Turkije
Ataturk en Inönü
w
onder
Na Ataturk's dood
H
Tragisch einde van koning Ghazi.
Bende „zware jongens"
DINSDAG 4 APRir 1939
HAAREEM'S DAGBEAD
8
- ET Turkije, dat Kemal Ataturk na den
moeilijken tijd van binnenlandschen
strijd en oorlog tegen de Grieken in
den loop van vijftien jaren heeft opge
richt, moet met andere oogen bezien worden dan
het oude Osmanenrijk. Het nieuwe Turkije heeft
zich niet alleen uit politiek, maar ook uit econo
misch oogpunt tot een zeer belangrijk land ont
wikkeld, dat, ook al is het geografisch gespro
ken een Aziatische staat, met Europa zeer nauwe
relaties onderhoudt. De combinatie van een con
sequent doorgevoerd nationalisme met een alles
omvattende modernisatie, dit eigen werk van
Kemal Ataturk, dat uit Turkije een cultureele
en economische brug tusschen Azië en Europa
gevormd heeft, zooals de laatste jaren doen blij
ken, groote successen opgeleverd. Turkije is
weer een factor in de internationale politiek ge
worden, waarmede wel degelijk gerekend moet
worden, zijn deelneming aan het Balkanpact, zijn
vriendschap met Sovjet-Rusland en zijn, zij het
ook niet officieel erkende, maar feitelijke hege
monie over de staten in het Nabije Oosten zijn
de pilaren, waarop het Turksche prestige rust.
Het op de conferentie van Montreux twee jaren
geleden behaalde succes in de kwestie der Dar-
danellen is het beste bewijs voor de sterke po
sitie, die Turkije thans inneemt.
Dat Turkije zijn macht zoo versterken kon is
het gevolg van drie factoren: de eerste is de
militaire overwinning over de Grieken in 1923.
Zij maakte eerst de staatswording van het aan
bodemschatten rijke Anatolië mogelijk. Nadat de
staat naar buiten gevestigd was kon Kemal Ata
turk tot de binnenlandsche consolidatie over
gaan. Men kent de verschillende phasen der po
litieke ontwikkeling: stichting der nieuwe repu-
blikeinsche grondvesten, verheffing van Ankara
tot hoofdstad, afschaffing van het kalifaat, ge
lijkstelling der vrouwen in politiek en sociaal
opzicht, „europeiseering" van het geheele staats
wezen op sociaal en cultureel gebied (verbod van
het fezdragen, invoering van het latijnsche alfa
bet enz.). Reeds tijdens deze tweede periode, die
dus vooral aan den administratieven en culturee-
len opbouw gewijd was, werd het fundament
voor den economischen opbouw gelegd, welke
tenslotte door de beide industrialisatieplannen
van 1932 en 1936 gekroond werd.
Was Turkije vroeger een agrarisch land met
geen noemenswaardige industrieele productie,
hierin is reeds vóór 1932 een belangrijke wijzi
ging ingetreden. Tot het genoemde jaar heeft de
regeering er zich toe beperkt de industrialisatie
te bevorderen, maar sedertdien heeft zij deze
zelf in handen genomen. De redenen, welke de
Turksche regeering tot deze geweldige krachts
inspanning bewogen hebben, die de structuur
van het land principieel zal veranderen zijn de
volgende: De industrialisatie moest het land, dat
in geval van oorlog geen rechtstreeksche ver
bindingen met de groote industrielanden (behal
ve dan met Rusland) heeft, zooveel mogelijk
„selfsupporting" maken. Is dit bereikt dan zal
Turkije zijn invloed in de nabije landen, zooals
Irak, Iran, enz., die economisch nog minder ont
wikkeld zijn, kunnen verhoogen. Het waren ech
ter niet deze politieke redenen maar de economi
sche motieven, die den doorslag gaven. Turkije
is rijk aan waardevolle bodemschatten (kool,
ijzer, koper), die zeer gemakkelijk ontgonnen
kunnen worden. Anderzijds heeft het een sterk
groeiende bevolking (op het oogenblik 16' mil-
lioen inwoners), die wel thans nog, maar wel
licht niet meer over een tiental jaren, haar be
staan in den landbouw vindt. De industrialisatie
moest derhalve ervoor zorgen, dat de krachten,
die in den landbouw bij een meer rationeele be
werking van den bodem overbodig zullen wor
den, nieuwe werkgelegenheden vinden. Tenslotte
moest de industrialisatie ertoe dienen, de han
delsbalans door vérgaande beperking van den
invoer te ontlasten, want de bodemproducten
zooals tabak, druiven, noten, die vóór den oorlog
de voornaamste rol in den Turkschen uitvoer
gespeeld hebben, zijn thans niet meer voldende
om de balans tusschen in- en uitvoer te herstellen
Het is begrijpelijk dat in een land, waar geen
noemenswaardig particulier kapitaal aanwezig
was, de staat als kapitaalschepper moet optre
den wil hij niet in de fouten van het verleden
vervallen, toen het land feitelijk alleen afhanke
lijk was van het buitenlandsche kapitaal. Zoo
zijn inderdaad alle op grond van de beide in
dustrialisatieplannen in werking gestelde fa
brieken staatsondernemingen. Eenzelfde ver
schijnsel zien wij op het gebied van het ver
keerswezen. In het oude Osmanenrijk waren alle
spoorlijnen van eenige beteekenis in buiten-
landsch bezit. Thans is reeds het grootste gedeel
te van de Anatolische lijnen in het bezit van den
staat overgegaan. Kort na den oorlog had de re
geering er nog even aan gedacht ook nieuwe lij
nen door buitenlandsche maatschappijen te laten
bouwen en exploiteeren men herinnert zich
wellicht nog in dit verband de Amerikaansche
Chester-Concessie, die destijds veel opzien ge
baard heeft maar ten slotte niet tot stand ge
komen is. Sedert dien werden meer dan 3000
K.M. nieuwe spoorlijnen aangelegd, wel met de
Hoe de industrialisatie
zich voltrok
technische hulp van het buitenland, maar hun
exploitatie geschiedt voor rekening van en door
den staat zelf.
Hetgeen met de spoorwegen gebeurd is was
ook het geval met alle andere ondernemingen
van vitaal belang, die zich onder buitenlandsch
beheer bevonden, zoo de telefoonmaatschappij
van Istanboel, verschillende haven- en tram
maatschappijen. Ook op financieel gebied werd
de invloed van de buitenlandsche banken terug
gedrongen en de nieuwe Sumerbank en Etibank
(beide genoemd naar de oorspronkelijke bewo
ners van Klein-Azië) verrichten thans alle fi-
nancieele transacties in verband met de indus
trialisatie, terwijl voor den handel, voor de
scheepvaart enz,, speciale banken werden op
gericht.
Zoo zien wij dat op alle gebieden van het
economische leven groote vorderingen werden
gemaakt; met betrekking tot vele producten, zoo
als suiker, beton, textielwaren, glas, die voordien
belangrijke importartikelen waren, wist Turkije
zich van het buitenland onafhankelijk te ma
ken. Sommige industrieele artikelen, zooals tex
tielwaren, kon het zelfs naar de nabije landen
exporteeren. Afgezien van enkele zuiver indus
trieele credieten met betrekkelijk korten loop
tijd is het thans tegenover het buitenland schul
denvrij.
Na Ataturk's dood.
TOEN Ataturk in November j.l. stierf, wist
iedereen in Turkije wie zijn opvolger zou
worden. Hiervoor kon slechts in aanmerking ko
men Ismet Inönü, die tijdens den oorlog tegen
de Grieken aan de zijde van Ataturk gevochten
had en daarna als minister-president naast de
zen de belangrijkste rol in den wederopbouw
van den staat gespeeld had. In de vriendschap
pelijke betrekkingen tusschen de twee mannen
trad plotseling twee jaren geleden een voor alle
buitenstanders onverwachte breuk in. Ismet
moest terugtreden, zijn minister voor buitenland
sche zaken, Tewfik, werd als gezant naar Londen
verplaatst en Celal Bayar, die vele jaren de eco
nomische dictator was (hij immers was de ziel
van de industrialisatie) werd tot minister-presi
dent benoemd. De economische opbouw werd
nog meer dan voorheen in het middenpunt van
de publieke belangstelling geplaatst en hier
mede'gepaard gaande voltrok zich een verschui
ving van den buitenlandschen koers: Duitsch-
land, dat de grootste afnemer van Turkschen
katoen en andere producten van den Turkschen
bodem is en de groeiende behoefte aan machi
nes, spoorwegmateriaal, schepen enz. van dit
land tegen zeer voordeelige prijzen kan dek
ken, had Rusland en Engeland, tot dan toe de
sterkste politieke en economische vrienden van
Turkije, verdrongen. Het bleef tot Ataturk's
dood onduidelijk welke de diepere oorzaken van
deze vergaande wijziging waren; hoe dit ook zij,
het was voor niemand twijfelachtig dat de nieuwe
president dadelijk het stuur weer zal omgooien
Inderdaad gebeurde dit ook. Ismet Inönü
schreef nieuwe verkiezingen uit en de „Repu-
blikeinsche Volkspartij", de ruggegraat van het
politieke leven, moest verschillende diepgaande
wijzigingen ondergaan. Terwijl tot nu toe de
president van den staat de feitelijke leider was.
(terecht werd Ataturk de eerste der na-oorlog-
scne dictatoren genoemd) en de partij slechts
een gewillig werktuig in zijn hand was, moet in
de toekomst het parlement den wil van de ge
heele bevolking vertegenwoordigen, waarbij na
tuurlijk de „partij", bestaande uit de politiek
meest geschoolde personen, ook verder van groot
belang blijft. Het is duidelijk dat hier in zekeren
zin van een democratiseering van het politieke
leven kan worden gesproken. Nu treden ook al
die persoonlijkheden, die twee jaren geleden door
Ataturk op zij geplaatst werden, weer op den
voorgrond. Rei'ik Saydam, die minister van ge
zondheid was toen Ismet Inönü chef van de re
geering was, werd tot opvolger van Celal Bayar
benoemd en generaal Karabekir, een bijzonder
bekwaam officier, zag zich met de opperste lei
ding van het leger belast.
Zonder twijfel zullen deze wijzigingen in het
binnenlandsche bewind ook belangrijke gevol
gen voor de buitenlandsche politiek van het land
hebben. Van Ismet Inönü is het bekend dat hij
een vriend van Sovjet-Rusland is en men kan
verwachten dat zijn oude vriend Tewfik spoedig
uit Londen naar Ankara zal worden geroepen om
weer de functie van minister van buitenlandsche
zaken te aanvaarden. Economisch zal de nieuwe
koers van beteekenis zijn als Turkije weigert
iedere eenzijdige verbintenis met een ander land
aan te gaan. In verband met de verscherping der
politieke en economische tegenstellingen in
Europa zal de positie, die Turkije in dit belang
rijke gedeelte van de Middellandsche Zee in
neemt, van groeiende beteekenis zijn. Het is
reeds gebleken dat de door het nieuwe bewind
ingeslagen koers, die door het buitenland nauw
lettend gevolgd wordt, van invloed is op de ont
wikkeling der internationale politiek.
O. R.
J
KAPITEIN V i.i> ..lOKEAl, de oekende
Duitsche vlieger, wiens overlijden wy gemeld
hebben.
Roemenië nog niet in het
„anti-agressiefront".
Beck's besprekingen te Londen worden
afgewacht.
Uitited Press verneemt uit betrouwbare Engel,
sche bron, dat tengevolge van complicaties, die
zich hebben voorgedaan, Chamberlain zich er
van onthouden heeft Roemenië te betrekken ii
het anti-aanvalsblok, tenminste totdat de be
sprekingen met Beek geëindigd zijn. Volgens de
'•pvatting van sommigen zal Roemenië neutraal
blijven, welke neutraliteit door Engeland ge
garandeerd zou worden. Indien Duitschland Po
len aanvalt zou volgens dit plan Roemenië, in
plaats van Polen automatisch te hulp te komen,
neutraal blijven en zoo Duitschland den Pool-
schen uitweg naar de Oostzee via Gdynia en
Dantzig afsluit, zou Polen door Roemenië een
verbinding krijgen met de Zwarte Zee.
Roemenië heeft eenige punten te berde ge
bracht, die naar door Chamberlain en Halifax
in een conferentie in Downingstreet 10 besloten
is met Beek besproken zullen worden.
Waarschijnlijk is dit ook de reden dat de Roe-
meensche gezant, Tilea, zijn bezoek aan Boeka
rest bekort heeft en naar Londen is terugge
keerd om aanwezig te zijn voordat in de bespre
kingen met Beek een beslissing genomen wordt.
Naar vernomen wordt heeft Roemenië geweigerd
de verzekering te geven, dat het Polen automa
tisch met militaire hulp zal bijstaan, tenzij Polen
wederkeerig eenzelfde belofte aflegt zoowel ten
aanzien van een Duitschen aanval als van een
Hongaarsche agressie of van een aanval van
Duitschland via het Hongaarsche gebied. Dit is
in Polen op verzet gestuit, omdat Polen er niet
voor voelt zijn vriendschappelijke relaties met
Hongarije te bederven.
Uit betrouwbare bron wordt vernomen dat
Roemenië als „belooning" voor zijn deelneming
aan het anti-agressie front ook verlangd heeft
dat de andere Balkanstaten, leden van de En
tente, Joego-Slavië, Griekenland en Turkije, zul
len beloven dat zij Roemenië zullen bijstaan, in
dien Bulgarije door middel van geweld poogt de
Dobroedsji te heroveren.
(United Press),
Nieuwe Hongaarsch-Slowaakschc
grens vastgesteld.
Hongarije krijgt er weer 1000 vierk.
kilometer bij.
De Hongaarsch-Slowaaksche onder
handelingen over de grensafbakening,
die te Boedapest zijn gevoerd, zijn gis
teren geslotenNog voor Paschen zal
een gebied van ongeveer 1.000 vier
kante kilometer aan Hongarije worden
overgedragen.
Volgens een bericht van de „Slovenska Svo-
boda" zou zich Maandag toch nog een inci
dent hebben voorgedaan, en wel aan de Hon
gaarsch-Slowaaksche grens ten Noorden van
Kosice. Twee Slowaaksche douaneambtenaren
zouden zijn gedood. Aan de Oostgrens is de
toestand normaal.
De slowaaksche troepen hebben bevel ge
kregen zich terug te trekken en worden ge
demobiliseerd in Presow en Humenne.
Beek Maandagmiddag te Londen
aangekomen.
Politieke en economische besprekingen.
De Poolsche minister van buiten
landsche zaken, kolonel Beck, is
Maandagmiddag te Londen aangeko
men. De Poolsche ambassadeur had
hem van Dover af vergezeld.
Beek werd te Londen begroet door
Halifax en den staf der Poolsche am
bassade.
Hij gebruikte het avondmaal bij den Pool-
schen ambassadeur.Den eersten avond stonden
geen besprekingen'met Britsche staatslieden
óp het programma. Behalve politieke bespre
kingen die Beck met Chamberlain en Halifax
zal voeren, zal de Poolsche minister zekere
economische en handelskwesties in groote
trekken bespreken. Men verneemt, dat
waarschijnlijk deskundigen naar Londen zul-
l<?n komen, indien een economische overeen
komst wordt gesloten. Naar verluidt zal
Beek Vrijdag met den Noord-Express naar
Polen terugkeeren.
Fransch minister maakt een
noodlanding in Engeland.
Per auto moest Guy la Chambre de reis naar
Londen voortzetten.
De Fransche minister van Luchtvaart, Guy la
Chambre is Maandag te Londen aangekomen
voor het voeren van belangrijke besprekingen
over de luchtverdediging. Morgen vertrekt hij
weer.
Gisteravond is hij tijdens een intiem diner de
gast geweest van zijn Britschen collega, Kingsley
Wood.
Het vliegtuig, waarmede de Fransche minister
van Le Bourget naar Croydon vloog, heeft op
het vliegveld Fair Ooak bij Woking in Surrey
een noodlanding gemaakt. De minister moest
daarop zijn reis per auto naar Londen voortzet
ten. De piloot was tot zijn besluit om te Fair Oak
te landen gekomen in verband met het slechte
weer. Op verschillende plaatsen om Londen hing
een dichte mist.
De landing slaagde volkomen. Een tweede
vliegtuig met ambtenaren van het Fransche mi
nisterie van luchtvaart arriveerde in den loop
van den dag te Croydon.
(Adv. Ingez. Med.)
Koning van Irak bij auto-ongelak omgekomen.
BAGDAD 4 April (Havas/A. N. P.). Hij overleed te Bern op 8 September 1933 en
i w=,n ir=i/ ic werd toen opgevolgd door zijn zoon Ghazi.
Koning Ghazi I van Irak IS om- Het vorstenhuis van Irak is het huis Hachim,
Streeks middernacht ten gevolge dat den Sunnietisch-Mohammedaanschen gods
van een auto-ongeval om het leven dienst belijdt.
npkomen Het parlement van Irak bestaat uit twee hui-
9e zen, een senaat van 20 benoemde leden en een
kamer van 88 door het volle gekozen afgevaar
digden.
De thans op 27-jarigen leeftijd overleden vorst
van Irak behaalde tijdens zijn studietijd in
Engeland zijn brevet als vlieger.
De koning reed zelf en keerde naar zijn paleis
terug, toen hij te half twaalf in den avond in
volle vaart tegen een paal van het electrische
net op reed.
De koning verloor onmiddellijk het bewust
zijn en overleed te veertig minuten na midder
nacht tengevolge van een schedelfractuur en
een hersenschudding.
De acte van overlijden is geteekend door vijf
geneesheeren. De datum van begraven zal van
ochtend worden vastgesteld.
De kroonprins van Irak, Emir Faisal, is pas
vier jaar oud.
Koning Ghazi is 27 jaar oud geworden.
Koning Ghazi 1 van Irak werd geboren in
Mekka op 12 Maart 1912.
Hij studeerde op de Engelsche kostschool
Harrow en aan het Koninklijk Iraksch Militair
College. In 1933 volgde hij zijn vader, koning
Faisal Ibn Hoessein, den eersten koning van
Irak, op. Op 25 Januari 1934 trad hij in het
huwelijk met zijn nicht Emire Aha. Uit dit hu
welijk werd in 1935 kroonprins Faisal geboren
Het koninkrijk Irak.
Het koninkrijk Irak werd na den oorlog ge
vormd uit de vroegere Turksche districten
Mosoel, Bagdad en Basra.
Op 7 November 1918, tien dagen na den
wapenstilstand met Turkije, gaven de Fransche
en Britsche regeering een gemeenschappelijke
verklaring, waarin werd gezegd, dat de volken,
welke zoo lang onder het Turksche juk hadden
gezucht, vrij waren zelf over hun lot te beschik
ken. Het was niet gemakkelijk tot een overeen-
steming te komen. De fel nationalistische leiders
en de meer gematigde elementen kwamen in
botsing en in Juni 1920 kwamen de Shia-
stammen, onder aanvoering van hun godsdiens
tige leiders in opstand. Deze opstand werd door
de Britsche troepen onderdrukt.
Doch eerst in Juli 1921 kon worden overgegaan
tot het kiezen van een koning. Met 96 procent
van het aantal uitgebrachte stemmen werd
Emir Faisal, de derde zoon van Hoessein Ibn
Ali, den vroegeren koning van Hedjaz, gekozen.
Op 23 Augustus 1921 werd hij te Bagdad ge
kroond.
Engeland's vliegtuigindustrie
werkt op volle kracht.
„Luchtmacht even sterk als welke ook
ter wereld."
De Engelsche minister van Luchtvaart, Kingsley
Wood, heeft te Liverpool een rede gehouden,
waarin hij zeide. dat de afgeloopen maand op
het gebied der vliegtuigproductie een record-
maand is geweest. Het ministerie van luchtvaarl
is thans bezig met een nog grootere uitbreiding i
der productie. De industrie, die eenigen tijd ge-
leden aanzienlijk werd verruimd, werkt op volle
capaciteit met energie en snelheid. Ook de pro- j
ductie van motoren en onderdeelen is toegeno-
men en. aldus de minister, ik kan met vertrou
wen .eggen, dat onze nieuwe luchtmacht even i
sterk is dan welke andere ook in de wereld. De
types voor bombardements- en gevechtsvlieg- KONING GHAZI i (rechts) bij het verlaten
tuigen zijn de beste ter wereld. van het parlementsgebouw te Bagdad.
LEBRUN BRENGT nULDE AAN ZIJN VOOR
GANGER EMILE LOUBET.
President Lebrun vertoefde Zondag met Da
laider, Sarraut en Zay te Montélïmar om een
monument voor zijn voorganger Emile Loubet
in te wijden.
Bij de inwijding heeft Lebrun een korte toe
spraak gehouden, waarin hij hulde bracht aan
de wijze, waarop Loubet zijn taak opvatte.
Het gemeentebestuur heeft vervolgens den
president een noenmaal aangeboden.
Hier zeide Lebrun o.a.
„Menschen, die altijd streng hun plicht ge
daan hebben, herinneren ons aan den plicht,
welken wij te vervullen hebben. Die plicht is
thans duidelijk en gebiedend, wij moeten onze
particuliere belangen ondergeschikt maken
aan het bewustzijn van het algemeene belang,
wij moeten ons achter de regeering scharen."
Daladier zeide verder zich te richten tot alle
Franschen en tot allen buiten Frankrijk, die
zich tot Frankrijk wenden, omdat zij, van welk
ras of van welke nationaliteit zij ook zijn,
weten, dat Frankrijk den vrede wil.
te Rotterdam gepakt.
Twintig personen in totaal
gearresteerd.
De recherche van de Rotterdamsche politie
heeft in de afgeloopen maand goed speurders-
werk verricht. Zij is in enkele weken n serie
van tenminste dertig brutale inbraken, gepleegd
door twee jongelieden, den 21-jarigen metaal
bewerker F. M. M. en den 24-jarigen schoenma
ker A. V. Jr. op het spoor gekomen, In totaal
werden 22 arrestaties verricht: elf verdachten
onder wie 9 helers,'werden naar het huis van
bewaring overgebracht.
De vader van V. Jr., de 47-jarige reiziger A.
V. Sr., heeft in deze zaak als heler een groote
rol gespeeld, evenals zijn vrouw, de 48-jarige
M. V. S., zijn dochter de 22-jarige C. R, V. en
haar man de 25-jarige timmerman A. P.
Voorts werden nog 14 personen aangehouden,
die allen een of ander van de ontvreemde goe
deren gekocht hebben.
Bij een firma aan den Goudschen Rijweg werd
voor f 500 aan vloerkleeden gestolen, bij een
stoffenhuis aan den Goudscheweg voor f 150 da-
messtoffen, in den loop van den tijd leverden di
verse, deels kleinere inbraken, artikelen van den
meest uiteenloopenden aard op.
Deze groote serie heeft de politie thans op het
spoor gebracht van weer andere inbraken o.a.
een diefstal van bontvellen en een inbraak in
een goudsmidswinkel. Men vermoedt, dat deze
zaken en nog eenige, die in behandeling zijn
door dezelfde combinatie op touw zijn gezet.
EXAMENS.
ACADEMISCHE OPLEIDING.
Onze stadgenoot de heer H. van Dusschoien
slaagde voor het examen van civiel ingenieur
te Delft.
MAIKT
GEMCUTIN
ROTTERDAM 3 April 1939.
Aanvoer: Totaal 2200. Vette runderen 722.
Vette kalveren 338. Nuchtere kalveren 25. Scha
pen 415. Varkens 655. Lammeren 39. Bokken en
geiten 6.
Prijzen per K.G.: Vette koeien le kwv 74, 2e
kw. 62, 3e lew. 3848. Vette ossen le kw. 68, 2e
kw. 60, 3e kw. 3848. Vette kalveren le kw. 115,
2e kw. 100, 3e kw. 6580. Varkens (levend ge
wicht) le kw. 49, 2e kw. 48, 3e kw. 45. Schapen
le kw. 50, 2e kw. 43, 3e kw. 42. Lammeren le
kw. 56, 2e kw. 47, 3e kw. 42.
Prijzen per stuk: Schapen le kw. 25, 2e kw.
19, 3e kw. 17. Lammeren le kw. 22, 2e kw. 16,
3e kw. 12.
Vette koeien en ossen, aanvoer korter, handel
tamelijk, prijzen iets hooger dan vor. week
Maandag. Prima's 80 en 74 ct. Vette kalveren,
aanvoer groot, handel kalm, prijzen iets hooger.
Prima's tot 125. Schapen en lammeren, aanvoer
gelijk vor. week. handel sleepend. prijzen van
or. week met moeite te handhaven. Varkens,
aanvoer aanmerkelijk korter, prijzen levendig,
prijzen iets hooger.
Eenige partijen schapen voor export verkocht,
