Haarlem's Dagblad
Havenbestand met België.
Vrije-Tijd Avond
Veroveraars.
Koning Ghazi van Irak
omgekomen.
Weer sneller.
Lebrun zwicht
voor den aandrang.
Hulp aan alle bedreigde staten.
Duitschland thans
gewaarschuwd.
Het Belangrijkste
56e Jaargang No. 17114
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtetraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Dinsdag 4 Xpril 1939
Abonnementen per «reek f 0.25. p. maand
t 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertenticn1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonucmentstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
De Duitsche rijkskanselier heeft Zaterdag te
Wilhelmshafen, in zijn beschouwingen over
.„deugdzame en niet-deugdzame naties", eraan
herinnerd dat Engeland vroeger zooveel kolo
niale veroveringen gemaakt had en gezegd
dat men die toen wel als deugdzaam be
schouwde. In dergelijken trant sprak inder
tijd Mussolini toen hij Abessinië inrekende in
een zeer bloedigen oorlog. Hij beriep er zich op
dat Engeland, Frankrijk en andere landen
vroeger eveneens als veroveraars waren opge
treden.
Natuurlijk is dit alles juist, al gaf Hitier
geen verklaring van de schending zijner zes
maanden tevoren gegeven en onderteekende
plechtige verzekeringen, welke schending
thans geleid heeft tot een nieuwe verdeeling
van Europa in twee kampen. Veroveringen, ko
loniaal en anderszins, hebben in vroeger tij
den wel op zeer ruime schaal plaatsgehad en
niemand vond er iets verwonderlijks in, al
achtte men ze niet zoozeer „deugdzaam". Ook
ons land heeft heel wat koloniale veroveringen
gemaakt.
Na den grooten oorlog is er evenwel niet al
leen in Genève, niet slechts in het Pact van
den Volkenbond, maar onder de menschheid
een groeiende strooming ontstaan die met
dit eeuwige veroveraars-beleid wilde gaan
breken en die een betere samenleving niet als
een vage illusie meer zag, maar als een ideaal
dat verwezenlijkt zou kunnen worden. In deze
gedachte werd men gesteund door practische
overwegingen. Men redeneerde aldus: de oor
log, vroeger een zeker middel tot het behalen
van voordeel, is een onuitvoerbare zaak ge
worden, want zelfs de overwinnaars verdie
nen er niet meer aan. Zij lijden zelf enorme
verliezen, niet alleen in menschen en in ma-
teriëel bezit maar ook door de ontwrichting
der wereld-economie. De belangen der moder
ne staten grijpen zoozeer ineen, dat geen
enkele meer op eigen houtje een grooten oor
log kan ondernemen zonder dat de andere
zich daarin mengen. Alzoo ontketent men een
waren hel, hetgeen de jaren 19141918 al heb
ben bewezen. Een volgend conflict zou zonder
eenigen twijfel nog veel helscher in zijn uit
werking zijn, vooral wegens de enorme ont
wikkeling van het luchtwapen, dat in 1918 nog
een soort onbeholpen speelgoed was vergele
ken bij wat het sindsdien is geworden. En dit
brengt mee dat de burgerbevolking evenzeer
bedreigd wordt als de strijdmachten zelf, dat
het oude begrip „verdediging van huis en
haard" dus heeft afgedaan en dat de slach
ting van weerlooze vrouwen en kinderen de
schoone en bekorende eigenschappen aan het
begrip oorlog heeft ontroofd. Immers, het
placht tevoren vele menschen aan te trekken
wegens de ridderlijkheid, moed en zelfverloo
chening, erin besloten. Niemand kan het rid
derlijk vinden, uit onbereikbare hoogten
vrouwen en kinderen te dooden. Dat dit ge
beuren zou stond vast, was al in 1914—1918
bewezen en werd opnieuw later aangetoond in
China, Abessinië en Spanje. In den oorlog
zwijgen de wetten. Beperkingen van het oor
logsbedrijf. in vredestijd op moreele gronden
vastgesteld, zijn nooit nagekomen.
Al deze gronden waren zeer goed en zijn
het nog, in onverminderde mate. Er is dan ook
nie* alleen een Pact van den Volkenbond ge
maakt, dat ten doel had den oorlog onmoge
lijk te maken, en een Briand-Kellogg Pact dat
hetzelfde beoogde, maar een nieuwe geest in
de geheele menschheid. Die kan wel tijdelijk
beschaamd en teleurgesteld worden door den
loop der gebeurtenissen, maar blijft niette
min leven. Men is den oorlog anders gaan be
schouwen: overal. Daar was September 1938
een treffend symptoom van. En dat staat niet
alleen. De geest van 1914, met de geestdrift
van 1914, keert evenmin ooit weer terug als
het enthousiasme waarmee de legers van
Alexander de Groote of Napoleon de Groote
ten strijde trokken.
Men kan zich maar niet altijd en in alles op
het verleden beroepen. Daarom kon ook Hitier
een aantal veroveringen, die grootendeels fou
ten van Versailles te niet deden, in dezen nieu
wen tijd voltrekken zonder bloedvergieteh,
maar voltrok zich een plotseling verzet toen
hij Tsjecho-Slowakije annexeerde, een volk
van niet-Duitschers aan zich onderwierp en
daarmee de grens bereikte waarop een nieuw
groot gewapend conflict begon te dreigen.
Want het gedemoraliseerde Tsjecho-Slowakije
had zich zonder strijd overgegeven maar noch
Polen, noch Zwitserland of andere zich be
dreigd gevoelende kleine staten bleken daartoe
geneigd te zijn als hun beurt mocht komen.
Waarbij Engeland zijn tradities overboord
wierp en met Frankrijk al hun grenzen ging
waarborgen. Buiten hen om. Achter deze nieu
we houding staat een nieuwe strooming in de
menschheid, een strooming die zich eveneens
in Duitschland en Italië doet gelden. Wie haar
niet ziet, of onbeduidend acht, begrijpt zijn
tijd niet. Het zijn de groote geestelijke stroo
mingen die over het lot der wereld beslissen.
Het is ook daarom dat de Duitschers 7.van
Hitier den vrede verwachten" en een gevolg
daarvan dat hij zijn eerstvolgend partijcon
gres „Partijdag des Vredes" heeft genoemd.
Men kan maar niet zooeens eeuwen terug
gaan in de historie. Eeuwen geleden zou Hitier
ook wel niet zonder strijd te voeren Oosten
rijk, het Sudetenland en Memel hebben kun
nen bezetten. En hij zou zeker geen Partijdag
des Vredes hebben aangekondigd. Stel u voor
dat Napoleon zooiets had gedaanna Jena
of Austerlitz! Het wereldgebeuren loopt heel
anders dan vroeger. Daarvan was ook het
'Regeling getroffen voor de surtaxe
d'entrepot.
De regeeringspersdienst meldt
Maandag werd op de Fransche ambassade te Brussel door gevol
machtigden van de Nederlandsche, Belgische en Fransche regeering
een overeenkomst geteekend tot regeling van verschillende vraag
stukken betreffende de Rijnvaart en meer in het bijzonder dat van
het Rijnverkeer van en naar Straatsburg, waarvoor het douane-
regime (surtaxe d'origine et d'entrepot) geleidelijk gelijk zal worden,
onverschillig of het verkeer van de Nederlandsche dan wel van de
Belgische havens gebruik maakt.
In een gelijk streven naar wederzijdsche versf ndhouding, dat
door de Fransche regeering slechts kon worden bevorderd, hebben
de Nederlandsche en Belgische regeeringen een havenbestand
gesloten op den grondslag van den status quo op het gebied van de
Rijnvaartpremie. Zij hebben wijders besloten tot instelling van een
gemengde Nederlandsch-Belgische commissie tot bestudeering van
de mogelijkheid om in gemeen overleg de haventarieven van Ant
werpen, Gent, Rotterdam en Amsterdam vast te stellen.
Bij het sluiten van deze overeenkomst hebben de drie regeeringen
zich laten leiden door hun wensch de gemeenschap inzake de Rijn
vaart op de basis van volledige gelijkheid van rechten te handhaven.
Saar-plebisciet een merkwaardig voorbeeld.
Nu is er, economisch gesproken, nog steeds
het verschil tusschen de „haves" en de „have
nots". Het had minder groot kunnen zijn als
er niet zoo enorm bewapend was, maar het is
er in zekere mate nog steeds. En daarom ge
loof ik dat Engelands „Vredesfront" niet zoo
heeten mag als het niet meer beoogt dan
waarborgen tegen Duitsche agressie, maar
dat men verder zal moeten gaan en middelen
beramen om tot nieuwe economische overeen
stemming met Duitschland en Italië te ko
men. Anders komt men er niet en bevestigt
slechts tegenstellingen die gevaren blijven in
houden. Een pauze, een gelegenheid tot rus
tige bezinning, zou de kans hierop kunnen
geven. Moge zij komen!
R. P.
De Italiaansche strijders in Spanje.
LONDEN, 4 April. (Havas). De „Times"
schrijft dat de Britsche regeering tot nu toe nog
geen stappen gedaan heeft bij de regeering van
Italië over het nemen van maatregelen nu de
burgeroorlog in Spanje ten einde is. Men weet
niet of de regeering van Spanje bij het publi-
ceeren van haar „laatste oorlogsbericht" de aan
dacht van haar Italiaanschen bondgenoot wilde
trekken. De Italiaansche regeering blijft even
wel gebonden door een dubbele belofte aan de
niet-inmengingscommissie en het Britsch-Ita-
liaansche verdrag.
BAGDAD, 4 April (Havas/A. N. P.).
Koning Ghazi I van Irak is om
streeks middernacht ten gevolge
van een auto-ongeval om het leven
gekomen.
Koning Ghazi is 27 jaar oud ge
worden.
(Voor verdere bijzonderheden zie men pag. 6.)
Emir Faisal tot koning uitgeroepen.
Nader verneemt Havas uit Bagdad,
dat de kroonprins van Irak, Emir Fai
sal, tot koning uitgeroepen is. Aange
zien de kroonprins pas vier jaar
oud is, is het regentschap toe
vertrouwd aan Emir Abdoel il Ah,
een neef en zwager van Ghazi 1. Deze
is in Irak zeer populair.
Hij is een zoon van den vroegeren koning
Ali van Hedjaz, een broer van koning Faisal.
Overeenkomstig de grondwet is het regent
schap geproclameerd door de leden van de
Kamer, welke evenwel ontbonden is en welke
alleen tot dit doel bijeen is gekomen. Het re
gentschap zal door de volgende Kamer be
vestigd worden.
Wat U op onzen
rr
zult kunnen zien....
...en waar U de plaatsbewijzen moet halen
W AT doet U in Uw vrijen tijd?
Verschillende antwoorden op deze
vraag zult U nu zelf kunnen zien op
Onzen Vrije-Tijd Avond. Woensdag
12 April in den Stadsschouwburg.
Vele dilettanten zullen U dien avond
toonen waartoe nuttig bestede vrije
tijd kan leiden. Kijkt U zelf maar:
W ij openen met Haarlem's
Strijkorkest, dat o.lv. Felix de
Nobel zal uitvoeren Serenata Not-
turna (KV no. 239) van W. A.
Mozart. Daarna volgt een geheel
ander nummer: Goochelen door
den heer J. C. Burgersdijk, voor
zitter der Haagsche Amateur
Goochelaars Club. Ali Buter danst
hierna een Boerendans en Annie
Hensen vervolgt het programma
met eenige liedjes bij de piano
Dan komt een bijzonder nummer:
Een Illusionistische séance aoor
een onbekenden vrijen tijd lief
hebber. We blijven dan even in
deze sfeer want Ali Buter zal een
„Danse Macabre" dansen. Om U
weer een kant van het Vrije Tijd
werk te laten zien spelen de Far
East Hawaiians" muziek van de
Stille Zuidzee. En daarna komt
Haarlem'* Marionettentheater"-
dat nu wel geen nadere introductie
meer van noode heeft. Na de pauze
besluiten we dan ons programma,
met een eenacter opgevoerd door
de Haarlemsche Tooneel Club.
Onder regie van Wim Paauio wordt
ten tooneele gebracht: „Sprookje"
een excentrieke geschiedenis in
één bedrijf door Kurt Götz in de
vertaling van Herman Voskuil.
Programmaleiding Karei Esseling.
Natuurlijk wilt U dezen bijzonderen
avond bijwonen. Om iedereen in de
gelegenheid te stellen van dit werk-
in-vr ij en-tijd kennis te nemen zijn
de prijzen zeer laag gehouden. Zaal,
Balcon en Loge kosten 50 ct Amphi
theater en Gaanderij 30 ct. Daarbij is
ook plaatsbespreking inbegrepen en
bovendien ontvangt U dan nog een
keurig geïllustreerd programmaboekje.
De kaartverkoop en de plaatsbespre
king geschiedt in de Tijdingzaal van
Haarlem's Dagblad en wel Donder
dagmiddag 6 April van 3 tot 5 uur.
Vrijdagmorgen 7 April van 10 tot 12
uur en Dinsdagmiddag 11 April van
3 tot 5 uur Wie het eerst komt heeft
dus de beste plaatsen. Daarom is het
van belang zich zoo spoedig moge
lijk van plaatsbewijzen te voorzien.
(De Duitsche vlieger Dieterle heeft
het absolute snelheidsrecord in de
lucht verbeterd en gebracht op
746 K.M.).
't Is ons in den loop der jaren,
Telkens weer opnieuw gemeld,
Dat de vaart van 't luchtig varen,
Weer belangrijk is versneld.
Als wij er opnieuw van lazen,
Intresseerde 't een moment,
Maar kon nauwelijks verbazen.
Daar tenslotte alles went.
Het is bij het snel verkeer en
Boven een bepaalde grens.
Niet meer te realiseeren.
Voor een niet luchtvaardig mensch.
En we zijn geneigd te zeggen:
Straks een ander, om er weer
Een nieuw schepje op te leggen,
Tot aan duizend of nog meer.
D' eerste honderd was een wonder
Zeer bewonderd indertijd,
Maar wij blijven koeler onder
Dit toch heel wat grootscher feit.
Als wij het al aandacht schenken.
Voor we naar iets anders gaan,
Is het hoogstens om te denken:
Moest het heusch nog harder gaan?
Schiet de menschheid niet ten leste,
Met die snelheidsdrijverij,
Menig doel, waarbij het beste.
Dat van zijn geluk, voorbij?
P. GASUS.
Het woord is aan.
Schiller:
Beeft voor den slaaf, ivan-
neer hij zijn keten verbreekt,
niet voor den vrijen mensch.
Weer candidaat
voor het Fransche
presidentschap.
In een brief aan den voorzitter van
den Senaat. Jeanneney, heeft pre
sident Lebrun medegedeeld, dat hij
besloten heeft zich weer candidaat
te stellen voor het presidentschap der
republiek. Men verwacht thans, dat
de meeste andere candidaten zich
zullen terugtrekken.
IK LAATS een Groentje in Haar
lem's Dagblad. Tienduizenden doen
het elk jaar. Beter bewijs dat het
goed is, is toch niet te leveren.
Chamberlain over den
nieuwen Britschen koers".
Chamberlain heeft Maandag in het Lagerhuis den nieuwen Britschen
koers toegelicht, welken hij een enorme afwijking van het tot nu toe
gevoerde beleid noemde.
Chamberlain legde er den nadruk op, dat Engeland geen omsinge
ling van Duitschland beoogt en verklaarde voorts
Waar wij ons in de eerste plaats mee bezighouden is het behoud
van onze onafhankelijkheid en daarmee bedoel ik niet alleen de
Engelsche onafhankelijkheid, maar die van alle staten, die wellicht
door agressie bedreigd worden, door de politiek zooals ik die heb
aangegeven.
Wij verwelkomen de medewerking van ieder land, wat ook zijn
binnenlandsch systeem mag zijn, niet voor agressie, maar voor den
tegenstand tegen agressie.
Uit de debatten bleek, dat de nieuwe politiek de goedkeuring der
oppositie had.
(Men zie voor het uitvoerige verslag pagina 5.)
De Fransche pers:
PARIJS, 4 April. (Havas). In zijn commen
taar op de Britsche politiek en de rede van
Chamberlain schrijft Bourgues in de „Petit Pa-
risien", dat Duitschland thans gewaarschuwd is,
dat het op alle wegen, waarop zijn buitensporige
ambities zouden kunnen leiden, Engeland zal
ontmoeten. In geval van een aanval zal Enge
land niet alleen Polen, doch ook de andere lan
den in dit gebied steunen. Aangezien Engeland
in het westen ook Frankrijk, België. Nederland
en Zwitserland zal helpen, zijn alle buurstaten
van Duitschland opgenomen in het verdedigings
systeem, dat Engeland heeft opgebouwd om een
eventueelen aanval van Duitschland te stuiten
„Le Populaire" schrijft, dat de verklaring van
Chamberlain in het Lagerhuis van grooter be
lang is dan de vorige. Hij heeft geen antwoord
op vragen, welke men hem zou kunnen stellen,
in het duister gelaten en hij heeft de verplich
tingen, welke Engeland op zich heeft genomen,
vergroot- Engeland heeft zich aan het hoofd ge
plaatst van een groote coalitie van alle landen,
welke den oorlog verafschuwen en die zich tegen
een aanvaller willen verdedigen.
Britsche pers ingenomen met
Chamberlain's verklaring.
LONDEN. 4 April. (Reuter). Over het alge
meen keurt de Britsche pers de buitenlandsche
politiek, zooals deze uiteen is gezet in de debat
ten in het Lagerhuis goed
Men is zeer tevreden, dat geen politiek van
omsingeling van Duitschland wordt gevoerd,
aangezien, zooals de „Daily Mail" schrijft, dit
zou leiden tot een zekeren oorlog.
Talrijke bladen verwelkomen ook de verkla
ring van den minister-president, dat geen „ideo
logische geschillen" ter zake doen in de betrek
kingen tot de Sovjet-Unie.
De „Times" merkt op, dat Engeland niet spoe
dig overgaat tot een verklaring als ten opzichte
van Polen is gegeven en de beteekenis hiervan
wordt nog vergroot door de eensgezindheid in
het Lagerhuis. Achter het parlement staat zon
der twijfel de onverdeelde wil van het land. Er
bestaat geen vrees of jalouzie dat het machtige
Duitschland alle kracht, waarover een kundig,
moedig, energiek en gedisciplineerd ras rechten^
beschikt, aanwendt, doch een antwoord zal
worden gegeven op iedere poging een militaire
heerschappij uit te oefenen over Europa. Dit
antwoord heeft het Britsche volk door de
eeuwen steeds gegeven.
Dc „Daily Telegraph'' schrijft, dat de wereld
duidelijk is getoond, dat het parlement en het
volk van Engeland eensgezind de regeering steu
nen in haar politiek van verzet tegen de agres
sie-methode. De eensgezindheid is zelfs grooter
dan in 1914.
Ook dc „News Chronicle" brengt hulde aan
den minister-president evenals de Daily Herald.
Beide bladen hopen, dat het systeem van we-
derkeerigen bijstand snel zal worden ontwik
keld.
HEDEN: 16 PAGINA'S
pag.
8
HAARLEM EN OMGEVING.
Jules Verne, zün persoon en zijn werk.
Onder den verpleegprijs der 3de klasse pa-
tienten der Haarlemsche ziekenhuizen Is
geen geneeskundige behandeling meer be
grepen.
Koopt Woensdag in Haarlem en Bloemen-
daal het Emma-blocmpje.
Een ongunstige invloed van den gespannen
internationalen toestand op de arbeids
markt te Haarlem?
BINNENLAND.
Er is een havenbestand tusschen de Belgische
en Nederlandsche havens tot stand ge
komen.
BUITENLAND.
Chamberlain heeft gisteren in het Lagerhuis
gezegd, dat Engeland voor alle bedreigde
staten wil opkomen en dat de „nieuwe"
koers geen omsingeling van Duitschland
beteekent.
Hoe de stemmencijfers waren bij de verkie
zingen in België.
Koning Ghazi van Irak is bij een auto-on-
gcluk om het leven gekomen.
SPORT.
Schaakrubriek g
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Veroveraars. l
O. R.: Turkije onder Ataturk en InöniL 6
Jhr. dr. J. C. Mollerus: Naar de binnenlanden
van Aruba. g
Tweede rondwandeling op „De Hofstadbloem" 9
J. B. Schuil over „Onze stad". 15
J. H. de Bois: Tentoonstelling van werken
der leden van Kunst zij ons Doel. 15
Dc Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op h
