Haarlem's Dagblad
Sxwfet-bammen
op Jmsche ziekenhuizen
Jioade JCcuis.
Geen verlof
Een Duistere Toestand.
Weer-evoluties
Britsche vloot lijdt
nieuw verlies.
In schuilkelder van hospitaal 19 dooden,
in vreemden krijgsdienst
te treden.
aaac het Jinsche
Strenge nachtvorst
Hef Belangrijkste
57e Jaargang No. 17361
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem Drukkerij N.V Bureaux: Groote
Houtstraat 93, bijkantooi Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuidei Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082. Hoofdred 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 24 Januari 1910
Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10,
pei 3 maanden 3.25, franco per post ƒ3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
ƒ0.15. Groentjes zie rubriek.
Zoowel de militaire als de politieke en diplo
matieke toestand in Europa zijn nu zoo ondui
delijk geworden, dat men zich geenerlei beeld
meer kan vormen van hetgeen ons allen in den
loop van dit jaar te wachten staat. De aandacht
daarvoor is eenigszins verflauwd gedurende de
strenge vorstperiode, die zich in zooveel landen
heeft doen gelden en die niet alleen krijgsope
raties bemoeilijkte of volkomen belette, maar
ook een soort algemeene afleiding gaf. Het was
alsof de wereld even respijt kreeg. Nu de winter
schijnt te wijken dat is ook een onzekere zaak
begint men zich meteen weer af te vragen
welk uitzicht de toestand nu biedt.
Het is in de laatste weken volstrekt niet op
gehelderd. Wij hebben pas een beschouwing van
onzen militairen medewerker geplaatst, waarin
deze feitelijk tot de slotsom komt dat eenige
uitbreiding van de fronten zoowel voor de eene
als voor de andere zijde groote moeilijkheden
zou opleveren, groote risico's bovendien, en zeer
weinig kans op eenig beslissend gevolg. Het is
duidelijk dat de strijdende partijen in West-
Europa daarbij genoodzaakt zijn vooral met de
wenschen en inzichten van Italië en met die van
de Vereenigde Staten rekening te houden. Een
„wereldoorlog", zooals in 1914-1918 is er gelukkig
nog steeds niet. Als vijf mogendheden in oorlog
zijn en dan nog in twee verschillende oorlogen,
en vele tientallen andere niet alleen erbuiten
staan maar bovendien niet den geringsten lust
toonen erin betrokken te worden en integendeel
alle vrede wenschen, dan is het zoo helder als
glas dat de grootmachten onder de strijdenden
hiermee bij al hun overwegingen rekening heb
ben te houden. Trouwens ook met het feit, dat
hun eigen bevolkingen evenmin oorlogs-geest-
drift toonen.
Zoo komt men tot de gedachte dat het voor
jaar wel eens heelemaal geen groot offensief in
het Westen zou kunnen brengen en evenmin een
uitbreiding van den oorlog tot fronten in an
dere windstreken. Dat is een bemoedigende ge
dachte, want er volgt meteen een tweede op: als
men in dezen toestand blijft verkeeren, moet
men meer en meer voor een vrede door overleg
gaan voelen. De hoop daarop is evenwel niet be
vorderd door de merkwaardige redevoering van
den Britschen minister van Marine, Winston
Churchill. Hij heeft nogal wat bijval bij het pu
bliek en een deel van de pers in zijn land ge
oogst met zijn gedachte, dat de kleine neutralen
zich maar bij Engeland en Frankrijk moesten
voegen om Duitschland te bestrijden. Een woord
voerder der regeering heeft de beteekenis van
zijn rede zeer beperkt door haar als een persoon
lijke uiting te kenmerken Maar de bijval van
sommige bladen geeft te denken. Zijn er meer
Engelsche ministers die zoo weinig waardeering
en begrip hebben voor het neutraliteits-stand-
punt der kleine volken in het Westen, Noorden
en Zuidoosten van Europa? Dan zullen zij toch
uit de reacties in de neutrale landen op Chur
chill's betoog gemerkt hebben, dat het hun met
die neutraliteit naar alle zijden diepe ernst
is en dat er geen kans bestaat dat zij hun stand
punt prijsgeven.
Intusschen heeft de rede van Churchill den
toestand weer ondoorzichtiger gemaakt. Men
kan er een zekere propaganda in zien van een
eigen standpunt dat hij op deze wijze aan zijn
ambtgenooten zou willen opdringen. Men zou
ook kunnen veronderstellen dat hij de bedoe
ling heeft gehad het volk een sooi't injectie van
oorlogsovertuiging toe te dienen, door een con
trast te scheppen met de volken die niet vech
ten en daarbij te voorspellen dat zij zich toch
niet zouden kunnen redden. Maar het blijft bij
veronderstellingen. Men weet het niet zeke1- en
men is teleurgesteld en bezorgd over deze rede
van een Engelschen minister. Evenals men in
dertijd teleurgesteld werd door Churchill's agres
sieve betoog waarin hij de Duitschers als
„Hunnen" betitelde, in den stijl van den volken-
haat van 1914-1918 juist op het oogenblik toen
Koningin Wilhelmina en Koning Leopold III
hun aanbod van goede diensten deden.
Vandaag is er een nieuwe merkwaardigheid.
Dat is het debat in het Zuid-Afrikaansche parle
ment, waarin de oud-premier generaal Hertzog
heeft voorgesteld den staat van oorlog met
Duitschland te beëindigen. Men zal zich herin
neren dat het Zuid-Afrikaansche parlement
slechts met een zeer kleine meerderheid tot den
oorlog besloot. Hertzog lichtte nu zijn voorstel
toe met te zeggen „dat de geheele oorlogvoeren
de wereld zich in een staat van krankzinnigheid
bevindt, omdat niemand den oorlog gewild heeft
en nergens eenige geestdrift te bespeuren is.
Zuid-Afrika in het bijzonder heeft geen reden
om met Duitschland oorlog te voeren, omdat het
nergens door Duitschland bedreigd wordt. En
het is onjuist Hitier, voor wien ik overigens
geen sympathie voel, te beschuldigen van het
streven naar de wereldheerschappij".
De premier, generaal Smuts ook een van
de belangrijke mannen van den vorigen oorlog
antwoordde dat het een schandaal was dat
een oud-premier van de Unie een dergelijke rede
hield. Hij betoogde dat Hitler met zijn verove
ringen van Oostenrijk. Tsjecho-Slowakije en
Polen juist begonnen was toen alle verkeerde
bepalingen van Versailles behalve de regeling
van de kwestie-Dantzig. die hij langs vreed-
zamen weg had kunnen verkrijgen al door de
feiten waren achterhaald. Hij beschouwde Hitier
als een grooter gevaar dan Versailles ooit ge
weest was en voorzag dat hij bij een overwinning
niet alleen de voormalige Duitsche kolonie Zuid-
West-Afrika zou opeischen maar daarna ook
Tanganjika en tenslotte wellicht het heele ge
bied der Unie.
Er is nog niet over de motie-Hertzog gestemd.
Het debat werd verdaagd. Maar het is teekenend
voor de tegenstellingen in Zuid-Afrika en men
De weersvoorspellers slagen
Nooit zonder ongemak.
Maar 't is in deze dagen
Een extra moeilijk vak.
Je kunt op niets meer bouwen,
Ten aanzien van het weer,
Het nobelste vertrouwen
Beschaamt het keer op keer.
Het dooit als het moest vriezen,
Als 't dooien moest, komt vorst,
Je zou den moed verliezen
Die lang voorspellen dorst.
Het wemelt van depressies,
Bij IJsland in de buurt.
Door hooge druk „impressies"
Weer in de war gestuurd.
De thermometers dansen
Vlug op en neer als kwik
Soms wisselen de kansen
Haast bij het oogenblik
Nu is het weer aan 't dooien,
De sneeuw smelt naar haar graf,
Het sprookjesachtig mooie,
Is er nu wel weer af.
Nu zieltoogt weer het schoone
In een kilnatte plek
En dwingt ons om te wonen
In Haarlem-aan-de-lek.
P. GASUS.
kan zich voorstellen dat veel menschen daar zul
len zeggen: Waarom geen vrede door overleg? Met
waarborgen van weerszijden, gesteund door
machtige neutralen? Zouiden wij daar niet mede
naar kunnen streven?
Ik veronderstel dit omdat het zoo logisch is.
Zoo simpel logisch,
En weer vraag ik mij af of door de verwarring
en duisternis van dezen oorlog-zonder-volks
geestdrift niet duidelijk de lijn der tegenstelling
loopt tusschen de menschen van den ouden tijd
die alleen kunnen gelooven in oude methoden en
mogelijkheden en de „nieuwe menschen" die het
oorlogsmiddel als verouderd en onbruikbaar (be
halve als slecht) beschouwen. Ik vraag mij af of
de aanhangers van beide opvattingen nevens
een massa, welker overtuiging niet duidelijk is
maar welker oorlogs-afkeer wel niet in alle
oorlogvoerende landen voorkomen. En of wij het
vreemde schouwspel van dezen oorlog niet groo-
tendeels moeten verklaren uit de barensweeën
van een nieuwen tijd.
Die gedachte geeft moed. Al 'is de toestand
duister en al voelt men dat een nieuw vredes
initiatief dringender wordt. Want als de strijd
toch in volle kracht losbrandde zou het (voor-
loopig) te laat zijn. Dus blijft van groot belang
wat de Paus, de Italiaansche regeering en presi
dent Roosevelt diplomatiek aan het voorbereiden
zijn.
R. P.
TorpedojagerExmouth
in den grond geboord.
Reuter meldt uit Londen dat de Britsche torpe
dojager „Exmouth" tot zinken is gebracht. Men
vreest dat alle opvarenden om het leven gekomen
zijn. Er waren 175 man aan boord.
De „Exmouth" was een flottieljeleider van 1475
ton, die in Portsmouth was gebouwd. Het schip
had 330.000 pond sterling gekost en was in 1935 in
dienst genomen. Het was bewapend met vijf 4.5
duims kanonnen en zes kleinere stukken geschut,
benevens acht 21 duims torpedolanceerbuizen. De
„Exmouth" is de vijfde Britsche torpedojager, die
sedert het begin van den oorlog verloren is gegaan
Het is echter de eerste, die met man en muis is
gezonken.
In een officieel communiqué deelt de Britsche
admiraliteit mede:
„De secretaris der Admiraliteit betreurt te moe
ten mededeelen, dat Zr. M's torpedojager
„Exmouth", gezagvoerder R. S. Benson, tot zinken
is gebracht door een mijn ol torpedo. Men vreest,
dat er geen overlevenden zijn De naaste bloedver
wanten zijn op de hoogte gebracht."
Bouwer van de Siegfriedlinie in
Rusland.
Ir. Todt op weg naar Moskou.
CERNAUTI, 24 Januari (Havas). In
genieur Todt, de bouwer van de Siegfried
linie is te Lwow aangekomen en heden
ochtend, vergezeld van een aantal Duitschi
deskundigen en ingenieurs naar Moskou
vertrokken.
H. M. dc Koningin en Prinses Juliana vertoefden Dinsdag eenigen tijd op de
Gouwzee. De Prinses maakte bij deze gelegenheid in gezelschap van eenige
hofdames een tochtje op de schaats.
Tlieuuye Jlussischc aanvalien
afqcstaqen.
Het Fransche legerbericht.
„Vijandelijk element teruggedrongen".
PARIJS. 24 Januari (Havas) Het leger
bericht van den ochtend van den 24 Januari
vermeldt: ..Een onzer posten aan den Lanter
heeft een vijandelijk element, waarmede
hij in contact was geraakt, teruggedrongen.
Dinsdagavond viel niets te melden.
Het Duitsche legerbericht.
BERLIJN, 24 Januari (D.NB.) Het
opperbevel van de weermacht maakt be
vend:
In de Noordzee werd de Britsche torpedo
jager „Exmouth" vernield. Overigens geen
bijzondere gebeurtenissen".
HELSINKI, 24 Januari. (Havas) De Russische
vliegtuigen, die Finschc steden hebben gebom
bardeerd, hebben te Hyaynsalmi een ziekenhuis
getroffen: twee dokters en negen broeders zijn
gedood. Te Nurmis is een vliegtuigbom van 100
kg. terecht gekomen in den schuilkelder van het
garnizoenshospitaal. Negentien personen wer
den gedood, o.a. een dirigecrend arts en ver
scheiden zieken. Tal van zieken werden zeer
ernstig gewond. Er zijn in het geheel wel 400
bommen boven tien plaatsen uitgegooid. Een
tiental gebouwen werd verwoest. Negen Russi
sche vliegtuigen zijn neergehaald.
Het offensief der Russen ten noorden en
ten noordoosten van het Ladogameer is mis
lukt na een Finschen tegenaanval, ondanks
den steun, die de Russische luchtmacht en ar
tillerie aan de troepen heeft verleend.
In de beide laatste dagen hebben de Rus
sen in dezen sector by Killaanjoki 1000 man
verloren en evenveel in de buurt van Aitta-
joki tusschen Summa en Merkajarvi aan het
front in Kaïrelië. Een Russisch bataljon ging
er tot den aanval over in de hoop de Finnen
te verrassen, doch kon slechts tot op een
paai- honderd meter van de Finsche linies na
deren, waar het vernietigd werd. De Finsche
troepen hebben een groot aantal stukken ge
schut van de luchtafweer buit gemaakt.
Men verwacht in den sector van het Ladoga
meer een belangrijke ontwikkeling in de operaties
Aan het front van Salla is geen wijziging in
den toestand gekomen. De Russen blijven er in
versterkte stellingen gekantonneerd.
Het Finsche legerbericht van Dinsdag luidt vol
gens Havas:
Te land: Op de landengte van Karelië op som
mige punten artilleriebedrijvigheid. Tusschen
Summa en Nuolaajarvi hebben de Finsche troepen
een Russische verkenningsafdeeling teruggedre
ven. De Finsche troepen hebben Maandag vier
tanks vernield.
Ten noordoosten van het Ladogameer hebben
de Finnen met succes alle aanvallen van den
vijand afgeslagen en hem zware verliezen toege
bracht. Zij ontnamen den Russen enkele steun
punten en vernielden verscheidene tanks. De
roode troepen hebben in de gevechten om Kal-
laanjoki in twee dagen tij ós meer dan duizend
man verloren. Te Aittoojoki en in de richting van
Ilomantsi krachtige activiteit der artillerie. Te
Aittoojoki viel de vijand op verscheidene punten
aan, doch zijn aanvallen werden afgeslagen. Niets
nieuws in de overige sectoren.
Ter zee: aan de kusten van de landengte van
Karelië, evenals aan de kust van het Ladogameer
en van de Finsche Golf activiteit van patrouille*
op het ijs. De kustartillerie bombardeerde met
>:ucces doelen op het land,
In de lucht Maandag zijn Ivalo en Lapland en
Op een schriftelijke vraag van het lid
ter Tweede Kamer den heer van der Goe:
van Naters, betreffende het vcrleenen van
verlof aan Nederlandsche vrijwilligers, zich
n Finschen krijgsdienst te begeven heef'
-ninister de Geer geantwoord, dat de re
geering het in de bestaande tijdsomstan
digheden ongewenscht acht te bevorderen
dat aan Nederlanders verlof wordt verleend
in vreemden krijgsdienst te treden.
Sortavala ten noorden van het Ladogameer door
de Russische luchtmacht gebombardeerd. Eenige
andere plaatsen werden eveneens aangevallen
Volgens tot dusver ontvangen inlichtingen wer
den twee burgers ernstig gewond. In de operatie
zone, voornamelijk op de landengte van Karelië.
activiteit van vijandelijke jachtvliegtuigen. Ton
noorden van het Ladogameer activiteit van Sov
jet-Russische bombardementsvliegtuigen.
De Finsche luchtstrijdkrachten hebben verken-
nings- en bewakingsvluchten uitgevoerd en foto's
genomen, die van nut waren bij het richten van
ons geschutvuur. Volgens hier ontvangen inlich
tingen werden zes Russische vliegtuigen neerge
haald. Het waarschijnlijk verlies wordt gemeld
van drie andere Russische toestellen, zonder dat
dit tot dusver kon worden bevestigd."
Na de publicatie van het legerbericht werd ver
nomen, dat Dinsdag tegen 14.25 uur te Helsinki
luchtalarm is gemaakt, dat om 15 uur eindigde. Er
is geen enkel vliegtuig gezien of gehoord. De
wolken hingen laag en het sneeuwde een weinig
Het communiqué van het hoofdkwartier van
het militaire district Leningrad luidt: „Op 23
Januari hadden er verkenningen plaats in de
richting van Oekhta en Repola. Ook in de rich
ting Petrozavodsk was er activiteit van eenige
detachementen infanterie. In de landengte van
Karelië trad de artillerie op en hadden verken
ningen plaats. De Sovjet-luchtmacht leverde
gevechten en hield verkenningsvluchten".
Een Fin haalt zes vliegtuigen neer.
De Finsche vlieger Jorma Sarvanto heeft, vol
gens Havas in vier minuten tijd zes Russische
vliegtuigen vernietigd. Hij was op het vliegveld
toen een luchtaanval gemeld werd. Hij stapte in
zijn toestel en viel een formatie van zeven
vijandelijke vliegtuigen aan. Allereerst viel hij
het op den linkervleugel vliegende Russische
toestel aan. dat hij neerschoot, vervolgens haalde
hij een toestel van den rechtervleugel neer en
zco vervolgens, tot zes van de zeven vliegtuigen
buiten gevecht waren gesteld. Sarvanto bleef
zeven minuten in de lucht. De eigenlijke strijd
duurde slechts 4V2 minuut.
Pamfletten te Leningrad verspreid.
Het Finsche blad „Usi Suomi" verneemt
uit Tallin, dat in den nacht van 21 Januari,
de herdenking van den verjaardag van Lenin,
te Leningrad pamfletten zijn verspreid,
waarin stond, dat een einde moest komen
aan den oorlog. De pamfletten sloten met
woorden: „Leve het pacifisme van Lenin"
De Gpoe heeft een onderzoek ingesteld en tal
rijke verdachten gearresteerd.
Verder wordt uit Tallin gemeld, dat lederen
dag treinen met landbouwproducten uit Estland
Letland en Litauen naar Leningrad vertrekken
Dit was reeds het geval voor het uitbreken van
de vijandelijkheden in Finland, doch nadien is
deze uitvoer nog toegenomen. Eerst waren dez<
landbouwproducten bestemd voor de bevolking
van Leningrad doch thans gaan zij naar hei
Roode Leger in Finland
De Scandinavische vrijwilligers.
United Press meldt dat generaal Ernst Linde:
thans als commandant van hef Scandinavisch!
vrïjwiligers corps is aangewezen Hij is Dinsdag-
te Rovaniemi gearriveerd De Zweedsche er
Noorsche vrijwilligers zijn hoofdzakelijk naar
het noordfront gezonden.
Waarnemers zijn over het algemeen de meening
toegedaan dat de verdubbelde luchtactiviteit, die
gedurende de laatste week valt op te merken
eenigszins verband houdt met het verschijnen
van de Zweedsche vrijwillige vliegers aan het
noordelijke front Een van de doeleinden var
de vele raids is zeker om de luchtbases te u-ef
fen. waar de Zweden gestationneerd zijn
Volgens Zweedsche berichten zouden de
Zweedsche vrijwilligers nog steeds met succes een
luchtoorlog voeren tegen verscheiden Russische
centra in het Petsamo-district.
Het woord is aan
De Zakenwereld:
Onmogelijkstaat in het woorden
boek.Dit is geen reden orn het eruit te
halen. Laat het er rustig in.
Wetsontwerp in voorbereiding.
Op schriftelijke vragen van het lid
der Eerste Kamer, de heer Van Emb-
den betreffende het verleenen van
steun aan Finland, heeft minister De
Geer geantwoord, dat een wets
ontwerp, waarbij wordt voorgesteld
een bedrag van 100.000.— uit 's lands
kas door bemiddeling van het Neder
landsche Roode Kruis ter beschikking
te stellen van het Finsche Roode
Kruis in voorbereiding is.
Onbekend vaartuig zinkende?
BOSTON, 24 Januari (Havas/A.N.P.) De
dienst van de kustwacht deelt mede dat een
zekere kapitein Brown uit Vineyardhaven be
weert op de korte golf om 19 uur 02 pl. t. een
door een onbekend gebleven vaartuig uitgezonden
draadlooze mededeeling te hebben opgevangen,
waarin werd gemeld dat het schip tusschen de
eilanden Nantucket en Marthasvineyard in zin
kenden toestand verkeerde.
Twee vaartuigen van dc kustwacht zijn uit
gezonden om te zoeken naar het schip, dat 146
man aan boord zou hebben.
en overdag matig vriesweer bü heldere luchl
beteekent een mooie winterdag. Als de
Zuid-Oostelijke wind dien Dc Bilt verwacht
nu maar niet al te koud blaast!
HEDEN: 10 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING
pag.
Dc omzetten der Haarlemsche gemeentebedrij
ven zijn in 1939 belangrijk gestegen. 2
Haarlem en de randgemeenten. Annexatie of ge
meenschappelijke regelingen?
Wat te Haarlem gedaan wordt ter bestrijding
van de werkloosheid.
Haarlem is al heeft het met financiccle moei
lijkheden te kampen niet noodlijdend in
den zin der wet.
B. en W. achten instelling van een levensmid-
delenraad niet noodig.
In de al'dcelingen van den raad werd critiek
geuit op dc samenstelling van het college van
B. en W.
Maatregelen voor de luchtbescherming te Haar
lem.
Hel Hildcbrand-monument kan nu binnen af-
zienbaren tijd verwacht worden.
Verhooging van het salaris van het gemeente-
personeel noodzakelijk?
De plannen tot woningbouw voor 1940. 9
Een bijdrage der regeering voor de spoorweg-
werken te Haarlem? 9
BINNENLAND
De regcering wil een wetsontwerp indienen om
aan het Roode Kruis een ton ten bate van Fin
land uit te kecren. 1
De regeering wil den goudvoorraad hcrwaar-
deeren. 3
Onze verdedigingswerken zijn in enkele maan
den sterk verbeterd. 3
BUITENLAND
De Russen bombardeerden Finsche ziekenhuizen 1
Weer is een Engelsche torpedojager verloren ge
gaan. J
Het blijkt dat dc ramp van dc „Orazio" toch
slachtoffers heeft geëischt. 5
Gevreesd wordt dal zich opnieuw anti-Britsche
he toogingen in Japan zullen voordoen. 5
anada zendt geen graan meer naar Rusland. 5
Aan dc Engelsche kust zijn wederom drie sche
pen vergaan. 5
SPORT.
Dc stagnatie In de voetbalcompetitie. g
ARTIKELEN, enz.
R. F.: Een duistere toestand. j
J. II. de Bois: Kunst in Haarlem en daarbuiten 3
G. J. Kalt: Monique Haass. 4
K. de Jong: Haari. Orkest Vcreeniging. 4
X II. de Bois: Oude kunst in het Frans Hals mu
seum. g
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op g
LAATSTE BFPTCHTEN
