Haarlem's Dagblad
Indië staat voor moeilijke
financiëele problemen.
Gemeenteraads
verkiezingen.
Gouverneur-generaal geeft
voor 1940 een overzicht.
Raadsverkiezingen.
BERICHT
Extra uitvoer van
tuinbouwproducten
naar Duitschiand.
Van tandarts
tot motorrenner.
Het Belangrijkste
56e Jaarganj» No. 17173
Ktgmre Lonrens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienat 38810.
Drukkerij: Znider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 13054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 15 Juni 1939
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f 3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elko
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek*
Gisteren zijn in een groot aantal steden en
dorpen gemeenteraadsverkiezingen gehouden.
De meeste provinciale hoofdsteden hebben zelfs
haar beurt al gehad, al heeft van de zes groot
ste steden des lands er nog maar één gestemd,
namelijk Utrecht. De overige vijf: Amsterdam,
Rotterdam, den Haag, Haarlem en Groningen
komen later. Begrijpelijkerwijze is er in deze
steden, en in al de overige gemeenten waar
men nog ter stembus moet tijgen, groote be
langstelling voor de uitslagen van dezen
Woensdag. Men tracht er uit op te maken wat
men zelf te wachten heeft. In Haarlem, Velsen,
Beverwijk en Bloemendaal kan men daarbij
wat extra-aandacht geven aan naburige plaat
sen waar de teerling al geworpen is: Heemstede
en Haarlemmermeer hebben gisteren gekozen,
Zandvoort zelfs al eerder.
Cijferaars zouden zich nu al kunnen ver
meien in het opmaken van totaal-resultaten,
met percentages en vergelijkingen en al de
andere statistische vermaken, aan verkiezingen
verbonden. Maar veel werkelijk houvast zal de
oogst van gisteren hun niet geven. Bij de ge
meenteraadsverkiezingen doen zich nog in vele
gevallen factoren gelden, die door de invoering
van Evenredige Vertegenwoordiging uit de
Kamer- en Statenverkiezingen vrijwel zijn
verdwenen. Ik bedoel de persoonlijke bekend
heid van den candidaat en de invloed van lo
cale geschillen, die tot indiening van aparte
lijsten leidt. De eerste factor heeft in sommige
gevallen veel invloed. Als een partij met een
lijstaanvoerder komt, die in zijn stad of dorp
bijzonder veel waardeering geniet, die zich
misschien in de laatste jaren op een of andere
wijze extra onderscheiden heeft, neemt het
stemmental op zijn lijst toe los van gebruike
lijke politieke overwegingen. Heeft iemand, of
heeft een groep, daarentegen de goe-gemeen-
te ontstemd, is er misschien zelfs scheuring
door in de partij ontstaan, dan treedt de te
genovergestelde uitwerking op. Soms gaan veel
stemmen verloren doordat de dissidente lijst
geen enkelen zetel bemachtigt.
Nu valt bij de uitslagen van gisteren op te
merken, dat het succes der kleine partijtjes en
groepjes in het algemeen minderende is. Vorige
verkiezingen hebben dat verschijnsel ook al te
zien gegeven: het zet zich blijkbaar voort. Niet
overal, maar als overheerschend verschijnsel.
Het aantal in de gemeenteraden vertegenwoor
digde partijen is zeer verminderd vergeleken
bij een dozijn jaren geleden, maar ook weer
vrij opvallend gedaald vergeleken bij 1935. Als
ik het naga in een aantal steden, waar giste -
ren een nieuwe Raad gekozen is, blijkt dat het
aantal fracties in den Utrechtschen Raad zal j
dalen van 8 tot 7, in den Enschedé'schen van
12 tot 9, in Hilversum van 9 tot 7, in Arnhem,
Zwolle en Kampen van 8 tot 7, in Bussum van
7 tot 6, in Vlissingen van 7 tot 5, in Venlo
van 7 tot 4.
Dat is wel een kenmerkend verschijnsel en
de meeste menschen zullen het met instem
ming begroeten, omdat het minder krachtsver
snippering beteekent.
De onlangs gehouden Statenverkiezingen
hebben een stemmenwinst ten voordeele van
de „middengroepen" opgeleverd die gisteren in
het algemeen wel bevestigd werd, zonder dat
men daar nu positieve conclusie uit kan trek
ken. Het duidelijkst waarneembaar is de
winst der vrijzinnig-democraten. Bij de libe
ralen ziet men in vele plaatsen een stijging
der stemmen-totalen maar weinig zetelwinst,
bij de Christelijk-Historische Unie wat meer
zetelwinst. Zoo blijkt uit den uitslag van Hil
versum, dat deze drie partijen daar in 1935 ge
zamenlijk 23.14 pCt. van het totale stemmen-
totaal behaalden en nu 32.03 pCt. Hun aantal
zetels steeg van 8 tot 10 in een Raad van 31
leden.
In Leiden steeg het gezamenlijk percentage
dezer drie middengroepen van 22.56 tot 26.91
en het aantal zetels van 8 tot 9 uit 35 zetels,
in Arnhem steeg het percentage van 16.52 tot
23.87, het aantal zetels van 5 tot 8 uit 35, maar
in Utrecht klom het percentage slechts van
17.06 tot 18.97 en het aantal zetels van 6 tot
7 uit 39.
Daarnevens kan men geen belangrijke ver
liezen voor de andere belangrijke partijen
waarnemen. De beide grootste. R.K. cn S.D.A.P.,
hebben zich gehandhaafd, de eerste sterker
dan de tweede. Ook de A.R. geven geen ver
zwakking te zien. Verhoogingen van de stem
men totalen zijn noodig om zich te handhaven,
want in de meeste plaatsen is het aantal kie
zers gestegen. Verhoogingen van de percenta
ges gaan vaak ten koste van kleine groepen en
zijn in vele gevallen niet belangrijk genoeg om
zetelwinst op te leveren. Zoodat als men deze
cijfers buiten beschouwing laat en alleen op de
zetelverdeeling let, er niet veel wijzigingen
van werkelijke beteekenis in de sterktever
houding der partijen vallen te noteeren. In
sommige gemeenten waar rechts of links een
luttele meerderheid had, is de Raad evenwel
net „om" en er zijn natuurlijk gevallen, waar
in invloed op de in September komende wet
houdersverkiezingen zal blijken. Maar om die
te kunnen taxeeren zou men alle plaatselijke
omstandigheden moeten nagaan; lang niet
overal is de meerderheid rechts-links beslis
send. In het algemeen dient ook opgemerkt
te worden dat de uitslagen van gisteren geen
duidelijk beeld voor het geheele land geven.
Bij den uitslag van Heemstede valt op dat
het aantal geldige stemmen in deze gemeente,
ainds het annexatiejaar 1927 tengevolge van
De Gouverneur-Generaal van Ned. Oost Indië I
jhr. mr. A. W. L. Tjarda van Starkenborgh
Stachouwer heeft hedenochtend den nieuwen
Volksraad geopend. De gouv.-generaal heeft bij
deze gelegenheid een uitvoerige rede gehouden,
waarin hij de positie van onze Oost op econo-
norrusch, financieel, sociaal, politiek en cultu
reel gebied belichtte.
Jhr. Tjarda
Starkenborgh Stachouwer.
De Gouverneur-Generaal zeide' het financieel
aspect voor 1940 niet gunstig te kunnen achten.
Wel noemde hij den loop der landsontvangsten
bevredigend, den gang van het economisch leven
in aanmerking genomen, doch de sterk stijgende
uitgaven stellen de Indische regeering voor
moeilijke, problemen. De middelenopbrengst in
1938 is ruim 34 millioen meer dan de herziene
raming voor dat jaar en 8 millioen meer dan in
1937; de uitgaven kwamen 3 millioen boven de
herziene raming. Het voordeelig saldo van den
gewonen dienst wordt voorloopig geschat op 1,4
millioen. Het thans loopende jaar zal echter een
tekort op den gewonen dienst opleveren, dat in
het licht der jongste gegevens becijferd wordt
op 36 millioen. Oorzaak: de sterke stijging der
uitgaven. Voor 1940 wijst de ontwerp-begrooting
een nadeelig saldo op den gewonen dienst aan
van 40 millioen gulden.
Drie cijfers illustreeren de stijging der lands-
uitgaven: in 1938 waren zij 374 millioen, voor
1939 wordt een eindcijfer van 401 millioen ver
wacht en voor 1940 worden de uitgaven geraamd
op 408 millioen. Het laat zich aanzien dat deze
stijging zich na 1940 nog zal voortzetten.
De Gouv.-Generaal betoogde in zijn rede, dat,
op grond van de hierboven vermelde feiten,
groote soberheid bij het financieel beleid zeer
noodzakelijk is.
Echter is de Indische regeering niet bereid
over te gaan tot een geforceerd terugdringen
van het peil der uitgaven tot dat der inkomsten
Reeds een bescheiden terugtred van het uit
gaven-peil van 1939 bleek al niet doenlijk en in
den constanten bevolkingsgroei weer voortdu
rend stijgende, nu al bijna de 10.000 bereikt
heeft. Het is, om precies te zijn, 9460 en komt
practisch overeen met dat van.... twee pro
vinciale hoofdsteden, Middelburg en Assen,
die resp. 9800 en 9334 geldige stemmen hebben
uitgebracht, ik vermoed dat Heemstede daar
zelf verbaasd van zal zijn. De verhouding van
rechts tot links, 9-6 leden, veranderde in Heem
stede in 8-7. In Haarlemmermeer daarentegen
steeg de rechtsche meerderheid van 13-8 tot
14-7.
Pas na de voltooiing van het geheele „ver
kiezingsproces" der Nederlandsche gemeen
ten zal men werkelijk afdoende conclusies om
trent winsten en verliezen der verschillende
partijen kunnen trekken.
R. P.
vele gevallen bleek een markeeren van den pas
onraadzaam. Wel zijn nieuwe maatregelen tot
verhooging van het inkomstenpeil noodzakelijk
De Indische regeering stelt voor:
a. herziening van enkele tarieven der in
komstenbelasting; geschatte opbrengst 2 mil
lioen.
b. verhooging der opcenten op de inkomsten
belasting van 50 op 75; geschatte opbrengst 6,6
millioen.
c. verhooging der opcenten op den vennoot-1
schapsbelasting van 100 op 150; geschatte op
brengst 8,8 millioen.
Het defensie-uitvoerrecht, dat ultimo 1939
afloopt, zal niet worden verlengd. Ter com
pensatie daarvan wordt 7y2 millioen van de
opbrengst der nieuwe voorstellen overgebracht
naar den buitengewonen dienst. De resteeren-
de 9,9 millioen dienen ter vermindering van het
tekort op den gewonen dienst 1940 t<
millioen.
Een belangrijk deel der Indische inkomsten
dienen om de defensie-uitgaven te dekken.
Van 1935 tot nu steeg het totaal der zuivere
gewone uitgaven voor leger en vloot van 50 mil
lioen tot 106 millioen. Bovendien worden van
1936 tot 1940 87 millioen op den buitengewonen
dienst geboekt.
Met gespannen aandacht wacht Indië de be
slissing af over de plannen tot verderen uitbouw
van de vloot.
Voorts deelde de G.-G. nog mede, dat bij de
Indische regeering in voorbereiding is een ont-
werp-regeling tot afschaffing der heeren
diensten.
VIERHONDERD GULDEN UIT
PORTEFEUILLE GESTOLEN.
Een bezoeker van een café in de Voetboog
straat te Amsterdam, had het zich huiselijk ge
maakt en zijn jasje en vest over een stoel ge
hangen. Toen hij later elders was, bemerkte hij
dat hij zijn portefeuille met vierhonderd gulden
miste. De man ging naar het café terug en bij
een ingesteld onderzoek vond men de porte
feuille in een hoek op den grond. Het geld was
echter uit verdwenen.
De burgerplicht eischt dezer dagen
Van allen onzer weer een daad,
Men komt ons om een oordeel vragen,
De leuze is ditmaal: Schaft raad!
Na een vier jaren van verpoozen,
Zijn wij er nu weer midden in,
Er wordt weer links en rechts gekozen,
Ja, links en rechts in dubblen zin.
In heel een serie steden, dorpen.
Verspreid over het heele land.
Is thans de teerling al geworpen.
U weet den uitslag uit de krant.
Het meerendeel moet straks nog komen.
Wat later, maar toch niet te laat,
Zij hebben wat meer tijd genomen,
Maar wees gerust, komt tijd. komt raad.
Het stembiljet met vele namen.
Geeft weer een zeer bontkleurig beeld.
Wij stemmen broederlijk tezamen.
Maar even broederlijk verdeeld.
Maar wat ons dan ook scheidt als
menschen,
Verplaatst op politiek terrein,
Wij zijn vereend in vurig wenschen,
Dat goede raad goedkoop mag zijn.
P. GASUS.
Het woord is aan
Emerson
Er is scheppend lezen ge
lijk er scheppend schrijven is.
Spoorwegpeiisioenen blijven de
aandacht der Kamer vragen.
Dwingt Uw oogen niel
tot inspanning, gebruikt
een bril van K EIP.
Gr Houlsltaal naast Luxor
(Adv. Ingez. Med.)
WIELRIJDSTER DOOR AUTO AANGEREDEN
Woensdag is bij het oversteken van den rijks
weg te IJsselmonde de 51-jarige wielrijdster
mej. Van Zwol door een personenauto aange
reden, welke bestuurd werd door den heer H. J
A. B. uit Rotterdam. Mej. Van Zwol werd tegen
den grond geslingerd en met een ernstige hoofd
wonde en een hersenschudding naar het Diaco-
nessenhuis te Rotterdam -overgebracht. Zij is
aldaar in den loop van den dag aan de gevolgen
van haar verwondingen overleden.
DOODFLIJKE VAL VAN EEN SCHILDER.
Woensdag was een 32-jarige schilder bezig
werkzaamheden te verrichten aan de achter
zijde van een huis aan de Stadhouderskade te
Amsterdam. Om de raamkozijnen op de derde
verdieping te schilderen, had hij tusschen twee
haaks op elkaar staande ramen een plank ge
legd. Met de eene voet stond hij op de venster
bank, met de andere op de plank.
Vermoedelijk is op een gegeven oogenblik de
plank losgeschoten, waardoor de man zijn
evenwicht verloor en viel. Het slachtoffer kwam
op een binnenplaatsje terecht en werd zoo
ernstig gewond, dat hij vrijwel onmiddellijk
overleed.
De man was gehuwd en had een kind.
Zij, die zich met ingang van 1 Juli
per kwartaal abonneeren, ontvangen
de in Juni nog te verschijnen nummers
gratis.
DE ADMINISTRATIE.
II II ebt u iets op te ruimen of te
vragen?
Een Groentje in Haarlem's Dagblad is
er niet alleen goed voor, het is er
het best voor.
Mogelijk door
bijzondere transacties.
's GRAVENHAGE. 15 Juni. De
regeeringspersdienst meldt:
Tusschen Nederland en Duitschiand
werd overeenstemming verkregen over
een extra uitvoer van ca. H.M.
3.000.000 aan Nederlandsche tuinbouw
producten naar Duitschiand. Deze
transactie werd bevorderd wegens den
uitzonderlijk moeilijken toestand van
den tuinbouw.
De betaling van dezen uitvoer zal
niet op de gebruikelijke wijze over de
clearing geschieden, doch op een
nader te bepalen wijze door het af
sluiten van bijzondere transacties.
Uit de voor de steunverleening aan den
tuinbouw voor 1939 uit het Landbouwcrisis-
fonds beschikbaar gestelde gelden zal de be
taling aan de Nederlandsche belanghebben
den op zoodanige wijze gefinancierd worden,
dat deze geschiedt op een termijn die over
eenkomstig met een wachttijd, gelijk die be
staat voor den over de clearing te verreke
nen export.
Op intrekking der korting wederom
aangedrongen.
Blijkens het voorloopig verslag over het
wetsontwerp tot wijziging van de Pensioen
wet Spoorweg-ambtenaren 1925. kon men
zich algemeen vereenigen met het voorstel
om korting op pensoenen beneden f 500 met
ingang van 1 Juli 1939 ongedaan te maken.
Verscheidene leden, die op het standpunt
stonden, dat pensioenen onaantastbaar zijn,
brachten in herinnering dat de Kamer zich
op 19 October 1938 in groote meerderheid
heeft uitgesproken voor intrekking van de in
1936 ingevoerde korting op de spoorwegpen
sioenen. Deze leden betreurden, dat de regee
ring aan deze wensch slechts ten deele gevolg
wil geven en een tusschenvoorstel doet, inge
volge hetwelk de korting op de pesioenen,
hooger dan f 500. met ingang van 1 Januari
1940 geleidelijk in vijf jaren zal vervallen.
De waardeering dezer leden voor het feit, dat
de regeering aan den wensch der Kamer een
eindweegs wil tegemoet komen, was gerin
ger dan hun teleurstelling over het feit, dat
de regeering eerst na vijf jaren een einde wil
maken aan de uitzonderlijke positie waarin de
spoorwegpensioenen verkeeren.
Naar het oordeel van de hier aan het woord
zijnde leden is er slechts één weg om aan de
uitspraak der Kamer volkomen recht te doen
wedervaren, namelijk het intrekken van de
korting, niet in termijnen, doch ineens, en wel
met ingang van 1 Juli 1939, den dag waarop
ook de korting op de laagste pensioenen wordt
ongedaan gemaakt.
Zouden tegen het terstond intrekken van de
korting overwegende bezwaren bestaan, dan
zouden een deel dezer leden toch ten sterkste
aandringen op inkorting van het overgangs
tijdperk tot twee of ten hoogste drie jaren.
Goebbels aan het woord.
.Duitschiand en niet Engeland aangewezen
de wereld te regeeren".
Te Parijs wordt tegenover het Hotel des Invalides een luchtbeschermings
tentoonstelling gehouden.
BERLIJN, 15 Juni (Havas) Minister
Goebbels heeft in een rede voor de nationaal-
socialistische studenten van den gouw Berlijn
een aanval gedaan op hen. die het Hitleriaan-
sche stelsel critiseeren en vooral op de intel-
lectueelen. Hij wilde geen internationale
vraagstukken behandelen, doch kon niet na
laten een toespeling te malcen op de bekende
stelling van de bezittende cn de onterfde vol
ken. Hij zeide o.a. „Natuurlijk hangt de poli
tieke evolutie van de omstandigheden af en
het is mogelijk, dat men thans verder van
het doel verwijderd is dan eenigen tijd ge
leden. Doch alleen die critiek is gerechtvaar
digd, die den toestand, waarin het rijk zich
bevond, vóór Hitier aan de macht kwam, ver
gelijkt met den tegenwoordigen toestand. An-
derde volken hebben zich vergist, toen zij
dachten, dat Duitschiand geen politiek hoofd
had. Met die andere volken moest een con
flict ontstaan alleen al. doordat zij ook ons
op imperialistisch terrein trachten te bren
gen".
Goebbels zeide voorts: „Indien er in de
zeventiende eeuw één man geweest was, sterk
genoeg om Duitschiand te vereenigen, dan zou
thans Duitschiand over de wereld regeeren
en niet Engeland, want wij zijn daartoe aan
gewezen. Wat Duitschiand sedert eeuwen ver
zuimd heeft, moet thans in decaden worden
ingehaald".
Goebbels zeide voorts o.a.: „Duitschiand
heeft zich nooit zoo sterk gevoeld als thans,
nu het niet langer democratisch geregeerd
wordt- Engeland en Frankrijk kunnen niet
meer steunen op een deel van het Duifcsche
volk. De minister zei hun. die vragen: wat
zoudt gij gedaan hebben als Chamberlain niet
naar München was gekomen, te antwoorden:
hij is wel naar München gekomen. Hij kwam
niet voor zijn genoegen, maar omdat hij geen
andere oplossing had. Wij hebben hem ln een
hoek gedrukt en hij was schaakmat gezet".
I Goebbels maande vervolgens de journalisten
tot discipline aan en eischte voor de regeering
i het recht op een deel van de waarheid te ver
bergen. Hij zeide in dit verband: „Gelooft ge
dat ik. toen ik in de „Völkischer Beobachter"
een artikel tegen Engeland schreef, alles zeide
wat ik van de Engelschen wist of dat ik. als
ik de rekening met Polen vereffen, niet meer j
zou kunnen zeggen". I
Aan de T.T. races te Assen zal dit
jaar behalve de bekende Duitsche en
lialiaansche motorrenners ook dc Oos
tenrijker F. J. Binder deelnemen.
Binder, Oostenrijker van geboorte,
heeft jaren lang in Francker gewoond,
ivaar hij zich als tandarts had gevestigd.
Het motorracen trok hem evenwel zoo
aan, dat hij zijn witte jas verruilde voor
het leeren renvest en thans ziet men
Binder, als lid van een Engelsch ren
nerssyndicaat, op alle internationale
motorraces in Europa aan den start ver
schijnen.
Dat hij intusschen wel tot de aller-
besten is gaan behooren, bewijst zijn
prestatie in den „Grooten prijs van Fin
land" op 7 Mei j.l., waar hij de 350 cc
klasse in een nieuwen recordtijd ivist tc
winnen. Op 21 Mei nam hij deel aan een
race in Viijanii, eveneens in Finland;
ook hier werd hij winnaar en sloeg hij
alle records in zijn categorie.
HEDEN: 16 PAGINA'S
BINNENLAND.
e Tweede Kamer neemt de gewijzigde
dienstplichtwet aan.
Holzmann is uitgewezen omdat hij gevaar
lijk was voor de openbare orde.
Schout-bij-nacht Helfrich is benoemd tot
commandant der Indische zeemacht.
Uitslagen van raadsverkiezingen.
BUITENLAND.
Na de blokkade te Tientsin begint zich in de
Engelsehc concessie voedselgebrek tc doen
gevoelen.
i cultureel verdrag met Ita-
Spanjc heeft ec
lië gesloten.
Vandaag wordt een onderhoud tusschen Wil
liam Strang en Molotof verwacht.
SPORT.
S. A. Reitsma: Een groot Nederlander her
dacht.
Schaakrubriek.
Het sportgesprek van de week.
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Gemeenteraadsverkiezingen.
R. Blomberg: De Bond van Ned. Onderwijzers
bestaat 1 Juli a.s. 50 jaar.
D. Vertelling: Ontmoeting in het park
Voor de Vrouw.
De Burgerlijke Stand
nomen on
ran Haarlem Is opge-
