mts*
Zwitsersclie arbeid
Tl
Zwitsersche eendracht
Nationale tentoonstelling
te Zürich
H
Bij den terugkeer
in Duitschland.
van het Condor-legioen
V R IJ r> A' "G 9 JUNI 1939
H'A'AREEM'S DAGECAD
S
en
Prachtige afdeeling
„Land en Volk"
(Van onzen correspondent.)
ET geheele Zwitsersche volk verheugt
zich over de totstandkoming van de
Vierde Zwitsersche Nationale Ten
toonstelling Zürich 1939. die landgenooten
en buitenlanders een beeld wil geven van het
leven en het werken van den Zwitser van
heden. Ruim drie jaren heeft men aan de
voorbereiding daarvan gewerkt: 25 milllioen
Zwitsersche franken (ruim 10 millioen Ne-
derlandsche guldens) zijn voor den bouw er
van uitgegeven; thans is de tentoonstelling
geopend en het Zwitsersche volk is met recht
trotsch op dezen volbrachten arbeid.. Trotsch
ook op hetgeen zij Zwitsers en vreemdelingen
te zien geeft als alles wat in Zwitserland
wordt voortgebracht en over den geest van
vrijheid en menschelijkheid, die het heden-
daagsche Zwitsersche volk bezielt.
De tentoonstelling zal er toe bijdragen de
liefde van de Zwitsers voor hun gemeen
schappelijk vaderland te versterken en hen
nog dieper ervan te overtuigen dat hun land
waardig is met alle kracht verdedigd te wor
den. De tentoonstelling zal tevens menig bui
tenlander de oogen openen voor hetgeen Zwit
serland op economisch, sociaal, en geestelijk
terrein vermag en voor den gemeenschappe-
lijken band, die tusschen alle Zwitsers, zoo
onderscheiden van taal en uiterlijk, bestaat en
die aan Zwitserland een geheel zelfstandig
van andere volken onderscheiden volksbe
staan geeft.
Dit was van het begin af aan de bedoeling
der Zwitsersche regeering, toen deze met de
stad Zürich tot overeenstemming kwam over
het organiseeren dezer tentoonstelling. Reeds
bij een eersten rondgang door de uitgestrekte
tentoonstelling krijgt men den stelligen in
druk, dat zij aan dit doel beantwoorden zal.
Het heeft moed gekost, om in deze jaren van
steeds toenemende internationale spanning
toch met den opbouw van dit werk des vredes
voort te gaan. De Zwitsersche regeering wilde
echter haar vertrouwen toonen in het ver
antwoordelijkheidsbesef der groote mogend
heden en door de voortzetting van het werk
van opbouw te kennen geven, dat zij niet
kan gelooven, dat werkelijk efjn regeering de
verantwoordelijkheid voor het ontsteken van
een Europeeschen brand zou durven op zich
nemen.Ondanks de tragische herinnering dus
aan 1914. toen de Derde Zwitsersche Natio
nale Tentoonstelling te Bern door het uitbre
ken van den wereldoorlog tot een ontijdig
einde werd gebracht, heeft de tentoonstel
lingscommissie met den minister voor eco
nomische aangelegenheden Obrecht aan het
hoofd de voorbereidende werkzaamheden
voortgezet en er voor zorg gedragen, dat zij op
den vastgestelden datum, op 6 Mei 1939, kon
worden geopend.
RUIM drie honderdduizend bezoekers zijn
in de eerste week op de idyllisch gelegen
tentoonstellingsterreinen aan de beide oevers
van het lichtblauwe meer van Züi*ich ge
weest. Alle kantons, alle politieke richtingen,
alle sociale klassen, alle leeftijden ook heb
ben eendrachtig aan het totstandbrengen
dezer waarlijk nationale tentoonstelling deel
genomen en verheugen zich thans over deze
indrukwekkende uiting der nationale eenheid.
Er is heel veel te zien, Op den linkeroever
van het meer van Zürich vindt men de
groote tentoonstellingshallen, waar men zien
kan. wat Zwitserland op industrieel gebied
vermag. Hier zijn de gebouwen der electrici-
teit, der grafische industrie, der uurwerknij
verheid der textiel-industrie, der chemie, der
levensmiddelen voortbrenging, enz. In ieder
dezer gebouwen ziet men niet slechts de re
sultaten van den arbeid, doch ook is het ge
heele voortbrengingsproces zelf aanschouwe
lijk voorgesteld. Aan dezen zelfden oever heeft
ook het "verkeerswezen zijn paleizen en wordt
een levendig beeld gegeven van de onderwijs
instellingen van Zwitserland. Ook de kunst is
hier niet vergeten.
Aan den rechteroever vindt men de groote
beteek'enis van landbouw en veeteelt voor het
Zwitsersche volk uiteengezet.
Ook de jacht en visscherij vinden hier haar
plaats. Opvallend is in al deze groote zalen
de sprekende, kleurige wijze waarop men ge
tracht heeft de aandacht der bezoekers te
trekken, hun belangstelling te wekken.
Belangwekkend is in al deze gebouwen, die
een beeld geven van den Zwitserschen arbeid,
dat er geen enkel paviljoen van één bijzonde
ren industrieel aanwezig is. Individueele
reclame is geheel op den achtergrond ge
drongen. Alle inzendingen zijn ondergeschikt
gemaakt aan het gemeenschappelijk doel een
getrouw beeld van den Zwitserschen arbeid te
geven. De fabrikanten hebben een groot offer
aan het algemeen belang gebracht, doordat
zij zich geheel aan de aanwijzingen der or
ganisatoren gehouden hebben en de kosten
van een uitgebreide inzending ter tentoon
stelling gedragen hebben, zonder te kunnen
verwachten daaruit de gewone propagandis
tische voordeelen voor hun eigen waren te
kunnen trekken.
Over één bijzonder interessante afdeeling
ma<r ik een afzonderlijke bespreking niet
achterwege laten: de afdeeling ..Land en Volk"
die op den linkeroever gelegen is en op even
©rigineele wijze is ingericht als zij een ori-
gineelen inhoud heeft. Deze afdeeling doet
ons toch niet zien het product van den ar
beid der Zwitsers, doch den Zwitser zelf: de
verschillen van taal en ras, die tusschen de
bewoners van het land bestaan, hun gemeen
schappelijke eigenschappen, de groote figuren
uit het verleden die den Zwitserschen geest
beïnvloed hebben, de tegenwoordige democra
tische staatsinrichting, de instellingen van so
ciaal nut, enz. enz. En dit alles ziet men in
kleine paviljoens, die aangebracht zijn op een
„hoogen weg", die over een lengte van 800
meter ons een paar meter beven den beganen
grond midden door de geheele tentoonstelling
voert.
Geen bezoeker der tentoonstelling verzuime.
om door een wandeling over den hoogen
weg" zijn kennis van ..Land en Volk" op pret
tige wijze te verrijken!
EDERE tentoonstelling moet uit den aard
-*• der zaak naast veel leerrijks ook veel ge
legenheid tot vermaak en ontspanning
bieden. Ook hieromtrent zal geen bezoeker
der Zürichsche tentoonstelling zich te bekla
gen hebben. Want behalve de gewone ver
makelijkheden, die men op iedere groote ker
mis en tentoonstelling kan vinden, hebben
wij hier een prachtige Feesthal" voor 5000
personen, waar iederen Donderdag het groote
..Festspiel" wordt gespeeld en op menigen an
deren avond bijzondere kantonale feestelijk
heden te zien zullen zijn; voorts een tentoon
stellingstheater, waar men eens trachten kan
Zwitschers dialect te verstaaneen mo
de-theater met de aardigste Zwitser
sche „mannequins" en een afwisse
lend programma, een cabaret en even buiten
de tentoonstelling de groote nieuwe concert
zaal voor meer degelijke muziekuitvoeringen.
Een andere aantrekkelijkheid der tentoon
stelling is het ..Dörfli", de nabootsing van een
klein Oost-Zwitsersch bergdorpje met na
tuurlijk ook een boerenherberg, die steeds
overvol is. Wie daar geen plaats vindt, trooste
zich: er zijn nog 25 andere cafés en restau
rants (waaronder ook verschillende alcohol
vrije). die tezamen 15.000 zitplaatsen hebben.
Verschillende dezer zijn in den stijl van een
bepaald kanton opgetrokken en bieden dan
ook vooral de kantonale specialiteiten op het
gebied van spijs en drank.
Vooral echter mogen op het stuk van verma
kelijkheden de bijzondere verkeersmiddelen
niet vergeten worden: evenals in Brussel en
Parijs hebben wij hier weer de aardige elec-
trische treintjes voor een rondrit over het
tentoonstellingsterrein. Bovendien biedt Zürich
gelegenheid tot een boottochtje in een smal
kanaal van slechts V/z meter breedte, in klei
ne bootjes voor niet meer dan 6 personen. Van
het tentoonstellingsdeel op den éénen oever
brengen tentoonstellingsbooten ons voor 12
centen naar den anderen oever. Men kan
echter ook met de zweefbaan gaan, 75 meter
boven het meer, een tochtje van 800 meter
lengte van den éénen hobgen uitkijktoren
naar den anderen! Reeds op den eersten dag
hebben 11.000 personen deze wijze van over
tocht verkozen. De zweefbaan zal zeker even
als het kanaalbootje een der groote succes
sen dezer tentoonstelling worden.
B. DE JONG VAN BEEK EN DONK.
PROGRAMMA VAN DE HAARLEMSCHE
RADIO CENTRALE OP ZATERDAG
10 JUNI 1939.
Progr. I. Jaarsveld en Hilversum I.
Progr. II. Hilversum II.
Progr. III. Keulen 8.00; Parijs Radio 10.20:
Radio P. T. T. Nord of diversen 10.50; Parijs
Radio 11.20; Radio P. T. T. Nord 11.50; Ned.
Brussel 12.20; Fransch Brussel 12.50; Ned. Brus
sel 1.20; Keulen 2.20; Ned. Brussel pl.m. 3.50;
Fransch Brussel 4.30; London Regional 6.20:
Fransch Brussel 6.35; Ned. Brussel 7.20; Keulen
7.50; Ned. Brussel pl.m. 8.30; Keulen 8.50; Ned.
Brussel pl.m. 9.40; Keulen pl.m. 10.55.
Progr. IV. Ned. Brussel 8.00; Parijs Radio
9.20; Parijs P. T. T. Nord 9.30; Diversen 9.50;
London Regional 10.35; Droitwich pl.m. 11.30;
London Regional 1.20; Droitwich 1.50; London
Regional 2.50; Droitwich 3.50; Parijs Radio 5.50;
Radio P. T. T. Nord 6.05; Droitwich 6.20; London
Regional 6.50; Fransch Brussel pl.m. 7.40; Lon
don Regional 7.50; Droitwich 8.20.
Progr. 5. 8.007.00 Diversen. 7.008.00 Eigen
gramofoonplatenconcert. Verzoekprogramma.
8.0012.00 Diversen.
Sedert onheugelijke tijden worden pijn
lijke en moeilijke voeten behandeld met
heete zoutwaterbaden. De Kon. Ned.
Zoutindustrie heeft nu een zout in den
handel gebracht, dat een nog betere
uitwerking heeft, dan gewoon zout; het
koolzuurhoudende, naar dennen geurende
BADZO. BADZO-voetbaden zijn een
weldaad voor: vermoeide voeten - ge
zwollen voeten - transpireerende voe
ten - wintervoeten - eeltvorming en
likdoorns.
De huid krijgt nieuw leven, wordt soepel
en sterk. Badzo-voecbaden openen de
poriën en verbeteren de bloedcirculatie.
Eén pak Badzo van 1 K.G. (a 20 cent) is
voldoende voor 3 a 4 voetbaden. Verkrijgbaar
bij alle Apothekers en erkende Drogisten
Voor kuipbaden: pakken van 3 K.G. 43 ct.
Gezonde voeten met
N.V. KON. NED. ZOUTINDUSTRIE - BOEKELO
(Adv', ingez. Med.)
JONGEN VERDRONKEN.
Donderdagavond omstreeks half negen
wilde de 16-jarige M. Chapel met een paar
jongere kinderen in een roeibootje in de haven
van Bergen op Zoom gaan varen. Toen hij met
een roeispaan de boot van den muur wilde
duwen, gleed hij uit en sloeg over boord.
Het ongeluk gebeurde tegenover het sleep-
schip „Zuid-Nederland". De vrouw van schip
per Posthuma, die het ongeval zag gebeuren,
reikte den jongen een haak toe, doch de dren
keling wist dezen niet te grijpen. De schipper
Landa kwam daarop met een roeiboot te hulp
en reeds bij zijn eerste poging gelukte het den
jongen, die buiten kennis was, naar boven te
halen.
Onmiddellijk ging men over tot het toepas
sen van kunstmatige ademhaling, doch dit
mocht niet meer baten.
De jongen stamt uit een gezin van negen
kinderen.
GROENTEMARKT TE HAARLEM OP 7 JUNI
1939.
Spinazie f 0.250.35 per kist.
Sla f 0.250.35 per kist.
Andijvie f 0.200.50 per kist.
Postelein f 0.100.15 per kist.
Bloemkool f 0.100.20 per stuk.
Komkommers f 0.040.08 per stuk.
Wortelen f 0.110.15 per bos.
Prei f 0.100.17 per bos.
Rabarber f 0.080.11 per bos.
Radijs f 0.01V»0.02' 2 per bos.
Heerenboonen f 0.600.70 per K.G.
Snijboonen f 0.50—0.60 per K.G.
Aardbeien f 1.101.40 per K.G.
Nieuwe aardappelen f 0.07—0.14 per K.G.
Malta-aardappelen f 0.100.20 per K.G.
Men schrijft ons uit Berlijn:
Vrijwilligers komen als
geoefende soldaten terug.
ER WIJL nog betrekkelijk kort geleden
het bestaan van een Duitsch legioen
in Spanje officieel en zeer nadrukke
lijk ontkend werd, ja. terwijl pas an
derhalve week geleden nog een wet ongeldig
verklaard moest worden, die het deelnemen
aan den Spaanschen burgeroorlog door Duit-
sche staatsburgers met een gevangenisstraf
van verscheidene jaren bedreigde, vierde men
in Hamburg bij zijn terugkeer uit Spanje het
tevoren nooit genoemde „Legioen Condor" en
generaal-veldmaarschalk Hermann Göring
begroette deze Duitsche vrijwilligers in op
dracht van den Führer met geestdriftige
woorden over de betoonde dapperheid.
Terzelfder tijd loopt er in alle groote bios
copen een Ufa-journaal, dat langdurig stil
staat bij de overwinningsparade te Madrid.
Bijzonder veel aandacht wordt daarbij aan
Duitsche vrijwilligers geschonken, waarvan
slechts betrekkelijk weinigen in den parade
pas marcheeren, daar het meerendeel geze
ten is op transportauto's, tractors voor licht
en zwaar geschut, tanks enz. Al deze Duitsche
vrijwilligers dragen een uniform, die groote
gelijkenis toont met die van het Duitsche le
ger. Verschillende afdeelingen zijn aan de wit
te koppelriemen herkenbaar als leden van
Hitler's lijfwacht. Alle auto's dragen welis
waar Spaansche nummers, maar een kind
kan op het eerste gezicht constateeren, dat de
zwaardere wagens van Mercedes-Benz en de
lichtere van Opel afkomstig zijn, Het meege
voerde geschut is eveneens herkenbaar als
zijnde van Duitsch fabrikaat.
Het legioen in de hoofdstad.
Dinsdag beleefde de Rijkshoofdstad den
glorieuzen intocht der Duitsche vrijwilligers,
die tezamen met hun Italiaansche en Spaan
sche kameraden er voor gestreden hebben om
heel Spanje onder het bewind van Franco te
krijgen. Met opvallend dikke letters leest men
op de voorpagina der Berlijnsche bladen:
..Eeredag van het „Legioen Condor" in de Rijks
hoofdstad", Adolf Hitler zegt: de gansche
natie soldatesk". „De Führer dankt de vrijwil
ligers". Als gouwleider van Berlijn riep dr.
Göbbels de bevolking op, de huizen te versie
ren en het legioen „Condor" een grootsche
ontvangst te bereiden.
•De oproeping „Berlijners, versiert de stad!"
wil mij eenigszins overbodig toeschijnen, want
ter eere van prins-regent Paul en prinses
Olga van Joego-Slavië was de heele stad al
vijf dagen achtereen overdadig opgesmukt en
waar de parade der Spaansche vrijwiligers di
rect op het vertrek der hooge gasten volgde,
behoefde het stadsbeeld geenerlei wijziging te
ondergaan.
Men heeft deze Duitsche vrijwilligers uit
Hamburg eerst naar de kazernes in Döberitz
Die steeds terugkeerende
hoofdpijn
die soms dagen achtereen Uw hersens door
priemt. Dat gevoel van hopelooze moeheid, van
uitputting, de onmogelijkheid om de handen
uit de mouwen te steken, al die verschijnselen
zijn in negen van de tien gevallen het gevolg
van onzuiver bloed. Er zijn tienduizenden
energieke mannen en vrouwen in Nederland,
die daar ook eens het slachtoffer van waren.
tot zij Kruschen probeerden. Volg hun voor
beeld. Kruschen's „dagelij ksche dosis" zal ook
Uw bloed reinigen door Uw lever, nieren en
ingewanden aan te sporen tot krachtiger wer
king. Frisch bloed zal weer door Uw aderen,
stroomen en binnen enkele weken bent U een
ander mensch, dat gelukkig en opgewekt door
het leven gaat. Kruschen Salts is uitsluitend
verkrijgbaar bij alle apothekers en drogisten
a f 0.40, f 0.75 en f 1.60 (extra groot pak).
Fabrikanten: E. Griffiths Hughes Ltd, Man
chester (Engeland). Opgericht 1756.
(Adv. ingez. Med.)
bij Berlijn gebracht, waarschijnlijk om ze voo*
den vermoeienden paradepas te oefenen. On
geveer 10.000 tot 15.000 Duitsche soldaten
hebben aan den burgeroorlog in Spanje deel
genomen en daaruit valt het feit te verklaren
dat aan de parade te Berlijn niet slechts de
4500 legionnairen meededen, die te Hamburg
door Göring verwelkomd werden. Ook de bei
de vroegere troepen, die reeds in 1937 en 1938
naar hun vaderland terugkeerden, waren naar
Döberitz ontboden, zoodat het volledige legioen
voor Hitier paradeerde.
Geen troepen doch vrijwilligers.
Men zal zich den tijd herinneren, toen de
Duitsche pers in felle bewoordingen tegen de
buitenlandsche pers te keer trok en deze van
laster, bronnenvergiftiging, leugens en ver
draaiing van feiten beschuldigde. Men had
namelijk eindelijk verteld dat er niet slechts
Italiaansche, doch ook Duitsche troepen aan
den burgeroorlog in Spanje deelnamen. Nu
thans van officieele zijde de sluier gevallen is,
nu lofliederen gezongen worden op de Duit
sche frontsoldaten onder Spaansch commando,
nu het volk door dr. Göbbels aangespoord
wordt aan de huldiging dezer manschappen
deel te nemen, verklaart men dat het toch
eigenlijk geen troepen, maar vrijwilligers wa
ren, die voor Franco gestreden hebben.
Wie zich inderdaad daartoe aanmeldde
werd uit „de stamrol" der militaire eenheid
geschrapt, zoodat hij van toen af officieel nog
slechts een Duitsch burger, dus geen soldaat
meer was.' Niettemin beschikte hij over een
grondige kennis van alle wapenen, welke in
Spanje gebruikt werden. Vroeger zou men in
zulke gevallen over soldeniers gesproken heb
ben, want men begrijpt dat er allerlei lok
middelen noodig waren om jonge menschen
uit hun eigen land naar den vreemde te
halen. Hoog loon, allerlei soorten premies voor
militaire prestaties, onderscheidingen van
Spaansche en Duitsche zijde, ziedaar enkele
der attracties voor eerzuchtige knapen, die
in den totalitairen staat van hun prille jeugd
af als soldaten gedrild worden.
Maanden geleden liet ik mij fluisterend
vertellen dat er in een bekend ziekenhuis in
een der voorsteden van Berlijn tientallen jonge
Duitsche soldaten verpleegd werden, die tij
dens den burgeroorlog in Spanje zware ver
wondingen opgeloopen hadden. Ik geloofde
dat onvoorwaardelijk, maar er kon natuurlijk
geen melding van gemaakt worden, want welk
een storm van verontwaardiging zou zulk
een bericht in officieele kringen hebben te
weeg gebracht! Van een jongedame hoorde
ik, dat ze met een onderofficier ging trouwen,
die in Spanje als vrijwilliger een schitterende
carrière had gemaakt. Verschillende premies
van 1000 mark had hij wegens dapper beleid
verworven en zoodoende ging het tweetal met
een klein kapitaal in zee! Zoo zouden we
nog eenigen tijd kunnen doorgaan, maar lie
ver volstaan we met de mededeeling dat in den
loop der laatste twee, drie jaar vele frontsol
daten, die om bepaalde redenen weer dienst
doen in Duitschland, hun krijgservaringen in
dienst hebben gesteld van het huidige leger.
Nauwere samenwerking.
Het begint er al meer en meer naar uit te
zien dat de as RomeBerlijn met Madrid zal
worden aangevuld. Verscheidene feiten wijzen
immers op een nauwere samenwerking 'tus
schen Duitschland en Spanje. Een groote voor
raad Duitsch oorlogmateriaal is niet met de
vrijwilligers teruggekomen. Duitsche officie
ren nemen actief deel aan de militaire reorga
nisatie van de Spaansche armée. Minstens
even opvallend achten wij het dat de tegen
woordig veel genoemde professor Todt, door
wien de moderne autowegen door heel Groot
Duitschland worden aangelegd, thans ook
deelneemt aan de Duitsch-Spaansche bespre
kingen op economisch gebied. Dat wijst er op
dat Duitschland niet slechts aan den wegen
bouw doch waarschijnlijk evenzeer aan de
uitbreiding der militaire verdediging in het
nationale Spanje zal meewerken.
Ten slotte kwam mij ter oore dat Hitier
aan Franco voor het wederopbouwen der ste
den die tijdens den burgeroorlog geheel of
gedeeltelijk vernield zijn, den bekenden pro
fessor Speer ter beschikking heeft gesteld en
dit typeert meer dan alle andere feiten de
nauwe samenwerking tusschen Duitschland en
Spanje. Reeds hoort men over het sluiten van
een verdrag spreken, waardoor de omvang van
den handel tusschen beide landen sterk be
vorderd zal worden.
ONVOORZICHTIGE VRACHTAUTO
BESTUURDER.
Donderdagmiddag twee uur fietste een 15-
jarige jongen op den hoek Frans Halsstraat-
Frans Halsplein naast zijn vader geheel rechts
van den weg. In dezelfde richting reed een
truck met oplegger, waarvan de bestuurder juist
op den hoek d enjongen den weg afsneed. De
jongen reed tegen den oplegger en viel, maar
kwam gelukkig achter het achterwiel terecht.
Hij kwam er zoodoende af met alleen een
bloeduitstorting bij het rechter oog en een
gescheurde pantalon. Zijn fiets werd verbo
gen en zijn koffer vernield. Tegen den on-
voorzichtigen bestuurder, een expediteur uit
Velsen, werd proces-verbaal opgemaakt.
GOUDEN ECHTPAAR.
Het echtpaar Hemelrijk, wonende Saenre-
damstraat 3. zal Maandag 19 Juni a.s het
feit herdenken dat het 50 jaar geleden in
óei echt verbonden werd.
De man. die 82 jaar is. is vroeger zeeman
geweest; hij is nu nog fietsenbewaarder in de
Zijlstraat bij het gebouw van den Burgerlij
ken Stand.
De vrouw is 79 jaar oud.
Francis Tjarda van Starkenborgh Stachouwer, oudste dochter van den G.G. van Ned. Indië, is Donderdag na
verblijd Ir Nederland naar MarseiHe vertrokken, om zich in te schepen Raar Indië. Het afscheid te Den Haag
DS. F. CH. KRAFFT IN DE ALLE-DAG-KERK.
Ds. F. Ch. Krafft, die tot voor enkele jaren
predikant was bij de Waalsche gemeente alhier,
en die te Haarlem en omstreken zeker nog niet
vergeten is, vertoeft voor korten tijd in ons
land.
Hjj hoopt ook een bezoek aan Haarlem te bren
gen, en zal Maandagavond 12 Juni a.s. de dienst
der Alle-Dag-Kerk leiden. Zijn toespraak zal in
het Nederlandsch gehouden worden.
Zooals bekend worden de diensten gehouden in
het koor der Groote Kerk, ingang Klokhuisplein,
des avond van 7 tot uur. Toegang en
plaatsen zijn vrij.
