Haarlem's Dagblad
Jjiaowiede
VijfPimdexd
omgekomen?
De „Courageous'
Miljoenennota.
opvarenden van de
„Courageous"
Twéé in één
KEIP Gr. Houtstr. 137
BERICHT
57e Jaargang No. 17255
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Dinsdag 19 September 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
RegelabonnemenUtarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Een Duitsche duikboot heeft de machtige
Engelsche vloot een nogal indrukwekkend
verlies toegebracht door de „Courageous" te
torpedeeren. Dat was een „aircraft carrier",
zooals de Engelsche benaming luidt. In ons
land, dat zulke schepen nooit bezeten heeft,
werd deze term vroeger vertaald met vlieg
tuigmoederschip. Tegenwoordig schijnt „vlieg
kampschip" meer gebruikelijk te zijn.
Op de Engelsche openbare meening zal dit
verlies wel een kwaden indruk maken. Er
waren blijkbaar ongeveer 1100 man aan boord.
Ook als het United Press-bericht, dat beweert
dat er 500 van omgekomen zijn, mocht over
drijven, staat het toch vast dat er weer een
aantal menschenlevens is verloren gegaan.
Dat heeft het Engelsche communiqué zelf er
kend door van „de overlevenden" te spreken.
En bovendien was dit een groot oorlogsschip,
metend 22.500 ton, zwaarbewapend en natuur
lijk beschermd door één of meer torpedo
jagers, want dat is gebruikelijk bij dergelijke
bijzondere schepen. Dus blijkt dat de Coura
geous ondanks haar machtige bewapening en
bescherming toch in de val gelokt is door
zoo'n klein, sluipend ding onder water dat het
met twee torpedo's naar den bodem heeft
gezonden.
Het feit moet wel den indruk wekken dat
de zee-oorlog niet eenzijdig is. Hoewel de
Duitsche vloot, wat haar groote eenheden be
treft, niet in de verte tegen de Engelsche is
opgewassen, de blokkade niet breken kan en
geen grooten zeeslag wagen door „naar buiten
te komen", zendt zij voortdurend haar duik-
booten uit en blijkt nu, dat die niet alleen
voor koopvaardijschepen een groot gevaar
zijn.
Het in oorlogstijd merkwaardige geval heeft
zich voorgedaan, dat de Engelschen het eerst
hun verlies hebben bericht. Dat is geen ge
woonte bij oorlogvoerende mogendheden. Zij
hebben eraan toegevoegd dat zij meenen, de
torpedeerende duikboot vernietigd te hebben.
De Duitschers reageeren vanmorgen met de
mededeeling, dat de ondergang van het vlieg
kampschip door een radiobericht van hun
duikboot is bevestigd. Zij zeggen niet wat er
met de U-boot zelf gebeurd is. Natuurlijk kan
die zijn vernietigd na het uitzenden van het
radiobericht; wellicht wist men in Duitsch-
land vanmorgen ook nog niet wat haar lot
was.
Met de Courageous is een aantal marine
vliegtuigen volgens de Engelschen een be
perkt aantal verloren gegaan. En een pe
perduur schip. Volgens „Jane's Fighting'
Ships", een uitgave die alle vloten der wereld
afbeeldt en de voornaamste bijzonderheden
van alle schepen opsomt, moet de bouw van
de Courageous (in 1916, dus tijdens den vo-
rigen oorlog) ongeveer drie millioen pond ge
kost hebben. In 1924 werd het schip omge
bouwd tot vliegkampschip en dat kostte nog
eens ruim twee millioen pond. Fantastische
bedragen dus, die in dergelijke zeemonsters
gestoken worden.
Het woord zeemonster is op de aircraft car
riers volkomen toepasselijk en niet het minst
op het type-Courageous. Behalve de enoime
baggermolens, die in beter tijden door sleep-
booten naar verre koloniale gebieden gebracht
worden, ziet men niets op zee dat.de wanstal
tigheid van de vliegkampschepen ook maar
nabij komt. Het „varende vliegveld" ziet er uit
als een reusachtig deksel, op een zwaren, lee-
lijken onderbouw geplaatst die de lijnen van
de scheepsromp heelemaal wegdrukt. Boven
dien zijn de schoorsteen, de mast en de com
mandobrug niet midscheeps maar aan de
uiterste stuurboordzijde opgetrokken.
Symmetrie moge op andere gebieden een
gedeeltelijk overwonnen standpunt zijn, in
den scheepsbouw blijft zij voorwaarde voor
een welgevormd geheel. Oorlogsschepen her
inneren aan dood en verderf. Maar hun rom
pen kiunnen evenals die van andere schepen,
mooi van lijn zijn.
Een vliegikampschip is alleen maar groot,
JeeÜöjk en vormloos, behalve vlak boven de
waterlijn.
Men zal in Engeland over het verlies van de
Courageous aanvoeren dat het een oude om
gebouwde kruiser was die tot de vlootreserve
behoorde, maar niettemin onder den indruk
zijn. Temeer omdat dit verlies komt op een
oogenblik, waarop deze zeer vreemde oorlog
een voor de Engelschen en Franschen niet
gunstig verloop heeft. Daarbij komt dat in
Engeland de belangstelling voor de marine
oneindig grooter is dan voor het leger en de
luchtvloot. De Engelsche mentaliteit kennen
de en mij de methoden van Winston Churchill
nu weer minister van Marine herinne
rend, geloof ik dat deze gebeurtenis tot een
onmiddellijke opvoering van de jacht op
Duitsche duikbooten zal leiden. Tot een soort
woedende, verbeten jacht.
R. P.
Charles Schwab overleden.
NEW YORK, 19 September (Reuter).
Charles Scwab. de staaimagnaat, die presi
dent was van de Bethlehem Steed corporation
os op 77 Jarigen leeftijd overleden.
Vanmiddag houdt Hitier een
radiorede.
BERLIJN, 19 September (DNB.-ANP.)
Vanmiddag om 5 uur 20 Amsterd. tijd zad
Hitier «en redevoering houden welke door alle
Duitsche zenders zal worden verspreid.
Warschau onder de moordende uitwerking der bombardementen van de Duitsche luchtstrijdkrachten. Een der wijken van de stad
in vlammen, terwijl de bewoners een goed. heenkomen trachten te vinden, om aan een wissen dood te ontkomen.
H.M. de Koningin heeft hedenmiddag
bij de opening van de zitting der
Staten-Generaal de volgende Troon
rede uitgesproken:
LEDEN DER STATEN-GENERAAL,
Onder sombere omstandigheden kom
Ik heden in Uw midden. Andermaal
wordt ons werelddeel geteisterd door
de verschrikkingen van een oorlog.
Dankbaar, dat ons land den vrede
bewaren mocht, vervult Mij nochtans
deernis met de velen', die elders onder
het oorlogsleed gebukt gaan.
Het verheugt Mij, dat onze vriend
schappelijke betrekkingen met alle
mogendheden onverzwakt voortduren.
In het bijzonder geldt dit ook onze
verhouding tot die neutrale landen,
met welke reeds in een vroeger tijd
perk nauwere aanraking was ver
kregen.
De gezamenlijke vredesoproep, kort
geleden door Zijne Majesteit den
Koning der Belgen mede namens zes
andere Staatshoofden gedaan, heeft
aan dien zin tot samengaan opnieuw
uiting gegeven.
Dat deze oproep, evenals het aan
bod van goede diensten van Zijne Ma
jesteit en Mij, in breeden kring in
stemming heeft gevonden, bevestigt
Mij in de overtuiging, dat, ondanks
ondervonden teleurstelling, velen de
hoop blijven koesteren, dat door
vreedzaam overleg betere internatio
nale verhoudingen kunnen worden in
het leven geroepen.
Ter handhaving van de volstrekte
onzijdigheid, waartoe ons land geroe
pen is en waaraan het zich met inzet
van alle krachten wijdt, heb Ik Mij
genoopt gezien bevel te geven tot de
mobilisatie van Zee- en Landmacht.
Tot Mijn groote voldoening heeft die
mobilisatie, evenals de daarop volgen
de concentratie, zich op voorbeeldige
wijze voltrokken. Beide deelen onzer
Weermacht vervullen, met den besten
geest bezield, hun moeilijke en soms
gevaarvolle taak.
Het economisch leven van ons land,
dat zich den laatsten tijd in belang
rijke mate had hersteld, wordt door
den uitgebroken oorlog in al zijn ge
ledingen zwaar getroffen. Het ver
keer ter zee is ontwricht, waarvan in
de eerste plaats de Scheepvaart en de
Visscherij den terugslag ondervinden.
Tal van ondernemingen missen den
aanvoer van noodzakelijke grondstof
fen. Land- en Tuinbouw, reeds vóór
het uitbreken van bet internationaal
conflict in een moeilijke positie, on
dervinden nieuwen tegenslag door de
stagnatie van den .uitvoer.
Bij deze beproevingen ontbreken
gelukkig ook de lichtpunten niet. Van
een ernstigen schok bij ons Geld- en
Bankwezen is geen sprake geweest.
Hoewel prijsstijgingen niet konden en
kunnen uitblijven, is prijsopdrijving
niet in verontrustende mate voorge
komen, terwijl, waar noodig, van
wettelijke bepalingen met goed ge
volg gebruik wordt gemaakt. Ten be
hoeve van de regelmatige voedsel
voorziening zijn reeds maanden ge
leden zoodanige voorbereidingen ge
troffen, dat er voorloopig geen enkele
reden tot ongerustheid behoeft te be
staan. Maatregelen voor bodempro
ductie, voorraadvorming en distribu
tie vormen hier een aaneensluitend
geheel. Voorts zijn voor de in-
dustriëele productie rijksbureaux in
gesteld, waarin het bedrijfsleven met
de overheid samenwerkt bij de regel
matige verdeeling van die artikelen,
waaraan een tekort kan ontstaan.
Het beleid der regeering zal er op
gericht blijven de opkomende nooden
der bevolking naar vermogen te leni
gen en in bet bijzonder een tekort
aan de noodzakelijke levensmiddelen
te voorkomen. Distributie van ver-
bruiksartikelen zal niet op het bestaan
van zulk een tekort behoeven te wij
zen, doch zal reeds plaats hebben,
wanneer een rechtvaardige verdee-
ling gevaar zou kunnen loopen.
Daarnaast zal de regeering alles in
het werk stellen om het normale ver
loop van het bedrijfsleven te be
vorderen.
De regeering hoopt hierdoor tevens
zooveel doenlijk te voorkomen, dat
de werkloosheid, waarvan zij o<5k ove
rigens de bestrijding krachtig en on
verdroten wil voortzetten, uit den in
getreden oorlogstoestand nieuw voed
sel ontvange.
Ook in Nederlandsch-Indië, Surina
me en Curasao heeft de internatio
nale toestand het treffen van een aan
tal bijzondere maatregelen noodzake
lijk gemaakt.
Op maritiem en militair gebied zijn
voorzieningen getroffen om, wanneer,
zulks noodig mocht blijken, de plich
ten der neutraliteit stipt na te komen,
terwijl daarnaast maatregelen zijn en
nog zullen worden genomen op econo
misch terrein, in het bijzonder in het
belang van de voedselvoorziening. Be
langrijke stoornissen op dit of ander
gebied kwamen tot dusver gelukkig
niet voor.
Met groote dankbaarheid heb Ik
kennis genomen van den geest van
toewijding en dienstvaardigheid, die
in dezen ernstigen tijd. zoowel in Ne
derland als onder alle bevolkings
groepen in de overzeesche gebieds-
deelen, op zoo verheffende wijze tot
uiting komt.
Ik verwacht, dat dit besef van
saamhoorigheid tot het einde zal wor
den bewaard. Ook indien de tijden nog
moeilijker worden, zal dan de toe
komst met vertrouwen kunnen wor
den tegemoet gezien.
Met de bede, dat God Mijn Volk
moge zegenen in de beproeving en
aan ieder van ons de kracht zal geven
tot datgene waartoe hij thans geroe
pen is, verklaar Ik de gewone zitting
der Staten-Generaal geopend.
Mijn Oogen zijn nog goed
Maar mijn armen zijn te kort
't Wordt hoog tijd voor een bril
W. KUIPERS ZN., Gedipl. Opticiens
Zijlstraat 97 Telef. 12726
Leverancier van alle ziekenfondsen.
(Adv. Ingez. Med.)
Het woord is aan
Goethe:
WO' hopen altijd en in alle
omstandigheden is het be
ter te hopen dan te wanho
pen. Want wie kan het mo
gelijke berekenen?
Er wacht ons bij de wissling der seizoenen,
Weer 't somber beeld der nota van millioenen,
De steeds begrootlijker begrooting van den
Staat;
De lange rijen voor-de-komma nullen.
Zullen ons met ontzag en vrees vervullen
En zuchten doen, dat dit alleen crescendo
gaat.
Maar hoe wij ook van groote cijfers'schrikken,
Wij zullen ze ook nu gelaten slikken.
Al was 't alleen reeds omdat een eenvoudig
man,
Wat zulk een staatsbegrooting wel beteekent,
En hoe die posten alle zijn berekend.
Zelfs met den besten wil nog niet omvatten
kan.
Hij is geneigd om niet te lang te zuchten
En liever in het verder nieuws te vluchten,
Waarbij hij uit ervaring al te goed beseft,
Dat hij nog vroeg genoeg wel weer zal hooren,
Welk lot hem In de toekomst is beschoren,
Als Symen van wien men weer de belasting
heft.
Want hij heeft andre zorgen, financieele,
Die hij niet met veel anderen kan deelen.
Waar hij alleen voor staat, die hij begrooten
kan;
Dat zijn geen sommen met een rij van nullen,
Maar die hem toch met veel meer zorg ver
vullen,
Daar pas heeft hij zijn slapelooze nachten van.
P. GASUS.
Nèderlandsch
mailschip nam
deel aan het
reddingswerk
Philip Fair meldt van boord van de
„Collingworth" („Collingwood"?) aan
United Press:
Naar schatting hebben wellicht 500
opvarenden van de „Courageous" het
leven verloren bij den ondergang van
het schip.
Het schip bevond zich Zondagavond
ten Zuid-Westen van de Iersche kust,
toen een Duitsche duikboot twee tor
pedo's lanceerde en het schip aan
bakboord trof.
De overlevenden vertellen, dat zij 2
ontploffingen hebben gehoord en 2
schokken hebben gevoeld, zeer kort
na elkaar.
De zee was kalm en enkele opvarenden mee
nen. dat de eerste torpedo het schip trof bij
de achterste machinekamer, de tweede bij de
ketels. Sommigen ook zeggen, dat de tweede
torpedo insloeg bij het munitie-magazijn
Volgens de verhalen der overlevenden kon
de bemanning, van het schip slechts 2 red
dingsbooten uitzetten. Eén daarvan werd nog
vernield toen het schip slagzij maakte. Door
de explosie werd het vliegdek ernstig bescha
digd. Aan boord bevonden zich 24 toestellen.
De laatste daarvan was kort tevoren gedaald.
Twintig minuten nadat de „Courageous" ge
troffen was, verdween zij in de diepte.
Naar de opvarenden zeggen, zijn velen op
gesloten geweest beneden deks. Velen ook
moesten zich op het laatste oogenblik een
weg banen door de wrakstukken van het ver
nielde interieur.
Naar schatting zijn slechts 550 personen
gered.
De zee bedekt met drenkelingen.
De Collingworth en een schip van de
HollandAmerika Lijn bevonden zich
omstreeks 7 mijl van de „Courageous"
toen het schip getroffen werd. Beide
schepen spoedden zich naar óe plaats
van de ramp en zetten oogenblikkelijk
booten uit.
De zee was als het ware bedekt met
drenkelingen, die zich vastklampten aan
wrakstukken of rond zwommen en
onze aandacht trokken door „Ship
Ahoy" te roepen. Ook een onbekende
Britsche koopvaarder heeft aan de
redding deelgenomen.
Wij hebben 53 drenkelingen aan boord geno
men Later werden zij overgebracht op een Brit-
chen torpedojager nadat enkelen medische be
handeling hadden ondergaan. Vijf drenkelingen
waren zoo gewond, dat zij per brancard ver
voerd moesten worden.
Lot van den commandant
onbekend.
Volgens Reuter weet men nog niet, wat het
lot is van den gezagvoerder van de „Coura
geous", kapt. Jones. Een officier verklaarde,
dat hij Jones voor de laatste maal op de com
mandobrug had gezien, toen hij het bevel gaf
het schip te verlaten.
Tot de geredden behooren 40 officieren.
Met den bouw van de „Courageous" werd in
1915 begonnen.
Het schip was bedoeld om als kruiser dienst
te doen in de Oostzee. In 1924/28 werd het om
gebouwd tot vliegtuigmoederschip.
glazen voor veraf en
nabij in één bril.
NAAST LUXOR
(Adv. ingez. Mea.)
HEDEN; 12 PAGINA'S
BINNENLAND.
Pag.
Zij, die zich met ingang van 1 October
per kwartaal abonneeren, ontvangen
de in September nog te verschijnen
nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE.
De Troonrede. 1
De visscherü wordt over 't mijnengevaar
ingelicht 3
De zitting der Staten-Generaal is heden ge
opend.
Het benzineverbruik is ongeveer met 25 pet
gedaald. 6
De Nicuw-Amsterdam is wegens een zeelie
denconflict niet vertrokken. 6
BUITENLAND.
Vijfhonderd opvarenden van de „Coura
geous" zouden zijn omgekomen. 1
DUITSCHE EN FRANSCHE LEGERBE-
RICHTEN 2
Duitschland zendt troepenversterkingen naar
het Westelijk front. 5
De Duitsche en Russische troepen kwamen
Maandag te Brest-Litowsk met elkaar in
contact 5
In het Slowaaksche leger zou muiterij uitge
broken zijn. 5
President Moscicki en maarschalk Smigly
Rydz op Roemeensch gebied. 5
SPORT.
Cor Kint vestigt een nieuw wereldrecord
100 yards rugslag. 7
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De „Courageous". 1
II. D. Vertelling: Tramritje. 4
H. Ch. G. J. van der Mandere: Na Pilsoeds-
ki's dood veranderde het regime niet 6
J. B. Schuil over: „Een huis vol Herrie" en
„Lieve Menschèn". 7
Van onzen correspondent te Boedapest: Hon
garije zonder toeristenverkeer. 11
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 9
