in de invloedszönes
van Frankrijk, Groot-Brittannië en de Ver
eenigde Staten, welke landen door Japan er van
beschuldigd worden het verzet van Tsjang Kai
Sjek te steunen. Voorts wijst men er op, dat zich
nog steeds een Japansche legei'macht aan de
grens van Mandsjoekwo bevindt en dat deze in
resex-ve wordt gehouden totdat de „driehoeks-
mogendheden" een gezamenlijk optreden in
Europa en Azië tegen de komintern mogelijk
achten. Dat tijdstip is nog niet aangebroken en
dit vei-klaax-t de defensieve houding van dat
leger. Maar zoodra Italië en Duitschland hun
streven naar het oosten zullen x-ichten, zou het
Japansche leger gereed zijn hen met volle kracht
te helpen. Japan zal dus handelen of in het
noorden of in het zuiden, naarmate Duitschland
cn Italië zullen verkiezen te handelen in het
oosten of het zuiden van Europa.
Italië zou, zoo verklaart men verder, niet
vreemd zijn aan de bezetting van Hainan.
PARIJS, 11 Februari. In hun commen
taren over de Japansche bezetting van het
eiland Hainan tegenover Fransch Indo-China
schrijft le „Jour" o.a.: hoe het ook zij, Italië
en Duitschland zijn van tevoren van dit op
treden op de hoogte gesteld, en Frankrijk
dat er rechtstreeks bij betrokken is, is er
buiten gehouden. Waarschijnlijk zal een zeer
krachtig protest tot de Japansche regeering
gericht worden en waarschijnlijk zal Frankrijk
in dit protest niet alleen staan.
De „Oeuvre" ziet in de bezetting van
Hainan en van Minorca de getrouwe uitvoe
ring der plannen van den driehoek Berlijn,
Rome, Tokio tegen de democratieën.
Ongerustheid in
de Engelsche pers.
LONDEN, 11 Februari (Havas) De bladen
toonen zich verontrust ever het incident van
Hainan. De Times schrijft in een correspon
dentie uit Tokio: eenerzijds schijnen de Ja
pansche marine-autoi-iteiten de ontscheping
gaarne in het buitenland niet slecht te zien
geïnterpreteerd en trachten zij het voor te
stellen, dat dit optreden door militaire nood
zaak gemotiveei-d is, maar anderzijds ant
woordt de wooi-dvoerder van het departement
van buitenlandsche zaken in ontwijkenden
vorm wanneer men hem vroeg naar de toe
komstige ontwikkeling. Het incident zoo ver
volgt de „Times", kan Frankrijk en Enge
land niet onverschillig blijven. De kwestie
wordt in Parijs en Londen bestudeerd.
Italiaansche vliegtuigen
bombardeerden het
eiland.
De Britsche kruiser „Devonshire"
getroffen, doch niet beschadigd.
De Spaansche vluchtelingen, die aan
boord van den Britschen kruiser
„Devonshire" te Marseille zijn aange
komen, hebben medegedeeld, dat ge
durende de onderhandelingen op Mi
norca gevochten is. Italiaansche
vliegtuigen hebben het eiland gebom
bardeerd.
De republikeinsche militaii'e gouver
neur zoo meldt Reuter kwam te
Mahon aan boord van den kruiser en
besloot na een gesprek met kolonel
San Luis het eiland aan de recht-
schen over te geven. Toen brak echter
de strijd uit: Italiaansche vliegtuigen
vernielden 30 huizen, waarbij een
aantal bewoners om het leven kwam.
De „Devonshire" werd door eenige
bomscherven getroffen, doch bleef
vrijwel onbeschadigd.
Bij het onderhoud tusschen San Luis en
den militairen gouverneur waren geen Brit
sche officieren tegenwoordig. De onderhan
delingen zijn Woensdagochtend gevoerd en
de „Devonshire" is Donderdag voor de aan
komst der Nationalistische troepen vertrok
ken. De 450 vluchtelingen die te Marseille
zijn aangekomen, zijn allen Spanjaai'den.
Te Londen wordt bevestigd, dat tijdens het
verblijf van de „Devonshire" te Mahon een
'luchtaanval op Minorca gedaan is, hoewel met
de rechtsche autoriteiten op Majorca was
overeengekomen, dat er geen aanvallen ge
daan zouden worden, zoolang de ki-uiser
aan de kust van Minorca lag, terwijl op initia
tief van deze rechtsche autoriteiten de afge
zant van Fi-anco aan boord van de „Devon
shire" naar Mahon was gebracht. De afge
zant was nog op het schip, toen het door
scherven van het afweergeschut werd
getroffen. Hij deed, aldus de diplomatieke
redacteur van Reuter, onmiddellijk een on
derzoek naar de ooi-zaken en den oorsprong
van den aanval instellen door de rechtsche
autoriteiten. De „Devonshire" vuurde niet op
de aanvallers.
Kapitein Muirhead Gould, com
mandant van de „Devonshire", heeft
verklaard, dat hij telegrafisch te
Burgos heeft geprotesteerd tegen het
bombardement
„Ih had", aldus vex-telde hij. mijn diensten
als tusschenpersoon aangeboden, zoodat de
partijen elkaar niet zouden behoeven te ont
moeten, doch zij gaven er de voorkeur om
met elkaar te onderhandelen. Als eenige
voorwaarde had ik gesteld, dat er niet ge
bombardeerd zou worden en geen terechtstel
lingen zouden plaatsvinden.
Des Woensdags werd het eiland hevig ge
bombardeerd, waarop ik een protesttelegram
naar Burgos zond. Het bombardement werd
niet gestaakt, zoodat ik naar mijn schip
terugkeerde. Later zag ik hoe in de stad een
paniek heerschte: dertig huizen waren ge
troffen en de bevolking vluchtte".
Nader wordt gemeld, dat Chamberlain
Maandag in het Lagerhuis een verklaring
over het bezoek van de -„Devonshire" aan
Minorca zal afleggen.
Vluchtelingen uit Minorca naar Oran.
Met den schoener „Carnxenpico" zijn te Algiers
eenige honderden vluchtelingen uit Mahon
(Minorca) aangekomen, waaronder negen offi
cieren, een twintigtal manschappen en land
bouwers met hun vrouwen en kinderen. De
autoriteiten hebben de ontscheping geweigerd.
Zij zijn naar Oran gestuurd, dat voor de vluch
telingen is aangewezen.
Het woord is aan
d' Alembert:
De tempel van den roem
is alleen door dooden be
woond, die gedurende hun
leven er niet in xvaren, en
door eenige levenden die
bijna allen, wanneer ze ster
ven. eruit worden gegooid.
DE BAKENESSERGRACHT.
Grachtjes elders worden bekeken.
GRACHTJES ELDERS WORDEN BEKEKEN.
Wij vernemen dat Dinsdag de leden van de
raadscommissie voor Openbare Werken en de
wethouders per auto een tochth zullen maken
door Noord-Holland, om een reeks oude gracht-
js in oogenschouw te nemen. O.a. worden be
zocht Alkmaar. Medemblik. Enkhuizen, Volen-
dam en Edam, waar grachten gevonden worden
die veel overeenkomst hebben met de Bakenes-
sergracht zooals die zal wox-den na de versmal
ling van den watergang met 2 Meter, zooals
door B. en W. is voorgesteld.
Uit ons vorig nummer weet men ook, dat B.
en W. voorstellen de Zuidzijde van de Nieuwe
Gracht, (die nu bij de Jansbrug doorloopt) door
te trekken naar den Koudenhorn.
Toen wij informeerden of de militaire autori
teiten daarvoor reeds hun medewerking heb
ben toegezegd, werd ons medegedeeld, dat for
meel geen toestemming noodig is. De kazerne en
de grond waarop die staat zijn eigendom der ge
meente. Het gebouw is door de gemeente aan
het rijk afgestaan voor militaire doeleinden.
Zoolang de kazerne dus in gebruik is, heeft de
gemeente daarover geen zeggingschap, maar
alleen het gebouw is afgestaan, niet de grond
die daarom ligt De gemeente kan daarover dus
beschikken. Maar natuurlijk zal toch wel over
leg met de militaire autoriteiten gepleegd wor
den.
MODERNE WONINGEN
TE HUUR, over de nieuwe brug aan de
Delftlaan, DIRECT BIJ Station Bloe-
mendaal, bevatt. 7 kam., koelkast, vanaf
ƒ38.—. Grootere typen met centr. verw.
55,IDEAAL WONEN VOOR FOREN
SEN. U kunt nu huren voor het ko
mende voorjaar. Bevr.: S. VELDKAMP,
Van Dortstraat 90 Telefoon 16373.
(Adv. Ingez. Med.)
26 FEBRUARI
NEDERLAND - HONGARIJE
VOETBALWEDSTRIJD.
Dit is voor U een aanleiding te meer zich
vroegtijdig te vex^ekeren van een aansluiting
op de
RADIO-CENTRALE, HAARLEM, TELEF. 10010
(Adv. Ingez. Med.)
Wanneer U veilige huistrappen
wilt zien
en groote Amei-ikaansche Droogrekken. moet
U eens in de Klompencentrale gaan zien. Het
adres kunnen wij U aanbevelen. Op het
Pleintje, Reitzstraat 1, Dr. Leydsstraat 10,
Telefoon 11784.
Vaste lage prijzen.
(Adv. Ingez. Med.)
VOORƒ5.— PER JAAR STEMT
F. MOLENAAR PIANO'S om de 5 mnd.
op toon. Orgels repaieeren.
SCHALKBURGERGR. 38. H.-N., Tel. 15795
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 16 PAGINA'S
Het stoffelijk overschot van Z. H. Paus Pius XI op het doodsbed, omgeven door talrijke prelaten en hoogwaardigheids-
bekleeders. (Telegrafisch overgebrachte foto)
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Haarlemmers gaan grachtjes elders zien. 1
BINNENLAND.
De heer G. de Raad blijkt in Brussel te ver
toeven. 3
Ned. Ford keert weer 20 procent dividend uit 3
Het „autobuswetje" is ook door de Eerste
Kamer aangenomen. 11
BUITENLAND.
Geheel Catalonië is thans in het bezit van
generaal Franco. 5
Madrid wordt de zetel der republikeinsche
regeering. 5
De Arabieren eischten op de conferentie te
Londen een souvereinen Arabischen staat 5
Het stoffelijk overschot van den Paus zal
vandaag van de Sixtünsche kapel naar den
Sint Pieter worden overgebracht. 5
SPORT.
Sport in 't Kort. 6
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Opbouw. 1
Antnnie Pons: Zilverberken in de Lente
R. P.: Ruiterlijke Bekentenissen. De Bul. 3
P. v. d. Hem: John Bull's oude kwaal. 3
Brusselscbe correspondentie: In België's po
litieke doolhof. 5
C. G. B.: De Noren en de walvischvaart. 7
v. H.: Wat doet L' in uw vrijen tijd? 7
J. H. de Bois: Litteraire Kantteekeningen 7
Bioscopen 8
K. de Jong: Ledenconeert der H. O. V. 8
J. H. de Bois: Augusta de Wit overleden. 11
Van onzen Scantlinavischen correspondent:
Denemarken schaft Eerste Kamer af. 11
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op ^4
