Haarlem's Dagblad
£aitg.dwricf gespxek
uoq niet u
JxtesUutd ernstig, maar1
Kaan Js Wol
Aanstap aft Raatsdi
tusschen Hitier
en Henderson
fBiitsch aiituiooïd
hedenmiddag hekend
Op de Spits.
Mobilisatie.
Feesten Koninginnedag.
statiau
Het Belangrijkste
57e Jaargang No. 17237
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Conrant-U itga ven en Algein. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Znider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admixt. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Dinsdag 29 Augustus 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regel» f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclame» f 0.60 per regel.
Regelabonnement»tarieven op aanvraag.
Vraag cd aanbod 1-4 regel» f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentje» rie rubriek.
Het conflict der grootmachten in Europa is
nu op de spits gedreven. Het is opgedreven
tot zulk een hoogte, dat het moet buigen of
barsten, dat of de nieuwe tijd, die den oorlog
verafschuwt en hem zijn kroon van ridder
lijkheid en heldenmoed ontnomen heeft, door
de macht der gedachte zal zegevieren, of het
verleden, dat zijn triomfen in afslachting en
vernietiging zoekt, nogmaals het sterkst zal
blijken.
Daar is een nieuwe tijd gaan groeien en het
ls zijn botsing met den ouden tijd, dien wij
vooral beleven. Wie deze teekenen niet $iet, wie
zijn aandacht versnippert over politici en diplo
maten met al hun redevoeringen en argumen
ten, over tractaten en non-agressie-verdragen,
over maatregelen hier en tegenmaatregelen
daar, bepaalt zich tot den buitenkant der
dingen. En begrijpt niet dat dit komen moest,
onvermijdelijk, ook al krijgen wij straks geen
oorlog in Europa. Want ook de nieuwe gedach
ten en de nieuwe tijden worden uit barensnood
geboren.
Al sinds jaren voltrekt het wereldgebeuren
zich in andere vormen dan vroeger, treden
nieuwe machtige acties op, volgen ongekende
gebeurtenissen elkaar, botsen nieuwe stelsels
die weer verbrokkelen in oude methoden
en sterft de oorlogsgeest die vroeger de volken
zoo bezielen kon. Waar is nu, op dit oogenblik
nu al zooveel landen gemobiliseerd hebben, nu
ook ons land tot dezen ontzaglijk ingrijpenden
maatregel heeft moeten besluiten, de oorlogs
geestdrift bij de groote volken? Dat heb ik in
September 1938 gevraagd, tijdens de vorige
crisis van bijna dezelfde beteekenis. En dat
vraag ik nu opnieuw. Wij weten allen het ant
woord. Daar is geen strooming onder de Duit-
schers, de Franschen, de Engelschen, de Italia
nen, die hun leiders tot een rampzalige beslis
sing drijft. Daar zijn niet, zooals in 1914, de
ontketende machten die niet meer te be
dwingen waren. De oorlogsgeest waart niet
meer door de volken. Zij doen zwijgend en
neerslachtig wat van hen gevraagd wordt.
Maar alle moderne propaganda heeft nog
geen strijdkreten en geen oorlogsliederen kun
nen doen ontstaan. Is dat niet veelbetee-
benend?
Er zijn in de laatste weken weer zeer won
derlijke dingen geschied. Zij culmineerden op
een vreemd oogenblik in het non-agressie
verdrag tusschen Duitschland en Rusland.
Het is geen militair bondgenootschap: het is
slechts een non-agressie-verdrag. Dat neemt
piet weg dat het beduidde dat Hitler's régime
zijn ten allen tijde verguisden doodsvijand,
het bolsjewisme, de hand reikte. De foto van
Stalin en Von Ribbentrop, hand in hand als
vrienden afgebeeld, symboliseerde deze ge
beurtenis en vele bladzijden uit Mein Kampf
vergeelden tot verre historie.
De gevolgen bleven niet uit: Japan veran
derde zijn houding tegenover „de as", de re
geering in Tokio trad af. Uit Spanje kwamen
berichten dat men daar zijn buitenlandsch
beleid zou moeten herzien, in Italië zag men
Mussolini, door de ironie van het lot opnieuw
gedwongen, weer als vredestichter naar vo
ren komen. Toch blijft wel het vreemdste van
al deze vreemde dingen dat de directe aan
leiding tot dit alles wordt gevormd door
Dantzig en den Corridor, een in bevolkings
meerderheid Duitsch gebied maar dat geens
zins zucht onder vreemde overheersching, dat
integendeel door zijn Duitsche meerderheid
wordt bestuurd en slechts „officieel geen deel
uitmaakt van het Rijk". Is deze toestand een
aanleiding voor een Europeeschen oorlog? Is
dit conflict een reden om er ook maar tien
menschenlevens aan op te offeren! Is zooiets
„onoplosbaar"?
Het is niet alleen de glorie van den oorlog
zelf die tot den ouden tijd behoort. Het is ook
de beteekenis van zulke begrippen als „he
gemonie" en „prestige". Wij hebben in de af-
geloopen jaren het merkwaardige en in de
wereldgeschiedenis ongekende schouwspel be
leefd, dat een verslagen grootmacht zich heeft
kunnen herstellen en de bij een opgelegd vre
desverdrag geleden verliezen kunnen terug
winnen zonder oorlog. Zelfs meer dan dat
heeft zij veroverd. Dat zou het prestige van
Engeland en Frankrijk afgrijselijk hebben
moeten ondermijnen. Nu, er is dan ook veel
van dien aard gezegd. Maar wat is thans het
resultaat? Zijn Engeland en Frankrijk zwak?
Heeft Duitschland „de hegemonie" over
Europa? Noch het een noch het andei i is het
geval. Tegenover een zeer sterk Duitschland
staan een zeer sterk Engeland en een zeer
sterk Frankrijk. Ik kom pas uit Frankrijk. Ik
heb daar heel wat gehoord en gezien. Het is
zeer vastberaden en zeer sterk. Zijn troepen,
zijn geweldig gemechaniseerd materiaal, al
les ziet er even nieuw-uitgerust, blinkend,
welverzorgd uit. Alleen de geestdrift voor den
oorlog ontbreekt. Evenzeer als in Duitsch
land, in Engeland, in Italië. Ontbreekt totaal.
Maar geschokt prestige? Een waandenkbeeld
de gedachte van een vroegeren tijd nu de
psychose van den oorlog niet door de volken
waart!
Europa leeft op dit critieke oogenblik in een
vreemde, ongekende sfeer. Want al de para
phernalia van den modernen oorlog zijn ge
reed maar de sfeer van den oorlog ontbreekt.
Dit is niet de stemming van Juli 1914, niet de
koorts van 1914. pit is als „oorlogs-stemming"
Iets onwezenlijks, irreëels. Daar is geen drang
naar een oorlog! De feiten zijn in tegenspraak
met de gevoelens van de volken. En daarom
kan ik maar niet gelooven, ondanks al die
mobilisatie ook vlak om ons heen, ondanks al
die restrictie-maatregelen en troepentrans
porten en al de ellendige andere herlevingen
van 1914, dat dit alles tot oorlog leiden zal.
Zeker, het ls op de spits gedreven. Tot het
uiterste. Maar er is en blijft een zeer groote
afstand tusschen het bereiken van den rand
van den afgrond en het besluit, erin te
springen. En er voltrekken zich, met smarten,
groote veranderingen. Hoe zouden zij liefjes
en vredigjes tot stand kunnen komen?
R. P.
De orde van den dag; mobilisatie,
Daar gingen zij op weg van allen kant,
Duizenden jonge mannen onzer natie,
Geroepen tot den dienst voor 't vaderland.
Dit groote feit moest er dus toch van komen,
En iedereen is zich ervan bewust,
Hoe dit besluit met moeite werd genomen,
Door hen bij wie de macht in 't land berust.
Zij hebben zeker ernstig alle zorgen,
Die deze Itap aan velen brengt, beseft,
En evenmin bleef het voor hen verborgen,
Hoe het vaak hen, die achterblijven, treft.
Het wordt aanvaard als iets, niet te
vermijden,
Geen is aan deze harde noodzaak schuld,
Ons volk moet ook door de gevolgen lijden,
Van alle onrust, die den tijd vervult.
Maar allen zullen flink hun lasten dragen,
Die gaat, maar evenzeer die achterblijft,
En vurig bidden, dat na luttel dagen,
De dreiging van den storm toch over-drijft.
P. GASUS.
Weest verstandig en koopt Mi
Gen. Cronjéstr. 129, Tel. 11385
(Adv. Ingez. Med.)
Gaan te Haarlem
niet door.
Wegens de bijzondere tijdsomstandigheden en
het feit dat het gewenscht is de drukte op straat
niet te vergrooten, is door B. en W. van Haarlem
Maandagmiddag besloten de feesten op Konin
ginnedag niet te laten doorgaan. Bovendien
zouden ook verschillende pleinen niet voor de
georganiseerde feesten beschikbaar zijn, daar zij
thans voor andere doeleinden gebruikt moeten
worden.
Ook in verschillende andere gemeenten in
deze streek zijn de feesten afgelast.
Het woord is aan....
H.M. de Koningin:
De toestand is ernstig.
Niet in dien zin, dat alle
hoop op een vreedzame op
lossing tusschen de betrok
ken mogendheden als ver
vlogen moet worden be
schouwd. De besprekingen
zijn nog niet afgebroken en
zoolang er geen breuk is, is
niet gebleken dat de vrede
moet wijken voor den oor
log.
Zeven dooden en ver
scheidene gewonden
Twee Duitsche onderdanen
gearresteerd
WARSCHAU, 29 Augustus (Havas)
Gisteravond om kwart voor twaalf
uur is in het goederendepót van het
station Tarnos op de lijn Krakau
Lemberg een bom ontploft. Er zijn
zeven dooden en verscheidene gewon
den.
Volgens een bericht van het Pool-
sche telegraaf-agentschap werd de
ontploffing veroorzaakt door een tijd
bom, welke in een koffer in de bagage
ruimte was achtergelaten. Ongeveer
een derde gedeelte van het Station
werd beschadigd.
Er zijn twee Duitschers in verband
met de ontploffing gearresteerd. Zij
kwamen uit Tczew aan de grens van
Dantzig gelegen. Verklaard wordt,
dat een hunner een onderdaan is van
het Duitsche Rijk.
Ook het concert, dat op Woensdag 30 Augus
tus zou worden gegeven, het laatste der serie
Zomerconcerten, kan niet doorgaan.
Wijze woorden van Roosevelt.
WASHINGTON, 29 Augustus (Havas)
President Roosevelt heeft tot de ge
delegeerden op het congres van „Pax
Romana" een boodschap gericht,
waarin hij met name zegt: „Wij moeten
voor den vrede bidden. Wij moeten
denken in den geest van vrede en het
vertrouwen hebben, dat ondanks alle
ontmoedigingen wijze raadgevingen het
zullen winnen, zoodat iedere controverse
haar oplossing zal vinden in de be
slechting door rede, veeleer dan dat een
een toevlucht zal worden gezocht tot
de wapenen".
cJCendexson
De Britsclie ambassadeur te Berlijn, Sir Nevile Henderson,
die Maandagmiddag per vliegtuig met 't antwoord van de En-
gelscke regeering op de mededeeling van Hitier naar Duitsch
land is teruggekeerd, werd des avonds op de Rijkskanselarij
door den Führer ontvangen in tegenwoordigheid van den
Duitschen minister van buitenlandsche zaken, Von Ribben
trop.
Volgens inlichtingen uit Duitsche kringen heeft Henderson
de schriftelijk vastgelegde boodschap der Engelsche regee
ring overhandigd en mondeling toegelicht. Het onderhoud
duurde bijna anderhalf uur.
Te Londen wordt het niet waarschijnlijk geacht dat de tekst
van de boodschap van Hitier en het antwoord van de Britsche
regeering aldaar gepubliceerd zal worden vóór hedenmiddag
minister-president Chamberlain en Lord Halifax in Loger
en Hoogerliuis zullen hebben gesproken.
Het schijntdat men te Londen verlangt den Rijkskanselier
alle gelegenheid te geven het Britsche antwoord te bestu-
deerenalvorens het zal worden gepubliceerd.
De toon van de redevoeringen van Chamberlain en
Halifax zal, volgens den diplomatieken correspondent van
Reuter, afhangen van de reactie van Hitier op het antwoord
der Britsche regeering. Chamberlain zal om vijf minuten
over flrie Ned. tijd het woord voeren.
Alhoewel de toestand buitengewoon ernstig is, meent men
ook te Londen, dat de mogelijkheid van een vreedzame
regeling niet geheel en al uitgesloten is. Het antwoord van
Engeland is, naar United Press verneemt, krachtig gesteld,
doch laat de deur wijd open voor verdere vredesonderhande
lingen.
Te Londen is men van meening, aldus Reuter, dat Hitier
thans nog kan kiezen tusschen het gehoor geven aan vreed
zame raadgevingen of tusschen een catastrofe voor Europa,
die niet te overzien valt.
HEDEN: 10 PAGINA'S
Luitenant-generaal Reijnders is tot opperbevelhebber van Land- en Zeemacht
benoemd.
HAARLEM EN OMGEVING.
Pag.
De feesten die te Haarlem op Koninginnedag
georganiseerd waren gaan niet door. 1
BINNENLAND.
De electrische tractie wordt met ingang van
morgen opgeheven.
De Koningin sprak tot haar volk.
Hamsteren is verboden.
De Nederlandschc Bank verhoogt haar rente
tarieven.
Zee- en landmacht worden op voet van oor
log gebracht.
BUITENLAND.
Op een Poolsch station is een aanslag ge
pleegd.
Henderson had een lang gesprek met Hitier.
De Engelsche ambassadeur te Berlijn, Hen
derson, heeft Maandagavond het Britsche
antwoord op de Duitsche mededeeling aan
Hitier overhandigd.
Het Engelsche parlement komt heden hijeen
om een verklaring van Chamberlain te
vernemen.
Engeland en Frankrijk hebben verzekerin
gen gegeven betreffende de Belgische neu
traliteit.
Ook in Zwitserland is mobilisatie afgekon
digd.
België zou een bemiddelingspoging doen in
de politieke crisis.
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Op de spits
J. H. de Bois: Honderd jaar Arti et Amicitiae
Van onzen correspondent te Boedapest: Zal
Hongarije bij eventueel conflict neutraal
blijven.
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op