Haarlem's Dagblad
Staatsgreep in Slowakije
verijdeld.
MIAJA IS DEN OPSTAND NOG
NIET MEESTER.
De President van
Frankrijk.
Poging tot stichting van een
onafhankelijken Slowaakschen staat.
Onze kasteelen.
Een pony voor
Prinses Beatrix.
Goed nieuws voor
de H.O.V.
HENK TH. FIBBE
56e Jaargang No. 17093
Uitgave Lonrens Co9ter, Maatschappij voor
Courant-Uitgavenen Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 10 Maart 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
In het begin van de volgende maand zal in
Frankrijk een nieuwe President der Republiek
gekozen moeten worden. Want dan is de
zevenjarige ambtstermijn van het huidige
staatshoofd, Albert Lebrun, verstreken. En
Lebrun heeft doen weten dat hij niet opnieuw
candidaat gesteld wenscht te worden. Of
schoon de grondwet herkiezing mogelijk
maakt is die trouwens pas éénmaal in de ge
schiedenis der Derde Republiek voorgekomen.
Dat overkwam Jules Grévy, die in 1885 her
kozen werd maar twee jaar later moest
aftreden omdat zijn schoonzoon Wilson hem
gecompromitteerd had door een soort handel
in ridderorden te drijven.
De Derde Republiek werd in 1871 gesticht
en Thiers was haar eerste president, maar het
duurde tot 1875 eer haar wettenstelsel werke
lijk van kracht werd en in die jaren, tijdens
het presidentschap van den maarschalk Mac
Mahon, was haar bestaan nog heel onzeker,
omdat de monarchisten in de meerderheid
waren. De geboorte van de Derde Republiek
is lang en moeilijk geweest. En daaraan moet
het ook wel toegeschreven worden dat men
tenslotte zoo weinig werkelijke macht aan het
staatshoofd toekende. Frankrijk had trouwens
onder de Tweede Republiek (1848-1852) kwade
ervaringen opgedaan met een president die
met te groote macht was bekleed: prins Louis
Napoleon Bonaparte besloot zijn president
schap met een staatsgreep en liet zich tot
Keizer Napoleon III uitroepen, hetgeen tem
gevolge had dat men weer in het absolutisme
belandde.
Toen in de moeilijke aanvangsjaren der
Derde Republiek de president Mac Mahon.
zelf monarchist, gebruik maakte van zijn
recht tot Kamerontbinding en daarbij steunde
op den in meerderheid-monarchistischen Se
naat en op het kabinet-de Broglie reageerde
het volk ten gunste van de republiek en koos
een in meerderheid linksche Kamer. Mac
Mahon, de oude soldaat die in den Krim-
oorlog aan Malakoff-redoute veroverd had en
daarbij het historische woord „J'y suis, j'y
reste" heet te hebben geuit, die later bij Sedan
door de Pruisen verslagen zou worden en ten
slotte nog als eerste burger van den Staat
opgetreden, wist zijn „Ik ben er, ik blijf er"
niet in die hoogste waardigheid vol te houden.
En zijn besluit tot ontbinding der Kamer zou
een blijvenden en herhaaldelijk fnuikenden
invloed op de Derde Republiek doen gelden.
Want omdat hij dat nam met de bedoeling
politieken invloed ten gunste van rechts te
doen gelden, hetgeen zijn val veroorzaakte,
kwam het middel der Kamerontbinding in een
slechten reuk te staan. Later durfde niemand
het meer aan en de tallooze regeerings-wisse-
lingen in Frankrijk zijn zeker in hooge mate
beïnvloed door het feit, dat men dit nog
steeds bestaande wettige middel tot sanee
ring van politieke machtsverhoudingen onge
bruikt laat.
Onder de latere presidenten van de Repu
bliek zijn er nog wel geweest die een machts
positie trachtten in te nemen. Casimir Périer,
in 1894 tot president gekozen, hoopte erop en
meende dat de sfeer er gunstig voor was. Toen
men hem de kans niet liet trad hij na enkele
maanden teleurgesteld af. Alexandre Mille-
rand (19201924) steunde de sanctiepolitiek
van de toenmalige regeering tegen Duitsch-
land, poogde politieken invloed te doen gel
den en werd in 1924 tot aftreden genoopt toen
het „Cartel des Gauches", groepeering van
linksche partijen onder Herriot's leiding, bij
de verkiezingen de meerderheid had behaald
Zoo bleek dus telkens weer dat men den in
vloed van den president tot zijn zeer begrens
de wettelijke bevoegdheden en zijn vertegen
woordigende taak wenscht te beperken. Hij
wijst den kabinetsformateur aan. Hij presideert
den grooten ministerraad, waarin eventueele
besluiten van het kabinet (in zijn vergaderin
gen geleid door den premier, dien men in
Frankrijk als „Président du Conseil" betitelt)
bekrachtigd moeten worden. Want de minis
terraad is het officëele regeeringslichaam.
Verder heeft de President der Republiek in
zijn eentje alleen maar het recht tot het ver-
leenen van gratie aan veroordeelden. Zijn
persoonlijke macht is dus wel heel gering.
Tengevolge van opgedane ervaringen en van
den wensch tot nauwkeurige handhaving van
dezen toestand kiest de in Versailles vergade
rende Assemblée Nationale, waarin de leden
van Kamer en Senaat onder presidium van
den Senaatsvoorzitter vereenigd zijn, bij voor
keur geen „krachtfiguur". Daarom wilde men
in 1919 niet aan Clemenceau, al was die toen
op het toppunt van zijn populariteit en heette
hij Père la Victoire. En al had men in Poincaré
wèl een krachtfiguur als president gehad.
Maar dat was in de oorlogsjaren, die bijzon
dere omstandigheden opleverden. En die waren
toen voorbij.
Gewoonlijk streeft men naar de keuze van
een bekwaam man, goed representant, dus
beminnelijk in zijn optreden en duldzaam on
der de strenge étiquette van het Elysée. Hij
moet politieke ervaring hebben maar niet te
geprononceerd in politieke richting zijn. Goede
ervaringen heeft men in Frankrijk opgedaan
met dergelijke presidenten, met figuren als
Emile Loubet, Armand Fallières, Gaston Dou-
mergue (Lebrun's onmiddellijke voorganger)
en zeker ook met Albert Lebrun zelf. Ofschoon
hij van zeer eenvoudige afkomst is heeft hij
zijn hooge positie op zeer waardige wijze inge
nomen en met volkomen gemak en zelf be-
PRAAG, 10 Maart (Reuter). In den afgeloopen nacht heeft de
centrale regeering te Praag vernomen, dat radicale Slowaaksche
elementen een staatsgreep voorbereidden, met het doel een onaf
hankelijken Slowaakschen staat te stichten en zich van Praag
af te scheiden.
Onmiddellijk werden maatregelen genomen om de orde te hand
haven. Alle garnizoenen werden verstekt en de belangrijke gebou
wen en strategische punten werden gedurende den nacht bezet.
De Sloivaaksche stormtroepende Hlinka-garde, werd
ontbondeneen deel van de leden werd naar Moravië ge
zondeneveneens onder militaire bewaking. De commandant
van de Hlinka-garde en de leider van den Slowaakschen
propaganda-dienst werden gearresteerd.
De regeèring van Slowakije, aldus dit
Reuterbericht, was niet meer in staat de
orde te handhaven. Gisteren hebben zich
in talrijke plaatsen van Slowakije anti-
semietische ongeregeldheden voorgedaan,
waarbij talrijke Joodsche zaken werden
geplunderd.
Thans is de rust hersteld en zijn de
autoriteiten meester van den toestand.
Havas meldt, dat de regeering van
Slowakije afgezet is, terwijl de centrale
regeering ongewijzigd blijft.
De president der republiek heeft den
minister-president Tisso, den minister
van economische zaken Pruzinsky en
den minister van verkeer en openbare
werken, Durcansky, van hun funotie
ontheven.
De vroegere vice-ministerpresident van Slo
wakije, Sivaj, is benoemd tot minister-president,
Teplansky, de minister van financiën blijft op
zijn post, evenals Sidor, de vice-president van
de centrale regeering. De nieuwe regeering om
vat derhalve drie ministers.
In officieele kringen wordt er op gewezen,
dat de autonomie van Slowakije door deze wij
zigingen niet is aangetast, evenmin als de over
eenkomsten, welke tusschen Tsjechen en Slo-
waken zijn gesloten.
Militair cordon om Bratislava.
United Press meldde hedenmorgen nader:
In Bratislava is het standrecht afgekondigd.
Om de stad is een cordon gevormd, teneinde te
voorkomen, dat de boeren uit dè omliggende
plaatsen de stad zullen binnendringen. Gedu
rende den nacht werden militairen uit het
Tsjechische gebied naar Bratislava gedirigeerd,
waar zij de openbare gebouwen bezetten.
Verwacht wordt, dat voor Bratislava
en andere plaatsen de staat van beleg
zal worden afgekondigd.
Twee leiders der Slowaaksche partij, prof.
Duka en Zano Mach, zijn gearresteerd. Het be
richt, dat ook mgr. Tiso in arrest is genomen,
werd officieel noch bevestigd noch ontkend. Wel
staat vast, dat hij zich na het gebeurde in een
Jezuitenklooster heeft teruggetrokken.
Per radio is de bevolking vanmorgen
verzocht zich rustig te houden en zich
te onderwerpen aan de bevelen der mi
litairen.
wustheid buitenlandsche vorsten als gastheer
ontvangen. Van den thans genoemden voor-
naamsten candidaat voor het presidentschap,
Fernand Bouisson, gaat de roep uit dat ook
hij de ware eigenschappen voor de wel bijzon
dere taak van President der Fransche Repu
bliek bezit.
Ondanks de zoo beperkte macht van den
president is zijn leven niet altijd veilig ge
bleken. Twee presidenten van Frankrijk wer
den in hun ambtsuitoefening door buiten
landsche anarchisten vermoord: Sadi Carnot
in 1894 te Lyon door den Italiaan Caserio,
Doumer in 1932 door den Rus Gorgoeloff. Pre
sident Félix Faure stierf in 1899 toen pas vier
jaar van zijn ambtstermijn verstreken wa
ren.
R. P.
Arrestatie in belangrijke
Haagsche inbraakzaak.
Schot in de Parkstraat gelost,
's GRAVENHAGE, 10 Maart. Tusschen
negen uur en half tien hedenochtend
heeft een rechercheur van politie een
schot gelost op een man, die, fietste in
de Parkstraat, vlak bij de Kazernestraat.
De man is gearresteerd en eenigen tijd
vastgehouden in het gebouw van de
P. T. T., op den hoek van de Parkstraat
en de Kazernestraat, waarin het radio
laboratorium van dit staatsbedrijf ge
vestigd is.
Om kwart voor tien is deze man per auto naar
het hoofdbureau van politie aan het Alexander-
veld vervoerd. In deze auto zat naast den be
stuurder een rechercheur van politie. De arres
tant en een andere rechercheur zaten op de
achterbank.
Naar verluidt zou de man bij zijn arrestatie een
trap hebben gegeven aan een brigadier van po
litie, die daardoor een been bezeerde. De briga
dier is door den geneeskundigen dienst in obser
vatie opgenomen. Het is mogelijk dat deze po
litieman een beenfractuur heeft gekregen.
Er was om half tien veel politie op het punt,
waar zich dit voorval heeft afgespeeld, commis
saris Rugers, eenige rechercheurs en agenten van
de motorbrigade waren aanwezig. De zaak is op
het oogenblik nog in onderzoek.
De arrestatie, zoo deelde men op het
hoofdbureau van politie mede, staat in
verband met een belangrijke inbraak.
FRANSCHE SENAAT AANVAARDT
DE VERLENGING VAN
DEN TWEEJARIGEN DIENSTTIJD.
Met algemeene stemmen heeft de Fransche
senaat een voorstel aangenomen tot verlen
ging van de wet op den diensttijd van twee
jaar.
(Onder andere door den A.N.W.B.
wordt krachtig geageerd voor het
behoud der kasteelen in Neder
land als een nationale plicht).
Men voert een enthousiast pleidooi,
Voor het behoud onzer kasteelen,
Die actie vind ik waarlijk mooi,
Ik kan de argumenten deelen.
Zoo'n bouwwerk, vele eeuwen oud,
Mag niet vervallen tot ruïne,
't Is waard om, strijdend voor 't behoud,
De schoonheid van ons land te dienen.
Het is voor trekkers een genot,
Om oudheidkennis te verrijken.
Door zulk een trotsch eerwaardig slot,
In- en uitwendig te bekijken.
Is daarom thans de eigenaar,
Niet meer in staat het te bewonen,
Dan moet, vind ik, de fiscus maar,
Hem van een deel der last verschoonen.
Waardoor dan later niet de staat,
En dat zijn u en ik, de natie,
Er tonnen gouds in zitten laat,
Voor een vertraagde restauratie.
Neen, de kasteelen van ons land,
Mogen niet onverzorgd vervallen,
Dat, zegt het nuchtere verstand,
Is toch een groot belang voor allen.
Want hebt u zelf weieens bedacht,
Hoe groote fout wij wel bedrijven,
Wanneer voor 't arme nageslacht,
Slechts luchtkasteelen overblijven?
P. GASUS.
Een heel jonge pony zal aan Prinses
Beatrix als geschenk worden aangebo
den door de rijvereeniging te Baarn ter
gelegenheid van een concours hippique,
dat op 29 April a.s. in samenwerking met
de plaatselijke Oranjevereeniging zal
worden gehouden.
Prinses Juliana deed reeds weten, dat
zij dit geschenk gaarne voor het Prin
sesje zal aanvaarden.
Aangezien het aan te bieden dier nog
zeer jong zal zijn kan het opgegroeid
zijn tegen den t\jd, dat het Prinsesje er
plezier van zal kunnen hebben.
Duizenden dooden en gewonden te Madrid?
Volgens te Lissabon binnengekomen berichten zou het generaal
Miaja nog niet gelukt zijn om versterkingen van elders te doen aan
rukken, teneinde den communistischen opstand te Madrid te onder
drukken, aldus meldt United Press, Miaja zou, zoo verklaren deze
berichten, de controle over zijn troepen hebben verloren en deze
zouden op de vlucht geslagen zijn.
De nationalistische radiozender aan het front te Madrid meldt,
dat er nog steeds in de buitenwijken van Madrid gevochten wordt.
De communisten vallen de treinen en vrachtauto's, die voedsel
aanvoeren, aan.
De artillerie- en de luchtbombardementen,
die Miaja's troepen hebben uitgevoerd en nog
uitvoeren, zouden duizenden personen gedood
en gewond hebben, terwijl de stad zelf buiten
gewoon veel schade aan de huizen en gebouwen
heeft geleden.
Ook volgens berichten van militiemannen uit
Madrid, die naar de Nationalistische troepen
overliepen, zouden gedurende de gevechten van
gisteren duizenden personen gedood en gewond
zijn.
De Nationalistische zenders melden, dat de
Franco-troepen om 10 uur gisteravond in de
Universiteitswijk van Madrid nog hevig ge
weervuur en explosies vernamen.
De republikeinsche zender van Almeria, die
tijdelijk in het bezit der communisten was,
heeft gisteravond zijn uitzendingen weer hervat.
Men deelde mede, dat men den zender na hevige
gevechten weer had veroverd. Deze gevechten
hadden in het gebouw en in het vertrek waar de
uitzendingen geschieden, plaatsgevonden. Negen
communisten waren daarbij gedood terwijl een
deel van de installatie vernield werd. Bovendien
werden velen, die door de vlucht een goed heen
komen trachtten te vinden, doodgeschoten.
De opstand in Almeria schijnt tijdelijk den
vorm van brandstichten te hebben aangenomen.
Volgens de radio-Almeria zouden de commu
nisten huizen en winkels in brand gestoken en
iedereen en ieder, die hen daarbij in den weg
kwam, afgemaakt hebben.
Bij het onderdrukken van den opstand te
Carthagena is naar United Press uit Valencia
meldt, gisteren een van de bolwerken der op
standelingen, de „capitania" gevallen. De repu
blikeinsche soldaten hadden zelfs tanks in den
strijd geworpen. De loyale troepen baanden zich
een weg door de stad om deze van opstandige
elementen te zuiveren. Het aantal slachtoffers
was zeer groot vooral bij de capitania. Velen
van de opstandelingen sprongen, toen zij geen
uitweg meer zagen, uit de vensters van het ge
bouw.
Ook slaagden de republikeinen er in het
kasteel van San Julian te nemen.
De correspondent te Carthagena meldt, dat
het onmogelijk is de dooden te identificeeren.
Dit zelfde geldt voor de arrestanten. Slechts
kon hij vernemen, dat men gisteravond meer
dan 2000 personen gearresteerd had.
Volgens een draadloos bericht uit
Madrid, dat te Burgos is opgevangen,
zijn te Valencia negentien communisti
sche legerleiders gefusilleerd.
Dondei-dagmorgen, voordat het verdedigings
comité de actie tegen de opstandelingen had
ontketend, is een der speciale corresponden
ten van het Fransche telegraafagentschap Ha
vas gearresteerd door een groep communisti
sche soldaten, toen hij door de Oostelijke wijken
van Madrid iiep. Hij werd voor het revolution-
naire comité geleid en twee uur lang vastge
houden. Ten slotte werd hij op vrije voeten
gesteld.
Madrid versus Moskou.
De Madrileensche zender Union-Radio heeft
gisteren in de uitzending van nieuwsberichten
felle aanvallen gedaan op de Sovjet-Unie en
o.a. verklaard, dat Rusland in Spanje het fascis
me wil tegen Frankrijk en Engeland, want het
wil slechts den wereldoorlog. Om dezen oorlog
te bereiken wil het scherpe oppositie scheppen
tusschen Engeland en Frankrijk eenerzijds en
Duitschland en Italië anderzijds. Het wenscht
geen Europeesche accoorden, want het weet.
dat men het van alle besprekingen uitsluit.
Union-Radio voegt hier nog aan toe, dat de
Sovjet-Unie, die haar steun verminderde ten
tijde van het streven van Prieto naar weder-
opbouw van het land om den opmarsch van het
communisme tegen te gaan, het spel definitief
verloren heeft met den val van Negrin.
Het woord is aan
Montesquieu:
Eerst geeft het werk een
reputatie aan den maker,
daarna de maker aan het
werk.
A t oaauwsf y
(Adv Ingez. Med.)
B. en W. stellen voor f 2500
uit het Fonds voor Kunsten en
Wetenschappen toe te kennen.
Zooals B. en W. in de Memorie van Ant
woord op het verslag van het onderzoek van
de gemeentebegrooting voor 1939 mededeel
den, lag het in de bedoeling om na het ont
vangen der goedkeuring van de 3e suppletoire
begrooting 1937 een voorstel aan den Raad te
doen, uit het Fonds voor Kunsten en We
tenschappen voor éénmaal een bedrag van
f 1500 ter beschikking van de H.O.V. te stellen.
De vereischte goedkeuring van de 3e sup
pletoire begrooting is thans ontvangen. Intus-
schen heeft de commissie van Toezicht op de
H.O.V. zich tot het College gewend en met na-
druk geadviseerd tot toekenning van een hoo-
ger bedrag, hetgeen B. en W. aanleiding heeft
gegeven om bovengenoemd voornemen in na
dere overweging te nemen.
Als gevolg daarvan stellen B. en W. den
Raad voor uit het Fonds voor Kunsten en
Wetenschappen voor éénmaal een bedrag van
f 2500 ter beschikking van de H.O.V. te stel
len.
Zooals wij reeds medegedeeld hebben heeft
de heer Joh. Visser voorgesteld f 2500 aan de
H.O.V. te geven en f 2500 beschikbaar te stel
len voor opdrachten aan Haarlemsche schil
ders en beeldhouwers.
BERICHT.
Het restant van 100 exemplaren van het
door ons uitgegeven boekje „Vlekken" door
C. Hoeing is verdwenen als sneeuw voor de
Maartsche zon. De oplaag is dus nu geheel
uitverkocht en aan verdere aanvragen
kan niet meer worden voldaan.
NASSAUSTRAAT 14 TELEF. 13781
HAARLEM.
ASSURANTIëN OP ELK GEBIED.
Speciaal BRAND-, INBRAAK-, GLAS en
ONGEVALLENVERZEKERING.
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 16 PAGINA'S
BINNENLAND.
pag.
Minister Goseling verklaart, dat tegen exces
sieve uitingen strenger zal worden opge
treden 3
Te Doornspijk is ook de gemeente-secretaris
aangehouden. 5
Er zal weer een posttarief verlaagd worden 11
BUITENLAND.
Een Staatsgreep in Tsjecho-Slovvakije is ver
ijdeld. 1
De Britsche regeering neemt nieuwe maatre
gelen tot bescherming der Engclsclie sche
pen aan de Spaansche kust. 5
De Engelsclie luchtvaartbcgrooting is 74 mil-
lioen pond hoogcr dan verleden jaar. 5
SPORT.
Van een bijzonderen medewerker: Sport in
Nederlandsch Oost-Indië. 8
Schaakrubriek. 8
Het sportgesprek van de week over wan
delen. 8
Sport in 't Kort. 9
Het Nederlandsch Elftal is ongewijzigd. 9
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De president van Frankrijk.
Anthonie Pons: Boomentaai.
Van onzen correspondent te Boedapest: Het
anti-semietisme in Hongarije.
Bijzondere correspondentie: In Memoriam
Oostenrijk.
Van onzen correspondent te Genève: Dc niet-
politieke arbeid van den Volkenbond.
E. E. J.P.: Modeshow H. Kosten en Fa H.
P. Muller.
Van onzen Parijschen correspondent: Parijs
bewondert Nederlandsch-Indischc kunst
Voor dc Jeugd.
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op
