„Hary Janos"
KARELI
UR0D0NAL
EEN
Verzameling variaties
op 3000 volkswijsjes
Philips maakte ongeveer zelfde winst
als vorig jaar
WOElNSDAG 21 JUNI 1939
HASREEM'S DAG BEAD
Bij den
componist
van
(Van onzen Boedapester correspondent.)
Boedapest, 18 Juni.
E!en van de beroemdste en grootste
Hongaarsche componisten van den te-
genwoordigen tijd is zonder twijfel
Zoltan Kodaly. of liever gezegd Kodaly
Zoltan, want bij de Hongaren wordt eerst de
naam van de familie genoemd en dan eerst
volgt de doopnaam. Laat ik er voor hen, die
dit misschien nog niet mochten weten, aan
toevoegen, dat Kodaly als „Koodaj" wordt
uitgesproken. Het is dus verkeerd wanneer
men „Koo-daa-lie" zegt! De toonkunstenaar
is ook in ons land zeer bekend, zijn werken
worden er voortdurend ten gehoore gebracht.
Ik heb Kodaly thans in zijn woning te Boe
dapest opgezocht en daarbij het groote geluk
gehad hem nog juist te kunnen bereiken,
want den volgenden dag zouden hij en zijn
vrouw de stad verlaten teneinde de heete zo
mermaanden ergens op het platteland, waar
het koeler is, door te brengen. Zijn koffers
waren reeds bijna geheel gepakt. Kodaly is
professor aan de Hongaarsche Muziek-aca-
demie en leidt bovendien geregeld een cursus
aan de gewone universiteit, zoodat hij steeds
eerst wachten moet tot de groote zomervacan-
ties zijn aangebroken vóórdat hij het drukke
gewoel van de levendige Hongaarsche hoofd
stad kan ontvlieden.
Hij ontvangt mij op buitengewoon bemin
nelijke wijze in zijn gelijkvloersche woning
in een groot, imposant en voornaam uitziend
huis aan de Andrassy-ut, op den hoek van
een rond plein met plantsoen en een viertal
standbeelden, dat vroeger eenvoudig Körönd
(Rondeau) heette, doch dat eenigen tijd ge
leden in Adolf Hitler Ter. dat is Adolf Hitler-
plein, werd omgedoopt. De Kamers zijn groot
en hoog en hangen vol verdorde kransen en
bonte linten met allerlei opschriften, met
bustes en schilderijen, met teekeningen en
kunstvoorwerpen en een groot aantal bontbe
schilderde vazen en kannen en kruikjes, welke
van den hoogen trap van ontwikkeling van de
Hongaarsche kunstnijverheid getuigen. Het
zijn hoofdzakelijk voorwerpen, die door een
voudige bewoners van kleine Hongaarsche
dorpen vervaardigd zijn. Ook de schrijftafel
van den meester is door een simpelen man
van buiten gewrocht. Het is een meubel van
roodachtig hout. dat bijna oranje is, waarin
met gewoon hand werktuig sierlijke Hongaar
sche ornamenten, zooals vogels en gekrulde
bloemmotieven zijn gesneden. Kodaly is
er zeer trotsch op en laat mij enkele finesses
van de fraaie uittrekbare borden zien. Overi
gens ontdekte ik al direct bij het binnenko
menIndische sarongs en doeken, die de
componist gebruikt om er zijn vele tafels met
brieven en papieren en vellen muziek en an
dere paperassen mee toe te dekken. Deze
heeft hij van zijn verschillende, reizen naar
ons land'meegebracht. Hij houdt van de fijne
batikmotieven en van de sobere, doffe tinten
ervan. Een paar heeft hij van vrienden en
vereerders in ons land ten geschenke gekre-
gen.
Kodaly Is verscheidene keeren in Neder
land geweest. Voor het eerst ongeveer twaalf
jaar geleden, toen Anton Thiery hem had
laten komen om in Amsterdam te dirigeeren.
„Tk zal den indruk, dien Holland toen op mij
maakte, nooit vergeten", zoo zegt hij, en hij
kijkt mij met zijn vriendelijke, kalme en ver
standige oogen aan. die diep in hun kassen in
het smalle gelaat liggen, dat door lange
kunstenaarslokken bekroond wordt en van on
deren in een smal puntbaardje eindigt. ..Ik
was toen, in die moeilijke tijden van na den
oorlog al langer dan tien jaar niet in het bui
tenland geweest. In Holland was alles heel
anders dan wij het bij ons gewend waren, na
al die stormen die over ons land waren ge
varen. Daar hadden de menschen meer tijd
en meer gelegenheid en ook meer de rust om
zich met hoogere dingen bezig te houden. Het
deed weldadig aan dat alles te zien en te be-
^Ik vraag den kunstenaar of hij op het
oogenblik weer aan een groot nieuw werk
bezig is en breng het gasprelk even op onzen
girooben Mengelberg, die mij een paar maanden
geleden nog gezegd heeft dat hij een groote
bewondering voor Kodaly's werk koesterde
hij heeft zijn „Hary Janos" al in verschillende
landen uitgevoerd.
„Ja, die vraag is moeilijk te beantwoorden.
Iik'ben eigenlijk altijd aan het werk, er groeit
voortdurend iets in met, maar het eene werk
vereischt meer tijd dan het andere. Ik ben
bijvoorbeeld nu pas klaar gekomen met een
compositie, die ik voor de groote muziekfeesten
wilde schrijven, die kortgeleden te Amsterdam
gehouden werden. Het is een werk voor een
orkest, waarvan de uitvoering ongeveer een
half uur in beslag neemt. Het bestaat uit ver
schillende varaties, die op motieven van Hon
gaarsche volksmuziek zijn opgebouwd".
Zooals men waarschijnlijk weet, heeft Ko
daly zich heel veel bezig gehouden met het
opsporen en onderzoeken van oude Hongaar
sche volksliederen en wijsjes. Hij en de andere
groote Hongaarsche componist Béla Bartök
begonnen er ongeveer vijfendertig jaar geleden
mee. Zij reisden de dorpen en gehuchten in
de afgelegenste streken af. Niet gezamenlijk.
doch ieder afzonderlijk. Zij luisterden er
naar de liederen en de muziek, die er gezon
gen en gespeeld werden. En zij teekenden die
op en brachten de vondst naar huis, waar de
notities vergeleken werden. Kodaly liet mij het
resultaat zien. In een hooge kast met uittrek
bare laden bevinden zich, netjes in mappen
en in bundels geschikt, niet minder dan tien
duizend variaties van ongeveer drieduizend
verschillende melodieën. Deze zouden, zonder
den grooten arbeid, die deze twee gepresteerd
hebben, wellicht alleen maar tot een bepaalde
kleine streek beperkt zijn gebleven en, wal;
nóg erger zou zijn, op den duur voor het
nageslacht verloren zijn gegaan. Het werk
wordt nu eindelijk pas gedrukt. Maar het
zoeken en verzamelen wordt toch nog voort
gezet, ook Kodaly's leerlingen helpen er thans
aan mee.
De componist vraagt mij eens de aan
dacht op iets te willen vestigen, dat in het
buitenland nog altijd veel te weinig bekend
is, namelijk dat'Hongaarsche muziek en Zi-
geunermuziek niet identiek zijn. Het grootste
gedeelbe van het repertoire, dat men steeds
yan de diverse Zigeunerstrijkjes hoort, stamt
uit de negentiende eeuw. Van de meeste
stukken kent men de auteurs, en dat waren
geen Zigeuners, maar Hongaren. Hij laat mij
vergeelde muziekbladen zien van melodieën,
die Miklós Konkoly-Thege geschreven heeft.
Dit was een Hongaar uit het noordelijke ge
deelte van het land, een spruit van een adel
lijke familie. Later werd hij een beroemd
astronoom, die zelf een observatorium ge
bouwd heeft, dat hij den staat geschonken
heeft. Hij was in 1842 geboren en toen hij om
streeks 20 jaar was, gaf hij al zijn eigen
composities aan het licht. Zijn melodieën vindt
men, evenals van een zekeren Simonffy, die in
denzelfden tijd ontstaan zijn, in tal van lie
deren terug, die de Zigeuners nu nog spelen.
,.U zult hen onmiddellijk herkennen", zegt
hij tegen me, en hij fluit een paar wijzen die
men hier vaak in restaurants van Zigeuner-
kapellen hoort.
Eiken zomer worden in het Boedapester
Varosi Szinhaz den Stadsschouwburg
Hongaarsche boerendansen uitgevoerd door
bontgekleede groepen, die uit alle deelen van
het land naar de hoofdstad komen. „Hebt u
wel gemerkt", zegt Kodaly tegen me, dat een
paar van die groepen hun eigen muzikanten
meegebracht hebben en niet door Zigeuners
begelid worden? Dat komt, omdat er boeren
zijp, die met de Zigeuners niet tevreden zijn
en zeggen, dat die hun muziek niet goed
kunnen spelen
In Nederland houdt men veel van Hongaar
sche muziek. Kodaly's koorwerken, zijn in
drukwekkende „Psalmus Hungarians" en ge
deelten uit zijn opera „Hary Janos" worden
er vaak ten gehoore gebracht De Nederland-
sche opera-zangeres Sonja ten Kate Kova-
lefska, die zich thans te Boedapest ophoudt,
heeft liederen van Kodaly ingestudeerd en
deze kortgeleden ten huize van den componist,
waar vaak muziekuitvoeringen worden ge
geven, gezongen. Kodaly vertelt mij, dat hij
het bewonderenswaardig vindt hoe deze Ne-
derlandsche kunstenares erin geslaagd is het
Hongaarsch goed uit te spreken, iets wat bijna
geen enkelen buitenlander gelukt. Binnenkort
zal zij liederen ook op een openbaar con
cert te Boedapest zingen.
W. M. BEKAAR.
RHEUMATIEK-
OF MIGRAINE-LIJDERS
maakt een einde aan Uw pijnen door
Uw organisme te zuiveren.
Bij alle apothekers en drogisten.
Het is een product Chatelain.
(Adv. Ingez. Med.)
(Adv. ingez. Med.)
Tentoonstelling 100 jaar Fransche
beeldhouwkunst.
Op 30 Juni a.s. wordt in het Stedelijk Mu
seum te Amsterdam de groote tentoonstelling
van Fransche beeldhouwkunst geopend, welke
een overzicht zal geven van het werk dei-
voornaamste Fransche beeldhouwers in de
afgeloopen 100 jaar.
Evenals bij vorige tentoonstellingen, in dit
museum georganiseerd, dankt men deze be
langrijke gebeurtenis zoowel aan het initia
tief van den energieken directeur jhr. Röell
als aan de welwillende medewerking der
Fi-ansche musea en van binnen- en buiten-
landsche verzamelaars.
ATLAS VAN BLAEU VOOR f 3700 VERKOCHT
De bekende Atlas van Blaeu van 1663 is op de
voortgezette veiling ten huize „Gooilust" ta
's Graveland, voor f 3700 verkocht. Het werk
blijft in Nederland.
President Roosevelt en zijn echtgenoote wuiven den Koning en de Koningin van
Engeland een laatst vaarwel toe bij het vertrek van het Britsche Koningspaar uit
Hyrle Park, New York naar Canada voor hun thuisreis
Staande op het platlorm van den Koninklijken trein wuiven de Koning en de
Koningin van Engeland bij hun vertrek uit New York naar Canada een hartelijken
groet naar president Roosevelt en zijn echtgenoote, die hen uitgeleide deden
Op televisie-gebied
is men reeds zeer ver gevorderd
Dr. A. F. Philips treedt als directeur af
Aan het 27ste jaarverslag der N.V. Philips'
Gloeilampenfabrieken over de periode 1 Mei
1938 tot en met 30 April 1939, ontleenen wij het
volgende:
Verslag der commissarissen.
Aan het verslag der commissarissen is het
volgende ontleend:
Het batig saldo van de exploitatierekening
over het boekjaar 1938/1939 is ongeveer gelijk
aan dat over het vorig boekjaar. Rekening
houdende met de gedurende het verslagjaar
optredende ernstige spanningen in de inter
nationale verhoudingen, welke in vele landen
haar schaduwen hebben geworpen op het za
kenleven. is het resultaat over het verslagjaar
zeker niet onbevredigend te noemen. De om
standigheden blijven echter tot de grootst mo
gelijke voorzichtigheid en waakzaamheid no
pen.
De heer G. van Mesdag, dit jaar volgens
rooster aan de beurt om af te treden als com
missaris, heeft medegedeeld om gezondheids
redenen voor herbenoeming niet in aanmer
king te willen komen.
De heeren dr. ir. G. L. F. Philips en mr. Aug.
Philips hebben den wensch te kennen gege
ven als commissaris te willen aftreden.
Aan de algemeene vergadering van aandeel
houders op 6 Juli a.s. zal worden voorgesteld
te benoemen tot commissarissen der vennoot
schap de heeren mr. D. Crena de Iongh, presi-
den van de Nederlandsche Handel Maatschap
pij, mr. L. A. Nypels, raadsheer in den Hoogen
Raad der Nederlanden en mr. H. L. Wolterson,
directeur van de Rotterdamsche Bankvereeni-
ging.
Tevens acht dr. A. F. Philips 't oogen
blik gekomen zijn functie van presi
dent der directie neder te leggen, Het
is commissarissen een groote voldoe
ning dat dr. A. F. Philips, die geduren
de bijna 45 jaren, waarvan de eerste
27 jaren gezamenlijk met dr. ir. G. L.
F. Philips en sedert eind 1936 bijge
staan door ir. P. F. S. Otten, de directie
van de vennootschap heeft gevoerd,
zich beschikbaar heeft gesteld tot het
college van commissarissen toe te tre
den. ""Het ligt in het voornemen van
commissarissen, om, na zijn benoeming
door de algemeene vergadering tot
commissaris, hem het voorzitterschap
van het college op te dragen en hem,
overeenkomstig art. 14 der statuten,
tevens te benoemen tot gedelegeerd
commissaris.
Het is commissarissen een behoefte dr. A. F.
Philips op deze plaats waarbij zij vertrou
wen mede uit naam van de aandeelhouders te
mogen spreken hun gevoelens van zeer bij-
zonderen dank en waardeering uit te spreken
voor alles wat hij als directeur en als presi
dent voor de vennootschap in haar groei en
haar ontwikkeling in al die jaren met groote
voortvarendheid en scherp inzicht heeft tot
stand gebracht.
In verband met het aftreden van dr. A. F.
Philips als president der directie wordt aan de
algemeene vergadering van aandeelhouders
voorgesteld in zijn plaats te benoemen ir. P.
F. S. Otten en tot. directeuren te benoemen de
heeren mr. H. F. van Walsem, O. M. E. Loupart
en ir. F. J. Philips.
Verslag der directie.
Over de bedrijfsresultaten wordt o.a. het
volgende medegedeeld:
Het batig saldo der exploitatierekening be
draagt 8.038.591.—.
De personeelbezetting van de Nederlandsche
en buitenlandsche bedrijven was begin Mei
1939 als volgt: in Nederland 19.000, buiten Ne
derland 26.000, totaal 45.000.
De omzetten van het concern zijn quantita-
tief en in landsvaluta's hooger dan die in het
vorig verslagjaar. Door daling van diverse va
luta's zijn echter de opbrengsten in Hollandsch
geld iets lager dan in het vorig jaar.
Ondanks alle moeilijkheden van handelspo-
litieken en financieel-technischen aard, kon
het concern zijn positie op de markt niet alleen
ten volle handhaven, doch voor sommige pro
ducten nog verbeteren.
De televisie.
In de laboratoria werden de proefnemingen
op het gebied der televisie voortgezet. De resul
taten van deze proefnemingen zijn zeer gun
stig, waardoor men in staat is ontvangtoestel
len te bouwen, die tot de beste op dit gebied
behooren.
Vooral in Engeland, waar de regeering en de
B. B. C. het uitzend- en programmaprobleem
energiek ter hand genomen hebben, ontwik
kelt de televisie zich sneller dan verwacht werd.
De Engelsche dochtermaatschappij zal binnen
kort televisie-ontvangapparaten op de markt
brengen, die in verscheidene uitvoeringen ge
fabriceerd worden; onder meer een uitvoering,
waarbij televisie- en radio-ontvangst In één
toestel gecombineerd zijn en een andere, waar
bij een beeldontvanger is gemaakt als een af
zonderlijk toestel, dat aan eiken radio-ont
vanger kan worden gekoppeld.
In andere landen, waaronder ook
Nederland, neemt men nog een af
wachtende houding aan. Mochten er
in deze landen plannen op dit gebied
tot uitvoering komen, dan zijn de fa
brieken gereed om zoowel de zenders
als de ontvangtoestellen te leveren.
Dank zij de gestadige activiteit in de labo
ratoria is het mogelijk ae werkingssfeer van
het concern voortdurend uit te breiden met
nieuwe en verbeterde producten.
Personeelsvoorzieningen
De gezamenlijke pensioenfondsen, ten be
hoeve van het personeel ingesteld, bezaten per
1 Januari 1939 een kapitaal van circa
35.800.000.—, hetwelk is belegd en wordt be
heerd onafhankelijk van de vennootschap.
Ongeveer 75 pCt. van het kapitaal is gevormd
uit de stortingen der N.V.
Ook de promotiekansen van de jongere em
ployés hebben in het bedrijf de volle aandacht.
Daartoe is in het afgeloopen jaar een organi
satie opgebouwd voor een zesjarige opleiding
voor diegenen der jongere werknemers, welke
in de praktijk bewezen hebben een bijzonderen
aanleg en uitstekende capaciteiten te oezitten.
Deze opleiding geschiedt door specialisten, wel
ke in het eigen bedrijf zijn gevonden.
Hiermede wil men bereiken dat ook zij, die,
hoewel zij misschien slechts een Mulo- of Am
bachtsschool-opleiding hebbep genoten, in de
gelegenheid kunnen worden gesteld om in de
toekomst een hoogere verantwoordelijke po
sitie in het bedrijf in te nemen, wanneer zij
gedurende den cursus getoond hebben de noo-
dige geschiktheid daartoe te bezitten.
WIE REKENT
koop! zijn kleeding tegen contant
prijzen en toch vanaf ƒ1.per week, bij
De Kleeding Verkoop Centrale
SCHAGCHELSTRAAT 19 c, naast Slageris
Verfhandel. TELEFOON 17273
(Adv. Ingez. Med.)
Uitvoering der Invaliditeitswet.
Premiebetaling met behulp van zegcl-
stempelmachines.
Teneinde het tijdroovende plakken van ze
gels op rentekaarten aan groote instellingen
en bedrijven te vermijden, is bij Kon. Besl.,
afgekondigd in Stsbl. 849, een regeling vast
gesteld voor premiebetaler met behulp van
zegelstempelmachines. Bepaald is allereerst,
dat voor arbeiders, werkzaam in dienst van
'n werkgever, aan wien door den Raad van Ar
beid vergunning is verleend tot het voldoen
der. ingevolge de Invaliditeitswet verschuldigde
premie met behulp van een zegelstempel-
machihe, wordt in afwijking van hetgeen
omtrent de premiebetaling in zegels in ge
noemde wet is voorgeschreven, premie be
taald op de navolgende wijze:
De premie, over eenig tijdvak ingevolge de
Invaliditeitswet verschuldigd, wordt geacht
te zijn voldaan door het koopen door den
werkgever van premie waardekaartenbe
nevens door op het tijdstip, waarop bij be
taling van de premie door middel van zegels
die betaling zou moeten geschieden en op de
plaats, waar eventueel een zegel zou moeten
worden geplakt, op de rentekaart van den
verzekerde, door middel van een machine een
stempelafdruk aan te brengen. De aldus op
de rentekaart aangebrachte stempelafdruk
wordt door de toepassing van de Invaliditeits
wet beschouwd als betaling onderscheidenlijk
van een premie over een dag of meer dan een
dag. een week of meer dan een week.
Een vergunning als de bovenbedoelde, kan
door den Raad van Arbeid worden verleend,
indien de werkgever zich verbindt een zegel-
stempelmachine in gebruik te nemen, welke
voldoet aan. door het bestuur der Rijksver
zekeringsbank, gehoord de Rijkskantoorma-
chine-centrale. gestelde eischen. De vergunning
geldt alleen voor de daarin vermelde machine.
Bij weigering eener gevraagde vergunning ls
de Raad van Arbeid niet gehouden de reden
van weigering aan den aanvrager mede te
deelen.
Het is den gebruiker verboden, aan het in
wendige van de machine te raken; ter voor
koming daarvan wordt het (fesbetreffende
slot vanwege den Raad van Arbeid verzegeld.
Het zegel mag niet geschonden worden dan
door een daartoe gemachtigden ambtenaar
van den Raad van Arbeid. De sleutels welke
dienen om toegang tot het inwendige van de
machine te verkrijgen, worden aan den voor
zitter van den Raad van Arbeid ter hand
gesteld. Buiten deze sleutels mogen geen, op
de machine passende sleutels in omloop wor
den gebracht.
De gebruiker behoort te allen tijde, aan
de daartoe door den Raad van Arbeid aange
wezen ambtenaren, voorzien van een schrif
telijke machtiging te dezer zake. gelegenheid
te geven, zonder voorafgaande kennisgeving
de machine te controleeren ingeval van sto
ring of onregelmatigheid in de werking van
van de machine, wordt zij onmiddellijk buiten
werking gesteld en wordt hiervan aan den
voorzitter van den Raad van Arbeid en aan
den fabrikant der machine of diens vertegen
woordiger kennis gegeven.
De machine moet zijn ingericht in dezer
voege, dat daarbij gebezigd kan worden een
premiewaardekaart ter waarde onderschei
denlijk van 100, 300. 500. 1000 of 2000.
De instelcapacibeit mag niet hooger zijn dan
9.99 per stempeling. De machine moet uit
sluitend gebruikt worden, indien een waarde-
kaart in de machine aanwezig Ls en gebruik
weigeren zoodra een stempeling heeft plaats
gehad, waardoor het bedrag der waardekaart
ls verbruikt of overschreden.
De werkgever wien een vergunning tot het
bezigen van een stempelmachine verleend is,
levert, alvorens een dergelijke machine in
gebruik te stellen, alle in zijn bezit zijnde
rentekaarten bij den Raad van Arbeid in.
teneinde deze buiten gebruik te doen stellen
en te laten vervangen door nieuwe die één
zelfden vervaldatum krijgen.
Met uitzondering van de kosten van het
toezicht, dat de Raad van Arbeid door zijn
ambtenaren op het gebruik en de werking
der machine laat houden, komen de kosten
der controle voor rekening van den gebruiker.
De mooiste beloning na een geslaagd examen
EEN VULPENHOUDER.
ANEGANGU TEL.11963
HAARLEM.
SPECIALITEIT VULPENHOUDERS.
(Adv. Ingez. Med.)
AMBTELIJK BESTUUR IN DE WIERINGER-
MEER.
Teneinde zoo spoedig mogelijk te geraken tot
de normale vormen van overheidsbestuur in de
Wieringermeer, heeft de minister van Water
staat voor de voorbereiding van de noodige re
gelingen een ambtelijke commissie ingesteld. In
deze commissie zijn benoemd:
a. tot lid en voorzitter: ir. V. J. P. de Blocq
van Kuffeler, hoofdingenieur-directeur van den
Rijkswaterstaat;
b. tot leden Am.: C. Thomése, hoofdingenieur-
directeur van den Provincialen Waterstaat in
Noord-Holland, mr. A. J. Backer, administra
teur chef van de le afa. ter Provinciale Griffie
van Noord-Holland en mej. mr. A. A. G. Coops,
administratrice, chef der 2e afd. a, van voor
noemde griffie.
