Haarlem's Dagblad
Dk. CeCijn geeft de
I opdmcht tewg
De Haagsclie Puzzle.
Nu mr. dr. D. A. P. N.
Kooien opgedragen
een ministerie
te vormen.
Het Belangrijkste
56e Jaargang No. 17194
Uitgave Lonrens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Maandag 10 Juli 1939
Abonnementen per «reek f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f 3.55. losse nummers 6 cent per ex.
AdvertentiënL-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elko
regel meer f 0.15. Groentje» zie rubriek.
Nog steeds is een oplossing van de kabinets
crisis niet gevonden. Maar nadat dr. Colijii een
week lang beproefd had een uitweg uit den
doolhof te vinden heeft hij zijn opdracht
teruggegeven en is een nieuwe formateur op
getreden, een veteraan uit R.K. kringen. Zijn
verschijning is eigenlijk wel als een volkomen
verrassing gekomen. Want ofschoon de 68-
jarige Staatsraad mr. dr. D. A. P. N. Kooien
een zeer langen en' eervollen staat van dienst
aan de openbare zaak heeft, Kamerlid en Ka
mervoorzitter is geweest en in 1925—1926 een
half jaar minister in het eerste kabinet-Colijn,
en er tijdens dr. Colijn's jongste formatie
pogingen ook met hem overleg is gepleegd,
staat hij al sinds vele jaren buiten de actieve
politiek. In het voorjaar van 1926, na zijn
korte ministerschap, werd hij tot lid van den
Raad van State benoemd. Dit eerwaardige
college pleegt zijn belangrijke taak in de stille
binnenkameren van het landsbeheer te behar
tigen en behalve den vice-president jhr. mr.
Beelaerts van Blokland, die de hoogste functie
in den lande bekleedt na het Staatshoofd,
treden zijn leden eigenlijk nooit in het schelle
licht der openbaarheid. Zoo was ook mr.
Kooien sinds dertien jaar van het politieke
forum verdwenen.
Hij keert erop terug met een niet benijdens
waardige opdracht. Dat het Nederlandsche
volk dezen grooten, zwaargebouwden man met
vierkanten kop en de stille, gesloten gelaats
uitdrukking met eenige verbazing uit de po
litieke historie ziet opdoemen zal hem niet
deren.
Zijn plaats buiten den politieken strijd
moet hem kennelijk juist de kans bieden om
te slagen. Maar de toon waarin de politieke
bladen hem begroeten kan niet bemoedigend
voor hem zijn. Vooral niet de toon der R.K.
bladen. De Maasbode zegt dat zij „eerlijk ge
zegd zijn moed bewondert, om onder deze om
standigheden een poging tot Kabinetsformatie
te wagen". De Tijd merkt op dat de hem ge
geven opdracht buiten de partijen van de
crisis lijkt om te gaan. „Voor de Katholieke
partij spelen persoonlijke elementen in deze
crisis vrijwel geen rol, maar zij heeft zich vast
verankerd aan een primairen eiseh van sociale
politiek, een zakelijk program van werkloos
heidsbestrijding, zooals dat door minister
Romme op even bekwame als energieke wijze
was opgebouwd en dat als een minimum
program beschouwd wordt. Dit zakelijke
standpunt zullen de partij, met haar fractie
in het parlement en de ministers, die uit haar
midden zijn voortgekomen, ook tegenover den
nieuwen formateur moeten handhaven".
Dit klinkt niet als een hartelijk welkom en
getuigt niet bepaald van bereidheid tot be
middeling. En eigenlijk staat de Maasbode,
welker houding zich overigens in de crisis-
dagen nogal eens gewijzigd heeft, op hetzelf
de standpunt. Want zij zegt dat mr. Koolen's
moed alleen te verklaren is als hij de overtui
ging of althans de hoop heeft een kabinet te
kunnen vormen, dat in den geest der Katho
lieke Kamerfractie de werkloosheidsbestrij
ding op het eerste plan wil houden. „Mogelijk
voelt hij zich in staat, ook de anti-revolution-
nairen daartoe te bewegen".
Men zou zoo zeggen dat mr. Kooien, als zijn
eigen partij hem zoo bij-voorbaat-afwijzend
en zelfs zie den laatst-geciteerden zin
met eenige ironie ontvangt geen kans heeft
om een parlementair kabinet te vormen. Im
mers, de R.K. Staatspartij beroept er zich op
dat minstens 70% van de Kamerleden haar
standpunt inzake den financieelen voorrang
van de werkloosheidsbestrijding inneemt en
dat schijnt in het algemeen niet te weerspre
ken. Zullen mr. Koolen's pogingen dus gaan
in de richting van een extra-parlementair of
zaken-kabinet, bestaande uit bekwame man
nen die buiten de actieve politiek staan even
als hij zelf? Het is denkbaar, maar een lang
leven zou zulk een regeering zeker niet bescho
ren zijn. Zij zou van haar eerste optreden
af het karakter van een „overgangskabinet"
dragen. Dat draagt het stempel der onzeker
heid en het Nederlandsche volk wenscht in
dezen tijd zeker minder dan ooit onzekerheid
in hét bewind. Men moet blijven hopen dat
iemand, deze formateur of een volgende, erin
slagen zal ten spoedigste de bestaande tegen
stellingen te overbruggen.
Ik geloof dat het groote publiek volstrekt
niet begrijpt waarom dat nu zoo moeilijk is.
Het ziet deze kabinetscrisis niet als een Ne
derlandsche maar als een Haagsche puzzle.
Was er sprake van een botsing van diepge
wortelde geestelijke overtuigingen, dan zou
het de moeilijkheid gevoelen. Maar aangele
genheden van socialen aard, die door finan-
ciëele mogelijkheden beheerscht worden, zijn
altijd door een vergelijk op te lossen. Men
kan daarbij niet aannemen dat de eene partij,
die van dr. Colijn, tot het uiterste zou willen
bezuinigen en de andere onbegrensd geld uit
geven. Trouwens is ook wel gebleken dat dit
niet zoo is. Dan moet men elkaar toch ook
kunnen vinden!
Onduidelijk blijft intusschen de kwestie
van de drie slagkruisers voor Indië, waarvoor
vice-admiraal Purstner zoozeer schijnt te
ijveren en die ook in politieken kring veel
aandacht geniet. Zit dit geweldig-dure plan
de oplossing van de crisis in den weg?
In elk geval blijft een feit dat men een
snelle oplossing van Den Haag verlangt En
het schijnt dat de politici deze stemming niet
bepaald aanvoelen.
R. P.
Mr. dr. D. A. P. N. Kooien.
De regeeringspersdienst meldt
Dr. H. Colijn heeft aan H. M. de Koningin verzocht van de
opdracht tot vorming van een kabinet te mogen worden ontheven,
daar zijn pogingen tot samenstelling daarvan in de richting, welke
hij zich had gedacht, niet waren geslaagd.
Zaterdagmiddag heeft Hare Majesteit mr. dr. D. A. P. N. Kooien
ontvangen en hem opdracht gegeven tot vorming van een kabinet.
De heer Kooien heeft verzocht deze opdracht in beraad te mogen
houden.
Dr. Kooien ontvangt
Dr. Deckers.
Mr. Dr. D. A. P. N. Kooien heeft heden
morgen tegen half twaalf bezoek ontvangen
van mr. dr. L. N. Deckers. Dr. Deckers heeft
ook Zondag een bezoek aan dr. Kooien ge
bracht.
Vanmiddag zal de heer Kooien de openbare
zitting voorzitten van den Raad voor de
Luchtvaart, waarin de ramp van de „Ijsvogel"
wordt behandeld.
Mr. Dr. D. A. P. N. Kooien.
Staatsraad mr. dr. D. A. P. N. Kooien
is op 21 Januari 1871 te Rijswijk geboren. Hij
bezccht het gymnasium te Utrecht en stu
deerde in de rechten aan de Utrechtsche uni
versiteit. In 1894 promoveerde hij in de
staatswetenschappen.
Na de advocatuur te Utrecht te hebben uit
geoefend werd hij achtereenvolgens school
opziener in het arrondissement IJsselstein,
voorzitter van den bond van R.K. Kiesvereni
gingen en lid en ondervoorzitter van den
Centralen Raad van Beroep.
In 1905 vaardigde het kiesdistrict Grave
hem af als lid van de Tweede Kamer. Na mr.
Foch's benoeming tot gouverneur-generaal,
volgde mr. Kooien hem op als voorzitter van
de Tweede Kamer. Tot 1925 was hij kamer
president. Van Augustus 1925 tot Maart 1926
was hij minister van arbeid, handel en nij
verheid in het kabinet-Colijn. De aanneming
van het amendement-Kersten (het gezant
schap bij het Vaticaan) had de val van dit
kabinet tot gevolg. In April 1926 deed de heer
Kooien zijn intrede in den Raad van State.
Behalve vele functies in dienst van het
Katholieke gemeenschapsleven is de heer
Kooien o.a. curator van de Technische Hooge-
school te Delft en voorzitter van den Raad
voor de Luchtvaart.
WANDGEDIERTE
RADICALE VERDELGING onder geheimhou
ding en schriftelijke garantie, zonder iets te
beschadigen.
Zuivering Onderneming
„RADICAAL"
Gen. Cronjéstraat 135 Telefoon 11657
„Waar anderen faalden, slaagden wij."
(Adv. Ingez. Med.)
Kruitmagazijn bij Salamanca
in de lucht gevlogen.
Dertig dooderiy 200 gewonden
90 vermisten.
Goederentrein vernietigd.
MADRID, 10 Juli (Havas) Gister
middag is in het dorp Penaranda de
Bracamonta nabij Salamanca een kruit
magazijn in de lucht gevlogen. Naar ge
meld wordt zijn hierbij omstreeks dertig
personen om het leven gekomen en 200
gewond, terwijl er nog 90 vermisten zijn.
Een goederentrein, die zich in het sta
tion bevond, werd volkomen vernietigd.
Uit Salamanca, Samora, Valladolid en Avila
hebben zich brandweren en militairen naar de
plaats des onheils begeven. Tengevolge van het
tekort aan water als gevolg van het zeer warme
weer stuitte het blusschingswerk evenwel op
groote moeilijkheden.
Franco heeft onmiddellijk van zijn deelneming
doen blijken en 200.000 peseta's voor de getrof
fen bevolking beschikbaar gesteld. De oorzaak
van de ontploffing is nog niet bekend.
De verduistering van 55.000.-.
Hoe de directeur van het Spaarhuis te
Haarlem zich het geld toeëigende.
In onze vorige nummers hebben wij bijzonder
heden medegedeeld over de aanhouding van den
67-jarigen Van H. te Zandvoort, directeur van
de 'te Haarlem gevestigde N. V. in liquidatie
„Spaarhuis", die beschuldigd wordt van de ver
duistering van een bedrag van f 55.000 ten na-
deele dezer instelling.
Zaterdag is de Haarlemsche politie naar het
hoofdkantoor van het Giro-bedrijf, in den Haag
gegaan om een onderzoek in te stellen. Daarbij
is gebleken dat het aan van H. door een een
voudig geknoei met giro-biljetten mogelijk is
geweest zoo'n belangrijk bedrag te verduisteren.
Het „Spaarhuis" had verschillende spaarkassen
loopen, waarvan vele deelnemers betalingen
over de giro deden. Ook verschillende andere
transacties dezer N.V. liepen over de giro. Als
van H. een groote afrekening over de giro ont
ving, liet hij een gedeelte van dit bedrag op zijn
privé giro-rekening overschrijven. Als hij dan
later de dagelijksche afrekening van de giro
ontving (eenvoudige staatjes met potlood ge
schreven) veranderde hij de bedragen, zoodat de
saldi die volgens die vervalschte afrekeningen
op de giro klopten met het bedrag dat de boeken
aanwees.
De verdachte heeft zoo al vele jaren ge
knoeid. Als het Spaarhuis volgens de boeken
f 60.000 op de giro moest hebben staan, stond er
in werkelijkheid slechts f 5000 op, omdat van H.
f 55.000 ten eigen bate had aangewend.
Om deze knoeierijen mogelijk te maken moest
van H. dus herhaaldelijk de afrekeningen van
de giro vervalschen. Als er controle was kon hij,
door het overleggen van de afrekeningen van
de giro „aantoonen" dat het geld inderdaad aan
wezig was. Als slechts één keer in dien tijd de
afrekening van de giro in andere handen zou zijn
gekomen, zou het bedrog natuurlijk onmiddel
lijk uitgekomen zijn. De directeur kon dus nooit
met vacantie gaan of lang ziek zijn. Als hij eens
ongesteld was, moest de juffrouw van het kan
toor altijd met de post (dus ook met de afreke
ningen van de giro) naar zijn huis komen.
Ongetwijfeld heeft de dader dus altijd in
vrees verkeerd, dat zijn geknoei zou uitkomen.
Temeer, omdat, in verband met de liquidatie,
de administratie van het „Spaarhuis" gecon
troleerd werd door de Verzekeringskamer.
Het is nog niet uitgemaakt hoe het den
directeur steeds mogelijk geweest is tegen Sep
tember van elk jaar, als het geld aan de deel
nemers van de dan vervallen spaarkas moest
worden uitgekeerd, te zorgen, dat er voldoende
contanten aanwezig waren om de uitbetalingen
te doen.
Het wekte geen achterdocht dat liet Spaar
huis volgens de boeken zooveel geld op de giro
had staan, omdat er volgens de directeur toch
geen voldoende loonende bestemming voor de
contanten was.
De „Yankee Clipper" te
Southampton.
De „Yankee Clipper" is zeven en twintig en
een half uur na het vertrek uit New York te
Southampton aangekomen en de passagiers van
deze eerste van de geregelde vluchten over den
Atlantischen Oceaan konden aan land gaan. Tij
dens den overtocht bevonden zich dertig perso
nen aan boord waarvan elf leden van de beman
ning. Behalve de bagage van de passagiers werd
nog een aanzienlijke mail meegevoerd.
Britsche missiehuizen in brand
gestoken.
TSJOENGKING, 10 Juli. Reuter) Volgens be
richten van Chineesche zijde zouden de bezit
tingen van de Britsche missie in verscheidene
steden in Sjansi, o.a. Hoentoeng en Tsjaotsjon,
in brand gestoken en verwoest zijn. Deze aansla
gen zouden een onderdeel vormen van de door
de Japanners aangewakkerde anti-Britsche cam
pagne in Noord-China. Verklaard wordt, dat
vele Chineesche christenen gearresteerd en te
rechtgesteld zijn.
Het woord is aan
Klassificatie.
(De Nederlandsche Spoorwegen
hebben statistisch vastgesteld, dat
93% van haar clientèle derde
klasse reist).
Als u geregeld spoorklant bent,
Vertrouw ik, dat u 't las,
Wel drieënnegentig procent,
Reist in de derde klas.
Die is gedurende een rit,
Vooral een lange, wel
Misschien een beetje hard van zit,
Maar ze is even snel.
Je wiegt er niet op zacht fluweel,
Maar ook de prijs telt mee,
En je betaalt er niet zooveel,
Als klasse een en twee.
Je hebt den zelfden machinist,
Die je in veiligheid,
Even vakkundig en beslist,
Langs zelfde lijnen leidt.
Je krijgt hetzelfde uitzicht, dat
De eerste klasse ziet,
Aan schokken op een bochtig pad
Ontsnapt ook d' eerste niet.
Dus drieënnegentig procent
Reist derde klas per spoor.
Dat is een machtig contingent,
Maar 't zegt niets verder, hoor.
Al reisden allen derde klas,
In het verkeer per trein,
Dat wil niet zeggen, dat ons ras
Niet eerste klas kan zijn.
P. GASUS.
Nazi-agenten in Brazilië
gearresteerd.
MONTEVIDEO, (Havas). Volgens berichten
van de grens, hebben de Braziliaansche autori
teiten in Rio Grande onlangs twee Nazi-agen
ten gearresteerd, en een groote hoeveelheid pro
pagandamateriaal, dat in hun bezit was, in be
slag genomen.
Tsjechische nationalistische
pamfletten ontdekt.
PRAAG, (Havas). Bij de administratie der
pensioenen te Praag zijn bij een huiszoeking
door de Gestapo nationalistische Tsjechische
pamfletten ontdekt. Twee ambtenaren der ad
ministratie zijn gearresteerd. Een hunner, die
met vacantie buiten vertoefde, werd naar
Praag ovexgebracht.
De komende Britsch-Japansche
besprekingen.
Na een nauwkeurige bespreking te Tokio
zijn de leiders van het ministerie van buiten-
landsche zaken tot een overeenstemming ge
komen en hebben zij het plan, dat door de
leger-autoriteiten is opgesteld voor de Britsch-
Japansche besprekingen te Tokio goedgekeurd.
11 Juli a.s. zal dit plan aan den ministerraad
worden voorgelegd.
De besprekingen zullen Donderdag of Vrij
dag a.s. te Tokio beginnen tussc-hen den Ja-
panschen minister van buitenlandsche zaken,
Arita en den Britschen ambassadeur Craigie.
Overblijfselen van vermist
vliegtuig gevonden?
Gisterenochtend hebben een aantal toeans-
ten uit Zürich, tezamen met een douane
beambte een tocht gemaakt in de Bondasca-
vallei op de Noordelijke helling- van het
Bondasca-massief, dat de grens vormt tus-
schen Italië en Zwitserland. Op ongeveer 2700
meter hoogte ontdekten zij in de sneeuw,
welke in een lawine omlaag was gekomen een
aUuminium plaat en iets verder eenige stukken
rubber, vermoedelijk afkomstig van een ven
ster en een stuk hout, waaraan een stuk stof.
Men veronderstelt, dat deze stukken afkomstig
zijn van een Duitsch vliegtuig, dat geruimen
tijd geleden in de bergen is verdwenen.
Men heeft een kolonne uitgezonden om een
onderzoek in te stellen.
CHAMBERLAIN'S VERKLARING
INZAKE DANTZIG.
Zou heden in het Lager
huis worden afgelegd.
VALT OOK „ACTIE VAN BINNENUIT"
ONDER DE GARANTIE AAN POLEN?
LONDEN, 10 Juli (Reuter). Al
gemeen wordt thans aangenomen, dat
Chamberlain vandaag in het Lager
huis zijn „verklaring van historische
beteekenis" zooals sommige krin
gen het noemen zal afleggen.
De premier zal waarschijnlijk verklaren,
dat iedere verandering in den status van
Dantzig, anders dan door een overeenkomst
waarbij de Poolsche regeering partij is en om
het even of zij tot stand gebracht wordt van
buiten af door 'n militaire actie van Duitsch-
land, dan wel van binnenuit door een bewe
ging welke door Duitschland op touw gezet is
of gesteund wordt, beschouwd zal worden als
een daad van Duitsche agressie en derhalve
zal vallen onder de Britsche garantie aan
Polen.
Raczynski, de Poolsche ambassadeur, is
gisteravond uit Warschau t-e Londen terug
gekeerd en men verwacht, dat hij vandaag een
onderhoud met Halifax zal hebben. Intus
schen is niets bekend omtrent den inhoud
van een mededeeling, die hij eventueel meege
bracht zou kunnen hebben.
Uit Warschau wordt aan de bladen gemeld,
dat de Poolsche kranten het nieuws over
Dantzig thans meer achteraf plaatsen en den
feilen toon, die tot- dusver tegsn Duitschland
werd aangeslagen, gematigd hebben, vermoe
delijk met 't doel, de ontspanning der laat
ste dagen aan toe moedige».
Hillard:
Een staatsman maakt de
gelegenheidmaar de ge
legenheid maakt den poli
ticus.
Molotoff confereert bijna 3 uur#
Geen definitief resultaat.
De ambassadeurs van Groot Brittannië en
Frankrijk te Moskou, Seeds en Naggiar, alsmede
Strang, hebben gisteravond een onderhoud ge
had met den volkscommissaris van buitenland
sche zaken, Molotof, dat twee uur en vijftig mi
nuten duui'de.
In de verklaring, welke door het agentschap
Tass omtrent de besprekingen in het Kremlin is
gepubliceerd, wordt gezegd, dat „geen definitief
resultaat is bereikt".
Omtrent het onderhoud op het Kremlin wordt
van andere zijde nog medegedeeld, dat dit het
langste is geweest, dat tot nu toe door deze po
litici is gevoerd. De snelle opeenvolging van de
besprekingen duidt op een versneld rythme van
de onderhandelingen, doch men kan nog geen
ernstige voorspellingen doen over den duur
hiei-van.
Gezien het moeilijke karakter van de bespre
kingen, welke ten doel hebben den vrede in
Europa te bewaren, zal het nog een week, of
langer kunnen duren, voordat nadere mededee-
lingen worden gedaan over de resultaten, zelfs
indien men eerder in beginsel tot overeenstem
ming komt.
Bulgaarsclie premier uit Duitsch
land vertrokken.
De Bulgaarsche premier is uit Duitschland
vertrokken. Via Zuid-Slavië keert hij naar
Sofia terug, Alvorens de grens te passeeren zond
hij Von Ribbentrop een telegram, waaxdn hij
dank uitspreekt voor de hartelijke ontvangst en
verzoekt, Hitier zijn dankbaarheid en gevoelens
'van grootste hoogaching en bewondering over
te brengen
Groote verduisteringsoefeningen
in Engeland.
Zatei'dagavond en Zondagochtend zijn in
vrijwel geheel Zuid-Engeland luchtbescher
mingsoefeningen gehouden, waarvan de omvang
alle voorgaande overtreft. Van middernacht tot
4 uur Zondagochtend waren vijftien gi'aaf-
schappen, met inbegrip van de lange kustlijn,
volkomen verduisterd. Honderdduizenden bur
ger-vrijwilligers, die tot de verschillende tak
ken van den luchtbeschermingsdienst behooren,
namen aan. de oefeningen deel.
WEEKBERICHT
Coöp. „Vooruitgang" U.A.
HAARLEM.
Roomboter per pond 78 ct.
Edammer Noord Holland, fijn, p. pond 25 ct.
Fijne choc. Bonbonsper V2 pond 25 ct.
Appelflip per flesch 15 ct.
D cl m on te Zalm per 1/1 blik 49 ct.
Theelicht per doosje 10 ct.
Aardappelmeel per pakje 5 ct.
Sago per pak 12V3 ct.
Met dividendbons.
(Adv. ingez. Med.)
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Hoe de. directeur van het Spaarhuis te Haar
lem zich de f 55.000 toeëigende. 1
BINNENLAND.
Dr. Colijn heeft zijn opdracht tot kabinets
vorming aan de Koningin teruggegeven.
Thans is ^dr. Kooien een opdracht tot ka
binetsformatie verstrekt. 1
Vader bij het redden van zijn kind ver
dronken. 3
De pers over de opdracht aan dr. Kooien. 3
BUITENLAND.
Bij Salamanca is een kruitmagazijn in de
lucht gevlogen. 1
Duitschland zou een vreedzame regeling
wenschen inzake Dantzig teneinde diplo
matieke steun te verwerven voor de Euro-
peesche crisis, welke aan het eind van
Augustus verwacht wordt. 11
Aan de grens tusschen Mandsjoekwo en
buiten Mongolië zijn Japansche en Russi
sche strijdkrachten slaags. 11
Mr. E. Elias beschouwt de beteekenis van
het Aziatisch conflict voor Amerika. 11
SPORT.
De Haarlemsche Sportweek. 7 en 8
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De Haagsche puzzle.. J
G. J. Kalt: Het zangconcours van „Proza en
Poëzie". 9
Bijzondere correspondentie: Italiaansche be
langstelling voor Nederland. 13
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 11'
