Haarlems Dagblad
De verkiezingen
te Haarlem
MOTORRIJWIELEN
Na den brand
LENTE-SHOW
1939
De Uitslag der
Statenverkiezingen
op de „Paris"
Nog onzekerheid
omtrentdeoorzaak
Geen tegenvoorstellen
Meer visch.
.Elswout'
J.J. VAN KOOTEN
Het Belangrijkste
56e Jaargang No. I7Ï27
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directies P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag: 20 April 1939
Abonnementen per «reek f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
poet f3.55. losee nummers 6 cent per ex.
Advertentiën 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes de rubriek.
Wie geen cijferaar van nature is en geen sta-
tistischen knobbel bezit zal wel lichtelijk dui
zelen bij het aanschouwen van den overvloed
van totalen, percentages en vergelijkingen die
hem vandaag in de courant wordt opgedischt.
Er is ditmaal inderdaad een bijzondere moei
lijkheid bij het bekijken der uitslagen. De ge
bruikelijke vergelijking met twee vorige ver
kiezingen, niet alleen met de vorige Statenver
kiezing (1935) maar ook met de tusschenlig-
gende Kamerverkiezing (1937) wordt immers
beïnvloed door het feit, dat die twee vorige
verkiezingen onderling nogal belangrijke ver
schillen toonden. Belangrijk.nu ja, vol
gens de sinds de invoering van Evenredige
Vertegenwoordiging in ons land ontstane be
grippen omtrent „groote verschuivingen". Ze
zijn luttel als men ze vergelijkt met de „land
slides'", die de kiezer onder het oude districten
stelsel teweeg kon brengen. Maar dat is lang
geleden.
Het verschil dat na de Statenverkiezing van
'35 bij de Kamerverkiezing van '37 tot uiting
kwam betrof voornamelijk de A. R. Partij, die
op de vleugelen van een persoonlijken Colijn-
storm een heel ongewoon verschijnsel on
der E. V., die immers de partijen vooropstelt
zeer sterk steeg. Verder de Liberale en
C. H. Partijen, die daar in het bijzonder na
deel van ondervonden en tenslotte de N. S. B.,
wier stemmen-percentage van 1935 (7,9) bijna
werd gehalveerd.
Wat is er nu gebeurd? De A. R. hebben hun
stemmenwinst van 1937 weer ingeboet, de Li
beralen en Christelijk Historischen hebben
aanzienlijke winst gemaakt vergeleken bij dat
jaar. Zij haalden hun verliezen geheel in en
wonnen zelfs wat extra, zoodat zij boven hun
Staten-resultaten van 1935 kwamen. Groot
was die extra-winst niet maar toch voldoende
om het totale zetels-aantal der Liberalen in de
Staten der elf provinciën te verhoogen van 33
tot 35 en dat van de Christelijk-Historische
Unie van 61 tot 63. De A. R. stegen overigens
nog van 75 zetels tot 82. Hoe dat kan? Er zijn
verdere verklaringen.
Wat de N. S. B: betreft, die kwam met haar
stemmentotaal nog wat lager uit dan in 1937,
ofschoon het verschil niet heel groot is, maar
verloor door den grooten achteruitgang ver
geleken bij 193'5 meer dan de helft van haar
zetels in de Staten. Zij zakte van 44 tot 21
zetels in de elf provinciale bestuurscolleges.
Die drieëntwintig „vrijgekomen" zetels, als ik
ze nu voor de statistiek maar zoo aanduiden
mag, moesten natuurlijk aan andere partijen
tendeel' vallen en zoo ziet men nu vrij wat ver
anderingen in de sterkte-verhouding. De R.K.
Staatspartij, tevens gunstig beinvloed door de
opheffing van de Katholieke Democratische
Partij, heeft haar hechte organisatie weer
sterk doen gelden en een belangrijke zetel
winst behaald. Van 175 zetels is zij tot 186 ge
stegen, een winst dus van elf zetels.
Evenveel zetelwinst is gemaakt door den
Vrijzinnig-Democratischen Bond, die van 28
tot 39 zetels is geklommen, waarbij opgemerkt
dient te worden dat in dit geval een stijging
zich in 1937 en nu weer in 1939 is blijven
voortzetten en dat de winst van elf zetels op
een zooveel lager totaal natuurlijk een veel
liooger winstpercentage beduidt dan dat van
de R.K.
De S.D.A.P., die haar stemmen-macht in
het algemeen gesproken heeft gehandhaafd,
heeft vergeleken bij de Statenverkiezing van
1935 twee zetels moeten inboeten, evenwel op
een zeer hoog totaal. Zij is van 126 tot 124
zetels verminderd.
De Communisten hebben een vrij belang
rijk nieuw stemmenverlies geleden (vergele
ken bij 1937) maar hun aantal Statenzetels
is onveranderd gebleven. Dit bedraagt even
wel in de elf provinciën gezamenlijk slechts
twaalf. Van de andere kleine partijen is de
Chr. Dem. Unie van io tot 12 zetels versterkt,
de St. Ger. Partij van 13 tot 10 gedaald en
de groep „overige" van 13 tot 6 verminderd.
In de laatste jaren blijft een vrij gestadige
daling van het aantal der kleine partijtjes
dat successen weet te behalen waarneembaar
Men zal dit algemeen als een teeken van min
der versnippering van krachten beschouwen.
De vergelijking van deze verkiezing zoowel
met die van 1937 als met die van 1935, maar
vooral met die van eerstgenoemd jaar, kan
niet anders dan tot de slotsom leiden dat de
winst gemaakt is door de „middenpartijen"
en dat het verloop voor de extreme richtin
gen dus niet gunstig is geweest.
Natuurlijk geven de resultaten in de afzon
derlijke kieskringen en gemeenten in vele
gevallen min-of-meer afwijkende winsten en
verliezen te zien. Die laatste zijn bijzonder
belangwekkend voor ieder, die zich wil verdie
pen in de te verwachten resultaten van de
binnenkort te houden gemeenteraadsverkie
zingen. In dit nummer vindt de lezer daar
voor een overvloed van gegevens.
R. P.
ONEERLIJKE DIENSTBODE.
De Haarlemsche politie heeft Woensdag een
24-jarige dienstbode aangehouden, verdacht van
diefstal van geld. Bij het verhoor bekende zij het
volgende in verschillende betrekkingen te
hebben gestolen: spaarpotten met f32 en f10;
portemonnaies met resp. f 18, f4,75 en f8. Eén
van de laatste ontstal zij aan een haar onbe
kende vrouw in een vereenigingsgebouw te
Leiden. Vroeger heeft dit weinig belovende
meisje ook al geld van haar vader gestolen. Zij
is in verzekerde bewaring gesteld en zal aan de
Justitie worden voorgeleid.
Het resultaat in verband met
de a.s. Raadsverkiezingen
De Provinciale Statenverkiezing te Haarlem
had Woensdag het volgende resultaat:
Prov. Prov. Tweede
Staten Staten Kamer
1939 1935 1937
Aantal kiezers
Uitgebrachte stemmen
Geldige stemmen
De stemmen waren
S. D. A. P.
R.K. Staatspartij
Lib. Staatspartij
Nat. Soc. Bew.
Communisten
Anti Revolution.
Chr. Hist. Unie
Vrijz. Dem. Bond
R. S. A. P.
Troelstra Beweging
Chr. Dem. Unie
O. Midd. en Zaken P.
Kath. Dem. Partij
St. Ger. Partij
79.572 (71
74.844 (6T
71.653 (62.
als volgt v
21.027 (18.
19.518
4.780
3.453
3.472
5.567
4.128
6.886
739
120
1.657
.871) (78.182
.631) (72.429
.610) (69.752
erdeeld:
.010) (21.632
403) (17.937
.669) 2.024
.990) 3."
i.302) 2.
972) 9.524
.471) 2.736
808) 5.665
259) 609
.092) 1.'
82)
.225)
327)
Hieronder geven wij een berekening van de
behaalde stemmen-percentages.
Prov.
Prov.
Tweede
Staten
Staten
Kamer
1939
1935
1937
S. D. A. P.
29.3
28.7
31.1
R.K. Staatspartij
27.4
24.6
2.57
Lib. Staatspartij
6.7
4.2
2.9
Nat. Soc Bew.
4.8
9.5
5.2
Communisten
4.8
5.2
4.3
Anti-Rev.
7.8
7.9
13.7
Christ. Hist. Unie
5.8
5.5
3.9
Vrijz. Dem Bond
9.6
7.6
8.1
R.S.A.P.
1.-
2.-
0.9
Troelstra Bew.
0.2
Christ. Dem. Unie
2.3
1.7
2.1
St. Geref. Partij
0.3
0.5
0.3
Kath. Dem. Parti.
1.9
1.2
Het resultaat van deze Provinciale Staten
verkiezing is natuurlijk ook van veel beteeke-
nis voor de a.s. gemeenteraadsverkiezingen.
Natuurlijk is het niet mogelijk een volledige
vergelijking te maken omdat bij de raadsver
kiezingen geen candidaten door de N.S.B. wor
den gesteld, terwijl wel een lijst wordt ingediend
door een groep kiezers die .nu den heer Van dei-
Storm hebben afgevaardigd, en ook nog andere
lijsten mogelijk zijn.
Onze vergelijking moet zich dus bepalen tot
de politieke partijen, die aan de Statenverkie
zing hebben deelgenomen.
Als de partijen bü de a.s. raadsverkiezing het
zelfde stemmenpercentage behalen als nu bij
de Prov. Statenverkiezing 1939 zouden zij beslag
leggen op het volgende aantal zetels: voor den
Haarlemschen Raad:
aantal zetels thans
S.D.A.P. 12 a 13 14
R.-K. Staatspartij 11 a 12 11
Liberale Staatsp. 3 2
Communisten 2 2
Anti-Rev. 3 2
Christ. Hist Unie 2 a 3 3
Vrijz. Dem. Bond 4 2
Christ. Dem. Unie 1 1
K.D.P. nu niet deelgenomen 1
Omdat het moeilijk is een veronderstelling te
maken op wie de kiezers zullen stemmen, die
nu bij de Prov. Staten gestemd hebben op par
tijen die niet aan de raadsverkiezing deelnemen,
hebben wij die stemmencijfers van het totaal
uitgebrachte stemmen afgetrokken. Wij komen
dan tot een totaal aantal van 67.119 geldige
stemmen, wat dus een kiesdeeler zou beteeke-
nen van 1726.
Natuurlijk wijzen wij er op dat er steeds ver
schil is in het resultaat van de verkiezingen
voor de Prov. Staten en den Gemeenteraad.
Dit blijkt wel als wij de stemmen vergelijken
die de groote partijen te Haarlem behaald heb
ben bij de Prov. Statenverkiezing en bij de
Tot degenen, die naar Berlijn zijn gekomen
ter gelegenheid van Hitler's vijftigsten ver
jaardag. behoort ook de Spaanschc generaal
Moscardo, de verdediger van het Alcazar
(rechts).
Raadsverkiezingen die beide in 1935 gehouden
zjjn.
Prov. Staten Raad
1935 1935
S.D.A.P. 18010 18864
R.-K. Staatspartij 15403 15719
Lib. Staatspartij 2669 2601
Communisten 3302 3787
Anti-Rev. 4972 3665
Christ. Hist. Unie 3471 4824
Vrijz. Dem. Bond 4808 3706
C.D.U. 1092 1651
Politie veronderstelt kwaadwilligheid
Havas verneemt uit Havre, dat bij controle
gebleken is, dat geen der opvarenden van de
„Paris" verdwenen is.
Twee feiten staan vast, n.l. dat de brand is uit
gebroken in de bakkerij en dat het eerste alarm
te 22.25 uur is gegeven.
Het onderzoek naar de oorzaak van den brand
is niet gemakkelijk. Men weet niet of deze ge
legen is in kortsluiting of kwaadwilligheid. De
deskundigen van het ministerie van koopvaardij,
die afgaan op de getuigenissen van de matrozen
en bakkers aarzelen tusschen deze beide ver
onderstellingen. De prefect van het departement
Seine Inférieure veronderstelt kwaadwilligheid.
Er is twee en een half uur verloopen tusschen
het tijdstip, waarop de bakkers de bakkerij heb
ben verlaten en waarop de wachtdienst den
brand ontdekte, zoodat het mogelijk is, dat
iemand de bakkerij binnen is geslopen en een
helsche machine heeft geplaatst.
De directeur van de Süreté Nationale heeft
verklaard, dat de buitengewone veiligheidsmaat
regelen aan boord van de „Paris" niet waren ge
nomen op grond van feiten, welke een aanslag
deden vermoeden, doch overeenkomstig de
maatregelen welke in iedere haven worden ge
nomen in tijden van diplomatieke spanningen.
De bakkers van de „Paris" hebben tijdens een
ondervraging toegegeven dat zij bij het verlaten
van de bakkerij een met kolen gestookte oven
hebben laten branden. Men is echter van mee
ning dat deze nalatigheid alleen den brand niet
kan verklaren.
Het wrak van de „Paris" ligt voor de Johan-
neskade op de bakboordzijde, de stuurboord-
schroef steekt boven water uit.
Van welingelichte zijde wordt vernomen, dat
de sieraden ter waarde van 75 millioen francs
en het goud, dat zich aan boord bevond, zijn ge
red, evenals tien Amerikaansche vliegtuigen,
welke nog aan boord waren.
Gisterochtend te vijf uur was men den brand
meester tusschen 9.20 uur en half tien, bij eb, ge
raakte het schip door het bluschwaier, dat naar
binnen was gepompt, uit het evenwicht en kap
seisde.
De ligging van het wrak belet de „Normandie'
niet het droogdok te verlaten doch men zal ver
plicht zijn de masten van de „Paris" af te zagen
en andere deelen te demonteeren.
De politie heeft ontkend dat een helsche
machine ontdekt zou zijn aan boord van de
„Normandie".
Ontploffing; bij bet aanmaken van
een kachel.
Concierge aan brandwonden overleden.
ASSEN, 20 April. Gisteren is bij het aan
maken van een kachel in het gebouw van
den Raad van Arbeid te Assen een kleine
explosie ontstaan, waardoor de concierge, de
heer Kok, brandwonden opliep. Het slachtof
fer werd naar het Wilhelmina-ziekenhuis
overgebracht, waar hij vannacht is overleden.
Er werd geen materieele schade aangericht.
op Roosevelt's boodschap
Mededeeling van de
Giornale d'Italia
In het Giornale d'Italia verklaart
Gayda dat niet verwacht moet worden,
dat Rome en Berlijn met tegenvoorstel
len op de boodschap van Roosevelt zul
len antwoorden.
Tegenvoorstellen, zoo zegt hij, wor
den gedaan tusschen partijen, die op voet
van gelijkheid en wederzijdsch ver
trouwen staan.
Gayda ontkent, dat Italië op instruc
ties uit Berljjn zou hebben gewacht
voor het antwoord, dat door middel van
de pers op de boodschap moest worden
gegeven.
hij komt tot de conclusie dat Roose
velt „de zaken in Europa laat, zooals zij
waren."
(In de laatste vijf jaar is de con
sumptie van versche visch met
37% toegenomen).
Statistiek is zout des levens,
Dat men voor geen geld weer mist.
Met statistische gegevens,
Is er weer wat uitgevischt.
Er wordt veel meer visch gegeten,
Dan een jaar of vijf gelêe,
Dat mag een succesje heeten
Voor het malsch banket der zee.
Met den vreemde vergeleken
Zijn wij nog wel laag in tal.
Maar de visch, dat 's nu gebleken,
Maakt weer school aan onzen wal.
Er is veel verschil in smaken,
Maar hoe waar dat dan ook is,
Dat hoeft geen bezwaar te maken.
Er is ook verschil in visch.
Er worde veel meer visch gegeten,
Dat stemt tot verheugenis.
Voor ons allen, nu wij 't weten.
Uitgezonderdvoor de visch.
De verkiezingsuitslag te Haarlem.
Wij hebben Woensdagavond de uitslag van de
Haarlemsche verkiezingen opgemaakt naar aan
leiding van de gegevens die ons verstrekt wer
den op de verschillende stembureaux. Het blijkt
evenwel dat onze totalen niet geheel kloppen. Op
eenige stembureaux was het noodig dat de
stemmen werden overgeteld. Om 12 uur was de
officieele uitslag klaar, terwijl wij reeds om 9.25
een voorloopige uitslag konden geven.
De officieele uitslag is nu alsvolgt vast
gesteld:
Aantal kiezers 79.572
Uitgebrachte stemmen 74.689
Geldige stemmen 71.498
21.018 S. D. A. P.
19.518 R. K.
4.749 Liberale St.
3.468 N. S. B.
3.460 Communisten
5.549 Anti-Rev.
4.108 Chr. Hist.
6.901 Vrijz. Dem.
736 R. S. A. P.
118 Troelstra Bew.
1.671 Chr. Dem. Unie
202 Staatk. Gei. Partij
Franco zinspeelt op een
Spaanscli Imperium.
Van het balkon van het stadhuis te Cadiz
heeft Franco gisteren een rede gehouden,
waarin hij zeide: „Wanneer thans in Spanje
het denkbeeld van een Imperium herleeft,
gaan mijn gedachten uit naar die dapperen,
die de eer van Spanje verdedigden en naar
die 'Spaansche moeders, die haar zonen zon
den voor de eenheid en grootheid van het va
derland, zooals de moeders van thans het bloed
harer zonen hebben gegeven voor het heil van
Spanje.
Het is noodig verlangen naar een Imperium
te hebben, want met deze jeugd, deze zeelieden,
die de broederlijke eenheid van Spanje smeden,
zullen de toppen van onze glorie zich nog ver
der verheffen en zal de kracht van Spanje nog
grooter worden."
De Duitsche Allgemeine Zeitung maakt
melding van een rede, die Franco gehouden
heeft aan een diner, dat Queipo de Llano te
zijner eere te Sevilla gaf.
Franco zeide hierbij o.a. dat Spanje zijn
grootheid van weleer zal hervinden.
„Toen ik Maandag uw soldaten voorbij zag
trekken, begreep ik de onrechtvaardigheid van
de afgeloopen eeuw. Sedert meer dan honderd
jaren is deze triomf de eerste, die door een
heid is behaald."
een natuurreservaat?
,.De kans is er".
Eenige jaren geleden deelden wij reeds mede.
dat in kringen van natuurbeschermers aandacht
gewijd werd aan de wenschelijkheid het mooie
buiten „Elswout" te Overveen te bestemmen als
natuurreservaat.
Zoolang de heer J. E. van der Vliet in leven
was, mocht evenwel niets aan de tegenwoordige
bestemming van „Elswout" veranderen.
Wij hebben geïnformeerd welke gevolgen het
overlijden van den heer Van der Vliet voor de
bestemming van „Elswout" kan hebben. Ons
werd verklaard, dat daarvan geen onmiddellijke
gevolgen verwacht moeten worden. „Elswout"
en andere bezittingen zijn in beheer bij de
„Erven van der Vliet' Het is thans mogelijk, dat
het in de naaste toekomst gemakkelijker zal zijn
beschikkingen te nemen over deze eigendommen.
Wij vroegen iemand die volkomen
ingewijd is in de aangelegenheden van
de natuurbescherming: Hoe staat het
met de kansen dat „Elswout" een na-
tuur-reservaat wordt?
Zijn antwoord was: Die quaestie is
nog hangende. Ik kan er alleen van
zeggen, dat de kans er is.
Verder herinner ik er aan, dat het de bedoe
ling is een commissie te benoemen voor het ont
werpen van een streekplan voor Kennemerland
ten Zuiden van het Noordzeekanaal. Als die
commissie aan het werk zal gaan, zal door haar
natuurlijk ook veel aandacht gewijd moeten
worden aan de bestemming van „Elswout" en
andere groote bezittingen van de „Erven van
der Vliet".
Het woord is aan
Shakespeare:
Wij toeten wat wij zijn,
maar wij toeten niet wat wij
kunnen zijn.
Geen verrassingen uit Dantzig
verwacht.
Wel zijn arrestaties onder de vroegere
oppositie verricht.
DANTZIG, 20 April. (Havas) Een
der correspondenten van Havas te
Dantzig bericht, dat niettegenstaan
de de geruchten, welke zoowel hier als
in het buitenland de ronde hebben ge
daan over een wijziging te Dantzig en
niettegenstaande de talrijke betoo
gingen. welke zijn georganiseerd, men
den indruk heeft, dat niets buitenge
woons zal geschieden.
Wel zijn 31 leden van de vroegere oppositie
gearresteerd, voornamelijk socialisten. Zij wor
den beschuldigd een complot te hebben ge
smeed, doch niemand hecht hier geloof aan.
Veeleer is men van oordeel dat hier sprake is
van een maatregel van de plaatselijke politie
om alle anti-nationaal-socialistische betoo
gingen te voorkomen.
Verder zijn detachementen S. S. uit Oost-
Pruisen aangekomen teneinde den ordedienst
te versterken, zooals steeds het geval is bij een
groote nationaal socialistische betooging in de
vrije stad.
Op alle openbare gebouwen is de vlag van
Dantzig naast het hakenkruis geheschen en
ook is bij zeer veel particuliere huizen de ha-
kenkruisvlag uitgestoken. Ook hebben velen
hun huis versierd met portretten van Hitier,
waarop in gouden of zilveren cijfefrs het getal
50 is aangebracht.
Alle winkels en werkplaatsen zijn gesloten.
Grafkelders geschikt voor
bomvrije schuilplaatsen.
ALEXANDRIë. 20 April (Reuter). De
plaatselijke luchtbeschermingsorganisatie
heeft aanbevolen oude Grieksch-Romeinsche
grafkelders als bomvrije schuilplaatsen te ge
bruiken. De organisatie is van oordeel, dat
deze oude graven, waarvan enkele nog slechts
kortgeleden zijn blootgelegd, met geringe
kosten in ideale schuilkelders kunnen worden
herschapen.
VERRASSEND INTERESSANT
BEZOEKT ONZE ZAAK!
GROOTE HOUTSTRAAT 140
TELEFOON 12349 12000
(Adv. ingez. Med.)
IIHUEN Ifi PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING
pag.
De Provinciale Statenverkiezingen 1939 en
de a.s. Raadsverkiezingen te Haarlem. 2
BINNENLAND.
Waar het hart van den verkiezingsdienst
klopte. 3
De gevolgen van de Statenverkiezing op
de samenstelling der Eerste Kamer. 3
Wanneer Woensdag voor de Tweede Ka
mer zou zijn gestemd. 3
De uitslagen van de Prov. Staten verkie
zing 7, 8 en 9
BUITENLAND.
Lord Halifax heeft in het Hoogerhuis me
degedeeld dat de Britsche gezant spoe
dig naar Berlijn zal terugkeeren. 5
De Hongaarsche troepen trekken van de
Roemecnsche grenzen terug. 5
SPORT.
Sport in 't Kort. 6
Sportgesprek van de week over het werk
van den Haarlemschen Cricketbond. 6
ARTIKELEN, ent
R. P.: De uitslag der Statenverkiezingen. 1
Henry A. Th. Lesturgeon: Het 400 jarig
bestaan van burgerlijken stand en no
tariaat. 5
J. B. Schuil over „Illusies". 9
H. D. Vertelling: Een einde van Curtis. 9
G. J. Kalt: Symphonic-ensemble „Orpheus" 9
Voor de Vrouw. n
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen on 43
