Haarlem's Dagblad
Aatwat
Qtaatet apeudies
IDestetifk !hmt
Jteecdaaviec
Bemiddeling.
RP-
door Duitsche vliegers
op de S-diotsche kust
'n Baai, waarin Britsche
oorlogsschepen liggen
Haaienvangst.
Duitsche mededeeling
over den aanval.
aan
het
Duitsche toestellen
neergehaald
57e Jaargang No. 17279
Uitgave Lonrens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitga ven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082.Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM Ei\ ROBEKI PEEREBOOM
Dinsdag 17 October 1939
erk f 0.25 p. maand
n t 3.25. tranen per
:enl per ex.
HoofdredacteurROBERT PEEREBOOM
Abonnementen p<
f 1.10 per 3 ma»
post I 3.53 losse i
4dverteniiën 1-5 reeels f 1.75, elke regel
meer t 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonneinentstarieven op Ranvraag.
Vraat: en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Er was gisteren een bericht uit Helsinki dat
inhield, „dat aan Roosevelt en Mussolini ge
vraagd zou worden als bemiddelaars op te
treden voor een algemeenen vrede". Woensdag
zou deze zaak ter sprake komen ter Noordsche
Conferentie te Stockholm, waaraan zooals men
weet de drie Koningen van het Noorden en de
President van Finland met hun ministers van
Buitenlandsche Zaken zullen deelnemen.
Ik hoop dat dit bericht juist is en dat er
werkelijk een poging zal worden gedaan. Uit
de daden der oorlogvoerende landen blijkt nog
steeds duidelijk dat men van weerszijden aar
zelt, den strijd met volle kracht te ontketenen.
Er heerscht groote bedrijvigheid in de kringen
der Duitsche regeering en men meldt uit Ber
lijn dat consultaties met Rusland en Italië ge
houden zullen worden. Maar Italië wekt steeds
sterker den indruk dat het buiten den strijd
wil blijven en de Russen schijnen ook zonder
deelneming aan den oorlog voldoende te kun
nen bereiken naar hun zin. Na hun succes
met de randrepublieken, die zij tot vazalstaten
hebben gemaakt, leggen zij' nu Finland het
vuur zoo na aan de schenen dat dit land in
elk geval heel wat toe zal geven als het een
oorlog daarmee vermijden kan. Men hoopt in
Finland dat men overeenstemming zal be
reiken, al acht men den toestand ernstig. In-
tusschen is al een van de eilanden, die Rus
land strategisch zoo belangrijk acht, door de
Finnen ontruimd. Zij zijn een heel klein volk
en als zij niet in de onderworpen positie van
Estland, Letland en Litauen behoeven te ge
raken zijn zij kennelijk tot menige concessie
bereid. Wat beteekent dit? Dat de Russische
machtspositie in de Oostzee als het ware met
den dag toeneemt. Dit kan de Duitsche regee
ring onmogelijk welgevallig zijn. Men kan
zich Rauschning's boek over „De nihilistische
revolutie" herinneren, waarin hij maanden te
voren het samengaan van Rusland en Duitsch-
land heeft voorspeld. Heel interessant, maar
hij heeft niet verklaard dat het de Duitsche
bedoeling zou zijn, Rusland de overwegende
machtspositie in Europa te gunnen. En dat kan
dan toch ook niemand aannemen.
Van die Enigielsohen en Franschen 'kan men
al evenmin aannemen dat zij den Russischen
opmarsch naar het Westen met instemming
en gerustheid aanschouwen. En noch hiun re
geeringen, noch hun volken deze laatste
zéker niet kunnen gebrand zijn op het
ontketenen van een geweldigen oorlog als
het mogelijk is nog tot overeenstemming te
geraken onder den drang der omstandigheden.
Doen de neutralen daar al het mogelijke
voor? Men merkt er heel weinig van. Blijk
baar wordt hun diplomatie sterk beïnvloed
door de overweging, dat zij het met een der
oorlogvoerende partijen aan den stok zouden
krijgen als zij een bemiddeling beproefden die
alleen de andere partij welgevallig was.
Niettemin toonen de gebeurtenissen aan, dat
beide partijen zeer weinig geneigd zijn tot
den oorlog.a outrance. Waaruit volgen moet
dat zij beide belangstelling voor bemidde
ling op bepaalde voorwaarden en met be
paalde garanties zouden hebben.
Het bericht uit Helsinki geeft nu even de
hoop, dat wellicht de Noordelijke kleine neu
tralen aan de groote neutralen, de Vereenigde
Staten en Italië, zullen vragen hun bemidde
ling te verleenen. Dan komt het verzoek dus
niet van een oorlogvoerende partij. Alle neu
tralen in Europa voelen zich trouwens be
dreigd en het is moeilijk te begrijpen waarom
zij gezamenlijk niet zulk een initiatief ne
men bij Roosevelt en Mussolini. Is een con
ferentie der neutralen ondenkbaar? Waarom
moet het bij een Noordsche conferentie
blijven?
Dat de oorlogvoerende partijen verschillen
de afwijzingen geuit hebben op verschillende
tijdstippen behoeft daartegen niet als be
zwaar te gelden. De situatie wijzigt zich voort
durend en de drang der omstandigheden doet
dat ook. Ik geloof dat in alle neutrale landen
zulk initiatief met ware verlichting en vreug
de begroet zal worden. Overal moet het gevoel
heerschen: deden wij er maar wat aan. Deden
wij maar een poging! Rechtvaardigt niet reeds
het feit, dat alle neutralen zich bedreigd voe
len en daarom dan ook gemobiliseerd zijn,
zulk een poging volkomen? Mag men die
achterwege laten?
De diplomatie is vaak niet zeer modern
in haar opvattingen. Zij zit erg aan het ver
leden, aan tradities en precedenten vast. Maar
deze oorlogstoestand doet dat niet. Hij is
nieuw in zijn zonderlinge wezen, los van alle
oorlogstradities. Daarom eischt de situatie
ook nieuwe middelen. En den durf om te be
middelen.
SLACHTOFFERS VAN DE ROYAL OAK"
TER AARDE BESTELD.
Maandag is het stoffelijk overschot van de
omgekomen opvarenden van de „Royal Oak"
dat geborgen kon worden, ter aarde besteld.
HILVERSUMSCHE KOOPMAN VEROOR
DEELD. MEDEVERDACHTE
VRIJGESPROKEN.
AMSTERDAM, 17 October. Het gerechts
hof veroordeelde vandaag een Hilversumschen
kaashandelaar wegens diefstal van vijf haar
den ten nadeele van een fabriek in zijn woon
plaats tot een gevangenisstraf van anderhalf
jaar met aftrek van zes maanden in preven
tieve hechtenis doorgebracht.
De rechtbank had den man, die toen met
een medeverdachte terecht stond, veroordeeld
tot twee jaar gevangenisstraf. De medeverdach
te werd vrijgesproken, van welk vonnis het
O.M. niet in hooger beroep ging
ienigc
Duitsche
vliegtuigen
neecqescfiaten-
Slachtoffers onder bemanning
van oorlogsschepen
Maandagmiddag hebben Duitsche vlie
gers een aanval gedaan op de Schotsche
kust. De Britsche luchtdoelartillerie bij
Edinburgh en in de omgeving van de Firth
of Forth richtte een hevig vuur op de aan
vallers en Engelsche jachtvliegtuigen ste
gen op om de toestellen te verdrijven.
NOORD
ZEE
EDINBURGH
t~jO X NEWCASTLE
O "«HARTLEPOOL
WITH BV
O' Vt
vt 0
In een gemeenschappelijke mededeeling
van de Engelsche ministeries van marine,
luchtvaart en binnenlandsche veiligheid
wordt gezegd, dat de Duitsche luchtaanval,
gericht was tegen de schepen in de Firth
of Forth. Geen enkel schip heeft ernstige
schade geleden. Een bom, die langs de huid
van den kruiser „Southampton" schampte,
veroorzaakte geringe schade bij den boeg
en bracht de admiraalssloep en een acht-
ricmssloep tot zinken. De Engelsche ver
liezen bedragen: drie man aan boord van
de „Southampton" en zeven aan boord van
den kruiser „Edinburgh", die allen door
bomsplinters getroffen werden. Verder
viel een bom bij den torpedojager „Mo
hawk", waarbij eveneens dooden en ge
wonden vielen.
De commandant van de „Mohawk" be
hoort tot de dooden.
In totaal zijn twee vlootofficieren en
dertien manschappen gedood. Twaalf man
schappen werden ernstig gewond.
Tenminste vier van de aanvallende toestel
len werden neergehaald, waarvan drie door
de Britsche luchtmacht. Het eerste contact tus-
schen de Britsche en Duitsche vliegtuigen vond
plaats ter hoogte van het eiland May bij den
mond van de Firth of Forth. Twee vijandelijke
vliegtuigen werden toen gedwongen tot enkele
voeten boven het water te dalen. Zij werden
naar zee teruggejaagd. Een ander Duitsch toe
stel werd boven Dalkeith aangevallen: het stort
te brandend in zee.
Binnen een kwartier was een hevig gevecht
ter hoogte van Crail ontbrand, waarbij een
tweede Duitsche machine in zee viel. Een derde
aanvaller werd bij de achtervolging vernield.
Er zijn geen berichten over verliezen onder
de burgerbevolking en ook de Britsche lucht
macht heeft geen verliezen geleden. (Dit laat
ste wordt door de Duitschers tegengesproken.
Red.) Twee Duitsche vliegers werden door een
torpedobootjager gered, doch een hunner is
later overleden.
De Duitsche bewering, aldus voegt het com
muniqué hier nog aan toe, dat de duikboot, die
de „Royal Oak'' heelt aangevallen, ook ernstige
schade heeft toegebracht aan het slagschip de
„Repulse", is een absurd verzinsel.
(Men zie ook pag. 5).
De Jixth al !h>xth:
De Firth of Forth, waarop de Duitsche vlie
geraanval gisteren gericht was, is een baai,
waarin de rivier Forth uitmondt. De Forth is
een Schotsche rivier, die onder den naam Du-
cray aan de Oostelijke helling van den Ben-
Lomond in het graafschap Stirling, ontspringt.
Zij stroomt hier en in Perth- en Clackmannshi-
re naar O.Z.O., sterk kronkelend. De rivier is
160 K.M. lang, ontvangt water van eenige me
ren en mondt bij Kincardine uit in de baai,
welke naar haar genoemd is: de Firth of Forth.
(Toen aan de kust van Zand-
voort een verdwaalde haai
werd gesignaleerd hebben sol-
daten het dier gevangen en in
triomf naar het dorp gebracht)
Bij Zandvoort werd het nieuws vernomen,
Dat er een haai was op de kust,
Zich van hun kustwachttaak bewust,
Zijn snel soldaten aangekomen.
Zij wisten, zonder lang te dralen,
Met touwen en met handigheid,
En met een waar gehaaid beleid
Het monsterdier aan land te halen.
De zeemacht, naar u wel zult weten.
Brengt, sinds alouden tijd aan land
Menig verovering tot stand.
Die vreedzaam (op z'n minst) mag heeten.
Zij mag zich daar dus op beroemen,
En kan zich, wat dit regardeert,
Wanneer zij het althans begeert.
Met eenig recht een landmacht noemen.
De landmacht echter heeft tot heden,
Behalve dan de marinier.
En daargelaten strandplezier.
De wijde zee maar liefst vermeden.
Maar sedert zij zich heeft gemeten
Met dezen haai aan onze kust,
Mag ook de landmacht, als 't haar lust,
Zich op haar beurt een zeemacht weten.
P GASUS.
Deze baai biedt een schuilplaats aan schepen,
en een deel van de Engelsche oorlogsvloot ligt
er gemeerd.
De Duitsche vliegers hebben ook getracht Se
lange spoorwegbrug over de baai, de Forth
Bridge, die een lengte heeft van ongeveer 2]/2
K.M. en twee hoofdspanningen, elk van 521 M.
bezit, te treffen, doch zijn daar niet in geslaagd.
Deze brug werd van 18821890 gebouwd, en
begint bij Queensferry.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt over
den Duitschen aanval:
Op 16 October tusschen 14.30 uur en 15.30
uur hebben dertig Duitsche bombarde
mentsvliegtuigen een aanval gedaan op
Engelsche oorlogsschepen, die in de Firth
of Forth lagen. Twee Britsche kruisers
zijn door bommen van zwaar kaliber ge
troffen. De aanval werd niettegenstaan
de het hevige Engelsche afweervuur ge
daan. Van de Britsche jachtvliegtuigen,
die opstegen, werden er twee door de Duit
sche toestellen neergeschoten. Twee Duit
sche vliegtuigen worden vermist.
Gezicht op Edinburgh.
Duitsche aanval
ten oosten van
de Moezel.
Het Fransche legerbericht deelde gister
avond mede:
„Maandagavond hebben de Duitschers
een aanval ondernomen, gesteund door
artillerie, onmiddellijk ten oosten van de
Moezel. Het front van den aanval was
zes kilometer breed. De aanvallers bezetten
de Schnesberg, waar wij lichte bewakings
detachementen hadden liggen, beschermd
door mijnenvelden. Door ons vuur moest
de vijand den aanval staken en zelfs moest
hij zich ten noorden van Apach (nabij de
Luxcmburgsche grens) waar hij een oogen-
blik was binnengedrongen, terug trekken.
In de tweede week van October heeft de
Fransche marine 25.000 ton goederen, be
stemd voor Duitschland, aangehouden."
Nader meldt Havas uit Parijs: Gelijk alles dit
Zondag liet verwachten, hebben de Duitschers
Maandagmorgen den eersten grooten aanva.
van den oorlog ontketend Het betreft niet mee:
kleine overvallen door zwakke troepenafdeelin
gen, maar een operatie van vrij grooten om
vang, met machtige middelen van infanterie en
artillerie op een front van ongeveer zes kilo
meter. Het gebied vormt den sector ten oosten
van de Moezel, onmiddellijk aan de oostzijdf
van dezen stroom, die van den aanvang der
vijandelijkheden af het „zenuwknooppunt"
vormt, waar de tegenstanders herdhaaldelijk op
elkander zijn gestooten tijdens de kleine plaat
selijke overvallen. Zoo waren de Duitschers er
in deze streek in de eerste dagen van den oorlog
in geslaagd om, gebruik makende van terrein
faciliteiten, op Fransch gebied door te dringer
Zij waren er onmiddellijk weer van verdreven
door een Franschen tegenaanval, die het gebied
bevrijd had en waarbij de Franschen op hun
beurt doordrongen op Duitsch gebied. Zij dron
gen toen door tot het dorp Perl, op den weg
van Borg. Bij een tweede onderneming haddei
de Franschen twee weken geleden zich met
steun van de artillerie meester gemaakt van eer
klein bosch. Overvallen en patrouilles waren i«
dezen sector gewoon, evenals afmattmgsvuur
van de artillerie.
De Duitsche aanval in deze streek neefl de
Fransche bevelvoering niet verrast. De laatste
dagen hadden de Duitsche troepen hier een
koortsachtige bedrijvigheid aan den dag ge
legd. Reeds aan het einde van de eerste week
in October had de zware Duitsche artilleru
hevig vuur gericht op de streek achter de Fran
sche frontlinie, o.m. op het dorp Rustroff aan
de Moezel, tusschen Sierck en Apach. Eveneen.-
in dezen sector iiadden zich aan het einde van
de vorige week krachtiger Duitsche overvallen
voorgedaan, die ten doel hadden den Duitschei.
generalen staf inlichtingen te verstrekken. Me'
het oog op den dreigenden aanval had de Fran
sche bevelvoering alle voorzorgsmaatregelen
genomen en de vooruitgeschoven posten doei
evacueeren.
Er moet op gewezen worden, dat net from
beeld in het geheel niet gelijkt op dat, hetwelk
de soldaten in den loopgravenoorlog van 1915
1917 leerden kennen. De stellingen zijn aan
weerszijden niet gevormd door aaneengesloten
loopgravenlinies, maar vormen een opstelling in
de diepte van posten, die vaak los van elkaai
staan en die elkander flankeeren met weionder-
houden vuur uit automatische wapenen.
De bezetting van de hoogte van Schnes-
burg door de aanvallei's heeft zich bijna
zonder strijd moeten voltrekken, aangezien
de stelling tevoren was ontruimd. De aan
vallers stieten echter op hun eigen oorlogs
middelen: de mijnen, waarvan zij zoo over
vloedig gebruik hadden gemaakt om den
Franschen opmarsch in de eerste dagen
der vijandelijkheden te hinderen
Het terrein over een breedte van zes kilo
meter van de Moezel af, dat wordt aangegeven
als het tooneel van den Duitschen aanval, wordt
gevormd door een golvend plateau met de
hoogte van den Schnesberg als hoogste punt
dat op eenige honderden meters 4en zuiden van
de Fransche grens doorsneden wordt door een
diep ravijn. Het dorp Apach. waarin de Duit
schers volgens het Fransche communiqué een
oogenblik bij hun aanval zijn doorgedrongen
ligt aan het einde van het ravijn, aan de samen
vloeiing van de kleine beek. die door het ravijn
stroomt, met de Moezel. Voor den oorlog was
Apach, dat in de frontlinie zelve ligt, een
douane post aan den grooten weg van Thion- I
ville naar Trier.
De aanvallers, die door de Franschen ondei
vuur werden genomen, moesten ten noorden
van het dorp terugtrekken, d. w. z. naar het I
Duitsche gebied op de hoogten, die de noorde- j
lijke hellingen van het ravijn vormen, he:
Fransche gebied, dat een oogenblik bedreigd
werd. blijft dus onaangetast.
Er zijn nog geen bijzonderheden bekend ovei I
den aard van deze offensieve Duitsche operatie
Zooals de gebruikte troepensterkte en de soort
troepen, die in den strijd werd geworpen. Hei
is meer dan waarschijnlijk, dat zware aanvals-
wagens er aan hebben deelgenomen. Aan den
anderen kant is het onmogelijk aan te geven, ol
het hier gaat om een onderneming met belang
rijke middelen, maar van plaatselijken aard,
dan wel om het voorspel van een reeks felle
aanvallen, die dan over het geheele front zouden
worden ontketend.
I
Het woord is aan
Vosmaer:
Onzekerheid is martelender
dan gewisheid.
LONDEN. 17 October (Reuter). Reu
ter verneemt, dat er reden is te geloo-
ven, dat het aantal Duitsche vliegtuigen,
dat gisteren tijdens den aanval op de
Firth of Forth werd neergehaald, hoo
ger is dan vier, welk cijfer officieel wordt
opgegeven.
In sommige niet-officieele kringen spreekt
men wel van zeven van de twaalf ol veertien
toestellen, die aan den aanval hebben deel
genomen.
Met het oog op de moeilijkheid de feiten
te controleeren voor wat betreft het waar
nemen van vliegtuigen, die op grooten afstand
vallen, bepalen officieele kringen er zich tot
nu toe toe het aantal op te geven, waar
omtrent zekerneid bestaat.
Er wordt thans een verdere officieele ver
klaring verwaent.
Gevluchte kleermakersknecht
meldt zich aan.
Herinnert zich niets meer van zijn daad.
AMSTERDAM. 17 October. Vanochtend
tegen vijf uur heeft de kleermakersknecht S.
die Zondagochtend zijn patroon H. Mol met
bijlslagen heeft gewond, zoodat het slachtof
fer in het Wilhelminagasthuis moest worden
opgenomen, zich bij de politie van het bu
reau De Ruyterweg aangemeld.
De man, die een ietwat zonderlingen indruk
maakt, verklaarde zich van het geval niets
meer te herinneren en als hij het al gedaan
had, er dan niets meer van te weten.
Van Zondagochtend tot vanochtend heeft
hij in de stad rondgezworven.
De toestand van het slachtoffer is vooruit
gaande.
Britsche Admiraliteit zal Duitsche
beweringen negeeren.
Geen tegenspraken meer op onjuiste
Duitsche berichten over den zee-oorlog.
LONDEN, 17 October (Reuter). In zijn
commentaar op de Duitsche beweringen, dat de
Britsche slagkruiser „Repulse" zou zijn tot
zinken gebracht, hetgeen door de Britsche admi
raliteit wordt ontkend, schrijft de „Daily
Telegraph": „Een van de voornaamste rede
nen waarom Duitschland beweert schepen van
Britsche slagvlooten te hebben tot zinken ge
bracht, is dat het hoopt uit de Britsche ont
kenningen te vernemen, waar de vloten zich
bevinden. Wanneer een loot op zee is, zwijgt
de radio en indien een directe ontkenning volgt
op berichten over tot zinken brenging. bewijst
dit den Duitschers, dat de vloot in verbinding
staat met de Admiraliteit en zich derhalve niet
op zee bevindt. Het kan om deze reden zijn,
dat de Admiraliteit in de toekomst geen tegen
spraken zal publiceeren en dat Duitschland
voort zal gaan onjuiste berichten uit te zenden,
die niet zullen worden weerlegd."
HEDEN: 12 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Dc levering van gas door Haarlem aan Heem
stede. 4
BINNENLAND.
Defensie vraagt wederom honderd millioen. 3
De Rijksmiddelen blijven meer opbrengen
dan in 1938 3
De werkloosheid neemt toe, maar blijft ge
ringer dan in 1938. 3
De K. L. M. heeft 3 millioen noodig voor aan
koop van vliegtuigen. 3
BUITENLAND
Duitsche vliegtuigen hebben Maandag een
grooten aanval op de Schotsche kust on
dernomen. 1 en 5
Aan de Noorsche kust zou een Duitsch oor
logsschip tot zinken zijn gebracht. 5
Boven Duitsch gebied werden twee vijande
lijke vliegtuigen neergehaald. 5
Hitier zou een speciale boodschap naar Stalin
hebben laten overbrengen. 7
Groote operaties aan het Westelijk Front. 11
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Bemiddeling. 1
J. B. Schuil iver: „Drie meisjes op avontuur" 2
Speciale berichtgeving: Zandzakken en de
invloed van het weer. 3
Van onzen Boedapester correspondent: Mgr.
Tiso wordt president van Slowakije. 5
Van onzen Londenschen correspondente Harde
noot voor de Britsche zeemacht. 7
Mr. W'. M. van Meurs-Van der Burg: Fin
land, het land der gemoedelijkheid. 7
Van onzen Parijsehen correspondent: De
sfeer in Parijs. H
Van onzen Boedapester correspondent: In
stallatie van den Slowaakschcn president 11
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 9
