Haarlem's Dagblad
Zeeslag bij de Zuid-Amerikaansche kust
Vredesdebat in
het Hoogerhuis.
De „Graf von Spee"
in gevecht met drie
Engelsche kruisers
Duitsche lezing van
den zeeslag.
KOOPT NU
Twee Duitsche
oorlogsbodems
vernietigd?
- - (Vv/jaÈI
Schepen.
Het Belangrijkste
S7e Jaargang No. 17329
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem Drukkerij NV Bureaux: Groots
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuidei Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082 Hoofdred 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825 Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Dondertlag lï Öecemtier 1939
Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, loss®
nummers 6 cent pet ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
ƒ0.15 Groentjes zie rubriek.
In het House of Lords is Woensdagavond een
uitvoerig debat gehouden over de mogelijkheden
om tot vrede te komen. Het heeft, als men het
antwoord van de Britsche regeering leest, niet
vee] opgeleverd. Maar het feit op zichzelf dat het
gehouden is moet van veel grooter belang geacht
worden.
Eenige dagen geleden werd uit Genève gemeld,
dat Duitsche journalisten daar in gesprek met
neutrale afgevaardigden en journalisten vredes-
mogelijkhe'den geopperd hadden. Ze werden zelfs
in détail opgesomd. Berlijn schoof daarop het ge
val per officieele mededeeling opzij en Londen
zei even officieel dat het van niets wist. Nu
zijn in het Hoogerhuis achtereenvolgens Lord
Darnley en Lord Arnold de mogelijkheden van
vredesonderhandelingen te berde gaan brengen.
En de bisschop van Chichester, verzekerend „dat
hij geen pacifist was" maar Christus was dat
wel: pacifist beteekent niets anders dan Vrede
stichter! twijfelde er toch aan of het goed zou
zijn tot het bittere einde te vechten. Inmiddels
had Lord Balfour of Burleigh al gezegd dat hij
dit debat betreurde omdat het z.i. alleen zou
kunnen dienen tot aanmoediging van de vijan
den des lands en Lord Halifax, de minister van
Buitenlandsche Zaken, uitte dergelijke droefheid
in een zeer uitvoerig antwoord en hoopte maar
dat men deze debatten in het buitenland in hun
geheel zou lezen. Want dit waren minderheids
opinies, enzoovoorts.
In de neutrale landen zijn wij er in elk geval
steeds op uit de debatten in hun geheel te bezien.
De verschijnselen ook. Daarom zij dan meteen
vooropgesteld dat evenmin als wij uit het Geneef-
sche bericht afleidden dat Duitschland zich zwak
of verdeeld voelt, wij uit dit Hoogerhuisdebat zou
den kunnen opmaken dat zooiets met Engeland
het geval zou wezen. Beide machtige kemphanen
toonen zich nog steeds in volle kracht. Maar wèl
valt het ons op hoe moeilijk het kennelijk aan
weerszijden valt, bereidheid tot vredesonderhan
delingen te toonen. Als ik mij nu tot het laatste
nieuws bepaal, dat van het Hoogerhuis, dan treft
dit den onzijdigen toeschouwer weer bizonder.
De kracht tot volhouden van oorlog schijnt die
tot het streven naar vrede verre te overtreffen.
Gelukkig is er een groote mate van schijn. An
ders zou men de hoop moeten opgeven en tot de
zonderlinge slotsom moeten komen, dat het in
een openbaar lichaam als het Hoogerhuis eigen
lijk niet meer geoorloofd zou zijn zulk een zaak
van opperst landsbelang als de vraag „vrede of
oorlog?" ,aan te roeren. Hetgeen niet het geval is.
Het uitgangspunt van het Engelsche debat was
het Belgisch-Nederlandsche vredesinitiatief. Daar
begon Lord Darnley over en hij vroeg de regee
ring of zij bereid was van het aanbod van Ko
ningin Wilhelmina en Koning Leopold gebruik
te maken, teneinde een op vrije onderhandelingen
gegrondvesten vrede te verzekeren. Hij voegde
daaraan toe dat zijns inziens Engeland in het
verleden niet altijd alles had uitgebuit om
Duitschland te verzoenen en dat de Christelijke
leer van kwaad met goed vergelden in dit geval
behoort te worden toegepast.
Hieruit blijkt al dat deze Lord Darnley een
moedig man is. Hij zei trouwens ook dat Enge
land zijn plicht zou vervullen jegens de kleine
neutralen, die in gevaar verkeeren te worden
meegesleept in den maalstroom, als het er in
slaagde hen te bevrijden van den rampspoed
dien zij niet gezocht hebben. Inderdaad zal men
dit in de kleine neutrale landen voelen als-een
argument, dat de veelbesproken „bescherming-
der kleine naties" werkelijk beoogt.
Lord Arnold was evenals Lord Darnley van
meening dat het vooruitzicht op het verzekeren
van een spoedigen vrede na vrije onderhande
lingen de beste kans zou hebben als de voorwaar
den niet tevoren waren vastgelegd, En hij viel
over de (ook door vele Engelschen gecritiseerde)
rede van Churchill, gehouden op het oogenblik
van het vredesaanbod, waarin die minister het
Woord „Hunnen" gebezigd had en daarmee een
toon aangeslagen dien wij sinds 1918 van Engel
sche zijde nooit meer vernomen hadden, ook niet
dezen oorlog. Hij vestigde de aandacht op de
moeilijke positie waarin Duitschland thans ver
keert omdat Rusland zijn berekeningen in de war
heeft gestuurd. Hij geloofde niet dat Hitier den
vrede weer zou verbreken als die eenmaal ge
goten was, nu Rusland zijn grenzen bedreigt.
Hij achtte den geheelen toestand gewijzigd door
de opkomst van Rusland als groote mogendheid
met agressieve plannen.
Van Loud Halifax' antwoord heb ik al iets ge
zegd. De minister erkende dat het „misdadig zou
wezen een werkelijke kans op vrede te missen"
maar uitte verder een reeks pessimismen over de
•arkelijkheid van die kans en herinnerde eraan
dat de Engelsche en Fransche antwoorden op het,
Nederlandsch-Belgische initiatief de deur had
den opengelaten maar dat het Duitsche ant
woord. zelfs niet schriftelijk gegeven, volkomen
afwijzend was.
Ma. dit Hoogerhuisdebat zou men nu wellicht
Weer mogen hopen op eenig teeken van Duitsche
zijde. Het zijn maar symptomen, maar teeke
nenmaar ze tellen.
Indertijd schreef ik on deze plaats dat het
met dat aanbod van goede diensten volstrekt nog
niet afgeloopen of uitgepraat was. Welnu. Bin
nen een maand alweer....
R. P.
Duitsche vestzakslagschip
zwaar beschadigd op de
reede van Montevideo
„Exeter" buiten gevecht gesteld
De „Admiral Graf von Spee".
Woensdagmorgen heeft ter hoogte van de monding van de Rio de la Plata
een gevecht plaats gehad tusschen de Britsche kruisers „Exeter", „Ajax"
en „Achilles" eenerzijds en het Duitsche vestzakslagschip „Admiral Graf
von Spee".
De „Graf von Spee" is na een achtervolging door genoemde Engelsche
oorlogsbodems tot op de reede van Montevideo, in den afgeloopen nacht in
deze havenplaats aangekomen, waar de 30 dooden en 60 gewonden aan land
zijn gebracht. Het schip is zwaar beschadigd. Tijdens den hevigen strijd, die
vier uur duurde, werd ook de Britsche kruiser „Exeter" beschadigd. Dit
oorlogsschip was gedwongen zich van verdere actie te onthouden.
De autoriteiten van Uruguay hadden zich aan boord van de sleepboot
„Lavalleja" naar den Duitschen kruiser begeven.
Op de kade was een groote menigte bijeengestroomd, om van het ont
schepen van de dooden en gewonden getuige te zijn.
GEREFORMEERDE KERK.
De classis Haarlem dei Geref. kerken heeft ge
ëxamineerd en beroepbaar verklaard de heeren D.
Kuiper te Bloemendaal en D. J. P. Meijer te Bad
hoevedorp.
De Britsche kruisers „Ajax" en „Achilles" liggen
voor de haven van Montevideo te wachten. Later
werd gemeld dat zij de buitenhaven zijn binnen
gevaren. Men weet niet in hoeverre zij beschadigd
zijn.
De gewonden van de „Graf von Spee" zijn in het
militaire hospitaal van Montevideo opgenomen.
De correspondent van de „New York Times" te
Buenos Aires schrijft aan zijn blad dat de Britsche
kruisers met het Duitsche schip in contact zijn ge
komen op ongeveer 200 mijl ten oosten van Punta
Deleste (de monding van de Rio de la Plate)
Woensdagochtend omstreeks 6 uur. Het vuur werd
onmiddellijk geopend. De Britsche kruiser „Exeter"
werd zoodanig getroffen, dat het schip nog slechts
met beperkte snelheid kon varen, zoodat het den
strijd moest opgeven.
Hoewel de elfduims kanonnen van de „Graf von
Spee" zwaarder zijn dan de zesduims van de
„Ajax" en de „Achilles" werd het Duitsche schip
door de kanonnen van acht duim van de „Exeter"
beschadigd, waarna het schip naar de kust voer. Te
half zeven in den avond werd het schip op 20 mijl
afstand van Punta Deleste gezien, varende in zuide
lijke richting.
Eenige minuten later verschenen de beide
Britsche kruisers aan den horizon, zij openden
het vuur en binnen tien minuten waren twintig
schoten gewisseld. Een uur later werd de strijd
op 25 mijl ten zuiden van Punta Deleste her
vat en de drie schepen vuurden heftig toen
zij Punta Balena passeerden.
De „Graf von Spee" bevond zich toen minder dan
negen mijl uit de kust en het mondingsvuur van
de kanonnen kon van de kust worden gezien. Toen
te half negen de duisternis viel lag een dik rook
gordijn over een lengtte van verscheidene mijlen
op de zee.
De kleine kruiser „Uruguay" van de vloot van
Uruguay is ooggetuige geweest van den strijd. Het
schip bevond zich bij Punta Deleste toen de strij
dende oorlogsbodems passeerden.
De correspondent voegt hieraan toe, dat in diplo
matieke kringen te Buenos Aires wordt veronder
steld, dat het Duitsche schip „Ussukuma", dat 3
December door Britsche oorlogsbodems in het zui
den van den Atlantischen Oceaan werd buitgemaakt,in de val. Gedurende den tijd dat het in de neu
gebruikt werd om kleine Britsche oorlogsbodems
in een gevecht met de „Graf von Spee" te lokken
De nieuwste Duitsche vestzakkruiser.
De „Admiral Graf von Spee" is de nieuwste van
de drie Duitsche vestzakslagschepen.
Het schip is in 1936 te Wilhelmshafen in ge
bruik genomen. De normale bemanning telt 926
koppen. De snelheid bedraagt 26 knoopen en de
waterverplaatsing bedraagt 10.000 ton. Het schip is
bewapend met zes kanonnen van elf duim, acht van
5,9 duim en 14 stukken luchtdoelgeschut. Verder
heeft het twee vliegtuigen aan boord, die met be
hulp van een katapult kunnen opstijgen.
De kanonnen van 11 duim verschieten granaten
van ongeveer 300 kilo. De Diessel-machines van het
schip hebben goed voldaan, doch van niet-officieele
zijde wordt vernomen, dat zij niet geheel hebben
voldaan aan de verwachting.
Nader meldt Reuter uit Londen: Hier bestaat
twijfel over de identiteit van het Duitsche vest
zakslagschip dat een toevlucht heeft gezocht in
de haven van Montevideo. Men veronderstelt dat
het schip zijn naam heeft gewijzigd bij het ver
laten van de Duitsche wateren én dat het nu
eens den naam „Admiral Scheer" en dan weer
dien van „Admiral Graf von Spee" voerde.
De drie vestzakslagschepen zijn in uiterlijk zoo
gelijk dat het op eenigen afstand niet mogelijk
is verschillen te zien.
Evenwel hebben de Duitsche gezant te
Uruguay en de secretaris van den president
van Uruguay bevestigd, dat het de „Admiral
Graf von Spee" is, welke in de haven van
Montevideo ligt. Volgens de internationale
wet kan het schip hier blijven tot het in
zooverre is hersteld, dat het weer zee kan
kiezen. Dan moet het binnen 24 uur de ha
ven verlaten.
De Britsche vloot mag buiten de territoriale
wateren patrouilleeren tot het vijandelijke schip
de haven verlaat. Het vijandelijke schip ligt dus
trale haven ligt, mag niets aan de strijdmiddelen
worden toegevoegd.
Uit Montevideo wordt gemeld, dat de kruiser
„Exeter", welke den strijd moest opgeven, slagzij
maakt.
Te Buenos Aires wordt verder vernomen, dat de
strijd begon met een aanval van het Duitsche
schip op den Britschen kruiser „Ajax" welke het
9975 ton metende Fransche mailschip „Formose"
rond Punta del Este naar de monding van de
Plata-rivier convooieerde. Een andere kruiser,
vermoedelijk de „Achilles" kwam de „Ajax" te
hulp en een twaalftal salvo's werden gewisseld.
De „Ajax" legde toen een rookgordijn waarachter
het Duitsche schip verdween.
Volgens het D. N. B. hebben de berichten over
het gevecht te Buenos Aires grooten indruk ge
maakt.
Men had het te Buenos Aires niet mogelijk ge
acht, zoo vervolgt het D. N. B., dat het een Duitschen
oorlogsbodem zou gelukken, door de Engelsche
blokkade te breken en voor de monding van de Rio
de la Plata te verschijnen. Een nauwkeurig beeld
van het verloop van het gevecht is op het oogenblik
nog niet te geven, daar voorloopig bijna uitsluitend
Engelsche berichten beschikbaar zijn. Niettemin
blijkt ook hieruit, dat de Duitsche oorlogsbodem
aer. Engelschen kruisers, welker aantal minstens
drie bedraagt, zware verliezen en beschadigingen
heeft toegebracht en een deel der Engelsche zee-
strijdkrachten gedwongen heeft het gevecht af te
breken en veiligheid te zoeken in de neutrale haven
van Montevideo. Deze Duitsche overwinning ter
zee, zoo constateert het D. N. B., wordt hier des te
belangrijker geacht, omdat zij aantoont dat de
Duitsche oorlogsmarine in staat is ook in de meest
verwijderde zones en ook zelfs tegen een numeriek
sterkeren tegenstander zich te handhaven.
Volgens hier in omloop zijnde berichten zouden
de Engelschen in het gevecht met het Duitsche
oorlogsschip mosterdgasgranaten gebruikt hebben,
waardoor een deel der levensmiddelen op het Duit
sche schip bedorven geraakte, hetgeen aanleiding
was voor dit vaartuig om na het gevecht eveneens
in Montevideo voor anker te gaan.
Blijkens een United Press bericht uit Londen
spreekt de Britsche Admiraliteit deze laatste be
schuldiging ten sterkste tegen.
Geen démarches.
WASHINGTON 14 December (Reuter). Hoewel
de zeeslag is gevoerd binnen de neutraliteits-zöne,
gesteld, wordt in welingelichte Amerikaansche
kringen niet geloofd dat stappen zullen worden
gedaan bij de betrokken regeeringen. De zone is
ingesteld om te voorkomen, dat de activiteit van de
oorlogvoerenden de Amerikaansche belangen
schaadt. Door dezen slag zijn geen Amerikaansche
belangen geschaad.
Wij bewaren alles gratis.
VAN WEERT, voor de Baby.
Anegang 46.
(Adv. Ingez. Med.)
Assemblée aanvaardt de
Argentijnsche resolutie.
GENèVE, 14 December. (Havas-ANP) Dc
vergadering van den Volkenbond heeft het rap
port en de resolutie waarin de houding van
Rusland wordt veroordeeld, aangenomen.
Veertig leden stemden vóór, negen ter zitting
aanwezige leden verklaarden zich van stem
ming te onthouden.
Eieren voor Duitschland onder
schept.
BOEKAREST, 14 December. (Reuter). Uit
Cernauti wordt vernomen, dat de Sovjet-autori
teiten verscheidene wagonladingen voor Duitsch
land bestemde eieren in beslag hebben genomen,
welke een Duitsche exportfirma had verzonden
met de spoorlijn Cernauti-Lwow-Krakau. De Duit
sche importfirma heeft thans den exporteur in
Roemenië getelegrafeerd geen levensmiddelen
meer te zenden met de Galicische spoorlijn doch
via Hongarije.
LONDEN, 14 December. (Reuter.) De Brit
sche admiraliteit deelt mede dat dezelfde duik
boot, die de „Bremen" heeft waargenomen, op
de Noordzee een Duitsche duikboot tot zinken
heeft gebracht en een Duitschen kruiser heeft
getorpedeerd.
Het woord is aan
CUSTAVE LE BON:
In zichzelf, niet buiten zichzelf moet
een volk de oorzaken zoeken van zijn
grootheid of zijn verval
De Engelsche kruiser „Exeter" (links boven) heeft een waterverplaa .an 8390 ton. Het schip werd gebouwd in 1929 en voert o.m.
6 stukken geschut van 8 inches. De kruisers „Achilles" en „Ajax", elke twee men hier rechts boven de „Achilles" ziet, behooren
beide tot de „Leander"-klasse, waarvan de Britsche zeemacht acht kruisers heeft. De „Achilles" werd in 1932 gebouwd, de „Ajax" in
1931. Beide kruisers hebben een waterverplaatsing van 7000 ton en voeren o.m. 8 stukken geschut van 6 inches.
(De Stoomvaart Mij. Nederland
en de'Java China Japan lijn heb-
ben beide een nieuw schip be
steld.)
Het is een tijd van veel geruchten,
Van vrees voor wat nog valt te duchten
In toekomstzorgen, last en nood;
Het is een tijd waarin neutralen
Almee een zwaar gelag betalen
En niet het minst hun handelsvloot.
De zeevaart heeft in alle tijden,
Met moed gevaren te bestrijden,
Door zandbank, storm op zee of klip;
't Gevaar schuilt nu niet slechts in stormen,
Maar- in verraderlijker vormen,
Die loeren op het trotsche schip.
Volhardend en met vast vertrouwen.
Blijft men toch nieuwe schepen bouwen
In hoop op wei-vaart en gewin;
Wanneer de baren mijnen baren,
Wordt er gevaren met gevaren,
Maar koers en moed houdt men er in.
De droeve tijd, dien wij beleven,
Mag ons verlies en zorgen geven.
Als Nederlandsch devies ter zee,
Blijven wij ongerept bewaren,
Het reeds door honderdtallen jaren
Gevolgde woord: Je Maintiendrai.
Moeilijke opmarsch der Rwsseii.
De pogingen om Finland te „halveeren".
MOSKOU, 14 December. (Havas). Het blad
„Krasnaja Karelia" schrijft over de moeilijk
heden, welke de troepen van de Sovjet-Unie
in Finland moeten overwinnen. De afdeelingen
van het Roode Leger dringen steeds dieper in
Finland door, niettegenstaande de moeilijk
heden van klimaat en aardrijkskundige ge
steldheid, alsmede de hindernissen, welke door
de Finnen zijn gelegd.
Verder wordt gemeld dat de Sovjet-Rus
sische troepen, welke oprukken uit de richting
van Ukhta tot 105 K.M. over de grens zijn door
gedrongen. Gisteren zijn deze troepen 13 K.M.
opgerukt en indien zij per dag 10 K.M. verder
trekken zullen zij in twee dagen de Bothnische
Golf bij Oulu bereiken. Hiermede zal Finland
in twee deelen gesneden zijn en is het Zuiden
des lands afgesneden van Noorwegen en Zwe
den. De Russische onderzeeërs zullen de vaart
in de Bothnische Golf, zoo lang deze niet is
dicht gevroren, beletten. De opmarsch van de
Russchen is evenwel moeilijk ten gevolge van
het rotsachtige terrein.
Aanteekening.
De in dit bericht gemaakte berekening om
trent de snelheid, waarmee het roode leger Oulu
aan de Bothnische Golf zou kunnen bereiken,
kan onmogelijk juist zijn. De kleinste breedte
van het smalste deel van Finland, de z.g. „wes
pentaille" is nog ruim 200 K.M. Inderdaad ligt
de plaats Oulu in dit gedeelte. Indien het roode
leger inderdaad al 105 K.M. over de grens is ge
trokken zou het dus nog maar de helft van den
afstand hebben afgelegd. Als het 10 K.M. per
dag zou kunnen vorderen zou het dus niet
twee, maar eerst in tien dagen de Bothnische
Golf bereiken. Red. H.D.
HEDEN: 12 PAGINA'S.
BINNENLAND
De werkloozen krijgen een Kerstgave. 2
Van een specialen verslaggever: Geknoei btJ
aanleg van verdedigingswerken. I
De Tweede Kamer keurt de Justitiebegrootlng
goed.
De Antwerpsche politie heeft een goede vangst
gedaan; nationaliteitsbewijzen voor Neder-
landsche auto's waren vervalscht. 8
BUITENLAND
Volgens Engelsche opgave zouden twee Duit
sche oorlogsbodems zijn vernietigd. 1
Bij de Zuid-Amerikaansche kust heeft een zee
slag gewoed. 8
Van onzen financleelen medewerker: De nieuwe
Staatsleenlng.
De strijd aan het centrale Finsche front duurt
voort. 5
Een Britsche torpedojager is na een aanvaring
gezonken; 120 personen kwamen om het leven 5
In de Japansche wateren is een Russische schip
vergaan. 5
De Commissie van Dertien veroordeelt het op
treden van Rusland.
In het Engelsche Hoogerhuis hebben enkele
sprekers op vredesonderhandelingen aange
drongen. 6
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Vredesdebat in het Hoogerhuis. 1
Melis Stoke: Het jachtseizoen spoedt ten einde 3
Voor de Vrouw 10
K. de Jong: Ledenconcert der H. O. V. 11
J. B. Schuil over „De grens". 11
De Burgerlijke Stand van Haarlem ls opge
nomen nr. j