Haarlem's Dagblad
teviemwm&t
MARTIN
0.98
1.75
Het Nieuws.
De Franschen berichten
PALMBEACH
Duitsch legerbericht:
Vergeefsche
doorbraakpogingen
der Polen
Poolsch legerbericht:
Successen van
onze luchtmacht
Maandag 18 September
De R5 werd buiten
territoriaal gebied
aangevallen
BERICHT
Vervoer
dienstplichtigen
Vlieg pauze.
57e Jaargang No. 17252
Uitgave Lonrens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bnreaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, okkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 15 September 1939
Abonnementen per weck f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.53. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën: 1*5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonuementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Het heeft ongetwijfeld zijn nut eens enkele
algemeene commentaren te geven op „het
nieuws" in dezen veelbewogen tijd. En dan be
gin ik met het nieuws in zijn onbetrouwbaar-
sten vorm: het gerucht. Dat loopt als het be
kende vuurtje. Het wordt verder verteld en
neemt naarmate het veld wint krasser en ont
stellender proporties aan. Ik waarschuw er u
met nadruk tegen en daar is het nu de tijd
voor. Want het gerucht, nimmer afwezig, is in
tijden van vrede van veel onschadelijker aard
dan nu. Dan kan het meestal niet veel anders
bereiken dan bepaalde personen verdriet en
nadeel berokkenen. Maar in tijden van groote
en ontstellende gebeurtenissen, tijden waarin
bovendien nog erger dingen dreigen al zul
len ze wellicht nooit gebeuren, zoodat het
mal is er bij voorbaat over te tobben zijn
de mogelijkheden van het gerucht schier on
beperkt. Op den grondslag der werkelijke ge
beurtenissen kan het zich de wildste fanta
sieën veroorloven. En het doet dat, zooals wij
op de dagbladbureaux vaak genoeg merken.
Want als het zich in zijn krasse kapriolen be
geeft zijn er altijd wel menschen die ermee bij
ons aan komen dragen. En vrijwel onveran
derlijk moet ons antwoord dan zijn: er is niets
van waar. In een kleine minderheid van de
gevallen is er iets van waar. Maar dan is het
toch altijd zwaar aangedikt. En omdat er
spanning heerscht en zooveel menschen ge
neigd zijn altijd maar het ergste te gelooven,
wekken al die dwaasheden dan nog in bree
den kring ontsteltenis, soms opwinding. Dat
is vooral het verschil met tijden van rust en
vrede: het gerucht is nu een gevaarlijke
paniekzaaier. Herken het als zoodanig, erken
zijn onbetrouwbaarheid, begin met het niet
te gelooven. U zult als regel volkomen gelijk
krijgen.
Vee) makkelijker dan vorige generaties kun
nen de thans levende menschengeslachten die
houding aannemen omdat de georganiseerde
nieuwsvoorziening der samenleving zoo gewel
dig snel is en technisch zoo prachtig georga
niseerd.
Daar staat iets tegenover. Terwijl wij ons
plaatselijk en binnenlandsch nieuws ten
scherpste op juistheid kunnen toetsen en
dat ook doen, want het is onze wensch en
tevens ons belang de waarheid te dienen
zijn wij ten aanzien van het buitenlandsche
nieuws in onze controle begrensd. Vooral in
het oorlogsnieuws. Ten tijde van den Spaan-
schen burgeroorlog, toen de communiqués
van de oorlogvoerende partijen zoo vaak in
krassen tegenspraak met elkaar waren, heb
ik daar ook ai eens over geschreven. Het zij
nu nog eens herhaald.
In oorlogvoerende landen bestaat altijd een
strenge censuur op alle berichtgeving. De
officiëele communiqués zijn zeer vaak „ge
kleurd" en dan natuurlijk altijd ten eigen
gunste, om het volk in eigen land zoowel als
den buitenlander een zoo gunstig mogelijk
beeld van de situatie te geven. Successen wor
den zeer vaak opgeschroefd, nederlagen zoo
veel mogelijk bemanteld. En ik behoef maar
even aan 19141918 te herinneren om ouderen
de gruwelijke wandaden in het geheugen te
roepen, waarvan men elkaar over en weer
betichtte
In dezen oorlog is dat tot dusver in veel
minder mate het geval. Het is te verklaren
uit het feit dat men in het Westen elkaar ge
deeltelijk ontziet en lang niet zijn volle be
wapening in den strijd heeft gebracht en
in Polen ook nog niet tot de volle maat is
gekomen.
Indien de dagbladen al het oorlogsnieuws
door eigen correspondenten-t-er-plaatse kon
den doen melden en controleeren, die alles
konden seinen wat zij wilden, zou het anders
zijn. Maar dat is niet zoo. Wel kunnen wij,
op grond van onze ervaring en met behulp
van de inlichtingen van correspondenten in
het buitenland, zooveel mogelijk onjuistheden
voorkomen en door onze commentaar die
van neutrale Nederlanders plus de voor
lichting van militaire deskundigen de waar
heid omtrent den oorlog nastreven.
Dat doen wij dan ook. Overigens moet u
niet gelooven dat groote feiten, groote ge
beurtenissen voor u verborgen zouden kunnen
blijven. Want dat is inderdaad, zelfs in oor
logstijd, gezien de moderne nïeuwstechndek,
onmogelijk.
R. P.
Rusland geen voorstander van
Poolsche deeling?
LONDEN 15 September. In Sovjet-Rus
sische kringen te Londen ontkent men, dat
Rusland van plan is een deeling van Polen te
bevorderen. Dat neemt niet weg, dat het ar
tikel van de Prawda, waarin wordt geduid op
een eventueele Russische toestemming bij de
vorming van afzonderlijke staten (tot redding
van de minderheden) in vrij grooten kring
ongerustheid heeft gewekt.
In sommige kringen gelooft men, dat Rus
land eventueel welb ereid zou zijn deel te
nemen aan een aanval op Polen als dat land
maar voldoende verzwakt is.
(United Press).
Gebieden ten
Noord-Oosten
van Sierck bezet
0 Duitsch opperbevel zegt aanvallen
0 bij Schweig te hebben afgeslagen
ENGELAND WIL IN URUGUAY VOEDSE1
KOOPEN.
MONTEVIDEO. 15 September. Een com
muniqué van het ministerie van buitenland
sche zaken bevestigt, dat Uruguay in onder
handeling is met de Britsche Pood defence
council over den verkoop van een belangrijke
niet nader aangeduide hoeveelheid voedsel.
(United Press)
PARIJS, 15 September (Havas). Het
Fransche legerbericht van hedenoch
tend luidt als volgt:
De operaties van de afgeloopen dagen
hebben ons in staat gesteld, ons het ge
bied te verzekeren ten nooord-oosten
van Sierck. Het bezit van dit gebied
werd betwist sedert het Duitsche offen
sief. waarvan melding werd gemaakt in
het legerbericht van 10 September des
avonds.
Wij hebben bovendien nog verderen
voortgang gemaakt. Gedurende den
nacht hebben wij onze eerste linie
plaatselijk verbeterd, niettegenstaande
de levendige reactie van den vijand,
vooral van zijn artillerie.
Uit Berlijn: Het opperbevel van de
Duitsche weermacht deelt mede:
Aan het Westelijk front ten oosten van
Saarbrücken is de artillerie van den
vijand actief.
De vijand, die op 12 September bij
Schweig, een grensplaats ten zuiden van
Pirmasens, had aangevallen, is onder
den druk van de Duitsche artillerie over
de grens teruggeweken.
Er zijn geen luchtaanvallen gedaan
op Duitsch gebied.
Hedenmiddag meldde United Press uit
Berlijn:
Volgens de laatste berichten liggen de Fran
sche voorposten thans eindelijk tussehen d:e
voorste verdedigingsposten ten Westen van de
Siegfriedlinie. Wel bevinden zij zich nog op
eenigen afstand van de forten zelf. doch blijk
baar hebben zij zich stevig genesteld in de ge
noemde, overigens tamelijk hachelijke positie,
waar zij de bezitters zijn van de door de Duit-
schers aangelegde versterkingen van het ter
rein voor de fortènlinie.
Brug bij Schengen opgeblazen.
LUXEMBURG, 15 Sept. (Belga).
Vanochtend te kwart over negen is de
brug over de Moezel bij Schengen, in
de lucht gevlogen. In de omgeving van
de brug is g^en enkel soldaat gezien.
De brokstukken zijn neergekomen
op de daken der huizen van Schengen,
dat gisteravond werd ontruimd.
HET SPECIAAL HUIS
VOOR KOUSEN
BARTELJORISSTR. 7
ONZE BEKENDE
LINKS GEWEVEN
EN CHIFFON ZIJ
DEN KOUSEN, IN
DE NIEUWSTE
HERFSTTINTEN
THANS NOG
WAS C HZ II DEN
ONDERDURKEN IN
DIVERSE KLEUREN
VANAF
(Adv. Ingez. Med.)
BERLIJN 15 September (D. N. B.)
Het opperbevel van het Duitsche leger
deelt mede:
Op 14 September heeft de zuidelijke
groep van het Duitsche Oostelijke leger
den straatweg Lemberg (Lwow)Lublin
reeds overschreden.
De zeer sterke Poolsche afdeelingen,
die bij Kuto zijn ingesloten en zich ver
twijfeld verdedigen, hebben gisteren
nogmaals gepoogd naar 't Zuid-Oosten
door te breken. Deze poging is mislukt.
Ten Oosten van de Weichsel naderen
de Duitsche troepen uit het noorden,
oosten en zuidoosten, de voorstad Praga
van Warschau. Ook hier zijn pogingen
om naar het oosten door te breken af
geslagen.
De troepen, die oprukken naar de vesting
Brest-Litowsk zijn uit het noorden den vesting
gordel binnengetrokken. De forten zijn voor een
deel opgeblazen. De citadel is nog door den
vijand bezet.
De stad Gdingen (Gdynia-) is in Duitsche
handen. De zeestrijdkrachten hebben bij den
strijd om Gdingen en het schiereiland Hela
krachtig ingegrepen. Zij wisten zich toegang te
verschaffen tot ile zuidelijke haven van Gdingen.
Niettegenstaande het slechte weer heeft de
luchtmacht de spoorwegen en spoorwegstations
met succes aangevallen en ondersteunde den
strijd van het leger te velde, tegen het rond
Kutno ingesloten vijandelijke leger door bom
bardementen en duikvlucht-aanvallen.
De Poolsche oorlogsbodems, welke nog in de
haven van Heisternest lagen, zijn door bommen
tot zinken gebracht.
WARSCHAU 14 September (Havas). Het
14e legerbericht van den Poolschen generalen
staf, dat hedenavond 11 uur door den zender
Warschau is verspreid, zegt: „De vijandelijke
luchtmacht blijft zeer actief. Zij heeft o.m.
Doebno, Wlozimy en Radziwillow gebombar
deerd. In het gebied van Rawaroesca, Debica en
Krolewska heeft onze luchtmacht met succes
een vijandelijke gepantserde colonne gebombar
deerd. Twee vijandelijke vliegtuigen zijn neer
gehaald. Bij Soewalki hebben de Duitschers de
Poolsch-Duitsche grens overschreden. De vijan
delijke afdeelingen. die in de streek van de
JMarew en Diebrza waren binnengedrongen, zijn
waargenomen bij Bialystok en Bielsk. Onze af
deelingen houden de westelijke zóne van het
woud bij Balowieza bezet. Op de lijn Kaloeszyn
Lowkow duurt de hardnekkige stijd wort. Een
gepantserde colonne en een infanterieregimen?
werden vernietigd. Nog steeds wordt hardnek
kig gevochten op de lijn SkierniewiceLowicz
Onze troepen bestrijden den vijand, die bij
Opole over den Wiechsel is getrokken. In het
zuiden heeft een vijandelijke gepantserde co
lonne Zamosc bereikt. Een aanval van een ge
pantserde colonne in de richting van Lwow in
den middag van 13 September werd afgeslagen"
Het commando der verdediging van Warschau
deelt mede. dat in de omgeving der stad over
het algemeen schermutselingen tussehen pa
trouilles hebben plaats gehad. Grootere aanval
len op de buitenwijk van Wola zijn op grooten
afstand tot staan gebracht door het optreden
van infanterie en machinegeweren. Een tank
werd in brand gestoken, verscheidene gepant-
I serde auto's en een anti-tankkanon werden buit,
i gemaakt. De vijand heeft geen groote verliezen
i aan dooden en gewonden geleden. In den afge-
I loopen nacht is in verscheidene arbeiderswonin
gen te Praga brand ontstaan tengevolge van een
luchtbombardement. Het ziekenhuis te Praga
werd opnieuw gebombardeerd en is ernstig be
schadigd. Een bom is terecht gekomen op het
paleis van den apostolischen internuntius. Don
derdag heeft de Duitsche luchtmacht zich be
perkt tot verkenningsvluchten.
Starliemberg in het Fransche
leger
Prins Starhemberg.
NICE, 15 September. Prins Ernst Rüdi-
ger von Starhemberg, ex-vice-kanselier van
Oostenrijk en leider der vroegere Heimwehr,
heeft tegenover United Press het volgende
verklaard
„Ik hoop dat de Fransche regeering mij zal
toestaan in het Oostenrijksche regiment, dat
Het woord is aan....
Aristoteles:
Plato is mij lief, maar de
waarheid, liever.
op het oogenblik hier gevormd wordt, om later
in het Fransche leger te worden opgenomen,
dienst te nemen. Ik kan niet werkeloos blij
ven toezien en wensch een actieve rol te spe
len in het bestrijden van het ..Hitlerisme",
waarvan de schaduw thans over de wereld
valt. Ik wensch mijn leven aan deze taak te
wijden. Mijn vader was generaal-veldmaar
schalk van het Oostenrijksche leger. Ik ben
een geboren soldaat. Al mijn voorvaders
meer dan 60 hadden een leidende positie
in het Oostenrijksche leger sinds de Turksche
oorlogen. Ik zou graag het voorbeeld van mijn
vriend, den hertog van Windsor, volgen en
naar mijn vaderland terugkeeren om er voor
te vechten".
Prins Starhemberg verklaarde verder, dat
hij het onmogelijk oordeelde, dat Oostenrijk
sche officieren van den ouden stempel spontaan
voor Duitschland zouden vechten. „De Oosten
rijkers worden ongetwijfeld gedwongen om
in Duitsche gelederen te strijden, maar hun
moreel moet diep gezonken zijn. De echte
Oostenrijkers hebben niets tegen Polen,
Frankrijk en Engeland".
Starhemberg en zijn gemalin zijn op dit
oogenblik de gasten van den Oostenrijkschen
munitiefabrikant Fritz Mandl op diens kasteel
Chateau des Pins te Antibes. (United Press.)
N.V. DANS ACADEMIE
HAARLEM -
De uren voor Inschrijving en Besprekingen vangen aan
en vervolgens dagelijks van 11-12, 2-5 en 7-9 uur
SCHACCHELSTRAAT 29
(Adv. IngezMed.)
Bemanning
weer in ons land terug
De regeeringspersdienst meldt nog de volgen
de bijzonderheden over het vergaan van een
Nederlandsch marinevliegtuig.
De bemanning van het marinevliegtuig R. 5,
hetwelk door een Duitsch miliair vliegtuig was
aangevallen, en na tot daling te zijn gedwongen,
was vergaan, is gisterenavond te Delfzijl aan
gekomen.
Uit het verhoor is komen vast te
staan, dat het incident zich buiten onze
territoriale wateren, op ongeveer 5 mijl
benoorden het licht Hollum, heeft af
gespeeld.
Het Duitsche vliegtuig bleek het Nederland-
sche met mitrailleurvuur te hebben aangeval
len. Het instrumentenbord werd versplinterd en
de voorkant bakboord-drijver weggeschoten. Als
gevolg hiervan ging het toestel bij landing over
den kop. De bemanning werd opgepikt door het
Duitsche vliegtuig, meegevoerd naar Nordemey
en daar in het hospitaal opgenomen. Het bleek,
dat luitenant ter zee 3e klasse der marinereser
ve Van Rijn een schampschot aan den rechter
schouder en 2 schampschoten achter het linker
oor had en sergeant-vlieger F. Buynink 2 scho
en door den linker grooten teen. De korporaals
Goudswaard en Van Wingerden bleven onge
deerd. Allen bevinden zich naar omstandigheden
in goeden welstand.
Het vliegtuig is het laatst gezien met de drij
vers boven water.
(Voor de Duitsche lezing van dit incident zie
men pag 3, 5de kolom).
Nu het schuthok voor den nieuwen vleugel
van het Stadhuis is weggenomen, kan men
goed zien dat de toegang tot de Jacobijne-
straat veel ruimer is geworden.
Zij, die zich met ingang van 1 October
per kwartaal abonneeren, ontvangen
'de in September nog te verschijnen
nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE.
De regeeringspersdienst meldt:
De Minister van Defensie verzoekt
de directies van de onderscheiden tram
wegmaatschappijen alsmede de onder
nemers van autobus- en bootdiensten
militairen, die aanvangende 16 Sep
tember a.s. met periodiek verlof ver
trekken. voor Rijksrekening te ver
voeren zoowel voor de heen- als voor
de terugreis. Aan voornoemde mili
tairen wordt voorloopig een eenvoudige
verlofpas verstrekt, welke geteekend
moet zijn door den compagnies-, bat
terij-, eskadrons-, detachements- of
overeenkomstigen commandant. Ver
zocht wordt tegen afgifte van deze
verlofpas een plaatsbewijs voor den
heen- en terugrit (vaart) met een gel
digheidsduur van meer dan één dag
te willen verstrekken. Verrekening
geschiedt door het departement- van
Defensie.
De regeeringspersdienst meldt:
Wellicht ten overvloede vestigt de
Minister van Defensie er de aandacht
van compagnies-, batterij-, eskadrons-
detachements- en overeenkomstige
commandanten op dat aan de met
verlof vertrekkende militairen een af
zonderlijke verlofpas moet worden
verstrekt voor elk te bezigen ver
voermiddel geldig zoowel voor de
heen- als voer de terugreis
(De K.L.M. kan op het oogenhliJc
alleen nog maar naar de Scandi
navische landen vliegen).
De K.L.M., ons aller trots en glorie,
Sinds lang symbool van onze luchtvictorle,
De hoogste kruin op onzen stam,
Een heerscheres tot in de verste luchten,
Heeft ook den last van Mars nu al te duchten,
De K.L.M. is vleugellam.
Er is een oorlogsvliegverbod op Londen
En op Parijs, op soortgelijke gronden.
Geen vliegtuig kan meer naar Berlijn;
Terwijl we zelfs voor onze Indiè route,
Een overvliegvergunning vragen moeten.
Of Frankrijk zoo beleefd wil zijn.
De vogels vliegen nog slechts alle dagen
Naar Oslo. Stockholm en naar Kopenhagen,
En strijken er plechtstatig neer;
Zij nemen groeten uit ons landje mede,
Van onverbroken vriendschap en van vrede,
De band van 't wijdsche luchtverkeer.
Wij weten niet hoe lang het wel zal duren,
Voordat de K.L.M. ze weer kan sturen.
Zoowel naar Oost. als Zuid en West;
Maar met de vogelvrijheid is gebroken.
Nu om ons heen de storm is opgestoken,
Blijven de vogels op het nest
P. GASUS.
Wat een gemak 4 GLAZEN IN céN BRIL. Voor
afstand en nabij.
W. KUIPERS ZN. - Gedipl. Opticiens.
Zijlstraat 97 Telcf. 12726
Leveranciers van ALLE Ziekenfondsen.
(Adv. ingez. Med.)
HEDEN: 12 PAGINA'S
BINNENLAND.
pag.
De R 5 werd buiten onze territoriale wa
teren aangevallen. 1 en 3
De vestigingscischen worden voor gemobili-
seerden gewijzigd. 3
Hoe is de invloed van den huidigen toestand
op industrie en bedrijf te Haarlem? 11
BUITENLAND.
Ook in het Engelsche Hoogerhuis is crltiek
geleverd op het ministerie van voorlichting 5
Opnieuw heeft een Nederlandsch schip dc
bemanning van een getorpedeerd Engelsch
vaartuig gered. 5
Engeland en Frankrijk zouden tc Rome een
démarche willen ondernemen ten aanzien
van de Italiaansche vloot en dc troepen
concentraties in Libië. 5
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Het Nieuws. 1
W. v. d. T.: Een Zuid-Ncdcrlandsche lek
kernij in Amsterdam. 3
Melis Stoke: De rollen omgedraaid. 3
Berlijnsche correspondentie: Duitschland
organiseert den „totalen oorlog". 5
Van een Londcnschcn correspondent: Spoor
verkeer in duister Londen. 6
Van een specialcn verslaggever: Duitsch
land bewaakt de Nederlandsche grens
zorgvuldig. 6
Voor de Jeugd. 9
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 7