Haarlem's Dagblad
De Downs
Het Staatsprestige.
Electrische gloeilamp.
Twee Duitsche duikbooten
tot zinken gebracht?
De Finnen optimistisch.
Van het Westelijk Front.
KEÏP
Het Belangrijkste
5 J
I
'u
tx
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
57e Jaargang No. 17285
Ullgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant.
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groots
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
'dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Dit is een netelige zaak. In dezen tijd is zij
neteliger dan ooit. Immers, wij zijn in een tot
dusver ter wereld ongekenden toestand beland.
Bij een nieuwen toestand passen nieuwe opvat
tingen. Helaas zit men met den ouden vorm van
staatsprestige opgescheept en met alle antieke
wanbegrippen die eraan kleven. Met het gevolg
dat men nu al wekenlang op het doode punt
staat. Wie de stoere redevoeringen en dagblad
artikelen van de beide grootmachten, alle met
propaganda en zorg-voor-prestige geladen, uit
zijn gedachten bant en alleen den feitelijken toe
stand bekijkt moet wel tot de gedachte komen,
dar, men aan weerszijden evenmin vooruit als
achteruit kan.
Er heeft zich een aantal wapenfeiten voorge
daan. voornamelijk ter zee, maar het heeft in de
krachtsverhouding der strijdende partijen geen
belangrijke wijziging gebracht. Te land staan zij
feitelijk op 24 October nog precies zoo tegenover
elkaar als op 3 September, toen de oorlogstoe
stand intrad. In de lucht heeft men elkaar van
een aantal vliegtuigen ontdaan, dat zeer gering
moet zijn in verhouding tot de sterkte van de
luchtvloten en vooral van den nieuwen aanbouw.
Er zijn ongetwijfeld in die zeven weken in
Duitschland, Frankrijk en Engeland meer nieuwe
oorlogsvliegtuigen en wellicht ook meer nieuwe
piloten in dienst gesteld dan er verloren zijn
gegaan. Ter zee heeft Duitschland een aantal
duikbooten verloren maar er kennelijk nog veel
overgehouden. De beide aantallen zijn niet met
zekerheid bekend. Anderzijds heeft Engeland twee
groote oorlogsschepen moeten prijsgeven, de Cou
rageous en de Royal Oak en daarbij de ervaring
opgedaan, dat de moderne Duitsche torpedo's
door de pantsering van zijn slagschepen dringen.
Er staat weer tegenover dat de blokkade groote
uitwerking heeft gehad en dat de overmacht ter
zee, die de Engelschen met hun tallooze oorlogs
schepen van kleiner type toch al bezitten, niet is
aangetast. Van aanvallen op de burgerbevolking
is wederzijds nog geen sprake geweest.
Twee weken geleden schreef ik op deze plaats
over de Derde Mogelijkheid, de kans besprekend
dat men, althans tot het einde van den winter,
noch tot den oorlog-met-volle-kracht, noch tot
wapenstilstand en vredesonderhandelingen zou
overgaan, maar den huidigen „beperkten oorlog"
voortzetten. Sindsdien heeft de Derde Mogelijk
heid zich bewaarheid en hebben alleen op diplo
matiek terrein zich werkelijk ingrijpende gebeur
tenissen voorgedaan. Maar de gevolgen van die
gebeurtenissen de onrustbarende vergrooting
van Ruslands machtspositie en het Engelsch-
Fransch-Turksche verdrag, dat oorlog in Zuid-
Oost-Europa uitschakelt en Italië's neutraliteit
vrijwel zeker maakt schijnen te zijn dat de
oorlogstoestand nog meer is vastgeloopen. De ge
legenheid tot neutrale bemiddeling schijnt dus
schoon. Maar de neutralen schijnen uit de hou
ding der beide partijen weinig hoop te kunnen
putten, dat zij met eenig voorstel kans op succes
zouden hebben.
Het staatsprestige doet zich daarbij aan weers
zijden zwaar gelden. Het houdt in dat als een van
beide partijen ook maar een schijn van toenade
ring, van bereidheid tot overleg zou toonen, dit
onmiddellijk uitgelegd zou worden als een bewijs
van zwakte. Want het prestige van een staat be
treft niet zijn bereidheid om het goede te doen,
maar alleen en uitsluitend zijn kracht en bereid
heid om een tegenstander neer te slaan. Ook hier
uit blijkt hoezeer de staat van den mensch ver
schilt, ofschoon velen dat maar niet willen inzien
en over „Frankrijk", „Engeland", „Duitschland"
praten en oordeelen alsof het menschen zijn met
min en meer nobele karaktertrekken. Als u of ik
een geschil met iemand hebben, een ernstig en
diepgaand geschil, en u of ik doen den eersten
stap ter overbrugging van de kloof, dan schaadt
dat uw of mijn prestige geenszins. Integendeel:
het verhoogt het, in onze eigen zoowel als m
anderer oogen. Met staten is het precies anders
om. Daarom ziet de Duitsche regeering geen kans
tot het doen van verdere stappen nadat Hitier
zijn vaag-omlijnde vredesvoorstellen deed en
daarbij verklaarde dat zij zijn laatste aanbod
waren. Daarom kreeg ook Lloyd George de volle
laag van een verontwaardigde meerderheid in het
Lagerhuis te slikken, toen hij inderdaad de
oude opvatting van staatsprestige negeerend
alleen maar voorstelde te gaan onderhandelen,
zonder dat hij ook maar een duimbreed van het
tr.gelsche standpunt afweek.
In een nieuwen toestand passen nieuwe opvat
tingen.
Er is een oorlogstoestand zooals er nog nimmer
een bestaan heeft, er zijn drie groote volken in
betrokken die alle drie niets liever zouden wen-
scher. aan ervan verlost te raken en die zelfs geen
haat jegens elkaar koesteren en uiten.... maar
het ouwe staatsprestige belet hun regeerders, te
overleggen en verhindert de neutrale regeeringen,
daar de mogelijkheden van te zien. Het is zeer
waarschijnlijk dat als de in den strijd betrokken
regeeringen thans bereidheid tot een conferentie
toonden, dit het prestige van de betrokken staten
volstrekt niet schaden zou.
De eerste staatsman die het deed zou zelfs zijn
prestige niet schaden. Want zijn volk zou hem toe
juichen en als zijn poging mislukte hem toch na
geven dat hij alles beproefd had. Het volk wil
Immers van den oorlog verlost zijn! Waarom zien
regeeringen, parlementen en diplomaten dat dan
niet in? Omdat zij, de diplomaten vooral, in de
oude begrippen van staatsprestige vast zitten en
dezen vreemden oorlog, zonder 'het geringste
spoor van volksgeestdrift ingezet, naar mijn mee
ning beschouwen zonder te beseffen, dat een
nieuwe tijd is ingetreden met nieuwe mogelijk
heden.
Natuurlijk is dat niet alleen bij regeeringen en
diplomaten het geval, maar bij zeer vele men-
«chen, (lie invloed kunnen doen gelden. Helaas
(21 October was hei 60 jaar ge
leden dat de Amerikaansche uit
vinder Edison er voor het eerst
in slaagde, een practisch bruik
bare electrische gloeilamp te
doen branden.)
Zestig jaar is het geleden.
Dat de gloeilamp 't leven zag.
Dit, dat voelen wij wel heden.
Was een waarlijk grootsche dag.
Wat heeft, voor ons aller oogen,
't Wonder electriciteit
In den tijd, sindsdien vervlogen,
Niet een zee 'van licht verspreid.
Zestig jaar gelêe een wonder.
Meer dan wat op aard ook waard,
Nu al lang niet meer bijzonder.
Maar als doodgewoon aanvaard.
Eens de glorie van den vinder
En van jaren werk de vrucht.
Nu aanvaardt geen mensch het minder,
Haast tot in het kleinst gehucht.
Edison moest ook verdwijnen,
Toen zijn leven was volbracht,
Maar zijn licht zal blijven schijnen,
Tot in 't verre nageslacht.
En het zal met trots getuigen,
Zij het ook alleen in schijn.
Van een man, die niet wou buigen,
Voor het doel bereikt zou zijn.
Waarlijk, 't is niet overdreven,
In een zoo verlichten tijd,
Dat aan deze vinding even
Weer eens aandacht wordt gewijd.
Als 't alarm beveelt: verduister.
Voelt men met hernieuwde kracht,
Welk profijt ons, in haar luister
Deze vinding heeft gebracht,
P. GASUS.
ook bij een aantal journalisten zelfs in de neu
trale landen, die gereed staan om ieder blijk van
bereidheid tot onderhandelen als een teeken
van zwakte van den betrokken staat voor
te stellen en dat dan ook al meermalen
gedaan hebben, daarmee de kansen op succes
bedervend en ondermijnend.
Hetgeen ontstellend dom en kortzichtig is, te
meer omdat een kind begrijpen kan dat met het
vastloopen van den strijd en het uitblijven van
onderhandelingen op den duur de positie van
landen als Nederland, België en Zwitserland
steeds gevaarlijker wordt. Want een al te lange
duur van de „Derde Mogelijkheid" zou ertoe kun
nen leiden dat men tenslotte uit overwegingen
vanalweer staatsprestige tot daden overging,
die men nu nog schuwt. Ook daarom is er zoo
veel reden voor alle neutralen, om iedere be-
middelings-kans aan te grijpen.
R. P.
De Amerikaansche Neutraliteitswet.
Deze week aanvaarding door den Senaat?
WASHINGTON, 23 October (Reuter).
De leiders der Senaatsfracties hebben
Roosevelt medegedeeld, dat het neutrali-
teitsontwerp waarschijnlijk Vrijdag door den
Senaat zal zijn aangenomen.
Britsche vliegers traden op
in de Noordzee en den
Atlantischen Oceaan.
Het Britsche ministerie van luchtvaart
deelt mede dat vliegtuigen kort geleden
twee aanvallen op Duitsche duikbooten heb
ben gedaan, die, naar men gelooft, resul
taat hebben gehad en wel een op de Noord
zee en de ander op den Atlantischen Oceaan.
Na beide aanvallen cirkelden de vliegers
boven de plaats waar de onderzeeboot was
verdwenen. Van deze schepen werd niets
meer gezien.
In een later door het ministerie van lucht
vaart uitgegeven communiqué wordt verklaard
dat een der aangevallen duikbooten werd waar
genomen door een verkenningsvliegtuig, dat voor
de periscoop een lading dieptebommen ïiet vallen.
De duikboot zonk daarop steil naar beneden. De
mitraillist verklaarde met stelligheid na de ont
ploffing van de bommen nog een tweede ont
ploffing onder water te hebben gehoord. Het
vliegtuig liet, na teruggekeerd te zijn, nog een
tweede lading bommen vallen. Na het eerste salvo
werden olievlekken waargenomen en na het
tweede salvo nog meer. Van de duikboot werd
niets meer gezien.
De tweede duikboot werd aangevallen door een
vliegtuig, dat boven den Atlantischen Oceaan
patrouilleerde en dat op het inmiddels onderge
doken vaartuig verscheidene zware bommen
liet vallen. De eerste was reeds naar men gelooft,
een voltreffer. Na den aanval werden donkere
voorwerpen in het water gezien, terwijl luchtbel
len naar de oppervlakte stegen. Hoewel het
vliegtuig nog eenigen tijd bleef rondcirkelen,
werd van de duikboot niets meer gezien.
Hoop op regeling
met Moskou.
De woordvoerder van het Finsche mi
nisterie van buitenlandsche zaken heeft ver
klaard dat de uit Moskou ontvangen berich
ten aantoonen, dat de Russisch-Finsche
onderhandelingen een normaal verloop
bebben en de hoop rechtvaardigen, dat een
regeling tot stand zal worden gebracht.
Uit Moskou wordt gemeld, dat na een eerste
bespreking op het Kremlin, die van 18 tot 20 uur
duurde, te 22.30 uur een t\Veede conferentie is
gehouden.
Aan deze bespreking werd deelgenomen door
Paasikivi, Tanner, Stalin en Molotof.
Nieuwe Russische voorstellen.
Naar United Press hedenmiddag uit Helsinki
vernam is door de Russen en Finnen een ge-
heelen nacht op het Kremlin geconfereerd.
De Russen zouden Paasiviki schriftelijke voor
stellen hebben voorgelegd, welke deze niet
kon beantwoorden zonder overleg met zijn
regeering te hebben gepleegd. Daarom zou de
delegatie vanavond naar Helsinki vertrekken
en Donderdag weer in Moskou terugkeeren.
Het antwoord zou dan schriftelijk geformu
leerd zijn. In Finsche kringen acht men den
toestand niet van alarmeerenden aard.
In ernstige dagen Daladier verlaat
met zijn ministers het Elysée te Parijs,
waar het Fransche kabinet vergaderde
onder voorzitterschap van president
Lebrun
Grooter activiteit
op komst?
PARIJS 24 October (Havas). Het legerbericht
\an den oohtend van den 24sten October luidt:
„Er was in den loop van den nacht geen enkele
opmerkelijke activiteit."
Gisteravond luidde het communiqué: „Activiteit
van de voorhoedeelementen, vooral in het gebied
ten Westen van de Saar".
Havas zegt in zijn gisteravond verstrekte com^
mentaar over den toestand: De kalmte, die aan het
gc-heele front sedert Vrijdag j.l. is ingetreden,
schijnt deze week niet te zullen voortduren.
Reeds in den loop van Zondag had men een toe
genomen bedrijvigheid kunnen waarnemen van
de patrouilles. Maandag was het niet meer het
„niemandsland", waar enkele nachtelijke zwerf
tochten gehouden, hinderlagen gelegd of geweer
vuur gevechten geleverd werden.
De tegenover elkander liggende troepen tastten
elkander rechtstreeks aan, uit de eene stelling
naar de andere, met geweer- en mitrailleurvuur
Zooals steeds het geval is, was de militaire bedrij
vigheid het meest intensief in den uiterst weste
lijken sector tusschen de Saar en de Moezel. Hei
gebied, dat door het communiqué van Maandag
avond wordt aangeduid als „ten westen van de
Saar" is de streek, die onmiddellijk volgt op het
gebied, dat gedekt wordt door het thans zeer be
kende ravijn van Apach, over een lengte van zes
K.M. van den loop der Moezel af. Deze streek
wordt gekenmerkt door niet zeer hooge, schaarsch
beboschte bergkruinen, wier steile hellingen zuid
waarts gekeerd liggen, terwijl naar het noorden,
d.w.z. in de richting van de Duitsche stellingen de
hellingen veel glooiender zijn. De Fransche stel
lingen zijn daarvoor in een gunstige positie. Z:j
hebben tevens de lange hellingen onder het vuur
der automatische wapens en kunnen rechtstreeks
de Duitsche stellingen bestrijden.
Het Duitsche legerbericht
„Geen krijgsverrichtingen
van beteekenis."
BERLIJN 24 October tD.N.B.i Het opper
bevel van de weermacht maakt bekend „Aan
het front geen krijgsverrichtingen van beteeke
nis."
Een formeele Duitsche oorlogs
verklaring?
Rijksdag zou midden volgende week
bijeenkomen.
Ernstig auto-ongeluk op de
Oostvest.
Het snelverkeer eischt een menschenleven.
Dinsdag 24 October 1939
Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35 Reclames ƒ0.60 per
regel Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
ƒ0.15 Groentjes zie rubriek
Het woord is aan
J. S. Williams:
Dc geschiedenis heeft mij
geleerd dat slecht regeer en
doorgaans het gevolg is van
te veel regeeren.
Nog altijd een ernstige
belemmering voor de
Nederlandsche Scheepvaart
AMSTERDAM, 24 October. Ondanks de
Britsche verklaring inzake de behandeling van
Nederlandsche scheper, bij de Britsche controle
stations, waarin wordt te kennen gegeven dat
men alles in het werk wil stellen om de scheep
vaart der neutralen zoo noo weinig mogelijk be
lemmering in den weg te leggen, blijft het pro
bleem van het oponthoud onzer schepen in de
Downs een blijkbaar moeilijk op te lossen zaak.
Van gezaghebbende zijde in Amsterdamsche
reederskringen verklaart men. dat nog steeds
een groot aantal schepen is blootgesteld aan zeer
langdurig oponthoud. Uit den aard der zaak
is het hier moeilijk vast te stellen, welke de oor
zaken zijn. maar zeker is dat het lange oponthoud
niet alleen een nadeel is voor onze reederijen,
maar ook en vooral voor de voorziening van
ons land. omdat deze schepen zoo veel later ter
beschikking komen voor de behartiging van de
in- en uitvoerbelangen, die van vitale beteeke
nis zijn voor onzen handel.
Het aantal Nederlandsche schepen, dat
op het oogenblik in de Downs iigt, varieert
volgens mededeelingen van bevoegde zijde
rondom de dertig.
Of een spoedige wijziging in gunstigen zin zal
intreden, zal in belangrijke mate afhangen van
de zeker niet gemakkelijke onderhandelingen,
welke op het oogenblik te Londen gevoerd worden
over den invoer van voedingsmiddelen en grond
stoffen voor Nederland en de daarmee samen
hangende gecompliceerde kwesties, die onzen
reeders nog uit de dagen van den wereldoorlog
zoo duidelijk voor oogen staan.
In reederskringen vertrouwt men echter, dat
ook van Engelsche zijde begrepen zal worden dat
zonder mogelijkheden voor de behartiging van
zijn redelijke export- en landbouwbelangen de
bestaansmogelijkheid van Nederland, evenals
van de andere neutrale staten, zeer ernstig in
gevaar dreigt te komen.
Betere zijn er niet dan
'Ijrillen van X eip
GR. HOUTSTRAAT naast Luxor
(Adv inqez Med.)
3 pond KABELJAUW (moten) ƒ1.—
3 pond SCHELVISCH 1.—
3 pond SCHOL of BOT ƒ1.—
4 pond SNOEKBAARS 1.-
Fa. J. RIENSTRA,
BLOEMEND.WEG 339 - Telef. 13897
(Adv Inqez. Med.j
HEDEN' 12 PAGINA'S.
BINNENLAND
D° kosten van het levensonderhoud zijn voor
arbeidersgezinnen in Amsterdam in Septem
ber «iets gestegen. 3
ii i iMi'MI II I IM IMll i -
PARIJS 24 October (Reuter). Volgens een
bericht in de Parijsche editie van de „New York
Herald Tribune" zal Hitier den Rijksdag tegen het
midden van de volgende week bijeenroepen om
voorlezing te doen van een formeele oorlogsver
klaring aan de geallieerden
Geëscorteerd door Amerikaansche oorlogsschepen volbracht het mailschip "oquois
ongehinderd zijn tocht naar New York met 584 Amerikanen aan boord. Zooals
men weet, was de Amerikaansche admiraliteit door de Duitsche gewaarschuwd,
dat plannen bestonden, om het schip te torpedeeren
Hedenmorgen ongeveer tien uui heeft ..p de
Oostvest een verkeersongeval plaats gei.ad. uat
helaas een menschenleven heeft gevorderd.
Van den kant van de Amsterdamsche Poo.-I re
den in dezelfde richting een groote tankauto van
de N.V. Ned. Margarinerabrieic »n Vetsrr.e'.terij
v.h. Gebr. van Dam te Zwammerr'.ini en een wiel
rijder, ce 60-jarige heer J. M M wonet de uoots-
straat alhier. Ter.hoogte van de PapentOienvest
heeft de auto den wielrijder aangereden, met het
gevolg, dat deze van zijn riets werd geslingerd on
levensloos werd opgenomen.
Bij onderzoek bleek, dat op het linkergedeelte
van het balhoofd van de fiets dezelfde roode verf
zat als waarmede de spatborden van de auto zijn
beschilderd, terwijl het rechtervoorspatbord van
de auto krassen vertoonde. Het vermoeden be
staat daarom, dat de wielrijder, zonder het gevaar
te vermoeden van de auto achter zich, linksaf heeft
geslagen en daarbij door de auto is gegvepen
De chauffeur reed aanvankelijk door, totdat hij
op het ongeval opmerkzaam werd gemaakt <*n
even voor het Huis van Bewaring stopte. Hij ver
klaarde niets van het ongeluk bemerkt te hebben,
doordat de regen hem het uitzicht bemoeilijkte.
De politie verzoekt hen. die iets van het ge
beurde hebben waargenomen, zich aan het politie
bureau Smedestraat te melden. De auto is in be
slag genomen. Natuurlijk was de fiets zwaar be
schadigd.
Het stoffelijk overschot van den heer M. is naar
het St. Elisabethsgasthuis overgebracht door den
ongevallendienst, die spoedig ter plaatse was.
HAARLEM EN OMGEVING
pag.
Nieuwe olie en benzinetanks te Haarlem voor
1.100.000 Liter. 2
Zal ook Haarlem pompen slaan om in tijd van
luchtgevaar een reserve te hebben voor de
drinkwatervoorziening? 9
BUITENLAND
Twee Duitsche duikbooten zouden tot zinken
zijn gebracht.
roote activiteit np het Westelijk front te
wachten?
Volgens d" Engelschen zijn in de afgeloopen
week 16 Duitsche bombardementsvliegtuigen
neergeschoten.
haven van Memel zou weer aan Litauen
toegewezen worden.
Het Fransche parlement komt in de tweede
helft van November biieen.
SPORT.
De competitic-indceling blijft gehandhaafd.
Tin Dekers wint het weltergewicht bokskam-
pioensehap van Nederland.
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Het Staatsprestige.
Onder de Seinpalen.
H. D. Vertelling: Stand.
Van onzen Londenschen correspondent: Na de
evacuatie in Engeland.
Edison herdacht.
Schuil over: Toen wjj trouwden.
J. H. de Bois: De onafhankelijken.
Jhr. dr. J. C. Mol Ier us: Indië streeft naar een
eigen vruchtcnconservcnindustrie.
B. A.: De dichteres Hélène Swarth tachtig jaar
Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op