Haarlem's Dagblad £aitg.dwricf gespxek uoq niet u JxtesUutd ernstig, maar1 Kaan Js Wol Aanstap aft Raatsdi tusschen Hitier en Henderson fBiitsch aiituiooïd hedenmiddag hekend Op de Spits. Mobilisatie. Feesten Koninginnedag. statiau Het Belangrijkste 57e Jaargang No. 17237 Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Conrant-U itga ven en Algein. Drukkerij N. V. Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgirodienst 38810. Drukkerij: Znider Buiten Spaarne 12. Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054 Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713 Admixt. 10724, 14825. Soendaplein 12230. Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM Dinsdag 29 Augustus 1939 Abonnementen per week f 0.25. p. maand f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per post f3.55. losse nummers 6 cent per ex. Advertentiën1-5 regel» f 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclame» f 0.60 per regel. Regelabonnement»tarieven op aanvraag. Vraag cd aanbod 1-4 regel» f 0.60. elke regel meer f 0.15. Groentje» rie rubriek. Het conflict der grootmachten in Europa is nu op de spits gedreven. Het is opgedreven tot zulk een hoogte, dat het moet buigen of barsten, dat of de nieuwe tijd, die den oorlog verafschuwt en hem zijn kroon van ridder lijkheid en heldenmoed ontnomen heeft, door de macht der gedachte zal zegevieren, of het verleden, dat zijn triomfen in afslachting en vernietiging zoekt, nogmaals het sterkst zal blijken. Daar is een nieuwe tijd gaan groeien en het ls zijn botsing met den ouden tijd, dien wij vooral beleven. Wie deze teekenen niet $iet, wie zijn aandacht versnippert over politici en diplo maten met al hun redevoeringen en argumen ten, over tractaten en non-agressie-verdragen, over maatregelen hier en tegenmaatregelen daar, bepaalt zich tot den buitenkant der dingen. En begrijpt niet dat dit komen moest, onvermijdelijk, ook al krijgen wij straks geen oorlog in Europa. Want ook de nieuwe gedach ten en de nieuwe tijden worden uit barensnood geboren. Al sinds jaren voltrekt het wereldgebeuren zich in andere vormen dan vroeger, treden nieuwe machtige acties op, volgen ongekende gebeurtenissen elkaar, botsen nieuwe stelsels die weer verbrokkelen in oude methoden en sterft de oorlogsgeest die vroeger de volken zoo bezielen kon. Waar is nu, op dit oogenblik nu al zooveel landen gemobiliseerd hebben, nu ook ons land tot dezen ontzaglijk ingrijpenden maatregel heeft moeten besluiten, de oorlogs geestdrift bij de groote volken? Dat heb ik in September 1938 gevraagd, tijdens de vorige crisis van bijna dezelfde beteekenis. En dat vraag ik nu opnieuw. Wij weten allen het ant woord. Daar is geen strooming onder de Duit- schers, de Franschen, de Engelschen, de Italia nen, die hun leiders tot een rampzalige beslis sing drijft. Daar zijn niet, zooals in 1914, de ontketende machten die niet meer te be dwingen waren. De oorlogsgeest waart niet meer door de volken. Zij doen zwijgend en neerslachtig wat van hen gevraagd wordt. Maar alle moderne propaganda heeft nog geen strijdkreten en geen oorlogsliederen kun nen doen ontstaan. Is dat niet veelbetee- benend? Er zijn in de laatste weken weer zeer won derlijke dingen geschied. Zij culmineerden op een vreemd oogenblik in het non-agressie verdrag tusschen Duitschland en Rusland. Het is geen militair bondgenootschap: het is slechts een non-agressie-verdrag. Dat neemt piet weg dat het beduidde dat Hitler's régime zijn ten allen tijde verguisden doodsvijand, het bolsjewisme, de hand reikte. De foto van Stalin en Von Ribbentrop, hand in hand als vrienden afgebeeld, symboliseerde deze ge beurtenis en vele bladzijden uit Mein Kampf vergeelden tot verre historie. De gevolgen bleven niet uit: Japan veran derde zijn houding tegenover „de as", de re geering in Tokio trad af. Uit Spanje kwamen berichten dat men daar zijn buitenlandsch beleid zou moeten herzien, in Italië zag men Mussolini, door de ironie van het lot opnieuw gedwongen, weer als vredestichter naar vo ren komen. Toch blijft wel het vreemdste van al deze vreemde dingen dat de directe aan leiding tot dit alles wordt gevormd door Dantzig en den Corridor, een in bevolkings meerderheid Duitsch gebied maar dat geens zins zucht onder vreemde overheersching, dat integendeel door zijn Duitsche meerderheid wordt bestuurd en slechts „officieel geen deel uitmaakt van het Rijk". Is deze toestand een aanleiding voor een Europeeschen oorlog? Is dit conflict een reden om er ook maar tien menschenlevens aan op te offeren! Is zooiets „onoplosbaar"? Het is niet alleen de glorie van den oorlog zelf die tot den ouden tijd behoort. Het is ook de beteekenis van zulke begrippen als „he gemonie" en „prestige". Wij hebben in de af- geloopen jaren het merkwaardige en in de wereldgeschiedenis ongekende schouwspel be leefd, dat een verslagen grootmacht zich heeft kunnen herstellen en de bij een opgelegd vre desverdrag geleden verliezen kunnen terug winnen zonder oorlog. Zelfs meer dan dat heeft zij veroverd. Dat zou het prestige van Engeland en Frankrijk afgrijselijk hebben moeten ondermijnen. Nu, er is dan ook veel van dien aard gezegd. Maar wat is thans het resultaat? Zijn Engeland en Frankrijk zwak? Heeft Duitschland „de hegemonie" over Europa? Noch het een noch het andei i is het geval. Tegenover een zeer sterk Duitschland staan een zeer sterk Engeland en een zeer sterk Frankrijk. Ik kom pas uit Frankrijk. Ik heb daar heel wat gehoord en gezien. Het is zeer vastberaden en zeer sterk. Zijn troepen, zijn geweldig gemechaniseerd materiaal, al les ziet er even nieuw-uitgerust, blinkend, welverzorgd uit. Alleen de geestdrift voor den oorlog ontbreekt. Evenzeer als in Duitsch land, in Engeland, in Italië. Ontbreekt totaal. Maar geschokt prestige? Een waandenkbeeld de gedachte van een vroegeren tijd nu de psychose van den oorlog niet door de volken waart! Europa leeft op dit critieke oogenblik in een vreemde, ongekende sfeer. Want al de para phernalia van den modernen oorlog zijn ge reed maar de sfeer van den oorlog ontbreekt. Dit is niet de stemming van Juli 1914, niet de koorts van 1914. pit is als „oorlogs-stemming" Iets onwezenlijks, irreëels. Daar is geen drang naar een oorlog! De feiten zijn in tegenspraak met de gevoelens van de volken. En daarom kan ik maar niet gelooven, ondanks al die mobilisatie ook vlak om ons heen, ondanks al die restrictie-maatregelen en troepentrans porten en al de ellendige andere herlevingen van 1914, dat dit alles tot oorlog leiden zal. Zeker, het ls op de spits gedreven. Tot het uiterste. Maar er is en blijft een zeer groote afstand tusschen het bereiken van den rand van den afgrond en het besluit, erin te springen. En er voltrekken zich, met smarten, groote veranderingen. Hoe zouden zij liefjes en vredigjes tot stand kunnen komen? R. P. De orde van den dag; mobilisatie, Daar gingen zij op weg van allen kant, Duizenden jonge mannen onzer natie, Geroepen tot den dienst voor 't vaderland. Dit groote feit moest er dus toch van komen, En iedereen is zich ervan bewust, Hoe dit besluit met moeite werd genomen, Door hen bij wie de macht in 't land berust. Zij hebben zeker ernstig alle zorgen, Die deze Itap aan velen brengt, beseft, En evenmin bleef het voor hen verborgen, Hoe het vaak hen, die achterblijven, treft. Het wordt aanvaard als iets, niet te vermijden, Geen is aan deze harde noodzaak schuld, Ons volk moet ook door de gevolgen lijden, Van alle onrust, die den tijd vervult. Maar allen zullen flink hun lasten dragen, Die gaat, maar evenzeer die achterblijft, En vurig bidden, dat na luttel dagen, De dreiging van den storm toch over-drijft. P. GASUS. Weest verstandig en koopt Mi Gen. Cronjéstr. 129, Tel. 11385 (Adv. Ingez. Med.) Gaan te Haarlem niet door. Wegens de bijzondere tijdsomstandigheden en het feit dat het gewenscht is de drukte op straat niet te vergrooten, is door B. en W. van Haarlem Maandagmiddag besloten de feesten op Konin ginnedag niet te laten doorgaan. Bovendien zouden ook verschillende pleinen niet voor de georganiseerde feesten beschikbaar zijn, daar zij thans voor andere doeleinden gebruikt moeten worden. Ook in verschillende andere gemeenten in deze streek zijn de feesten afgelast. Het woord is aan.... H.M. de Koningin: De toestand is ernstig. Niet in dien zin, dat alle hoop op een vreedzame op lossing tusschen de betrok ken mogendheden als ver vlogen moet worden be schouwd. De besprekingen zijn nog niet afgebroken en zoolang er geen breuk is, is niet gebleken dat de vrede moet wijken voor den oor log. Zeven dooden en ver scheidene gewonden Twee Duitsche onderdanen gearresteerd WARSCHAU, 29 Augustus (Havas) Gisteravond om kwart voor twaalf uur is in het goederendepót van het station Tarnos op de lijn Krakau Lemberg een bom ontploft. Er zijn zeven dooden en verscheidene gewon den. Volgens een bericht van het Pool- sche telegraaf-agentschap werd de ontploffing veroorzaakt door een tijd bom, welke in een koffer in de bagage ruimte was achtergelaten. Ongeveer een derde gedeelte van het Station werd beschadigd. Er zijn twee Duitschers in verband met de ontploffing gearresteerd. Zij kwamen uit Tczew aan de grens van Dantzig gelegen. Verklaard wordt, dat een hunner een onderdaan is van het Duitsche Rijk. Ook het concert, dat op Woensdag 30 Augus tus zou worden gegeven, het laatste der serie Zomerconcerten, kan niet doorgaan. Wijze woorden van Roosevelt. WASHINGTON, 29 Augustus (Havas) President Roosevelt heeft tot de ge delegeerden op het congres van „Pax Romana" een boodschap gericht, waarin hij met name zegt: „Wij moeten voor den vrede bidden. Wij moeten denken in den geest van vrede en het vertrouwen hebben, dat ondanks alle ontmoedigingen wijze raadgevingen het zullen winnen, zoodat iedere controverse haar oplossing zal vinden in de be slechting door rede, veeleer dan dat een een toevlucht zal worden gezocht tot de wapenen". cJCendexson De Britsclie ambassadeur te Berlijn, Sir Nevile Henderson, die Maandagmiddag per vliegtuig met 't antwoord van de En- gelscke regeering op de mededeeling van Hitier naar Duitsch land is teruggekeerd, werd des avonds op de Rijkskanselarij door den Führer ontvangen in tegenwoordigheid van den Duitschen minister van buitenlandsche zaken, Von Ribben trop. Volgens inlichtingen uit Duitsche kringen heeft Henderson de schriftelijk vastgelegde boodschap der Engelsche regee ring overhandigd en mondeling toegelicht. Het onderhoud duurde bijna anderhalf uur. Te Londen wordt het niet waarschijnlijk geacht dat de tekst van de boodschap van Hitier en het antwoord van de Britsche regeering aldaar gepubliceerd zal worden vóór hedenmiddag minister-president Chamberlain en Lord Halifax in Loger en Hoogerliuis zullen hebben gesproken. Het schijntdat men te Londen verlangt den Rijkskanselier alle gelegenheid te geven het Britsche antwoord te bestu- deerenalvorens het zal worden gepubliceerd. De toon van de redevoeringen van Chamberlain en Halifax zal, volgens den diplomatieken correspondent van Reuter, afhangen van de reactie van Hitier op het antwoord der Britsche regeering. Chamberlain zal om vijf minuten over flrie Ned. tijd het woord voeren. Alhoewel de toestand buitengewoon ernstig is, meent men ook te Londen, dat de mogelijkheid van een vreedzame regeling niet geheel en al uitgesloten is. Het antwoord van Engeland is, naar United Press verneemt, krachtig gesteld, doch laat de deur wijd open voor verdere vredesonderhande lingen. Te Londen is men van meening, aldus Reuter, dat Hitier thans nog kan kiezen tusschen het gehoor geven aan vreed zame raadgevingen of tusschen een catastrofe voor Europa, die niet te overzien valt. HEDEN: 10 PAGINA'S Luitenant-generaal Reijnders is tot opperbevelhebber van Land- en Zeemacht benoemd. HAARLEM EN OMGEVING. Pag. De feesten die te Haarlem op Koninginnedag georganiseerd waren gaan niet door. 1 BINNENLAND. De electrische tractie wordt met ingang van morgen opgeheven. De Koningin sprak tot haar volk. Hamsteren is verboden. De Nederlandschc Bank verhoogt haar rente tarieven. Zee- en landmacht worden op voet van oor log gebracht. BUITENLAND. Op een Poolsch station is een aanslag ge pleegd. Henderson had een lang gesprek met Hitier. De Engelsche ambassadeur te Berlijn, Hen derson, heeft Maandagavond het Britsche antwoord op de Duitsche mededeeling aan Hitier overhandigd. Het Engelsche parlement komt heden hijeen om een verklaring van Chamberlain te vernemen. Engeland en Frankrijk hebben verzekerin gen gegeven betreffende de Belgische neu traliteit. Ook in Zwitserland is mobilisatie afgekon digd. België zou een bemiddelingspoging doen in de politieke crisis. ARTIKELEN, enz. R. P.: Op de spits J. H. de Bois: Honderd jaar Arti et Amicitiae Van onzen correspondent te Boedapest: Zal Hongarije bij eventueel conflict neutraal blijven. De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge nomen op

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1939 | | pagina 1