Haarlem's Dagblad
1940
Dag en nacht duurt de strijd
op de Karelische Landengte
is veel erger!
Kapitein van duikboot
zag scheepspapieren
zelfs niet eens in
Moderne Heerenhuizen
Ook voor
LAKENS
en
SLOOPEN
v IVSOORSEL
De Torpedeering
van de Burgerdijk.
Sovjets niet in de
Mannerheimlinie
doorgedrongen?
Stokken.
Men êetoepe zich
niet meet op 1890
Twee personen in garage
om het leven gekomen.
57e Jaargang No. 17379
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groote
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
'dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buit6n Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 14 Februari 1940
Abonnementen per week ƒ0.25. per maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
ƒ0.15. Groentjes zie rubriek.
Voor de derde maal in dezen oorlog heeft een
j Duitsche duikboot een Nederlandsch koopvaardij-
schip getorpedeerd. Het eerste was de tanker Slie-
j drecht, bestemd voor een Noorsche haven. De be
manning werd bevolen in de booten te gaan
op den Oceaan, in slecht weeren het was een
wonder dat één boot, met vijf man aan boord,
er na dagenlang zwoegen nog in slaagde de
Schotsche kust te bereiken. Van de overige dertig
opvarenden van de Sliedrecht en van hun boot
werd nooit meer iets vernomen. Zij moeten ellen-
dig omgekomen zijn na een verschrikkelijk lijden
ln hun open boot.
Het tweede geval was dat van de Arendskerk.
j Het is nog maar enkele weken geleden. Dit schip
was met stukgoederen onderweg naar Zuid-
I Afrika. Het had geen contrabande aan boord,
maar werd blijkbaar getorpedeerd omdat de Unie
van Zuid-Afrika, een Engelseh Dominion, den
oorlog aan Duitschland heeft verklaard. Vertoo-
gen van den eersten officier, die smeekte zijn
mooie schip te sparen, baatten niet. De duikboot
kapitein zei dat hij zijn orders moest opvolgen en
een van de modernste schepen van onze handels
vloot werd vernietigd. In dit geval, dat zich in de
Golf van Biscaye voordeed, was het gelukkiger-
wijze goed weer en de bemanning werd na uren-
I lang ronddrijven in de reddingbooten door een
ïtaliaansch schip opgepikt.
De derde torpedeering, die van de Burgerdijk
van de Holland-Amerika Lijn, weer een groot
schip (6835 ton) geldt een der vele Nederlandsche
schepen die in dezen tijd met een lading „regee-
I ringsgraan" uit Amerika naar ons eigen land va
ren. Was bij de beide vorige torpedeeringen al geen
sprake van toepassing van oorlogsrecht en werd
met wreedheid opgetreden tegen de bemanning
van de Sliedrecht, die vergeefs vroeg, aan boord
van de duikboot te worden opgenomen om het
veege lijf te kunnen reddenhet geval-Bur-
gerdijk is nog erger. Niet wat de bemanning en
de passagiers aangaat, want het is goed met hen
afgeloopen. Nadat zij veertien uur in de booten
hadden doorgebracht heeft de Edam alle veertig
schipbreukelingen gered. Maar dat een schip,
bestemd voor een onzer eigen havens, met een
lading, uit een ander neutraal land afkomstig, die
geconsigneerd is aan onze eigen regeering, getor
pedeerd wordt is wel de meest flagrante schen
ding van de rechten van neutrale zeevaarders
die men zich kan voorstellen.
De gezagvoerder van het s.s. Burgerdijk, kapi-
tein Scriwanek, heeft blijkens verklaring van de
i directie van de Holland-Amerika Lijn medege-
j deeld, dat de kapitein van de duikboot weigerde
inzage van zijn scheepspapieren te nemen en tot
de vérnietiging van het schip overging onder de
bewering, dat de lading voor een Engelsche ha
ven bestemd was. Dat is onzin. Het schip ver-
I keerde in de noodzaak door een der smalle vaar
geulen langs de mijnenvelden de Downs te pas-
j seeren, waar het wellicht door de Engelschen zou
zijn aangehouden om te worden onderzocht. Maar
een dergelijk onderzoek had nimmer kunnen lei—
j den tot confiscatie van de lading door de Engel-
schen. Van een „bestemming" van die lading voor
een Engelsche haven kon dus op geenerlei wijze
sprake zijn. Wat deze duikbootkapitein heeft ge-
I daan is grof machtsmisbruik, is geweldpleging
tegenover een neutraal land dat evenals de an-
I dere neutralen met de grootste zorg de verplich-
I tingen van zijn positie nakomt. En dat zijn be
volking moet voeden o.a. door een invoer van bui-
I tenlandsch graan, uit de neutrale Vereenigde Sta-
I ten, waarop het volstrekte rechten heeft.
Nu schijnt men in Duitschland met wat nieuws
voor den dag te komen. Want de Deutsche Allge-
I meine Zeitung zegt dat Duitschland geen verant
woordelijkheid voor rampen op zich kan nemen
I indien neutrale, schepen: le een vijandige hou-
I ding aannemen tegen Duitsche oorlogsbodems of
I zich verdacht gedragen; 2e zich aansluiten bij
een Engelseh convooi; 3e zich bevinden in de
Engelsche kustwateren, die het onmiddellijk
strijdtooneel vormen en waar zij alle gevaren
van den oorlog mee riskeeren. De eerste twee
punten bevatten niets nieuws. Maar het derde
wel. De Deutsche Allgemeine Zeitung stelt zich
maar gemoedereerd op het standpunt „dat de
handelsbelangen van neutrale schepen in over
eenstemming moeten zijn met de eischen van den
modernen zee-oorlog. Wijzigt zich de tactiek van
den zee-oorlog, dan verandert daarmee ook de
i rechtspositie van het neutrale schip. De Britsche
admiraliteit heeft de gevaren in het gevechtsge-
bied vergroot door de neutrale schepen te dwingen
j de gebruikelijke scheepvaartroutes te verlaten en
zich door nauwe vaargeulen naar Engelsche con-
l trólehavens te begeven. Daarmee komen zij on
der beschutting van Engelsche kustbatterijen,
patrouillevaartuigen en vliegtuigen. En op die
wijze is het voor de Duitsche strijdkrachten on
mogelijk geworden, bona fide koopvaarders te on
derscheiden van duikbootvallen en van bewapen
de koopvaarders, die de Britten onder neutrale
vlag laten varen".
Zoo zegt de D. A. Z. het, die dus een nieuwe
rechtsopvatting op eigen gelegenheid vaststelt.
Maar die zelfs op grond van haar nieuwe rede
neering niet zal kunnen verklaren waarom de
duikbootkapitein, die de Burgerdijk torpedeerde,
weigerde inzage te nemen van de scheepspapieren.
Deze man heeft het Nederlandsche schip doen
stoppen en daarna is een sloep met een Neder-
landschen officier aan boord naar hem toe ge
gaan. Hij heeft alle gelegenheid gehad vast te
stellen dat het hier geen „duikbootval", geen be
wapenden Engelschen koopvaarder onder neutra
le vlag gold, maar wel degelijk een „bona fide
neutraal schip", zooals de Deutsche Allgemeine
Zeitung dat noemt. Niettemin heeft hij het ver
nietigd, zoodat dit nog veel verder gaat dan de
nieuwe theorie van het Duitsche blad.
STEEDS NIEUWE RUSSISCHE
VERSTERKINGEN NAAR HET
FRONT VAN SUMMA
Het Russische opperbevel aldus meldt
Havas uit Helsinki heeft alle reserves bij
Summa in het vuur gebracht. Voortdurend
zendt het nieuwe troepen en nieuwe tanks
naar voren. Verscheidene honderden vliegtui
gen vliegen over de Finsche stellingen en het
aantal projectielen, dat op één enkelen dag in
dezen sector is terecht gekomen, wordt op
300.000 geschat.
Volgens een schatting van den Finschen
staf zijn in deze zóne sedert den aanvang van
het offensief reeds 40.000 Russen gesneuveld.
De laatste twee dagen hebben de Finnen 200
gevecchtswagens vernietigd. Zij vechten dag en
nacht door.
Het heeft er den schijn van, dat de Russen naar
een beslissing te hunnen gunste juist in dezen
sector streven. Zij hebben hier hun beste troepen
bijeengebracht, ter sterkte van vijf tot zes divisies.
Volgens de Finnen kunnen de gevechten hier
vergeleken worden met den strijd aan- de Somme
en bij Yperen in den vorigen oorlog. De Finsche
weerstand is echter intact gebleven. De Russen
hebben de beste troepen van het Roode Leger in
NAAR
GROOTE HOUTSTR. 51 Bil ANEGANG
(Adv. Ingez. Med.)
Verwacht mag worden dat onze regeering scherp
zal protesteeren in Berlijn. Zij zal daarbij de in
stemming hebben niet alleen van ons volk maar
ook van de tallooze andere neutrale mogendhe
den, die anders dan in 1914-1918 thans een
zeer groote meerderheid vormen. Er zijn tenslotte
maar weinig landen in- den oorlog betrokken. Het
is goed zich dat te herinneren. EJvenals wij ons
zeer bewust zijn van het feit dat wij niets uit
staande gehad hebben met het uitbreken van den
oorlog van 1914, met het verdrag van Versailles,
met al de ellende die eruit voortgevloeid is en
met het uitbreken van dezen oorlog. Wij hebben
steeds, evenals zoovele andere neutralen, den
vrede gewild door overleg en buiten al die ram
pen gestaan. En ons volk heeft het recht op zijn
bestaan evenals alle andere neutrale volken. Het
heeft recht op zijn eigen voedselvoorziening door
eigen kracht.
R. P.
den strijd geworpen. Er werden gevechten van
man tegen man geleverd, waarbij de Finnen met
messen streden.
Een telegram uit Haparanda meldt dat de 11de
Februari de bloedigste dag van den Finsch-Russi-
schen oorlog geweest is. De versterkte Sovjet
troepen vielen langs het geheele front op de Ka
relische landengte aan. Zij trachtten tusschen
Summa en het Vuoksimeer een wig in de Man
nerheimlinie te drijven en tegelijkertijd de verde
digers op het ijs van de Finsche Golf ten westen
van het Ladogameer, te overmeesteren.
Bij het vallen van den avond waren de Russen
in den sector Summa, waar zij sedert 13 dagen
zonder ophouden hadden aangevallen, in de Fin
sche versterkte stellingen binnendrongen.
Bovendien waren zij op verscheidene punten
tusschen het Muclameer en Vuoksi binnen de stel
lingen gekomen. De pogingen tot omtrekking der
Finsche vleugels mislukten.
Gedurende den nacht gingen de Finnen bij ont
zettende koude aldus dit bericht uit Haparanda
tot den tegenaanval over, maar zij konden de
Russen niet uit alle bezette stellingen verjagen. In
den ochtend van den 12den duurde de strijd voort
De toestand was toen nog onzeker.
Te Helsinki wordt positief ontkend dat de
Russen tijdelijk zekere versterkte stellingen in
hun bezit hebben gekregen. Er is evenmin
sprake van dat de Russen de Mannerheim
linie waren binnengedrongen, zoo zegt men
hier.
Een Zweedsch waarnemer, die te Stockholm is
teruggekeerd van het front van Summa, heeft gis
teravond deze laatste verklaring bevestigd. Op
sommige punten der Mannerheimlinie wordt vol
gens hem thans gevochten op de stapels lijken der
Russische troepen, welke half bedolven liggen on
der de versch gevallen sneeuw.
Borgo in vlammen.
Gisteren heeft de Russische artillerie den ge-
heelen dag Wiborg gebombardeerd, doch veel
schade is er niet aangericht. Het stadje Borgo
staat in vlammen. De Russen hebben in een kwar
tier tijds naar schatting 250 zware bommen op
deze plaats geworpen.
Borgo ligt op 50 K.M. ten oosten van Helsinki.
Het biedt geen militair doel. Het telt ongeveer 6
tot 7000 inwoners en heeft een aantal geëvacueer-
den opgenomen.
De correspondent van United Press te Helsinki
bericht: Er bevinden zich in Borgo slechts een of
twee fabrieken, deze worden niet voor de oorlogs
industrie gebruikt. De vliegtuigen bevonden zich
op twee a drieduizend meter hoogte en waren
daarom voor de machinegeweren in de stad onbe
reikbaar. O.a. werden een hotel en de bioscoop
getroffen. Men kon niet veel anders doen dan te
probeeren verdere uitbreiding van de branden te
voorkomen. Aan blusschen van het vuur viel niet
te denken. Wat armzalige bezittingen waren op de
trottoirs opgestapeld, welke door het bluschwater
met een laag ijs waren bedekt.
(Men zie ook de beschrijving van Borgo door
onzen bijzonderen medewerker "in Finland elders
in dit nummer).
De correspondent van Havas meldt dat 20 tot
30 Russische vliegtuigen het bombardement vol
trokken. Op twintig plaatsen brak brand uit. Tot
dusverre weet men nog niet of er slachtoffers zijn
gevallen. De brandweer van Helsinki bestreed de
branden.
Ook de stad Lahti is gebombardeerd. Minstens
drie burgers werden hierbij gedood. Ook Heinela
is gebombardeerd. Deze stad wordt alleen door
geëvacueerden bewoond.
Hoe hoog het water staal in het land van Maas en Waal. De stammen der
vruchtboomen staan tot aan de takken in het water, terwijl de ingang van het
huis geheel versperd is, zoodat toegang slechts mogelijk is via het dak.
Het woord is aan
Thorbecke-.
Mijn macht bestaat enkel in mijn
overtuiging, in de redenen die daarvoor
■pleiten, in den indrukdien die redenen
kunnen maken, in de volharding bij het
geen ik voor waarheid en recht heb er
kend. lk heb geen andere middelen en
voor zoover ik weet heb ik nooit naar
andere middelen getracht.
(Parlementaire Redevoeringen, III)
De Staat gaat weer vele millioenen leenen,
En stelt het aanbod onverhoopt teleur.
Dan steekt dat hem geen stok tusschen de beenen,
Dan heeft hij nog een stok achter de deur.
Er wordt heel druk over dien stok geschreven.
De kranten staan er overal van vol,
Geen wonder, want de stok speelt in ons leven
In dezen tijd een vooraanstaande rol.
'k Bedoel hiermede niet dien stok natuurlijk,
Waarmee wij over gladde straten gaan,
De stok waaraan ik denk is meer figuurlijk,
Zooals die stok achter die deur te staan.
Hoe gek de wereld zich ook mag vertoonen,
't Kwam nauwlijks voor in de geschiedenis,
Dat daar waar menschenbroeders samenwonen
Zoo alle gekheid op een stokje is.
De landen die in vrede moesten bouwen
Hebben het met elkander aan den stok,
Door een gemis aan wederzijdsch vertrouwen,
Gevoed door feilen nijd en diepen wrok.
Men steekt elkaar een stok tusschen de wielen
Waar men het ook maar even lappen kan,
En velen die reeds van hun stokje vielen
Zijn er het, zelf onschuldig, offer van.
De adem stokt als je wilt concludeeren,
Waar op den duur de wereld heen moet gaan,
Wanneer men alle rede blijft negeeren
Door stokstijf op z'n stuk te blijven staan.
Die stok achter de deur mag oris al spijten,
Wel zeker is, dat het zich zwaarder wreekt,
En dat wij allen op een stokje bijten,
Als men niet gauw daarvoor een stokje steekt.
P. GASUS
TOT voor zeer kc%t heeft degene,
die den winter van 1890 heeft
medegemaakt, zich op die periode
kunnen beroepen als er gesproken
werd over een echten ijswinter. Nu
behoeft men dat niet meer te doen.
Duidelijker gezegd: men kan het
beter nalaten, want de winter, welken
wij nu beleven, is erger dan die van
1890. Nu voelen we aan den lijve wat
een tijdperk van strenge vorst be-
teekent. 1890 is helaas over
troefd door 1940, en blijkens de ons
op het K. N. M. I. in De Bilt gedane
mededeelingen (men zie pagina 3)
kan de heerschappij van Koning
Thialf nog wel een poosje duren.
En dan te moeten bedenken, dat
Dinsdagavond de temperatuur op
Groenland tien graden Celsius boven
nul bedroeg I
r-v E Directie van de Holland-Amerika Lijn deelt mede, dat uit de verkla-
Ly ringen door den gezagvoerder van het s.s. „Burgerdijk" te Londen is
gebleken, dat de kapitein van de onderzeeboot weigerde inzage van de pa
pieren te nemen en slechts onder bewering, dat het schip en de lading
voor een Engelsche haven bestemd waren, tot torpedeering is overgegaan,
nadat de gezagvoerder, état-major, bemanning en passagiers van de „Burger
dijk" in de gelegenheid waren gesteld in de reddingbooten te gaan.
Kapitein, officieren en bemanning van de „Burgerdijk" zullen eerstdaags
met het s.s. „Boskoop" van de K. N. S. M. naar Amsterdam vertrekken.
De
torpedeering
van
de
„Burgerdijk"
Velen hebben zich afgevraagd hoe het mogelijk
is geweest, dat eerst gemeld is, dat de „Burger
dijk" na aanvaring was gezonken. Later is de ver
onderstelling geopperd, dat het S.O.S.-bericht ver
keerd zou zijn uitgelegd, doch deze veronderstelling
is vermoedelijk onjuist Thans wordt verondersteld,
dat de kapitein van de „Burgerdijk" door den com
mandant van den Duitschen onderzeeër gedwongen
was een S.O.S.-bericht uit te zenden, waardoor de
indruk werd verkregen, dat de „Burgerdijk" ten
gevolge van een aanvaring in zinkenden toestand
verkeerde. Het is duidelijk, dat de Duitsche onder
zeeër door middel van dit „aanvaring S.O.S." zijn
aanwezigheid heeft willen verbergen.
De organisatie der evacuatie
als voorzorg is gereed ge
komen. Op pag. 2 vindt men
daarover uitvoerig verteld.
Te Tweede Exloërmond zijn Dinsdagochtend de
u to verhuur der Prummel en zijn knecht Sanders
ioor gasverstikking om het leven gekomen. Beide
mannen waren tot laat in den nacht in de garage
ian het werk geweest Zij zouden daar het verdere
deel van den nacht doorbrengen, nadat zij ge
werkt hadden aan dé reparatie van een auto, waar
mee Dinsdagochtend vroeg een ernstige zieke naar
Emmen zou worden vervoerd.
De huisgenooten van Prummel vonden de beide
nannen Dinsdagochtend echter ontzield achter de
auto liggen. Uit het geneeskundig onderzoek bleek,
dat zij door gassen uit de uitlaatpijp van de auto
waren bedwelmd en kort daarna om het leven
zijn gekomen.
Prummel was vader van twee kinderen en San
ders van drie kinderen.
Van bevoegde Duitsche zijde wordt betoogd, dat
het Nederlandsche vrachtschip Burgerdijk door een
Duitsche duikboot werd getorpedeerd overeen
komstig artikel 23 van de Duitsche prijzenveror-
dening van September 1939.
Volgens dit artikel moeten schepen, die contra
bande aan boord hebben en zich naar de Duins
begeven, worden beschouwd als schepen, welke
een vijandelijke haven aandoen. Het feit, dat zij
zich om welke reden ook naar een vijandelijke
haven begeven, wordt beschouwd als een „dolus
evenutali" (een daad, welke de mogelijkheid biedt
een wederrechtelijke handeling te plegen), aange
zien zulks het vermoeden doet opkomen, dat de
goederen voor den vijand bestemd zijn.
(Uit de hierboven gepubliceerde lezing van het
gebeurde blijkt, dat de duikbootcommandant zich
in het geheel niet er van overtuigd heeft, dat de
lading bestond uit regeeringsgraan en stukgoederen
welke lading naar een Nederlandsche haven zou
worden overgebracht. Red.)
TE KOOP
nog enkele prachtige HEERENHUIZEN, voor
zien van modern comfort, gelegen aan de Lod.
van Deyssellaan, vlak bij station Bloemendaal.
Ook aldaar nog eenige
TE HUUR
met centr. verw., ad 630.— per jaar. Te bevr.:
S. VELDKAMP. Van Dortstraat 90, Telef 16373.
(Adv. Ingez. Med.)
Sneeuw, wind en vorst
staan ons ook morgen te wachten. De wind
zal uit diverse richtingen waaien, de lucht
zal betrokken tot zwaar bewolkt zijn en
het kwik blijft aan den verkeerden kant
van het nulpunt.... veel moois is 't nog
altijd niet.