Haarlem's Dagblad
Brand eischt
honderden dooden
Het „aanbod van
goede diensten".
De Goede Diensten.
Japanners landen
te Pak Hoi
Zondagsrijders.
Geen arrestaties bij
de weermacht.
Zondag rijden de
auto's weer.
De Duitsche export op
neutrale schepen
Het Belangrijkste
57e Jaargang No. 17304
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem Drukkerij N.V Bureaux. Groots
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082. Hoofdred 15054, Redactie
10500, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 13 November 1939
Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, losse
nummers 6 cent per ex Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
ƒ0.15. Groentjes zie rubriek.
Er is nu gebleken dat het aanbod van goede
diensten, door Koningin Wilhelmina en Koning
Leopold III aan de oorlogvoerenden gedaan met
het doel, den vrede te helpen bereiken, geen on
middellijk succes heeft opgeleverd maar evenmin
volkomen onwil heeft ontmoet. Een onmiddellijk
succes zal trouwens wel niemand verwacht heb
ben, die overdacht hoe hier „staatsprestiges"
tegenover elkaar stonden. En de meeste men-
schen, die sceptici zijn, zullen een volkomen af
wijzing hebben voorzien. Maar het is heusch geen
wonder dat die niet gevolgd is, dat de deur open
is gebleven. Daarover heb ik al eerder geschreven,
maar daarop zou ik nu nog eens even willen door
gaan. Dit in aansluiting op de drie optimistisch-
gestemde artikelen op de drie laatste dagen der
vorige week. Dat waren die dagen van span
ningweet u nog wel? Toen er zooveel geruch
ten liepen en de verschrikkelijkste dingen door
allerlei zwartgallige menschen voorspeld werden.
Hun rust is nu hersteld en ik zou alleen maar
willen vragen: zit er niet wat in, de feiten en
omstandigheden rustig te bekijken en aan een
daarop gegrond optimisme vast te houden? An
deren en mij bevalt dat goed. Ja, als die feiten
er niet waren! Maar ze zijn er volop, al staan er
zeker moeilijkheden tegenover.
De Koningin en de Koning hebben niet aange
boden als bemiddelaars op te treden, maar hun
goede diensten te verstrekken tot het bereiken
van overleg. Daar zit een verschil in dat voor
iedereen begrijpelijk is. Een bemiddelaar komt
met voorstellen aandragen. Worden die verwor
pen dan kan hij ze beproeven te herzien of te
amendeeren. Worden die herzieningen of amen
dementen bij herhaling weer niet aanvaard, dan
dient hij het wel op te geven. Dan is het mis.
Het gelegde contact is weg, de bemiddelaar heeft
het échec geleden, beide partijen zijn waarschijn
lijk op hem gebeten, hun „geladen" pers heeft
de fiolen van haar toorn op hem uitgestort en
het ergste is dat vierkante afwijzingen zijn ge
bleken die de muren van het staatsprestige weer
hebben verhoogd.
Actieve bemiddeling tusschen oorlogvoerende
staten kan eigenlijk pas gevoerd worden nadat in
een vorige phase gebleken is dat „de velden wit
zijn om te oogsten". Die vorige phase wordt inge
leid met het aanbod van goede diensten, dat geen
specifieke voorstellen inhoudt maar zegt: laten
we den toestand eens rustig bezien en onderzoe
ken. Wordt in antwoord daarop „de deur open
gelaten", wordt er zelfs al gezegd: „wij willen den
oorlog geen dag langer laten duren dan noodig
is" en „kunt u soms voorstellen van de andere
zijde doen die eenig uitzicht bieden, dan zullen
wij ze gaarne onderzoeken"dan rijst er al
hoop. Temeer als, zooals in den huidigen toe
stand, het telkens weer verwachte groote offen
sief maar steeds uitblijft en er zelfs eigenlijk
geen oorlog gevoerd wordt. En als intusschen een
andere grootmacht, die althans in bevolking even
groot is als Duitschland, Frankrijk en Groot-
Brittannië tezamen, terwijl niemand zijn bewa
peningskracht nauwkeurig kent, in dreigende
houding op den afloop van den hevigen strijd dei-
anderen staat te wachten. Die grootmacht, Rus
land, heeft al groote voordeelen in het Oosten
behaald en gaat op zijn gemak voort met ze
rustig uit te breiden. Hij heeft van Estland nog
wat meer geëischt en gaat beleidvol voort met uit
de Finnen los te peuteren wat hij zonder oorlog
krijgen kan.
Nu lijken de Britsche en Duitsche standpunten
nog volkomen tegenovergesteld, maar in het
openbaar plegen zulke tegenstellingen zich hevi
ger voor te doen dan binnenskamers. Evenals de
redevoeringen van b.v. Goebbels en Churchill, ge
laden met propaganda, een veel venijniger con
flict toonen dan bij een diplomatieke onderhan
deling aan den dag zou treden. Men moet al die
redevoeringen met een korreltje zout nemen en
er wel bij bedenken dat alle drie oorlogvoerende
staten hun bevolkingen in een toestand laten
verkeeren, die haar voortdurende opoffering op
legt. Terwijl alle drie volken dolgraag vrede zou
den hebben. In zulke omstandigheden wordt veel
georeerd tot handhaving der vastberadenheid.
Ook worden er gauw geruchten gelanceerd over
gruwelijke plannen der tegenpartij, zooals wij
nog pas van Engelsche zijde ondervonden hebben.
Men moet ook in deze dingen de feiten, de om
standigheden, den toestand waarin anderen ver
keeren rustig overwegen. Veel menschen zijn wel
geneigd zich steeds de vraag te stellen „wat er
achter zit" als het iets ongunstigs, naargeestigs
zou kunnen zijn. Maar zij vergeten die vraag
te overwegen als er inderdaad iets achter zit
dat hun eigen benauwdheid kan doen verdwij
nen. Hollanders hoorden niet zoo pessimistisch
te zijn nadat wij meer dan een eeuw lang buiten
oorlogen zijn gebleven en nu weer ondervinden
dat niemand erop gebrand is, ons erin te halen.
Nu vragen de Engelschen en de Franschen, dat
het den Polen en den Tsjecho-Slowaken door
geweld aangedane onrecht zal worden goedge
maakt. De Franschen (niet de Engelschen) noe
men in hun antwoord ook de Oostenrijkers. Men
kan licht zeggen dat de Duitschers er niet aan
denken zullen, van hun veroveringen af te zien.
Maar is het wel ondenkbaar dat zij tot hun
aanvankelijke „volksche beginsel" zullen willen
terugkeeren door den Polen en Tsjecho-Slowa
ken, wier opneming in het Duitsche Rijk toch
een hachelijke zijde heeft, onafhankelijkheid te
gevenals daar b.v. teruggave der Duitsche
koloniën en voordeelige handelsovereenkomsten
tegenover zouden staan? Zou men anderzijds in
Engeland en Frankrijk niet bereid zijn tot zulk
een oplossing indien nieuwe waarborgen voor
West-Europeesche samenwerking, vereenigd met
gedeeltelijke ontwapening, werden gegeven en
uitgevoerd? Zal men daarbij niet overwegen, dat
vrees voor verderen groei van een geweldig
Duitsch Rijk door het Russische optreden en de
Brussel verwacht het Duitsche
antwoord pas over 2 a 3 dagen
BRUSSEL, 15 November. Het Duitsche ant
woord op het aanbod van goede diensten aan
Koningin Wilhelmina en Koning Leopold is
nog niet op het ministerie van Buitenland-
sche Zaken ontvangen. Volgens een woord
voerder van dit ministerie zal de overhandi
ging pas over twee a drie dagen geschieden.
(United Press).
Russische machtwinst en ook door de gebleken
militaire „deadlock" in het Westen eigenlijk al op
den achtergrond is geraakt?
Men is nog zoo ver niet. Maar de kans is ge
groeid. Het seizoen verhoogt de kans op uitstel en
bezinning. Minister-president de Geer heeft
Maandag gezegd: „Als het pogen van Hunne
Majesteiten (het aanbod van goede diensten)
nogmaals mocht falen zullen zij en de regeerin
gen van andere neutrale landen ter gelegener
tijd nieuwe stappen in dezelfde richting kunnen
doen."
Dit beteekent: de gelegenheid blijft in elk ge
val open om opnieuw te handelen. Een misluk
king kan in dit geval geen stap achteruit be-
teekenen. De kans en degenen die haar hanteeren
blijven dezelfden. En men begrijpt wel dat het
peilen van meeningen langs diplomatieke kana
len zooals dat heet, op zeer vertrouwelijke wijze
kan geschieden.
R. P.
De eenige zeehaven
der Chineesche regeering
TOKIO, 15 November (Domei). Vanmid
dag heeft het keizerlijk hoofdkwartier mede
gedeeld, dat de Japanners in Pak Hoi een suc
cesrijke landing hebben uitgevoerd. Pak Hoi
is de eenige zeehaven, welke tot nu toe aan
de regeering van Tsjoengking was gebleven
voor de verbinding met de buitenwereld.
Het communiqué zegt nader, dat uitgelezen troe
pen van leger en vloot in nauwe samenwerking met
elkander bij verrassing de landing bij Pak Hoi aan
de Golf van Tonking vanochtend hebben ten uit
voer gelegd ondanks de ongunstige weersomstan
digheden. De Japansche strijdkrachten zouden met
kracht verder het land intrekken.
Om vijf uur vanochtend geschiedde de landing
en direct daarna werd meth den opmarsch begon
nen. Al een paar dagen is het weer in de buurt
van Pak Hoi slecht, er waait een hevige wind en de
zee is woelig. Volgens een communiqué was de
windsnelheid vanochtend achttien meter per se
conde.
De landingsoperaties zijn geschied onder dek
king van oorlogsschepen.
Het Duitsche legerbericht.
BERLIJN 15 November (D. N. B.) Het opper
bevel van de weermacht maakt bekend:
„In het Westen, behalve geringe plaatselijke
activiteit der artillerie, geen bijzondere gebeurte
nissen.
De Engelsche admiraliteit maakt het verlies be
kend van een torpedojager, welke op een Duitsche
mijn is geloopen. Het Engelsche vrachtschip Matra
werd door een ontploffing vernietigd.
Een van onze duikbooten heeft in de laatste dagen
26.000 ton scheepruimte tot zinken gebracht en een
prijs binnengebracht."
Petroleumstad in Venezuela zwaar geteisterd
Een geweldige brand heeft gewoed in het petroleumcentrum Lagunillas bij
het Maracaibomeer in Venezuela.
De schattingen over het aantal personen, dat hierbij om het leven is gekomen,
varieeren van 500 tot 1000.
Meer dan 3000 mannen, vrouwen en kinderen,
zoo verneemt het A.N.P. uit Caracas, zaten in een
val, toen de brand uitbrak in deze stad, welke ge
bouwd is op olierijken bodem. De brand was Dins
dagochtend vroeg uitgebroken, doch nog in de
avonduren was er weinig van bekend geworden,
Uit Maracaibo, dat ongeveer 60 K.M. ten noord
westen van de bedreigde streek is gelegen, werd
direct hulp gezonden.
De brand greep snel om zich heen, daar het
meer van Maracaibo, met een laag petroleum be
dekt was Drie honderd houten huizen waren spoe
dig in de asch gelegd. De president van den staat
Zulia, Maldonado, heeft de blusschingswerkzaam-
heden persoonlijk geleid. Het grootste deel der
stad Lagunillas is op palen gebouwd. Een brug,
welke de stad met het vasteland verbindt werd
verwoest, waardoor de bewoners als in een val
zaten.
De bewoners konden het In hun primitieve
huizen, die boven het meer zijn gebouwd, niet
uithouden en velen wisten niets anders te
doen dan in het op vele plaatsen brandende
meer te springen. Twee honderd personen die
probeerden aan boord van een lichter te ont
komen, zijn omgekomen, toen dit schip om
sloeg.
De president van Venezuela heeft drie dagen
nationale rouw uitgeschreven. Te Lagunillas kon
zonder beperkingen worden gebouwd. Er werd
geen huur geheven en ook behoefde er geen be
lasting te worden betaald. De regeering had eeni-
gen tijd geleden een modelstad laten bouwen voor
de kolonisten, dezen weigerden er zich heen te be
geven.
Meer dan 1000 dooden en vermisten
te Lagunillas?
MARACAIBO, 15 November. Men schat thans
het aantal dooden en vermisten op meer dan
1000. Tot dusverre heeft men 23 lijken kunnen
bergen: 1200 huizen zijn verwoest en de waarde
van de verloren gegane eigendommen wordt op
vier millioen bolivar geschat. Naar verluidt heeft
het breken van een 12 inch dikke gasleiding het
uitbreiden van den brand bevorderd. Een civiele
en militaire missie helpt thans bij het reddings
werk. Ook een oorlogsschip is onderweg. De ge
wonden worden naar Ojeda vervoerd. Het meren-
district van Lagunillas is geheel en al verwoest.
(United Press)
Het woord is aan
't Verbod van Zondagsch autorijden
Bestaat sinds gisteren niet meer,
Dit vreemd gevolg van deze tijden,
Behoort dus ook weer tot oud zeer.
De leevrancier van de benzine,
De plattelandsche hotelier
Kunnen dan weer wat meer verdienen
Ik wensen hun dus geluk ermee.
De kindren die op straat graag tollen
En niet alleen op het trottoir,
Hun vrindjes die op schaatsen rollen,
De autolooze wandelaar;
Zij die zich fietsend graag verpoozen
Op vrije Zondagen en ik,
Vinden het eiglijk uit den booze
En zijn er niet mee in him schik.
Wij zullen nu weer moeten wennen.
Na enkle weken Zondagsrust,
Aan 't oude rossen en het rennen.
Wij worden weer gevaar-bewust.
De klaxon gaat de rust weer breken,
Die Zondags heerschte in de stad.
Wij kunnen niet meer oversteken
Met het gevoel: wie doet me wat?
Ook op den Zondag blijft het leven
Weer in den door-de-weekschen draf,
Door ons één vrijheid weer te geven,
Neemt men ons weer een andre af.
Verklaring van den
opperbevelhebber.
Aangezien in de laatste dagen wederom
allerlei geruchten zijn verspreid omtrent
handelingen van officieren en onderofficie
ren, welke zelfs tot arrestaties zouden heb
ben geleid, deelt de opperbevelhebber van
land- en zeemacht ons mede. dat deze ge
ruchten van allen grond ontbloot zijn. In
verband hiermede wordt een dringend be
roep gedaan op het publiek geen waarde te
hechten aan niet-officieele berichten en zich
er van te onthouden geruchten verder te
verspreiden.
Op zuinigheid wordt
echter aangedrongen.
In een deel van onze vorige oplage hebben
wij nog het bericht van den regeeringspers-
dienst kunnen publiceeren, dat de minister van
economische zaken ter algemeene kennis
brengt, dat de aanvoer van benzine in de
laatste weken niet onbevredigend is geweest.
De regeering meent daarom het risico te mogen
aanvaarden om den maatregel van het niet-
rijden van motorrijtuigen op Zon- en feest
dagen met ingang van 19 November a.s. op te
heffen.
Hierbij heeft tevens gewogen het feit, dat de
voorbereiding van de distributieregeling van
benzine thans zoover is gevorderd, dat deze
regeling indien dit onverhoopt noodig mocht
zijn op korten termijn kan worden inge
voerd.
Met nadruk voegt de regeering hieraan toe, dat
het van groote beteekenis is, dat de automobilisten
hun medewerking blijven verleenen door zuinigheid
te betrachten bij het benzineverbruik. Dit kan ge
schieden door het achterwege laten van niet
noodzakelijke ritten, door het combineeren van
vervoer in één auto en bovenal door niet te rijden
met een te groote snelheid, wat zoowel op het
benzineverbruik als op de bandenslijtage van
grooten invloed is. Deze medewerking is in de
eerste plaats het belang van de automobilisten zelf,
aangezien opnieuw maatregelen zouden moeten
worden genomen, wanneer de voorraadpositie,
bijvoorbeeld door te groot verbruik, ongunstiger
zou worden.
Zou alsdan tot distributie worden besloten, dan
onderschatte men niet de bezwaren van dezen
maatregel, welke in de practijk onvermijdelijk stroef
werkt. Vandaar dat het aanbeveling verdient, dat
door vrijwillige medewerking der belanghebben
den het in werking treden eener distributie zoo lang
mogelijk wordt uitgesteld.
Door het openen der sluizen is een dezer dagen een nieuw gebied in ons land
geïnundeerd. - Het water stroomt met kracht het nieuwe inundatiegebied binnen,
dat weldra het vereischte peil zal hebben bereikt,
Het oordeel van de
„Deutscher Dienst"
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt:
De „Deutscher Dienst" houdt zich bezig met
den eisch van het Engelsche blad „Financial
News", de Engelsche blokkade ook uit te breiden
tot de Duitsche exporten op neutrale schepen.
Het Engelsche blad schrijft zelf dat zulk een
uitbreiding der blokkade moeilijk uitvoerbaar is,
wanneer zij als legaal gerechtvaardigd zou
worden.
De „Deutscher Dienst" schrijft hierover o.a.
het volgende: de goederen welke uit Duitsch
land naar neutrale landen geëxporteerd wor
den, zijn met het verlaten van het Duitsche
rijksgebied reeds in het bezit van den neutralen
kooper overgegaan en worden door dezen uit
neutrale landen op neutrale schepen naar de neu
trale plaats van bestemming verzonden. Een ver
wezenlijking van den in de „Financial News" ge
stelden eisch betreft dus uitsluitend en in de
eerste plaats de neutrale landen.
Men zal dus te Londen, aldus vervolgt de
„Deutscher Dienst" rekening moeten houden
met de vraag of de neutrale landen, die Duitsche
goederen noodig hebben voor hun economische
bestaan, er zich bij zullen neerleggen dat wet
tige eigendom van hun burgers wordt blootge
legd aan Engelsche daden van willekeur. Enge
land moet er zich verder van bewust zijn, dat
bij dezen uitvoer uit Duitschland geenszins
sprake is van contrabande, daar de in neutralen
eigendom gekomen goederen middellijk noch on
middellijk kunnen bijdragen tot versterking
van de Duitsche militaire kracht. Hoewel de
begrippen relatieve contrabande en absolute
contrabande in het internationale recht vast
staan en door een zeer overwegende meerderheid
van staten erkend worden, houdt Engeland zich
niet aan deze normen. Het tracht den geheelen
Duïtschen invoer, ook dien van levensmiddelen
en kleeding voor de burgerbevolking af te snoe
ren. Alleen al daarom, aldus de „Deutscher
Dienst", is het volkomen ten onrechte dat juist
Engeland aanspraak op vergeldingsmaatrege
len wil nemen. Een dergelijk recht op brutale
willekeur bestaat alleen in de eeuwenoude
Britsche rechtspractijk doch niet in het alge
meen erkende volkenrecht,
Livius:
Beter een tékere vrede dan een ge
hoopte overwinning.
Onze Nieuwsborden.
In verband met de verduisteringsoefening
van heden.
In verband met de verduisteringsoefening in
Haarlem ten Zuiden van de Kleverlaan kunnen
vanavond van half negen tot 10 uur de nieuws
borden voor ons bureau Groote Houtstraat 93
niet verlicht worden, zoodat dan natuurlijk geen
berichten te lezen zijn.
De publicatie op ons nieuwsbord aan het bij
kantoor aan 't Soendaplein 37 in Haarlem-Noord
gaat in dien tijd gewoon door.
Graaf Ernst von Bernstorff
overleden.
Eigenaar van het eiland Schiermonnikoog.
SCHIERMONNIKOOG. 16 November.
Vanochtend is alhier uit Duitschland bericht
ontvangen van het overlijden van graaf
Georg Ernst August von Bernstorff. die
sedert 1892 bezitter is van het eiland Schier
monnikoog. De graaf had een ernstige ope
ratie ondergaan, waarvan hij de gevolgen
niet is te boven gekomen. Hij bereikte den
leeftijd van 69 jaar.
Graaf von Bernstorff, die te Junker Wen
ningen aan de Elbe woonde, bracht eiken zomer
een maand op zijn landgoed Rijsbergen op
Schiermonikoog door en was bij de bevolking
zeer gezien.
Het eiland zal nu in eigendom overgaan op
zijn oudsten zoon.
Graaf von Bernstorff was vroeger verscheidene
jaren lid van den rijksdag.
De hertog van Windsor beantwoordt het militair
saluut bij het bezoek, dat hij dezer dagen aan de
Fransche admiraliteit bracht.
HEDEN: 10 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING
Pag.
De verduisteringsoefening in Haarlem-Noord is
uitstekend geslaagd ondanks een auto-ongelk. 4
Nico Gerharz is overleden. 9
BINNENLAND
Er bevindt zich geen officier van de Ncderland-
sche weermacht in arrest. I
Een wetsontwerp is ingediend om verplaatsing
van de zetels van N. V.'s te vergemakkelijken 3
BUITENLAND
Bij een brand in een petroleumstad In Vene
zuela zijn honderden menschen om het ievcn
gekomen. I
De Japanners zijn te Pak Hoi geland. 1
Engelsche vliegers zijn Dinsdag in Bclgic geland 5
De Finsche delegatie is uit Moskou terugge
keerd; de onderhandelingen zijn niet afge
broken.. 3
Paul Reynaud confereert te Londen met En
gelsche ministers. 5
Opnieuw schepen tot zinken gebracht. 5
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De goede diensten. J
J. H. de Bols: Kunst in Haarlem en daarbuiten 3
Van onzen New-Yorkschen correspondent: Hui
selijk New Yorksch babbeltje. 4
J. B. Schuil over: „Er was eens 9
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen on 9;
