Haarlem's Dagblad
Polen slaan Duitsche
aanvallen af
Bekendmaking
!Betxuupüike
vmdeüagea
Een Half Millioen
Hagenaars.
diuwit nu eert
modem Woonhuis
De neutrale staten
getroffen in plaats
Duitschland
van
500.000 Hagenaars.
Het Fransche
legerbericht:
ten Oosten van de Saar
Het Belangrijkste
57c Jaargang No. 17249
Dl tg ave Lonrena Cotter, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
BureauxGroote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Poatgirodienst 38810.
Drukker^ji Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon t Directie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Dinsdag 12 September 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maandyi f 3.25. franco per
poet f 3.55. loeee nummer* 6 cent per ex.
Advertentiën 1-5 regel* f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclame* f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regel* f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentje* tie rubriek.
Gisteren heeft de half-millioenste Hagenaar
het levenslicht aanschouwd en een dergelijke
gebeurtenis verdient in deze tijden bizondere
bespreking. Immers, zij behoort tot die ver
schijnselen des levens die algemeen de aan
dacht trekken, daarbij een plezierigen indruk
maken en in den grond van de zaak van geen
beteekenis zijn. Dergelijk nieuws is tegen
woordig zeldzaam. De dingen die algemeene
aandacht trekken zijn meerendeels het tegen
deel van plezierig en zelden onbeteekenend.
Voor Ludwig Johan van Straalen is de zaak
wel van belang. Hij is de held van het stuk.
Fortuna heeft hem al bij zijn eersten levens
kreet toegelachen en de burgemeester van
Den Haag heeft hem daarom begiftigd met
100. Hetgeen een nuttige start is voor een
zuigeling, boven wiens maatschappelijke toe
komst zich nu reeds de zwartste belasting
wolken samenpakken. Slaagt hij er op den
duur in die 100 in reserve te houden en ze
zelfs door wijze belegging te doen uitdijen,
dan zal hij niet alleen de half-millioenste
maar bovendien een der slimste ingezetenen
van zijn stad moeten wezen. Hetgeen van
meer belang zou zijn dan dat ronde getal, dat
alleen maar statistische waarde heeft.
Een medewerker citeerde dezer dagen in
dit blad een van de beroemde woorden van
Sam Weller uit de Pickwick Papers: „Aange
naam kennis te maken, mijnheer, en dat het
maar van langen duur mag wezen, zooals de
man tegen het bankbiljet zei". Die gedachte
moge niet bij Ludwig Johan van Straalen, die
nog in zalige onwetendheid omtrent de men-
schenmaatschappij verkeert, zijn opgekomen
.zij zal zijn vader, die het bankbiljet voor
hem in ontvangst nam, in een of anderen
vorm zeker geworden zijn. Die vader is siga
renhandelaar. Op het keurige Plein. Buiten-
landsche Zaken, Justitie, Defensie, de Hooge
Raad, de Witte omgeven hem daar. Een goede
cliëntèle. Niettemin zullen de biljetten van
honderd gulden in zijn beroep niet bepaald
binnenstroomen. Maar hij is nu gemobiliseerd,
bij het regiment Jagers, en het heeft hem
werkelijk buit gebracht. In jagersuniform
heeft hij haar ingerekend.
Dat de in grootte derde stad des lands
nu al een half millioen inwoners telt stemt
even tot nadenken. Burgemeester de Monchy
heeft er zich erg trotsch op getoond. - Hij
heeft tot den gemeenteraad gesproken over
den snellen bevolkings-aanwas van de'laat
ste halve eeuw, waarin Den Haag van 200.000
tot 500.000 steeg, en zelfs de hoop uitgespro
ken dat het zoo door zou gaan. Moeten wij
hopen dat het zoo doorgaat en de groote
steden steeds vervaarlijker bevolkings-opeen-
hoopingen worden? Moet Den Haag daar op
hopen? Waarom eigenlijk? Is burgemeester
de Monchy ervan overtuigd, dat het het beste
voor den mensch is grootstedeling te zijn? Ik
geloof er niets van. Zijn gezondheid, zijn
liefde voor de natuur en zijn kans om van
een bescheiden inkomen zoo goed mogelijk te
bestaan worden er alle drie mee benadeeld.
Is burgemeester de Monchy van meening dat
Den Haag zich ad infinitum kan blijven uit
breiden? Ik zou willen vragen: waar? Onlangs
heb ik al gehoord dat de grootste afstand,
die men in rechte lijn door de Haagsche
stadsbebouwing kan afleggen, al 21 K.M. be
draagt. Het is om te rillen.
Vindt burgemeester de Monchy het, behalve
uit records-overwegingen, die toch eigenlijk
geen belang hebben, zoo nuttig voor het stads
bestuur dat steden als maar doorgroeien? Ja,
waarom dan eigenlijk? Wij hebben in het
Westen onze drie grootste steden, met geza
menlijk twee millioen zielen, op een terrein-
strook van 100 K.M. liggen, met Haarlem
(140.000), Leiden (80.000,1, Delft (35.000) en
Schiedam (65.000) en ettelijke dorpen er nog
tusschenin. Moet dat allemaal blijven door
groeien tot het heele Westen volgebouwd is,
huis aan huis, behoudens wat parkjes om
hier en daar adem te scheppen? Ik wensch
het Ludwig Johan van Straalen en zijn tijd-
genooten, die het toch al niet makkelijk zul
len hebben als zij de rekening van dezen tijd
moeten betalen, niet toe. Moge wat ruimte,
frissche lucht en vrije natuur hun resten
Het is niet de eerste maal dat ik dit punt
te berde breng. De onveranderlijke geestdrift
van burgemeesters, wier gemeenten nieuwe
zielen-records halen, doet mij gelooven dat
het benauwende van het vooruitzicht door
velen niet gevoeld wordt. En daarom kom ik
er op terug. Het verheugt mij dat Amsterdam
tenminste is opgehouden met aanwassen, ook
al loopt het dan de griezelige kans dat Rotter
dam het nog eens inhaalt en op een goeden
dag onder eigen gejubel passeert.
Tenslotte rest evenwel de gedachte dat de
Hagenaars zoo keurig zijn. En dat we nu een half
millioen zulke keurige menschen hebben.
Dat is dan het eigenlijke mooie van het ge
val. En misschien bedoelde burgemeester de
Monchy dat wel maar wou hij het uit Haag
sche correctheid niet zeggen. Dat wij het dus
elders doen!
ÜCocfdstad &if
bombardementen-
zwaat beschadigd
Trekken de Duitsche troepen zich uit
het gebied van Warschau terug
Het Poolsche Telegraafagentschap
deelt in zijn dagoverzicht, dat Maan
dagavond 11 uur door Radio Warschau
is uitgezonden, mede: „Alle pogingen
der Duitsche troepen om de Poolsche
verdedigingslinie aan Narez en Boeg
te verbreken, zijn mislukt.
Aanvallen van snelle gemotoriseerde af-
deelingen, die ten doel hadden de verblijven
en woningen in brand te steken of te vernielen
worden door detachementen van de tweede
linie verijdeld. Het commando te Warschau
deelt mede: bij de luchtaanvallen op de
hoofdstad is ongeveer 20 procent der vijan
delijke vliegtuigen neergeschoten. Maandag is
een bombardementsvliegtuig midden in de
stad gevallen. Ten noorden van Warschau is
de vijand teruggeslagen. Onze afdeelingen
in den westelijken sector blijven de verdedi
ging voorbereiden na op doeltreffende wijze
slag te hebben geleverd".
In het te Parijs ontvangen communiqué van
het Poolsche hoofdkwartier wordt gezegd dat
de Duitsche troepen zich uit de onmiddellijke
buurt van Warschau terugtrekken.
Volgens uit Polen te Londen ont
vangen draadlooze berichten heeft
Warschau in de laatste 24 uur ern
stig geleden onder hevige luchtbombar
dementen. De stad werd 17 maal uit
de lucht aangevallen.
Tot de verwoeste gebouwen behoort het
Belvedère Paleis, dat beroemd is omdat
Pilsoedski er heeft gewoond. Het ge
bouw was ingericht als Pilsoedski-
museum en werd door de Polen be
schouwd als een nationaal heiligdom.
Volgens een Russisch radiostation is de
stad Lwow (Lemberg) verscheidene malen
gebombardeerd. Gemeld werd verder, dat het
Poolsche leger in de omgeving van Tsjestots-
jowa en Posnan (Posen) zich met succes
een weg baant naar het gros van het Pool
sche leger rondom Warschau.
Havas meldt uit Warschau dat bij een tegen
aanval op Marymont Duitschers krijgsgevangen
gemaakt zijn. Zij werden naar Warschau ge
bracht en ondervraagd. Men bemerkte hierbij,
dat niemand van hen wist, dat Frankrijk en
Engeland Duitschland den oorlog hadden ver
klaard en dat sedert een week vijandelijkheden
werden gevoerd aan de westgrens. Men vond op
hen nationaal-socialistische bladen, o.a. de
„Völkische Beobachter", welke geheel verschil
lend waren van de nummers, welke op denzelfden
dag in Duitschland waren verkocht. Er is dus
een speciale pers ingesteld voor de soldaten aan
het front.
Duitsche officieren door eigen
berichtgeving misleid.
Bovendien hebben de Duitsche berich
ten over inneming van Warschau slacht
offers gemaakt in de rijen van het
Duitsche leger. Een groep Duitsche offi
cieren, die meende, dat Warschau bezet
was. kwam in een der voorsteden met
met alle comfort, ook koelkast,
vanaf 42.per maand, aan
de overzijde Delftlaan, bij sta
tion Bloemendaal. - Te bevr.:
S. Veldkamp, v. Dortstr. 90 Tel. 16373
(Adv. ingez. Medj
een auto rustig bij een barricade. Zij
werden door Poolsche soldaten gevan
gen genomen, voor zy van hun verbazing
bekomen waren.
Thorn gevallen.
BERLIJN 12 September. Het Duit
sche legercommando maakt bekend, dat
Thorn in N.W. Polen ten Noorden van
Bromberg in handen der Duitschers is
gevallen.
Thorn was één der steunpunten, waar
door het dichttrekken van den „zak" in
de Duitsche linie werd bemoeilijkt.
Een bril van KEIP
houden Uw oogen op peil.
Gr. Houlstraal naast Luzor
(Adv. Ingez. Med.)
Duitsch oordeel over de
Britsche blokkade:
BERLIJN, 12 September. Door de publica
tie van de z.g. contrabandelijst, aldus de „VölkL
sche Beobachter", heeft de Britsche regeering
met een brutaal cynisme het einddoel van haar
„kruistocht voor de menschheid" onthuld: eor-
log tegen het Duitsche volk totdat dit volledig
is uitgehongerd.
Om bij voorbaat iedere onduidelijkheid over
den door Engeland geschapen toestand op te hef
fen, stellen wij het volgende tegenover de poging
van Groot-Brittannië de neutrale staten opnieuw
te overweldigen:
Naar onze opvatting bestaat de door Duitsch
land eveneens nadrukkelijk ten deele zelfs
door bijzondere ambassadeurs gegarandeerde
economische neutraliteit hierin dat iedere neu
trale staat zijn normale ruilverkeer ook tijdens
een oorlog voortzet volgens den maatstaf van
den omvang in vredestijd.
Alle neutrale staten hebben dit beginsel er
kend en tegenover het Rijk hun voornemen te
kennen gegeven ook tegenover Duitschland vol
gens dit beginsel te handelen.
2. In flagrante schending met de algemeen
bindende regelen heeft Engeland zich opnieuw
schuldig gemaakt aan een schending der neu-
traliteitsbepalingen en daarmede de desbetref
fende staten uitgedaagd tot scherpe tegenmaat
regelen.
3. Hiertegenover heeft het Rijk niet alleen uit
drukking gegeven aan zijn wil het warenver-
keer met de neutrale staten gelijk tot nu toe
voort te zetten, doch zich tegelijkertijd bereid
verklaard door versterkte levering het door En
geland bewerkte tekort te vervangen. Dit is het
fundamenteele verschil met 1914. Engeland wil
Duitschland vernietigen en treft daarbij alleen
de neutrale staten. Duitschland evenwel, dat
zich op ieder gebied uit eigen kracht weet te ver
dedigen zal ook de neutralen er voor weten te
beschermen in den Engelschen blokkade-oorlog
te worden betrokken. De tijden, dat Engelsche
zeeroovers het lot der wereld in hun handen
hielden zijn definitief voorbij.
(De 500.000ste Hagenaar
is geboren).
Als maar groeit de Residentie,
Met haar Scheveningen-Bad,
Zy krijgt zachtaan de pretentie
Van een echte wereldstad.
Zij moest pas twaalf jaar geleden,
't Met vierhonderdduizend doen,
Nu treedt z' in de rij der steden
Groeiend boven het half millioen
't Nobel ras der Hageneezen
Is zoo exclusief niet meer,
Om een Haegenaer te wezen
Lijkt een wat getaande eer.
Er rijst een bescheiden vraagje
Bij een simpel rijmelaar:
Krijgt het wapen van het Haagje
Nu geen tweeden ooievaar?
Hij lijkt voor de Residentie
Gaandeweg te zwaar belast,
En een befetje assistentie,
Komt me voor als wel- gepast.
P. GASUS.
Het Fransche legercommuniqué van
11 September, uitgegeven des avonds
luidt als volgt:
Ondanks den vijandelijken weer
stand zijn onze aanvallen voortgegaan
belangrijke vorderingen te verwezen
lijken op een front van ongeveer 20
K.M. ten Oosten van de Saar.
Het vanochtend uitgegeven communiqué
meldt dat het vannacht aan het geheele front
kalm geweest is.
Het woord is aan.
Bovee:
Als verder alles verloren is,
blijft de toekomst toch be
staan.
Canada besteedt 100 millioen
dollar voor oorlogvoering.
Oorlog dient zoo snel mogelijk geëindigd, zegt
McKenzie King.
OTTAWA. 12 September. Het
Canadeesche parlement heeft na een
discussie, welke slechts 10 minuten
duurde, een oorlogscrediet van 100
millioen dollar goedgekeurd.
Mc. Kenzie King zeide. dat zoo snel moge
lijk aan den oorlog een einde moet worden ge
maakt, Honderdduizenden jongemannen ver
liezen het leven op de slagvelden. Op Enge
land en Frankrijk worden hevige aanvallen
gedaan en ook de scheepvaart op de wereld
zeeën staat aan het oorlogsgevaar bloot. „Ik
verraad wel geen geheim", zoo zei McKenzie
King, „als ik zeg. dat de onderzeeers zich niet
alleen in de Atlantischen Oceaan bevinden,
maar ook in den Stillen Oceaan opereeren. En
waar de luchtvloten hedennacht zullen zijn,
kan niemand zeggen". (United Press).
Mr. D. REILINGH PROCUREUR-GENERAAL
BIJ HET GERECHTSHOF TE LEEUWARDEN
's Gravenhage, 12 Sept. Bij Kon. Besluit
van 8 September is benoemd tot procureur-
generaal bij het gerechtshof te Leeuwarden
mr. D. Reilingh Wzn., thans advocaat-gene
raal bij het gerechtshof te Amsterdam.
HET CENTRAALSTATION VAN KRAKAU, door brand totaal verwoest, na de
hevige gevechten tusschen de Poolsche en Duitsche strijdkrachten om het
bezit van de stad.
Het stadhuis van Blieskastel, het Saar-
landsclie stadje, dat bij de operaties aan het
Westelijk front al eenige keeren genoemd is.
Havas meldt in aansluiting op het
bovenstaande: De Maandag door het
Fransche hoofdkwartier gepubliceerde
communiqués bevestigen, dat sedert
twee dagen een belangrijke operatie
wordt uitgevoerd „tusschen de Saar
en Kleine Vogezen", d.w.z. in het grens
gebied tusschen de stadjes Sarregue-
mines en Bitche aan Fransche zijde
en Blieskastel en twee bruggen aan
Duitsche zijde. De operatie, waarvan
reeds gesproken werd in het commu
niqué van Zondagavond, speelt zich
af over een front van 20 K.M.
Het is dus reeds een belangrijke beweging,
die de afmetingen van een eenvoudig optrek
ken der voorhoede overtreft. Het schijnt, dat
althans op dit deel van het westelijk front
de phaze van slaagsraken is gevolgd op die
van contact en nadering. Opgemerkt moet
worden, dat de Fransche troepen nog ver van
de eigenlijke Siegfriedlinie verwijderd zijn, hoe
wel in dit gebied ten oosten van de Saar
deze linie niet zoo ver van de grens ligt als in
het gedeelte ten westen van de Saarstreek,
waar de afstand tusschen de Fransche en
Duitsche versterkte linies bijna twintig K.M.
bedraagt.
De vijandelijke tegenaanvallen en de aflei
dingsmanoeuvre, die in den sector langs de
Moezel werd ondernomen, hebben ten doel
zoo lang mogelijk het moment uit te stellen,
waarop de Fransche troepen in staat zullen zijn
den muur van de eigenlijke Siegfriedlinie doel
treffend aan te vallen. Aan liet westelijk
front zullen dus zelfs de operaties op groote
schaal langen tijd het kenmerk van een reus-
achtigen fortificatieoorlog behouden.
Drijvende mijnen gemeld.
'S-GRAVÈNHAGE, 12'SEPTEMBER.
Te 10.30 uur werden in de Vliestroom drij
vende mijnen gemeld. In Texelstroom bij Oude
Schild zijn twee drijvende mijnen gemeld,
welke door marinevaartuigen worden gevolgd.
De Duitschers bezetten Posen.
Gnesen en Holiensalza.
BERLIJN, 12 September. Het opper
commando deelt mede, dat Posen, Gne
sen, Hohensalza en tal van andere ste
den in dat district gevallen zijn, zoodat
Duitschland thans 't geheele gebied, dat
het voor den wereldoorlog bezat, her
overd heeft.
(United Press).
Het Bestuur der loterij ten bate
van „Bredcrodeduin", de lighallen
der Haarl. Ver. t. bestr. der tubercu
lose, brengt ter algemeene kennis
dat de verloting gewoon doorgang
zal vinden. Indien eenigszins moge
lijk zal de trekking plaats vinden op
den vastgestclden datum, 5 October
a.s., ten overstaan van Notaris
J. WILDSCHUT.
Het Bestuur hoopt en vertrouwt
wederom de medewerking te mogen
ontvangen van alle inwoners van
Haarlem en Omstreken voor het sla
gen der loterij. De tijdsomstandig
heden maken volkomen mobilisatie
der strijdkrachten in den strijd tegen
de t.b.c. dringend noodzakelijk. De
oorlog van 1914 heeft bewezen dat de
tuberculose in dergelijke tijden waak
zaam is haar aantal slachtoffers te
vergrooten.
Vooral op hen. die nog geen nadeel
van de mobilisatie ondervinden, doet
het bestuur een beroep extra steun te
verleenen. Als belooning voor deze
goede daad wachten 500 schitterende
prijzen en 200 lustrum-prijzen, be
staande uit zilveren bladwijzers.
De loten kosten ƒ1.— per stuk.
Franco toezending na overschrijving
op de postrekening der Ver. t. bestr.
der tuberculose, No. 119600.
(De verloting is goedgek. bij Min.
besl. van 14-6-'39, No. 1116.)
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 10 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
pa*.
Een verbetering op onderwijsgebied te
Haarlem.
Meer dan 100 sollicitanten voor gemeente
ontvanger te Haarlem.
BINNENLAND.
De kostwinnersvergoeding voor militairen
zal worden verhoogd. 2
Den Haag heeft 500.000 inwoners. 3
BUITENLAND.
Anthony Eden constateerde in zijn radio
rede van Maandagavond dat geen com
promis met het Htiler-bcwind mogelijk
is. 4
Een Fransche repliek op Goerings jongste
rede. 5
Opnieuw heeft een Nederlandsch schip de
bemanning van een Britsch vaartuig ge
red. 5
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Een half millioen Hagenaars. 1
v. H.: Het zwambad. 3
Van onzen correspondent te Rome: Italië,
het vraagteeken in de Europeeschc crisis. 4
Berlijnsche correspondentie: Duitschland
blijft hopen op spoedlgen vrede. 4
Van een deskundigen medewerker: De
groote oorlog. 5
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 8
