WIE IS ER
VRIJ VAN?
Vijf en twintig jaar
geleden
IEDEREEN IS VERPLICHT, MAATREGELEN TE
NEMEN TEGEN BODY ODOUR (B.O.)
HULPVERKOOPSTERS
7
Rechtsbijstand
Een nette aankomende
Kruideniers-Bediende
Kunstgebitten
DAMES!!
sprayt vuil rietschoten
llededand in 1914
Onze
nieuwe
FITFOKM
DINSDAG 4 JU 'tl 1939
HAARLEM'S DAGBLAD
11
M&. HesSSB
Heden overleed onze lieve Zuster en Schoonzuster
MADELAINE DE VOOGT—ABERSON.
Haarlem J. HUIJSMAN—ABERSON.
A. D. HUIJSMAN.
G. TEDING VAN BERKHOUT—ABERSON.
Jhr. J. P. M. TEDING VAN BERKHOUT.
M. W. S. WOLTERBEEK—ABERSON.
J. H. WOLTERBEEK.
Medan A. S. ABERSON.
Haarlem, 3 Juli 1939.
Verloofd:
ZUS BREIJER
en
DAAN KLOK
Heemstede, Jeroen Boschlaan 13
Buenos Aires, Defensa 320
Door het verbindend worden
van de eenige uitdeelingslijst is
het faillissement van TH. PAS
VEER, winkelier, wonende te
Zandvoort, geëindigd.
De curatrice:
Mr.L.M.I.L. VAN TAALINGEN-
DOLS
Haarlem,
Wilhelminastraat 60
Dagvaarding, contract,
huurzaken, faillissement enz.
BUR. KRANEVELD
Jacobijnestraat 10
Kantoor 9-5, 's av. 7-8,
Advies 0.80.
Half Juli gevr. te Hrl. als nood
hulp of voor vast
twee Dienstboden
als keuken- en tweede meisje,
beide zelfst. in haar werk, v. g.
g. v. Br. no. 1818 bur, v.d. blad
Gevr. in kl. gez. v. Aug. en Sept.
NETTE NOODHULP
v.d. en n., v.g.g.v, zelfst k. koken
en werken. Hoog loon. Santpoort
Stat., Vinkenbaan 30, tel. 783.
15 Juli
HULP GEVRAAGD
bij 2 hulpbeh. oude dames voor
14 dagen, koken vereiscnte,
dienstbode aanw". Br. met verl.
sal. en uitv. inl. no. 1827 bur. van
dit blad
Persoonlijk aanmelden filiaal
ALBERT HEIJN, Zandvoort-
schelaan Aerdenhout.
Te Koop gevraagd
meubelen en net gedr. kleeding.
OVERBEEK
Jansweg 59 Telefoon 13256
Geen losraken of verschuiven
meer van
Niemand, die een kunstgebit heeft, be
hoeft meer op een kritiek moment in
verlegenheid te raken, omdat zijn
kunstgebit losschiet of verschuift. Maak
een einde aan dit steeds dreigende
ongemak. Een weinig DENTOFIX-
poeder houdt het gebit den geheelen
dag onwrikbaar op zijn plaats. DEN-
TÓFIXvoorkomt tevens onaangenamen
reuk uit den mond. Probeer het nog
vandaag. Prijs per strooibus slechts
F. 0.75, verkrijgbaar in apothekefl en
drogisterijen.
Grijs haar
maakt U oud!1!
Laat U ze behandelen1!
door Specialiste
Voll. behandeling ƒ3.501
Bijwerken vanaf 1.50
Gezichtsharen worden
door ons blijvend ver
wijderd.
Mevr. J. v. d. WERFF,
Kenaupark 25, Tel. 14084.
We weten zeker, dat
van dames zeer gechar
meerd zullen zijn van deze
nieuwe FITFORM: ons
model M 334.
Onder de moderne buste-
vorm zijn elastische ,,adem-
halingspandjes" aange
bracht: 'n nieuwe vinding,
voor Uw comfort gedaan!
Andere FITFORM-modellen met maagband v.a.f. 1.75
FITFORM-modellen zonder maagband v.a.f. 1.25
HAARLEM: GROOTE HOUTSTRAAT 22.
Prijs /2.7S
te HAARLEM vraagt voor direct
Persoonlijke aanmelding
tusschen 10 en 11 uur.
WOENSDAGMORGEN
GEVRAAGD: NETTE, BESPRAAKTE HEEREN
voor Haarlem en Omstreken door 1ste klas Maatschappij (geen
Verzekering of Stofzuigers). Tegen vaste vergoeding, provisie en
premie. Aanm. hedenavond tusschen 6.308 uur:
GED. OUDE GRACHT 26 HAARLEM.
JONGSTE BEDIENDE
of LEERLING GEVRAAGD.
WONINGINRICHTING P. J. JANSSEN, Ancgang, Haarlem.
NETTE JONGEN GEVRAAGD, niet ouder dan 17
jaar, goed kunn. fiet
sen en die tevens lust heeft om als Winkelbediende te worden
opgeleid. Aanm. 's av. na 6 uur SCHOUTEN'S IJzerh., Soendaplein
GOED BEKLANT METAALBEDRIJF
TE KOOP AANGEBODEN.
Burgerwerk. Goed bestaan. Zoo goed als geen concur
rentie. Omtrek Haarlem. Koopsom contant /B00.
Brieven onder nr. 1829 aan het Bureau van dit Blad.
AL was de politieke horizon in
Juli 1914 verre van onbe
wolkt, niemand kon vermoe
den, dat de moord in Sera-
jewo, kort tevoren op den Oostenrijk-
schen aartshertog Franz Ferdinand en
zijn gemalin gepleegd, de aanleiding
zou worden van een gruwelijken oor
log, waarin alle groote mogendheden
van Europa zouden worden meege-
r sleurd.
Zeker, de een zag de toekomst somberder
in dan de ander, maar algemeen hoopte en
verwachtte men toch dat het ook thans weer,
gelijk reeds zoo dikwijls het geval was ge
weest, bij een dreiging zou blijven. In het
ergste geval zouden de betrekkingen tusschen
Oostenrijk en Servië worden verbroken en het
conflict zou gelocaliseerd blijven.
Bovendien, wanneer er slechts één oogenblik
revaar voor den Europeeschen vrede zou be
staan, dan zou keizer Wilhelm niet met zijn
jacht naar de Noorsche wateren zijn vertrok
ken om daar zijn vacantie door te brengen en
dan zou president Poincaré, vergezeld van
Viviani, niet naai' Rusland zijn gegaan om
Tsaar Nicolaas te bezoeken!
Welk een verschil van opvatting met thans,
nu „men" met een bijna fatalistische zekerheid
binnen afzienbaren tijd een nieuwen wereld
oorlog weet te voorspellen
Het onweer barst los.
In tusschen had men te Weenen, na bespre
king met den Duitschen bondgenoot, een ul
timatum opgesteld dat den 23sten Juli aan de
Servische regeering werd overhandigd. Dit was
een buitengewoon krasse nota.
De eerste eisch was dat in het Staatsblad
van den 26sten Juli de regeering haar afkeu
ring over de groot-Servische beweging zou
publiceeren. (De tekst hiervan was in Weenen
gereed gemaakt!)
Daarna volgden nog een tiental eischen,
waarvan de voornaamste waren: onderdruk
king van de tegen Oosten rij k-Hongarije ge
richte propaganda, de ontbinding van de na
tionalistische vereeniging Narodan Odbrana,
die bij den aanslag ten nauwste betrokken
zou zijn geweest, ontslag van alle officieren
en ambtenaren, die zich aan een anfci-Oosten-
rijksche propaganda hadden schuldig ge
maakt en tenslotte het aanvaarden van de
medewerking van Oostenrijksche ambtenaren
om deze propaganda te beteugelen. Het ant
woord hierop werd binnen acht en veertig
uur' verwacht.
De Servische regeering willigde alle eischen
inf alleen de laatste, het aanvaarden van de
hulp van Oostenrijksche ambtenaren bij haar
ondërzo'ek, wees zij met beslistheid van de
hand.
Beide landen mobiliseerden. Europa's nood
lot was voltrokken. Den 27sten begonnen de
vijandelijkheden en den 28sten verklaarde
Oostenrijk aan Servië den oorlog. De eerste
bliksemschicht, die onmiddellijk door andere
en,fellere zou worden gevolgd!
Het ligt niet in de bedoeling stil te staan bij
de ontwikkeling van den wereldoorlog in 1914.
Het lijkt ons interessanter nog eens na te gaan
hoe men in ons land reageerde op de gebeurte
nissen uit die spannende dagen.
De mobilisatie in Nederland.
Toen in de laatste dagen van Juli de politie
ke toestand steeds dreigender werd, kwam de
ministerraad dagelijks bijeen. Maandag 27
Juli had H.M de Koningin haar verblijf op het
Loo onderbroken en was naar Den Haag ge
komen.
Donderdag 30 Juli werden de berichten uit
het buitenland zóó ernstig, dat door den
ministerraad aan de Koningin werd voorge
steld, op grond van artikel 186 der Grondwet
te verklaren: dat oorlogsgevaar, in den zin
waarin het woord in de Wet voorkomt, aan
wezig was en dat krachtens de bevoegdheid
bij de landweerwet aan de Kroon gegeven,
bij Koninklijk besluit van dien dag de land
weer-grenswacht, de landweer-kustwacht en
de landweer-bewakingsdetachementen onder
de wapenen werden geroepen.
Dit was dus nog niet de mobilisatie van het
geheele leger. Hiermede wilde men nog één
dag wachten, omdat hoe ernstig de toestand
ook was. toch nog altijd de mogelijkheid van
een vredelievende oplossing bestond. Daarom
achtte de regeering zich niet verantwoord
reeds thans de schatkist te belasten met een
uitgave van circa 12 millloen gulden, die zelfs
een kortstondige algemeene mobilisatie zou
kosten.
Vrijdagochtend 31 Juli waren de berichten
over den gespannen toestand tusschen
Duitschland en Rusland van dien aard, dat
alle niet in werkelijken dienst zijnde dienst
plichtigen van het leger, de landweer en de
zeemacht van alle lichtingen onverwijld
onder de wapenen werden geroepen en als
datum van opkomst werd de volgende dag,
1 Augustus, bepaald.
Dat de Nederlandsche regeering de ernst
van den toestand duidelijk inzag, hebben de
gebeurtenissen der volgende dagen voldoende
bewezen. Maar op dien datum was ons land -
Oostenrijk en Servië buiten beschouwing ge
laten het eenige dat officieel de mobilisatie
afkondigde, ook al was het bekend, dat in
Duitschland en Rusland groote troepenver
plaatsingen gaande waren.
Met die spoedige mobilisatie heeft onze re
geering zoowel naar binnen als naar buiten
willen getuigen, dat het haar ernst was om
onze strikte neutraliteit desnoods met geweld
te verdedigen.
Tot Opperbevelhebber van Land- en Zee
macht was dien dag tevens benoemd de on
langs overleden luitenant-generaal C. J.
Snijders.
Verwarring onder het volk.
Geheel in tegenstelling met de rust en de
zekerheid van de regeering, was de houding
van het publiek in het algemeen. Er ontstond
een kleine paniek, die zich op verschillende
manieren uitte.
Land- en tuinbouwers bijv. wisten opeens
niet meer, wat er van hun producten en van
den afzet worden zou. Angst is een slechte
raadgeefster en daarom rukten ze de tomaten -
struiken uit en wierpen ze op de mesthoop.
Kleine boertjes verkochten hun kippen en
varkens tot eiken prijs. Handelaars vreesden
hun wisselverbintenissen niet te kunnen na
komen en riepen evenals een aantal nering
doenden om een moratorium als redmiddel
uit den nood. Huismoeders en ook huis
vaders' belegerden de kruidenierswinkels ten
einde zoovéél mogelijk dagelijksche levensbe
hoeften te kunnen inslaan. Het saldo bij
bankiers en spaarbanken werd opgevraagd en
men zocht zijn heil in het vasthouden en op
bergen van zooveel mogelijk zilvergeld.
Zoo zag het er in grove trekken in de laat
ste dagen van Juli en in de eerste weken van
Augustus uit. Ieder trachtte te redden, wat
nog te redden viel en velen raakten daarbij
het hoofd kwijt.
Er onstonden toestanden, die gestuit
worden, onverschillig of dit met de staatkun
dige dankbeelden van de regeeringspersonen
strookte of niet. Om rust en orde te herstellen
moest er worden ingegrepen.
Het oppotten van gemunt geld.
Het op zilver beluste pubüek trachtte zoo
veel machtig te worden als het kon, door
niet met gepast geld te betalen, maar bank
bij letten aan te bieden, zoodat wisselgeld
moest worden teruggegeven. Dit kunstmiddel
tje leidde weer tot tegenmaatregelen aan sta
tions, postkantoren enz. om niet anders dan
gepast geld aan te nemen.
Zooals altijd, probeerden ook ne geweten-
looze individuen van de paniekstemming te
profiteered o.a. door die nerveuze en goedge-
loovige menigte wijs te maken, dat de bank
biljetten niet meer hun volle waaróen hadden,
maar dat zij nog bereid waren ze tegen een
lager bedrag in zilver om te wisselen. Ter
stond werd door de politie tegen deze mis
dadige handelwijze opgetreden.
Reeds aanstonds toe die wegvloeiing van
zilver zich openbaarde, werd tusschen de
directie van de Nederlandsche Bank en het
ministerie van Financiën van gedachten ge
wisseld, over hétgeen gedaan zou kunnen
worden om in de behoeften aan kleiner ruil
middel tegemoet te komen. Na een korte be
raadslaging kwam men overeen, dat er cou
pures gemaakt zouden worden van 1, 2.50
en 5, die den naam „zilverbon" zouden dra
gen en het mocht gelukken reeds op Vrijdag
7 Augustus voor bedrag van ruim 1.700.000
aan bons in omloop te brengenn, nadat het
publiek een heele week gezucht had onder
het gemis aan klein geld.
Dat de regeering aan haar maatregelen
kracht wist bij te zetten en niet met zich
liet spelen, bewijst het geval van een Haag-
schen winkelier, die op zijn winkelraam had
aangekondigd, dat zilverbons niet in be
taling werden aangenomen. Oogenblikkelijk
verzocht de minister den burgemeester de
heele winkelvoorraad krachtens de levensmid
delenwet in beslag te nemen en dezen vijand
van de zilverbons uitsluitend in dit geld uit
te betalen! Voor het zoover kwam, was de
man zoo verstandig zijn verzet op te geven.
Lichtzijden.
Maar laat ons ook de lichtzijden van die
donkere dagen niet vergeten. Onder den
drang der omstandigheden heeft zich in de
eerste weken van den wereldoorlog ook de
hoogere eenheid van het volk geopenbaard.
De Tweede Kamer kwam op 3 Augustus in
spoedvergadering bijeen. Er heerschte een
plechtige ernst, welke door een ieder werd
gevoeld. Partijschap was vergeten.
Namens de rechterzijde voerde de heer De
Savornin Lohman het woord: „Laat ons be
denken, dat alles, wat naar partijdigheid
zweemt, thans ter zijde moet worden gesteld.
In ons leger dienen niet partijen, maar Neder
landers. Laat ons ons scharen om den troon,
Indachtig dat H.M. de Koningin persoonlijk
gezworen heeft de onafhankelijkheid van het
grondgebied des Rijks met al haar vermogen
te zullen verdedigen en bewaren en dat in
Haar mond deze eed geen ijdele klank is
geweest".
De heer Troelstra, aan het woord komende,
zei o.a.: „Indien er eenige regeering in Europa
is, die onschuldig is aan de verschrikkelijke
misdaad, die thans over Europa is losgelaten,
dan is het wij mogen het met trots zeggen
wel de regeering van ons land. Om deze
reden mogen mijn geestverwanten, die met
mij het militairisme afkeuren dit bedenken;
zij hebben hun afkeuring te richten tegen
het stelsel, dat wij bestrijden; zij hebben hun
afkeuring niet te richten tegen deze regee
ring. Zij hebben hun plicht te doen als Ne
derlanders voor het groote doel, waarvoor
zij zijn geroepen".
Namens de geheele vrijzinnige linkerzijde
sprak de heer Bos die zijn rede besloot: „Wij
vertrouwen, dat met een koel hoofd, rustig
te midden van den storm der tijden, regeering
en volk zich zullen handhaven: door een
dracht sterk".
De meeste indruk maakte op dat historische
oogenblik de korte toespraak van den heer
Cort van der Linden, den minister van bin-
nenlandtsche zaken; „Wij zijn gereed en be
sloten onze onzijdigheid en, moet het, ons
volksbestaan te handhaven met al onze
krachten. Ons voegend naar Gods wil wachten
wij vastberaden en koelbloedig af, wat de
toekomst brengt. De regeering rekent op de
trouwe medewerking der Sta ten-Generaal. Zij
heeft het vaste vertrouwen, dat deze, zich
verheffend boven alles wat in gewone omstan
digheden verdeelt, bezielt is met de gedachte
aan de eenheid en het behoud van ons dier
baar vaderland".
Bladerend in het boek „Oorlogstijd", dat
wijlen M. W. F. Treub drie en twintig jaar
geleden heeft geschreven, wordt men onwille
keurig getroffen door de haast profetische
woorden, op de laatste bladzijde, waarmede
de schrijver zijn werk beëindigt en waarvan
wij het slot letterlijk overnemen:
„Het tijdperk van zeer verhoogde overheids
inmenging in het economische leven als ge
volg van den oorlogstoestand zal, als het
zwaard eindelijk in de scheede zal zijn gesto
ken, niet aanstonds voorbij zijn. Hoe lang die
inmenging zal moeten duren en hoe zij gelei
delijk binnen de perken der normale regee-
ringsbemoeiing zal worden teruggeleid, zal
moeten worden afgewacht. Dat terugleiden zal
even noodig zijn als het tijdelijk nog blijven
optreden van de overheid op het terrein dei-
economische defensiepolitiek, ook wanneer de
krijg zal zijn uitgestreden. Daartoe zal niet
minder kracht en niet minder inzicht in de
economische verhoudingen vereischt worden
dan gedurende den oorlog het geval was".
Dit overwegende, wordt men onwillekeurig
herinnerd aan de strekking van het gebed,
waarmede gedurende vele jaren de vergaderin
gen van Amsterdam's Gemeenteraad werden
geopend, en waarin den Hemel werd afge
smeekt, dat Hij der Overheid zou schenken:
wijsheid, kracht en voorzichtigheid!
3Y. S,
Wij transpireren allemaal. Als deze
transpiratie veronachtzaamd wordt, hin
dert ze anderen en - veroorzaakt B. O.
HoedUvoorB.O.
i met Rexona. Het
j ,_s=__=\\,erkzame,
reinigende Rexona-schuim bevat speci
ale gezondheidsbestanddelen en dringt
door tot diep in de poriën van de huid.
Doorzijn antiseptische werkjnguoordt elke
onzuiverheid uit de poriën verwijderd.
Haal vandaag nog een tablet Rexona!
Eenige en algemeene kennisgeving.
Heden overleed tengevolge van een noodlottig ongeval
onze lieve Vrouw en Moeder
MADELAINE DE VOOGT—ABERSON.
H. W. DE VOOGT.
WIL.
DIEN.
FRITS.
Haarlem, 3 Juli 1939.
Zonnelaan 12.
Bezoeken kunnen niet worden afgewacht.
De teraardebestelling zal plaats hebben Vrijdag 7 Juli a.s.,
des middags 12 uur op de Algemeene Begraafplaats te
Heemstede.
