Haarlem's Dagblad
De „Spaarndam" in vlammen
ten onder gegaan.
Qescheaken
Geef'n VULPEN van DANTUMA
Het Gymnasium.
Jlamp eischte ui$ daoden
Beursbengels.
Q.'&.darilunüa
Verloven in het district
Leningrad ingetrokken
KE IP
Het Belangrijkste
57e Jaargang No. 17315
Uitgave lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groote
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082. Hoofdred 15054, Redactie
10300, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825 Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon-
Dïrectie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM
en Feestdagen
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
SinsHag 28 NovemEer 1939
Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel. Regelabonnementstarleven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
0.15. Groentjes zie rubriek.
Ons stedelijk Gymnasium bestaat 550 jaar en
zulke venerabele levensduur, door zeer weinig
instellingen geëvenaard, geeft op zichzelf al een
brevet van onmisbaarheid. Die heb ik ook op die
per motieven en als een belang voor heden en
toekomst gevoeld en daarom Zaterdag een para
graaf in het Journaal van de Week, aan dit jubi
leum gewijd, besloten met de woorden: Dat het
leve! Meer dan ooit heeft het velen te leeren.
Natuurlijk rees daarop de gedachte het voor
zichzelf te laten spreken en zou het welspreken
der kunnen zijn dan bij monde van zijn rector?
Neen. De geestdrift van den man die met volle
overtuiging en met eerbied een groote zaak
dient welt niet alleen uit de woorden maar ook
uit gebaar en blik en houding als ik dr. C. Spoel
der vraag de taak van het klassieke onderwijs te
schetsen. En als hij al begint met zelf die over
tuiging te uiten, dat het Gymnasion meer dan
ooit velen te leeren heeft.
Allerminst ziet hij dat als „leeren" in den dro'
gen ouderwetsch-schoolmeesterigen zin des
woords: als volproppen van kinderhoofden met
een maximum-geleerdheid en feitenkennis, met
het maatschappelijk nu eenmaal gevergde crite
rium van het eindexamen als doel. Hij stelt een
veel hooger, veel menschelijker en veel waarde
voller doel op den voorgrond, in het besef dat
het gymnasium daaraan beantwoordt. Al is hij
een veel te levendig en modern mensch om met
het bestaan tevreden te zijn. Sinds jaren behoort
hij tot degenen in de vakkringen van het onder
wijs die het sterkst streven naar beperking van
het aantal verplichte vakken en van de leerstof,
omdat hij meent dat daarmee de geestelijke en
karaktervormende waarden van de school ge
diend zullen zijn. Daarin is hij dus verwant aan
den huidigen minister van Onderwijs. En hij ci
teert diens pas gehouden rede over de noodzaak
van onderwijshervorming in die richting dan ook
met volle instemming. „Het zal moeilijk zijn, het
besnoeien. Maar we móeten dien kant uit".
Hetgeen niet wil zeggen dat het den rector
mangelt aan geloof aan hetgeen het Gymnasium
nu bereikt. .Hij spreekt er met stijgende geest
drift van. Hij erkent in den klassieken grondslag
van het onderwijs in Latijn en Grieksch den groei
van een geestelijke discipline bij de leerlingen,
die eenigermate te vergelijken is met die van de
wiskundige vakken, ofschoon die weer anders ge
oriënteerd zijn. De geestelijke discipline die Latijn
en Grieksch ontwikkelen, veel meer dan de mo
derne talen dat kunnen doen, ziet hij niet alleen
in de grootere moeilijkheid van gramma
tica en constructie, maai' vooral in het feit dat
den leerling voortdurend vraagstukjes worden
voorgelegd die hij moet en kan oplossen, die hem
dwingen zijn geesteswerking aan een zekere orde
te onderwerpen. Dat leert hem werken. En dat is
van groote vormende waarde voor den geest.
Een tweede groote factor is de aesthetische,
geldt de litteraire waarde van de klassieken. En
een derde betreft de karaktervorming die uit de
behandeling van de geschriften van de groote
denkers der Oudheid, van een Homerus en een
Plato, voortvloeit. Daar ligt in het zoeken en het
formuleeren van de groote levensvragen, zooals
een Plato dat deed, op een wijze die soms nog
het tasten naar de juiste terminologie verraadt,
het Groote Begin, zooals het kind zelf dat ook is.
Het zou niet mogelijk zijn met kinderen de ge
dachten en de leeringen van een Schopenhauer,
een Kant, een Bergson te behandelen. Die ver
tegenwoordigen een veel later stadium, uitvloeisel
al van eeuwenlangen wijsgeerigen arbeid, toege
spitst en verfijnd, te moeilijk vaak om er de een
voudige hoofdvragen uit te ontwarren en ze be
antwoord te vinden zooals een kind ze bij zich
voelt opkomen en beantwoord wil zien. Hier is
geestelijke leiding. Hier is ook, vooral in de hoo-
gere klassen, de ontdekking van het bestaan van
verschillende inzichten der groote denkers en het
besef van Hoogere Macht. Dien karaktervormen
den, geestelijken invloed van het Gymnasium
drukt dr. Spoelder uit als Christelijk-humanis-
tisch. Vooral ziet hij den invloed en de waarde
van het gymnasiale onderwijs als Christelijk-
humanistisch. „Er zijn menschen die dat niet be
grijpen, die er zich niet veel anders van voorstel
len dan „mensa, mensa, mensae, mensae en
ik zou je in détail kunnen vertellen hoe ik er bij
gelegenheid overtuigd heb van de waarheid door
hen eenvoudig een paar lesuurtjes te doen bij
wonen".
Het zijn niet alleen de classici die de gym
nasiale sfeer vormen die er hun arbeid van hebben
doen doordringen en dr. Spoelder spreekt met
wanne bewondering van het werk ook van
andere leeraren van zijn school, waarvan ik er
wel een ook vanwege zijn bijzondere positie
mag noemen: den conrector en leeraar in het
Duitsch dr. Ras. „Wij zijn hier gelukkig met
ons leerarencorps",
„Ik geloof dat hiet Gymnasium een groote taak
heeft, ik gieloof in de gieestelijike en karakter-
vormerude taak van de school, ik ben ervan over
tuigd dat aan dien arbeid in dezen tijd meer
dan ooit behoefte bestaat, dat wij hem moeten
handhaven en doorzetten omdat hij onmisbaar
is. Meer dan ooit, omdat er ook menschen be
staan die hem loochenen"
Zoo spreekt de rector, die de waarde van het
gymnasiale onderwijs geenszins beperkt tot de
genen die het door universitaire studie doen
volgen en evenmin onderscheid maakt in de
beteekenis die het voor jongens en meisjes
heeft. En die met gerechten trots den groei van
zijn school even aanroert.
Mag ik daar bijvoegen dat ik hem heb aange
hoord in het bewustzijn dat hij inderdaad voor
een groote zaak opkomtniet alleen voor een
onderwijsinrichting maar voor geestelijke en ka
raktervormende waarden? Eigenlijk heb ik die
overtuiging al eerder, in dien korten paragraaf,
aangeduid. Zij moge hier herhaling vinden en
zich aansluiten bij een hartelijken gelukwensch.
Wij hebben in Haarlem alle reden, trotsch te
sdjn op ons Gymnasium. R. P..
(niet leden dei bemanning en de eenige passagieie.)
Bij de scheepsramp van het s.s.. „Spaarndam" blijken vijf menschen om
het leven te zijn gekomen, n.l. vier leden der bemanning en de eenige vrou
welijke passagier-
De slachtoffers zijn
Dirk Hendrik de Boer, steward, geboren 23 Mei 1917, Willem van der Vis,
steward, geboren 24 Januari 1920, mevr. SteffenGöbel, passagiere, Johan
Cornelis Mikkelsen, matroos, geboren 30 Augustus 1921, Lubertus Luchtenborg,
chef-hofmeester, geboren 15 Juli 1877.
Bij de HollandAmerika Lijn is in den laten
mididag van haar agent uit Londen bericht ont
vangen, dat. de geredden in goede conditie aan
land zijn gebracht. Maatregelen zijn getroffen
om hen zoo spoedig mogelijk naar Londen te
laten vertrekken.
Drie der slachtoffers zijn verdronken, n.l. de
hofmeesters D. H. de Boer en W. van der Vis en
mevrouw SteffenGöbel. De matroos Nikkeien
schijnt reeds aan boord van de „Spaarndam"
te zijn gedood.
Slechts het stoffelijk overschot van den chef
hofmeester L. Luchtenborg, die aan boord van
het reddingsvaartuig aan zijn verwondingen be
zweken is, is aan wal gebracht.
De veertig leden van de bemanning van de
„Spaarndam" zijn, volgens United Press, gister
avond in Londen aangekomen. De meesten van
hen hebben al hun bezittingen verloren. De of
ficieren vertelden, dat nadat de mijn was ont
ploft, geen paniek was ontstaan onder de op
varenden, doch dat allen zich ordelijk en voor
zien van hun zwemvesten op het dek verzamel
den. Een van de reddingbooten liep vol water
toen zij werd uitgezet en vier van de inzittenden,
onder wie mevrouw Steffen, spoelden in de
onstuimige zee overboord.
Bij de ontploffing van de mijn werd de boeg
van het schip tot aan het bovendek openge
scheurd. De luiken in de nabijheid werden weg
geslagen en enkele redidingibooten werden ver
nield.
Terstond daarna werden S.O.S.-seinen uitge
zonden, welke door nabij zijnde schepen werden
opgevangen en daarna verlieten allen het zwaar
gehavende schip, omdat langer verblijf daarop
te gevaarlijk scheen.
In het hotel, waar de mannen werden onder
gebracht, ontmoetten de schipbreukelingen nog
een aantal overlevenden van de „Simon Bolivar".
Zij werden verwelkomd door vertegenwoordigers
der reederij en der Nederlandsche kolonie in
Londen, die hen gelukwenschten met hun red
ding.
De 53-jarige matroos P. Penning vertelde, hoe
de mijn vlak onder het voorschip tót exlo-
sie was gekomen en het voorste deel van het
schip geheel vernield had. Penning was een van
de personen, die in zee vielen, toen de redding
boot volliep.
Hij wist echter naar het schip terug te zwem
men en langs een touwladder aan boord te klim
men. Hij vond toen weer een plaats in een tweede
reddingboot, die neergelaten werd.
De stoker Oudenaarden, een man van middel
baren leeftijd, vertelde, dat hij in de stookruimte
stond, toen de mijn ontplofte. „Er ontstond een
verschrikkelijk gekraak en alles leek op mij neer
te komen. Toen ik aan dek kwam, zag ik een
jongen, die verschrikkelijke hoofdwonden had
gekregen. Hij was klaarblijkelijk dood. Ik ging
in 'n reddingboot en wij zwalkten twee uur rond
op het wilde water voor wij opgepikt werden".
De radiotelegrafist G. H. van den Berg ver
telde: Ik lag te rusten in mijn hut toen de ont
ploffing kwam en ik werd ongeveer een meter
omhooggeslingerd. De telefoonverbinding met de
brug was verbroken en de voornaamste antenne
sloeg neer. De noodantenne, die van een der
masten afloopt, bleef echter intact. Ik kon dus
S.O.S.-signalen geven en mededeelen, dat wij op
een mijn waren geloopen. Ik kreeg onze positie
van den stuurman en seinde die uit. Toen kreeg
'ik bevel in de reddingboot te gaan. De stuurman
inspecteerde de voorste ruimen en wij konden
het water hooren binnenstroomen. Het schip
liep langzaam vol en zonk Het was koud en er
stond een snerpende wind. Wij hadden het schip
in ongeveer tien minuten verlaten en waren
niet langer dan een half uur in de booten ge
weest, toen wij gered werden door een loods-
kotter. De bemanning van den loodskotter stond
er verbaasd over, dat er zoo velen gered waren.
Zij vertelden den schipbreukelingen, dat zij,
ofschoon zij met hun kotter op twee mijl afstand
lagen van de „Spaarndam", toen de ontploffing
zich voordeed, zij den schok gevoeld hadden.
Mevr. Steffen bevond zich in den salon, toen
de explosie plaats had. Zij liep heen en weer en
riep, dat zij haar bezittingen bijeen wilde pakken
waarop zij weer op het dek verscheen en met
7 of 8 anderen in een van de reddingbooten werd
geplaatst. Echter toen deze te water gelaten
werd, spoelde een groote golf drie pei-sonen uit
de boot o.w. mevr. Steffen.
De 18-jarige steward De Boer heeft nog ge
tracht haar te redden, toen zij door een zware
zee uit de reddingboot was weggespoeld. De Boer
vertelde daaromtrent: „mevrouw Steffen was
nog geen twee meter ver weg en riep om hulp,
ik pakte haar en trachtte haar hoofd boven
water te houden, Zij worstelde en tenslotte werd
zij door den zeegang weggetrokken. Het eenige
wat ik kon doen, was terug naar de boot te
zwemmen".
Men houdt ook rekening met de mogelijkheid,
dat mevi'. Steffen ten gevolge van hartzwakte
is overleden. Zij was de eenige van de passagiers,
die in de weken van het contrabande-onderzoek
aan boord was gebleven en niet met een andere
gelegenheid haar reis naar het vasteland had
voortgezet; zij was 74 jaar oud.
Gezagvoerder van het verongelukte schip was
de heer V. H. Dobbenga.
In de zaal, waar de geredden den avondanaal-
tijd gebruikten, had men de portretten opge
hangen van Koningin Wilhelmina, Prinses Julia
na, Prins Bernhard en wijlen Koningin Emma.
Alle overlevenden prezen de rust en kalmte,
waarmede de gezagvoerder en officieren hun
bevelen gaven.
Schip in vlammen.
Kort voor middernacht is in het schip brand
uitgebroken, welke, naar United Press ons meldt,
zoo snel om zich heen greep, dat het vaartuig
binnen enkele oogenblikken in lichterlaaie stond.
Een reddingboot en de bemanning van drie
motorbooten wilde nog pogingen in het werk
stellen om het vuur te blusschen, maar men
moest tot de overtuiging komen, dat er geen
redding aan was.
Bij het aanbreken van den dag was de
„Spaarndam" nog steeds drijvende. Het schip
brandde van voor tot achtersteven.
Adv ingez Mea
onderhouden de
vriendschap. Sint
Nicolaasgeschen-
ken bestendigen
een traditie, die
vreugde brengt
aan jong en oud.
AAN HET WESTELIJK FRONT. Een lichte Fransche gevechtswagen in de bosschcn voor de
Maginot-linie door de explosie van een Duitsche landmijn verrast en vernield.
(De „Beursbengels", een gezel
schap van 39 da?jie$ en heeren
van de Effectenbeurs, voeren ge
regeld op Zaterdagavond in kleine
provincieplaatsen een soldaten-
revue op voor de gemobiliseer
den.)
Dat 's een vreemde levenswandel,
Vreemd tweesoortig, wat vindt u,
Heel de week effectenhandel.
Zaterdags in de revue.
Heel de week met geld te maken,
Op de Amsterdamsche Beurs,
Zaterdags, bevrijd van zaken,
Op 't tooneel als amateurs.
Vroolijk spelen voor soldaten
Tusschen lange auto-tours,
Dat 's na 't bieden en het laten,
Wel opeens een andre koers
Maar zij brengen ten tooneele,
Naast zichzelf, een mooi idee,
Velen die zich veel vervelen,
Doen z' er groot genoegen mee.
Lieve dames, stoere heeren,
'k Wensch u graag weer veel succes,
Als gij straks gaat prolongeeren
Op het volgende adres.
U begrijpt, dat den soldaten
Dat niet onverschillig is,
En dat zij wat gaarne laten,
Waar zóó 't bieden willig is.
Gij haalt velen uit de nesten,
Als g' uw kunst verdisconteert,
Van het oosten tot het westen,
Wordt uw aandeel gewaardeerd.
Van het noorden tot het zuiden,
Hebt g' al dankbaarheid gewekt,
Laat de Beursbengels lang luiden,
Met zoo sympathiek effect.
Verscherpte contrabande-controle
gaat 4 December in.
Het Fransche decreet gepubliceerd.
PARIJS, 28 November (Havas). In het
vanochtend uitgegeven staatsblad wordt de
tekst gepubliceerd van een decreet inzake een
embargo op den Duitschen uitvoer. Er worden
de motieven in uiteengezet, welke Frankrijk er
toe hebben gebracht de wapenen op te nemen
ter verdediging van het essentieele recht dei-
naties op een vrij en vreedzaam bestaan.
Tegenover de gekarakteriseerde schendingen
van het menschenrecht en de onmenschelijkheid
der door Duitschland gebezigde methoden met
duikbooten en mijnen in een zee-oorlog, waar
onder de neutralen evenzeer lijden, is de re
geering der republiek vastbesloten, in volledige
overeenstemming met haar bondgenooten, re
presailles toe te passen, zoo wordt gezegd.
Met ingang van vier December zullen alle met
Duitsche goederen geladen schepen daarom dooi
de geallieerde vloten kunnen worden aange
houden.
In het decreet wordt verder o.a. gezegd:
Bij de toepassing dezer onvermijdelijk gewor
den maatregelen, zal overigens rekening worden
gehouden met de wettige belangen der neutralen,
welke de Fransche regeering onder alle omstan
digheden wenscht te waarborgen.
De bondgenooten van Frankrijk sluiten zioh vol
komen aan bij de aldus bepaalde gedragslijn.
Het eerste artikel van het decreet bepaalt dat de
bevoegde autoriteiten de lossing zullen kunnen
eischen in een Fransche of geallieerde haven van
in een op vijandelijk grondgebied gelegen haven
geladen goederen, mits het schip de vijandelijke
laadhaven na 4 December 1939 zal hebben verla
ten. Zij zullen ook voor zoover het betreft goede
ren oorspronkelijk afkomstig uit of in bezit van 't
vijandelijke land, die geladen zijn in een andere
dan vijandelijke haven op een schip, dat deze ha
ven na vier December heeft verlaten, aldus kun
nen optreden.
De daarop volgende artikelen bepalen de pro-
Het woord is aan
Een vader:
(n een brief aaaa zijn zoon)
Je kunt niemand verbeteren door hem
te verbitteren.
(Deze brief werd zeventig
jaar geleden geschreven.
Maar de raad is geenszins
verouderd. Er zijn trouwens
ook vaders en grootvaders
waaronder zeer hooggeplaats-
ten in deze wereld, die er
hun voordeel mee zouden
kunnen doen.)
Elke pen kan na St. Nicolaas geruild worden.
Haarlem's grootste Vulpenspecialist.
ZIJLSTRAAT 90 TELEF. 11161
(Adv. Ingez. Med.)
cedure, welke volgens internationale conventies
ten aanzien van prijzen zal worden gevolgd. Er is
in uitzonderingen voorzien voor het geval de goe
deren neutraal eigendom zullen zijn geworden voor
dit decreet is verschenen.
De minister voor de blokkade zou dan kunnen
besluiten tot een vrijlating der goederen of betaling
harer tegenwaarde.
Gebied, voorloopig door den vijand bezet, zal als
vijandelijk worden beschouwd en goederen, behoo-
rende aan personen, die zich op dat gebied bevin
den, zullen voor vijandelijk worden gehouden.
Een ander decreet van het ministerie van Handel
stelt het contingent linnen van vreemden oor
sprong, dat tot Juni 1940 kan worden ingevoerd,
vast op 45.000 ton.
PRINSES JULIANA HERBENOEMD TOT VOOR
ZITSTER VAN HET NEDERLANDSCHE
ROODE KRUIS.
Bij K. B. van 25 November 1939, is met ingang
van 1 December 1939 opnieuw benoemd tot voor
zitster van het hoofdbestuur der vereeniging „Het
Nederlandsche Roode Kruis" Hare Koninklijke
Hoogheid Prinses Juliana der Nederlanden.
Officieren en manschappen moeten
zich binnen 24 uur melden
HELSINKI 28 November (Reuter).
Generaal Meretschoff, de commandant van het
district Leningrad, heeft alle verloven inge
trokken en aan alle officieren en manschappen
bevel gegeven, zich binnen 24 uur in hun depots
te melden.
Een overeenkomstig bevel werd onlangs uit
gegeven voor de Russische Oostzeevloot door
ha.ar gevelhebber, admiraal Trubitsch. Ook
wordt gemeld, dat in de buurt van Leningrad
manoeuvres van de luchtmacht op groote schaal
worden gehouden, waaraan zware bommen
werpers en jachtvliegtuigen deelnemen.
ons he! recept van Uw
OOGARTS
Wij maken Uw BRIL zóó,
dat hij en U tevreden is.
GR. HOUTSTRAAT naast Luxoi
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING
Pag.
De werkloosheid te Haarlem blijft nog dalen,
hoewel anders in November steeds een sterke
stijging geconstateerd wordt. 4
Wat de vverkloozen- en armenzorg aan de ge
meente Haarlem kost. 4
Dc Zandvoortsche begrooting voor 1940 toonde
een tekort van f 56.659, dat gedekt moet wor
den door extra rijksbijdragen. 11
BINNENLAND
Bij het vergaan van de „Spaarndam" zijn vijf
menschen om het leven gekomen. 1
Periodiek verlof voor de militairen. 2
Naar de vermisten van de Sliedrecht wordt niet
meer gezocht. 6
BUITENLAND
De verloven in het district Leningrad zijn inge
trokken. 1
Finland is bereid zijn troepen aan de grens te
rug te trekken als Rusland hetzelfde doet. 5
Het Fransche parlement is tegen 30 November
bijeengeroepen. 5
Dc Engelsche hulpkruiscr „Rawalpindi" werd
door dc „Deutschland" tot zinken gebracht. 5
E'en Engelsch en een Duitsch schip resp. getor
pedeerd en op een mijn geloopen. 5
ARTIKELEN, enz.
P.: Het Gymnasium. i
Langs den weg: J. J. P.: Dc Zwoeger. 3
Van een specialen verslaggever: O. en O. voor
den soldaat. 3
Van onzen Londenschen correspondent: Het mij
nengevaar aan de Engelsche kust. 5
J. B. Schuil: Racine. 6
Van een bijzonderen correspondent: Gebrek aan
levensmiddelen in Wecncn. g
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op ij,