Haarlem's Dagblad Zeeslag bij de Zuid-Amerikaansche kust Vredesdebat in het Hoogerhuis. De „Graf von Spee" in gevecht met drie Engelsche kruisers Duitsche lezing van den zeeslag. KOOPT NU Twee Duitsche oorlogsbodems vernietigd? - - (Vv/jaÈI Schepen. Het Belangrijkste S7e Jaargang No. 17329 Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant- Uitgaven en Algem Drukkerij NV Bureaux: Groots Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro- dienst 38810. Drukkerij: Zuidei Buiten Spaarne 12. Telefoon: Directie 13082 Hoofdred 15054, Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724, 14825 Soendaplein 12230. Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM Dondertlag lï Öecemtier 1939 Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, loss® nummers 6 cent pet ex. Advertentiën: 1-5 regels ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag. Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer ƒ0.15 Groentjes zie rubriek. In het House of Lords is Woensdagavond een uitvoerig debat gehouden over de mogelijkheden om tot vrede te komen. Het heeft, als men het antwoord van de Britsche regeering leest, niet vee] opgeleverd. Maar het feit op zichzelf dat het gehouden is moet van veel grooter belang geacht worden. Eenige dagen geleden werd uit Genève gemeld, dat Duitsche journalisten daar in gesprek met neutrale afgevaardigden en journalisten vredes- mogelijkhe'den geopperd hadden. Ze werden zelfs in détail opgesomd. Berlijn schoof daarop het ge val per officieele mededeeling opzij en Londen zei even officieel dat het van niets wist. Nu zijn in het Hoogerhuis achtereenvolgens Lord Darnley en Lord Arnold de mogelijkheden van vredesonderhandelingen te berde gaan brengen. En de bisschop van Chichester, verzekerend „dat hij geen pacifist was" maar Christus was dat wel: pacifist beteekent niets anders dan Vrede stichter! twijfelde er toch aan of het goed zou zijn tot het bittere einde te vechten. Inmiddels had Lord Balfour of Burleigh al gezegd dat hij dit debat betreurde omdat het z.i. alleen zou kunnen dienen tot aanmoediging van de vijan den des lands en Lord Halifax, de minister van Buitenlandsche Zaken, uitte dergelijke droefheid in een zeer uitvoerig antwoord en hoopte maar dat men deze debatten in het buitenland in hun geheel zou lezen. Want dit waren minderheids opinies, enzoovoorts. In de neutrale landen zijn wij er in elk geval steeds op uit de debatten in hun geheel te bezien. De verschijnselen ook. Daarom zij dan meteen vooropgesteld dat evenmin als wij uit het Geneef- sche bericht afleidden dat Duitschland zich zwak of verdeeld voelt, wij uit dit Hoogerhuisdebat zou den kunnen opmaken dat zooiets met Engeland het geval zou wezen. Beide machtige kemphanen toonen zich nog steeds in volle kracht. Maar wèl valt het ons op hoe moeilijk het kennelijk aan weerszijden valt, bereidheid tot vredesonderhan delingen te toonen. Als ik mij nu tot het laatste nieuws bepaal, dat van het Hoogerhuis, dan treft dit den onzijdigen toeschouwer weer bizonder. De kracht tot volhouden van oorlog schijnt die tot het streven naar vrede verre te overtreffen. Gelukkig is er een groote mate van schijn. An ders zou men de hoop moeten opgeven en tot de zonderlinge slotsom moeten komen, dat het in een openbaar lichaam als het Hoogerhuis eigen lijk niet meer geoorloofd zou zijn zulk een zaak van opperst landsbelang als de vraag „vrede of oorlog?" ,aan te roeren. Hetgeen niet het geval is. Het uitgangspunt van het Engelsche debat was het Belgisch-Nederlandsche vredesinitiatief. Daar begon Lord Darnley over en hij vroeg de regee ring of zij bereid was van het aanbod van Ko ningin Wilhelmina en Koning Leopold gebruik te maken, teneinde een op vrije onderhandelingen gegrondvesten vrede te verzekeren. Hij voegde daaraan toe dat zijns inziens Engeland in het verleden niet altijd alles had uitgebuit om Duitschland te verzoenen en dat de Christelijke leer van kwaad met goed vergelden in dit geval behoort te worden toegepast. Hieruit blijkt al dat deze Lord Darnley een moedig man is. Hij zei trouwens ook dat Enge land zijn plicht zou vervullen jegens de kleine neutralen, die in gevaar verkeeren te worden meegesleept in den maalstroom, als het er in slaagde hen te bevrijden van den rampspoed dien zij niet gezocht hebben. Inderdaad zal men dit in de kleine neutrale landen voelen als-een argument, dat de veelbesproken „bescherming- der kleine naties" werkelijk beoogt. Lord Arnold was evenals Lord Darnley van meening dat het vooruitzicht op het verzekeren van een spoedigen vrede na vrije onderhande lingen de beste kans zou hebben als de voorwaar den niet tevoren waren vastgelegd, En hij viel over de (ook door vele Engelschen gecritiseerde) rede van Churchill, gehouden op het oogenblik van het vredesaanbod, waarin die minister het Woord „Hunnen" gebezigd had en daarmee een toon aangeslagen dien wij sinds 1918 van Engel sche zijde nooit meer vernomen hadden, ook niet dezen oorlog. Hij vestigde de aandacht op de moeilijke positie waarin Duitschland thans ver keert omdat Rusland zijn berekeningen in de war heeft gestuurd. Hij geloofde niet dat Hitier den vrede weer zou verbreken als die eenmaal ge goten was, nu Rusland zijn grenzen bedreigt. Hij achtte den geheelen toestand gewijzigd door de opkomst van Rusland als groote mogendheid met agressieve plannen. Van Loud Halifax' antwoord heb ik al iets ge zegd. De minister erkende dat het „misdadig zou wezen een werkelijke kans op vrede te missen" maar uitte verder een reeks pessimismen over de •arkelijkheid van die kans en herinnerde eraan dat de Engelsche en Fransche antwoorden op het, Nederlandsch-Belgische initiatief de deur had den opengelaten maar dat het Duitsche ant woord. zelfs niet schriftelijk gegeven, volkomen afwijzend was. Ma. dit Hoogerhuisdebat zou men nu wellicht Weer mogen hopen op eenig teeken van Duitsche zijde. Het zijn maar symptomen, maar teeke nenmaar ze tellen. Indertijd schreef ik on deze plaats dat het met dat aanbod van goede diensten volstrekt nog niet afgeloopen of uitgepraat was. Welnu. Bin nen een maand alweer.... R. P. Duitsche vestzakslagschip zwaar beschadigd op de reede van Montevideo „Exeter" buiten gevecht gesteld De „Admiral Graf von Spee". Woensdagmorgen heeft ter hoogte van de monding van de Rio de la Plata een gevecht plaats gehad tusschen de Britsche kruisers „Exeter", „Ajax" en „Achilles" eenerzijds en het Duitsche vestzakslagschip „Admiral Graf von Spee". De „Graf von Spee" is na een achtervolging door genoemde Engelsche oorlogsbodems tot op de reede van Montevideo, in den afgeloopen nacht in deze havenplaats aangekomen, waar de 30 dooden en 60 gewonden aan land zijn gebracht. Het schip is zwaar beschadigd. Tijdens den hevigen strijd, die vier uur duurde, werd ook de Britsche kruiser „Exeter" beschadigd. Dit oorlogsschip was gedwongen zich van verdere actie te onthouden. De autoriteiten van Uruguay hadden zich aan boord van de sleepboot „Lavalleja" naar den Duitschen kruiser begeven. Op de kade was een groote menigte bijeengestroomd, om van het ont schepen van de dooden en gewonden getuige te zijn. GEREFORMEERDE KERK. De classis Haarlem dei Geref. kerken heeft ge ëxamineerd en beroepbaar verklaard de heeren D. Kuiper te Bloemendaal en D. J. P. Meijer te Bad hoevedorp. De Britsche kruisers „Ajax" en „Achilles" liggen voor de haven van Montevideo te wachten. Later werd gemeld dat zij de buitenhaven zijn binnen gevaren. Men weet niet in hoeverre zij beschadigd zijn. De gewonden van de „Graf von Spee" zijn in het militaire hospitaal van Montevideo opgenomen. De correspondent van de „New York Times" te Buenos Aires schrijft aan zijn blad dat de Britsche kruisers met het Duitsche schip in contact zijn ge komen op ongeveer 200 mijl ten oosten van Punta Deleste (de monding van de Rio de la Plate) Woensdagochtend omstreeks 6 uur. Het vuur werd onmiddellijk geopend. De Britsche kruiser „Exeter" werd zoodanig getroffen, dat het schip nog slechts met beperkte snelheid kon varen, zoodat het den strijd moest opgeven. Hoewel de elfduims kanonnen van de „Graf von Spee" zwaarder zijn dan de zesduims van de „Ajax" en de „Achilles" werd het Duitsche schip door de kanonnen van acht duim van de „Exeter" beschadigd, waarna het schip naar de kust voer. Te half zeven in den avond werd het schip op 20 mijl afstand van Punta Deleste gezien, varende in zuide lijke richting. Eenige minuten later verschenen de beide Britsche kruisers aan den horizon, zij openden het vuur en binnen tien minuten waren twintig schoten gewisseld. Een uur later werd de strijd op 25 mijl ten zuiden van Punta Deleste her vat en de drie schepen vuurden heftig toen zij Punta Balena passeerden. De „Graf von Spee" bevond zich toen minder dan negen mijl uit de kust en het mondingsvuur van de kanonnen kon van de kust worden gezien. Toen te half negen de duisternis viel lag een dik rook gordijn over een lengtte van verscheidene mijlen op de zee. De kleine kruiser „Uruguay" van de vloot van Uruguay is ooggetuige geweest van den strijd. Het schip bevond zich bij Punta Deleste toen de strij dende oorlogsbodems passeerden. De correspondent voegt hieraan toe, dat in diplo matieke kringen te Buenos Aires wordt veronder steld, dat het Duitsche schip „Ussukuma", dat 3 December door Britsche oorlogsbodems in het zui den van den Atlantischen Oceaan werd buitgemaakt,in de val. Gedurende den tijd dat het in de neu gebruikt werd om kleine Britsche oorlogsbodems in een gevecht met de „Graf von Spee" te lokken De nieuwste Duitsche vestzakkruiser. De „Admiral Graf von Spee" is de nieuwste van de drie Duitsche vestzakslagschepen. Het schip is in 1936 te Wilhelmshafen in ge bruik genomen. De normale bemanning telt 926 koppen. De snelheid bedraagt 26 knoopen en de waterverplaatsing bedraagt 10.000 ton. Het schip is bewapend met zes kanonnen van elf duim, acht van 5,9 duim en 14 stukken luchtdoelgeschut. Verder heeft het twee vliegtuigen aan boord, die met be hulp van een katapult kunnen opstijgen. De kanonnen van 11 duim verschieten granaten van ongeveer 300 kilo. De Diessel-machines van het schip hebben goed voldaan, doch van niet-officieele zijde wordt vernomen, dat zij niet geheel hebben voldaan aan de verwachting. Nader meldt Reuter uit Londen: Hier bestaat twijfel over de identiteit van het Duitsche vest zakslagschip dat een toevlucht heeft gezocht in de haven van Montevideo. Men veronderstelt dat het schip zijn naam heeft gewijzigd bij het ver laten van de Duitsche wateren én dat het nu eens den naam „Admiral Scheer" en dan weer dien van „Admiral Graf von Spee" voerde. De drie vestzakslagschepen zijn in uiterlijk zoo gelijk dat het op eenigen afstand niet mogelijk is verschillen te zien. Evenwel hebben de Duitsche gezant te Uruguay en de secretaris van den president van Uruguay bevestigd, dat het de „Admiral Graf von Spee" is, welke in de haven van Montevideo ligt. Volgens de internationale wet kan het schip hier blijven tot het in zooverre is hersteld, dat het weer zee kan kiezen. Dan moet het binnen 24 uur de ha ven verlaten. De Britsche vloot mag buiten de territoriale wateren patrouilleeren tot het vijandelijke schip de haven verlaat. Het vijandelijke schip ligt dus trale haven ligt, mag niets aan de strijdmiddelen worden toegevoegd. Uit Montevideo wordt gemeld, dat de kruiser „Exeter", welke den strijd moest opgeven, slagzij maakt. Te Buenos Aires wordt verder vernomen, dat de strijd begon met een aanval van het Duitsche schip op den Britschen kruiser „Ajax" welke het 9975 ton metende Fransche mailschip „Formose" rond Punta del Este naar de monding van de Plata-rivier convooieerde. Een andere kruiser, vermoedelijk de „Achilles" kwam de „Ajax" te hulp en een twaalftal salvo's werden gewisseld. De „Ajax" legde toen een rookgordijn waarachter het Duitsche schip verdween. Volgens het D. N. B. hebben de berichten over het gevecht te Buenos Aires grooten indruk ge maakt. Men had het te Buenos Aires niet mogelijk ge acht, zoo vervolgt het D. N. B., dat het een Duitschen oorlogsbodem zou gelukken, door de Engelsche blokkade te breken en voor de monding van de Rio de la Plata te verschijnen. Een nauwkeurig beeld van het verloop van het gevecht is op het oogenblik nog niet te geven, daar voorloopig bijna uitsluitend Engelsche berichten beschikbaar zijn. Niettemin blijkt ook hieruit, dat de Duitsche oorlogsbodem aer. Engelschen kruisers, welker aantal minstens drie bedraagt, zware verliezen en beschadigingen heeft toegebracht en een deel der Engelsche zee- strijdkrachten gedwongen heeft het gevecht af te breken en veiligheid te zoeken in de neutrale haven van Montevideo. Deze Duitsche overwinning ter zee, zoo constateert het D. N. B., wordt hier des te belangrijker geacht, omdat zij aantoont dat de Duitsche oorlogsmarine in staat is ook in de meest verwijderde zones en ook zelfs tegen een numeriek sterkeren tegenstander zich te handhaven. Volgens hier in omloop zijnde berichten zouden de Engelschen in het gevecht met het Duitsche oorlogsschip mosterdgasgranaten gebruikt hebben, waardoor een deel der levensmiddelen op het Duit sche schip bedorven geraakte, hetgeen aanleiding was voor dit vaartuig om na het gevecht eveneens in Montevideo voor anker te gaan. Blijkens een United Press bericht uit Londen spreekt de Britsche Admiraliteit deze laatste be schuldiging ten sterkste tegen. Geen démarches. WASHINGTON 14 December (Reuter). Hoewel de zeeslag is gevoerd binnen de neutraliteits-zöne, gesteld, wordt in welingelichte Amerikaansche kringen niet geloofd dat stappen zullen worden gedaan bij de betrokken regeeringen. De zone is ingesteld om te voorkomen, dat de activiteit van de oorlogvoerenden de Amerikaansche belangen schaadt. Door dezen slag zijn geen Amerikaansche belangen geschaad. Wij bewaren alles gratis. VAN WEERT, voor de Baby. Anegang 46. (Adv. Ingez. Med.) Assemblée aanvaardt de Argentijnsche resolutie. GENèVE, 14 December. (Havas-ANP) Dc vergadering van den Volkenbond heeft het rap port en de resolutie waarin de houding van Rusland wordt veroordeeld, aangenomen. Veertig leden stemden vóór, negen ter zitting aanwezige leden verklaarden zich van stem ming te onthouden. Eieren voor Duitschland onder schept. BOEKAREST, 14 December. (Reuter). Uit Cernauti wordt vernomen, dat de Sovjet-autori teiten verscheidene wagonladingen voor Duitsch land bestemde eieren in beslag hebben genomen, welke een Duitsche exportfirma had verzonden met de spoorlijn Cernauti-Lwow-Krakau. De Duit sche importfirma heeft thans den exporteur in Roemenië getelegrafeerd geen levensmiddelen meer te zenden met de Galicische spoorlijn doch via Hongarije. LONDEN, 14 December. (Reuter.) De Brit sche admiraliteit deelt mede dat dezelfde duik boot, die de „Bremen" heeft waargenomen, op de Noordzee een Duitsche duikboot tot zinken heeft gebracht en een Duitschen kruiser heeft getorpedeerd. Het woord is aan CUSTAVE LE BON: In zichzelf, niet buiten zichzelf moet een volk de oorzaken zoeken van zijn grootheid of zijn verval De Engelsche kruiser „Exeter" (links boven) heeft een waterverplaa .an 8390 ton. Het schip werd gebouwd in 1929 en voert o.m. 6 stukken geschut van 8 inches. De kruisers „Achilles" en „Ajax", elke twee men hier rechts boven de „Achilles" ziet, behooren beide tot de „Leander"-klasse, waarvan de Britsche zeemacht acht kruisers heeft. De „Achilles" werd in 1932 gebouwd, de „Ajax" in 1931. Beide kruisers hebben een waterverplaatsing van 7000 ton en voeren o.m. 8 stukken geschut van 6 inches. (De Stoomvaart Mij. Nederland en de'Java China Japan lijn heb- ben beide een nieuw schip be steld.) Het is een tijd van veel geruchten, Van vrees voor wat nog valt te duchten In toekomstzorgen, last en nood; Het is een tijd waarin neutralen Almee een zwaar gelag betalen En niet het minst hun handelsvloot. De zeevaart heeft in alle tijden, Met moed gevaren te bestrijden, Door zandbank, storm op zee of klip; 't Gevaar schuilt nu niet slechts in stormen, Maar- in verraderlijker vormen, Die loeren op het trotsche schip. Volhardend en met vast vertrouwen. Blijft men toch nieuwe schepen bouwen In hoop op wei-vaart en gewin; Wanneer de baren mijnen baren, Wordt er gevaren met gevaren, Maar koers en moed houdt men er in. De droeve tijd, dien wij beleven, Mag ons verlies en zorgen geven. Als Nederlandsch devies ter zee, Blijven wij ongerept bewaren, Het reeds door honderdtallen jaren Gevolgde woord: Je Maintiendrai. Moeilijke opmarsch der Rwsseii. De pogingen om Finland te „halveeren". MOSKOU, 14 December. (Havas). Het blad „Krasnaja Karelia" schrijft over de moeilijk heden, welke de troepen van de Sovjet-Unie in Finland moeten overwinnen. De afdeelingen van het Roode Leger dringen steeds dieper in Finland door, niettegenstaande de moeilijk heden van klimaat en aardrijkskundige ge steldheid, alsmede de hindernissen, welke door de Finnen zijn gelegd. Verder wordt gemeld dat de Sovjet-Rus sische troepen, welke oprukken uit de richting van Ukhta tot 105 K.M. over de grens zijn door gedrongen. Gisteren zijn deze troepen 13 K.M. opgerukt en indien zij per dag 10 K.M. verder trekken zullen zij in twee dagen de Bothnische Golf bij Oulu bereiken. Hiermede zal Finland in twee deelen gesneden zijn en is het Zuiden des lands afgesneden van Noorwegen en Zwe den. De Russische onderzeeërs zullen de vaart in de Bothnische Golf, zoo lang deze niet is dicht gevroren, beletten. De opmarsch van de Russchen is evenwel moeilijk ten gevolge van het rotsachtige terrein. Aanteekening. De in dit bericht gemaakte berekening om trent de snelheid, waarmee het roode leger Oulu aan de Bothnische Golf zou kunnen bereiken, kan onmogelijk juist zijn. De kleinste breedte van het smalste deel van Finland, de z.g. „wes pentaille" is nog ruim 200 K.M. Inderdaad ligt de plaats Oulu in dit gedeelte. Indien het roode leger inderdaad al 105 K.M. over de grens is ge trokken zou het dus nog maar de helft van den afstand hebben afgelegd. Als het 10 K.M. per dag zou kunnen vorderen zou het dus niet twee, maar eerst in tien dagen de Bothnische Golf bereiken. Red. H.D. HEDEN: 12 PAGINA'S. BINNENLAND De werkloozen krijgen een Kerstgave. 2 Van een specialen verslaggever: Geknoei btJ aanleg van verdedigingswerken. I De Tweede Kamer keurt de Justitiebegrootlng goed. De Antwerpsche politie heeft een goede vangst gedaan; nationaliteitsbewijzen voor Neder- landsche auto's waren vervalscht. 8 BUITENLAND Volgens Engelsche opgave zouden twee Duit sche oorlogsbodems zijn vernietigd. 1 Bij de Zuid-Amerikaansche kust heeft een zee slag gewoed. 8 Van onzen financleelen medewerker: De nieuwe Staatsleenlng. De strijd aan het centrale Finsche front duurt voort. 5 Een Britsche torpedojager is na een aanvaring gezonken; 120 personen kwamen om het leven 5 In de Japansche wateren is een Russische schip vergaan. 5 De Commissie van Dertien veroordeelt het op treden van Rusland. In het Engelsche Hoogerhuis hebben enkele sprekers op vredesonderhandelingen aange drongen. 6 ARTIKELEN, enz. R. P.: Vredesdebat in het Hoogerhuis. 1 Melis Stoke: Het jachtseizoen spoedt ten einde 3 Voor de Vrouw 10 K. de Jong: Ledenconcert der H. O. V. 11 J. B. Schuil over „De grens". 11 De Burgerlijke Stand van Haarlem ls opge nomen nr. j

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1939 | | pagina 1