Wenscht gij advies
WINTER
WORDT WEGENS 8.0.
VOORKOM. OATU GEMEDEN
De Stem des Volks.
Dansavond Ilse Meudtner.
Voorjaarstentoonstelling
van de Schilders-
Vereeniging de Brug
Kardinaal Verdier
overleden.
Britsche druk
voor Uw advertenties?
Bel 10724 of 14825 op
Slechts 10 Gulden per maand
DINS-DAG 9 APRIL 1940
H A" A R L E M'S DAGBLAD
9
Verreweg het belangrijkste van het Maandag
avond voor een nagenoeg geheel gevulde zaal ge
geven concert was de eerste Haarlemsche uitvoe
ring van Zoltan Kodaly's „Te Deum". De première
voor Nederland werd een paar jaren geleden in
het Concertgebouw te Amsterdam gegeven door
de combinatie van de Amsterdamsche en de Haar
lemsche Afdeelïng van de St. d. V.. die beide
onder leiding van Anton Krelage staan. Ik heb die
uitvoering toen in opdracht van de redactie van
Haarlem's Dagblad bijgewoond en er in ons blad
een referaat van gegeven.
De geweldige kracht, die uit Kodaly's in 1936
geschreven „Te Deum" spreekt, heeft ook bij deze
tweede uitvoering diepen indruk gemaakt. Een
elementaire dynamiek zit in deze muzikale taal.
de taal van een oersterke persoonlijkheid, die zich
durft te uiten op de wijze, die zijn brandend tem
perament en zijn innerlijke overtuiging hem in
geven, zonder dgt hij zich om voorschriften van
mode en conventie bekommert. Mode: het is toch
sinds jaren mode om. als men onder de „contem-
poraire" musici wil meegeteld worden, uitsluitend
of nagenoeg uitsluitend klankcombinaties te
schrijven, die de gewone mensch als dissonanten
aanvoelt. Wie daaraan niet meedoet, wordt dooi
de toonaangevers aftandsch geacht en stelt zich
aan minachting of bespotting bloot, zoo onge
veer als iemand, die in onzen tijd nog met de
trekschuit zou reizen. Nu heeft Kodaly ook tot de
„modernen" behoord, getuige zijn veel vroeger
geschreven „Psalmus hungaricus", maar het merk
waardige is, dat hij in zijn „Te Deum" geheel tot
de reine tonaliteit teruggekeerd is en daarin een
„suyvere dryclancken" geschreven heeft, geschikt
om den voorman onzer modernen een nachtmerrie
te bezorgen. En nog merkwaardiger is, dat dit
spul niet alleen „verdraaid goed" klinkt, maar dat
het in 't geheel niet ouderwetsch klinkt: dat we
het integendeel als krachtige en oorspronkelijke
taal aanvoelen. Conventie: waar Kodaly het pas
send oordeelde heeft hij de overgeleverde imita-
torisch-contrapuntische vormen, de fuga of het
fugato, toegepast, ofwel den liturgischen toon
der R.K. Kerk benaderd; in andere gedeelten
echter heeft hij zich onmetelijk ver daarvan ver
wijderd en slechts zijn eigen impuls gevolgd.
Hoogstens zou men daarin van tijd tot tijd sporen
van Hongaarsche invloeden kunnen aanwijzen.
Reeds het begin van het „Te Deum", het schit
terende trompetsignaal, wijkt van alle- conventie
af. Het grandioze fugato na de eerste fortissimo-
afsluiting toont Kodaly's kennis van het „vak";
de terugkeer van het aanvangsmotief kort vóór
het einde zijn zin voor afronding, het slot zelf de
oorspronkelijkheid zijner fantasie. Hoe mooi en
indrukwekkend is het als na. het geweld van koor
en orkest plotseling een stilte intreedt en de solo-
sopraan heel zacht het „non confundar in aeter-
num" inzet, waaraan dan geleidelijk het koor
gaat deelnemen om het geheel als in een apo
theose te besluiten! De klank van sommige
fragmenten van dit werk lijkt, vergeleken met
wat we gewend zijn, eenigszins rauw en ongebrei
deld, maar de oerkracht der muzikale expressie
kan nauwelijks tot bedenkingen daartegen aan
leiding geven. Echter scheen onze concertzaal
minder dan het Concertgebouw in staat om de
klankmassa's te verwerken.
De vertolking van het moeilijke stuk was weer
een knap stuk werk. waarvoor in de eerste plaats
aan Krelage lof toekomt, doch ook koor. orkest
#n solisten hebben recht op groote waardeering.
Het Orgelconcert in F van Handel deed als
openingsstuk van dezen avond dienst. Strikt ge
nomen viel het door zijn zuiver instrumentaal
karakter buiten het kader van deze uitvoering.
Maar het gaf een welkome aanleiding om ons
meestentijds -op pensioen gesteld prachtig orgel
weer eens als solo-instrument te laten hooren.
Herman Nieland bespeelde het. Vaak was zijn
spel wat geagiteerd, zijn tempo gejaagd en zijn
uitvoering der versieringen was niet steeds vol
komen correct. Doch zoodra het orkest secon
deerde hield Krelage de teugels strak en zoo kon
deze pompeuze, zij het dan ook zeer ondiepzinnige
muziek doch den gewenschten indruk maken.
Nieland's mooie registreeringen droegen daartoe
niet weinig bij.
Na de pauze Beethoven's Mis in C gr. t., de
„Kleine Mis" genoemd in tegenstelling met zijn
„Missa solemnis". Nog in Januari van dit jaar
werd zij hier ter stede uitgevoerd, het vorige jaar
eveneens. De eischen die het werk aan koor, orkest
en solisten stelt zijn lang niet zoo groot als die
der „Missa solemnis" en het is dan ook begrij
pelijk dat Krelage's geoefend koor daaraan kon
voldoen. Een verkeerde inzet der sopranen in de
fuga „Cum sancto spiritu" en een zakking van
1/2 toon bij het a capella gezongen gedeelte van
het „Sanctus" waren vrijwel de eenige aantoon
bare tekortkomingen. Toch maakte het geheel niet
buitengewoon veel indruk. Er ontbrak warmte en
bezieling in: de tempo's waren soms te traag,
vooral in het „Benedictus"; de klank van de ge
combineerde koren der Haarlemsche en Leidsche
afdeelingen van De St. d. V. scheen te hard voor
onze zaal. Van de solisten trof mij het meest de
alt Annie Hermes door haar gevoeligen en schoo-
nen zang.
De stem der sopraan Corrie Bijster klonk vaak
helder en jubelend, ook boven het geheele koor
nog uitstijgend, maar soms intoneerde zij iets te
hoog. De tenor Michaël Gobets scheen soms zijn
stem wat te forceeren. doch kon over 't geheel
zeer bevredigen en ook wat de bas Otto Couperus
presteerde gaf voldoening. Het solokwartet klonk
zeer mooi in het „Qui tollis".
Het orkest onzer H.O.V. werkte in alle werken
hoogst verdienstelijk met het koor en de solisten
samen.
K. DE JONG.
Een danseres, overloopend van bruisende levens
lust en levenskracht, dat is de indruk, dien Ilse
Meudtner op haar eersten dansavond te Haarlem
op ons heeft gemaakt. Nooit hebben wij een
danseres gezien, die zoo onvermoeid danste als
deze Duilsche kunstenares, die zooals men weet
ook successen bij de laatste Olympiade heeft
behaald. Ilse Meudtner is-ook athletisch zeer sterk
ontwikkeld het bleek ó.a. uit haar acrobatische
dans Bacchante zij is onvermoeid en wanneer
wij eens nagaan wat zij gisteren al zoo heeft afge-
danst, zouden wij haar den titel van kampioene
snel- en lange afstand-dansen durven geven.
Haar groote kracht ligt wel in het burleske en
groteske. In een dans, zooals „Die fromme Helène,
doet zij -vooral in het derde deel sterk aan
Trudi Schoop denken. Haar bewegingen en ook
haar mimiek zijn dan hoogst humoristisch en dik
wijls zeer geestig. „Ein Mannlein steht im Walde
is een voorbeeld van een fijn spiritueele, panto
mimische dans, die terecht gebisseerd moest wor
den. Pantomimisch zijn ook de allerkoddigste op
Wilhelm Busch geïnspireerde „Witwe Bolte"
en voorts „In een bodega".
Men denke echter niet, dat haar dansen louter
burlesk zijn. Volstrekt niet. In de variaties op
muziek van Mozart waarmede zij haar program
ma opende, gaf zij reeds dadelijk gave en zeer be
vallige danskunst te zien, licht, vlug en van groote
charme.
Zeer mooi waren ook haar dansen „Spel met een
rooden doek", waarin zij vooral in „Vrouw in
het zwart" even aan Kreutzberg deed denken,
al blijft deze in zulk spel met een doek ver haar
meei'dere. Zij vindt, bi.i haar dansen een groolen
steun in haar prachtig, slank danslichaam, dat. zij
yolkomen beheerscht en tot het uiterste blijkbaar
getraind heeft. Als een wervelwind gaat zij in de
twee tarantella's over het tooneel, in verbluffend
snelle varieerende bewegingen, zoodat men er bij
het zien alleen reeds vermoeid van wordt. Het is
een oer-kracht, die hier danst, onvermoeid in een
razend snel tempo, als een tol soms draaiend in
adem benemende vaart. Vooral met de tweede
tarantella veroverde zij het publiek, ook door haar
schalkschheid en meesleepende levenslust.
De boerendans naar Breughel was in zijn hoe
kige en meer plompe bewegingen zeer karakteris
tiek en een staal van voortreffelijken volksdans. De
„bacchante" op muziek van Rachmaninoff
was wel zeer kunstig, maar viel met die vele bui
telingen toch wat buiten het programma. Ilse
Meudtner bleef een vlug en knap dansende dame,
maar een bacchante werd zij niet. Hoeveei hooger
stond in dit genre bijvoorbeeld niet „Pan" van
Kretuzberg, die vooral in dezen dans een zoo prach
tig u i t b e e 1 de r werd.
Het publiek waaronder de Duitsche gemeente
vooral sterk vertegenwoordigd was heeft Ilse
Meudtner herhaaldelijk tot bisseeren van haar dan
sen genoopt. Aan het slot toen ook bloemen
werden opgedragen werd het een ovatie, waar
aan geen einde scheen te zullen komen. Een zeer
groot succes dus voor Ilse Meudtner in welk succes
de danseres haar begeleidster Helga Schone liet
deelen. Maandag komt Ilse Meudtner in Haarlem
terug.
I J. B. SCHUIL.
Zaterdagmiddag werd deze tentoonstelling in het
Stedelijk Museum te Amsterdam geopend en tot 28
dezer zal ze te bezichtigen zijn. Ze is dit jaar voor
ons vooral interessant doordat aan twee kunstenaars
een gansche zaal werd ingeruimd: één aan den
Haarlemmer Jan Visser, die voor kort zijn zestigsten
verjaardag vierde, een' andere aan den ongewonen
kunstenaar Jacob Bendien, overleden thans, doch
die in deze maand Apri zijn vijftigsten verjaardag
had kunnen bereiken.
Een andere aantrekkelijkheid is voor ons
nog een gansche wand, gevuld met werken van on
zen stadgenoot Kees Verwey.
Het werk van Bendien, een ongemeen begaafd
artist, een fijne, uitermate straf bespannen geest, die
zeven jaar geleden na een langdurig longlijden
overleed, behield in een kleinen kring van bewon
deraars de waardeering, waarop hij recht had, al
bleef de aard van het werk, dat zich veelal in
abstracties uitte, voor de groote massa der exposi
tie bezoekers een bezwaar, dat een begrijpend waar-
deeren in den weg staat. Een overzichtstentoon
stelling als deze, waarop een zestigtal werken zijn
bijeengebracht, kan ongetwijfeld iederen bezoeker,
die niet bij voorbaat tegen wat hem niet dadelijk
begrijpelijk voorkomt, ingenomen is, van de wer
kelijke beteekenis van een Bendien doordringen
Hij behoeft dan slechts naar de gewóón-begrijpe
lijke uiterst fijngevoelige, zelfs normaal knappe
teekeningen in zwart-en-wit (portretten, menschen,
dieren, landschap en gelaatsexpressies) te zien, om
te ervaren dat er in hetgeen hem vreemd voorkomt,
geen aanstellerij of geestelijk bedrog gezocht mag
worden, doch dat deze, zich geheel van het louter -
visueele afgewende kunstenaar, een ernstig, zich
zelf en alle verschijningen steeds diep onderzoe
kend schilder geweest is. In een der volgende
Woensdagsche kleine feuilletons denken wij op'
Bendien en zijn werk uitvoeriger terug te komen.
De zaal met het werk van Jan Visser hel is de
eerste die men betreedt, levert geen bezoeker
eenige moeilijkheid van niet-begrijpen op. Er is in
ons blad reeds verscheidene malen gewag van ge
maald en het zou slechts een in herhaling verval
len zijn, zoo wij op het solide vakmanschap, den
goeden smaak wezen van dezen Haarlemschen schil
der en lithograaf, die zoo rustig-bewust, zooals men
dat weieens noemt: het walletje bij het schuurtje
weet te houden, feeen experimenten uithaalt op ter
reinen, die hem vreemd zijn en met dat al een
figuur van waardeerbare oprechtheid in zijn kunst
blijft. Vele goede stalen daarvan zullen den Haar
lemschen bezoeker bekend zijn, met andere zal hij
ze in dit eerézaaltje bekijken.
Tien werken van Kees Verwey naast elkaar ge
hangen, doen ditmaal ongezocht, maar duidelijk een
deel van den weg kennen dien hij als schilder ging
en bezig is te gaan. Dat in de stillevens en de „Be
delaar" Boot's invloed nog evident is zal hij zelf
niet ontkennen; dat hij de laatste jaren, worstelend,
naar een vrijer en zelfstandiger expressie zoekt en
die ook wel bereikt, is even duidelijk zichtbaar. In
de schilderij van den worstelaar-athleet, waaraan
hij den titel „Carnera geslagen" gaf, vindt rnen
sterke staaltjes eener vrijmoedige peinture, die vol
geslaagde effecten zit. En zoo heeft ook het „Meisje
met de bloemenmand", naar het mij voorkomt, al-
lerhand toetsen en fragmenten die echt Verwey-sche
plezierigheid in het werk doen vermoeden en het
kijken ernaar even plezierig maken. Het zou ons
jiiets verwonderen zoo dat vreemde hoofddeksel
van het bloemenmeisje uit een gewilde of een Freu-
diaansche verwantschap met Jan Vermeer van
Delft te verklaren zou zijn, gegeven de bekende ge
neigdheid van onzen Haarlemschen schilder, zijn
groote bewonderingen royaal voor zich uit te
dragen.
Wanneer ik mij niet bedrieg heeft het aantal wer
kende leden van De Brug zich den laatsten tijd
aanmerkelijk uitgebreid zonder dat daardoor het
gemiddelde van het geëxposeerde is gestegen. De
Brug placht meen ik vroeger selectiever te
werk te gaan en van de eerste colonne zijn niet
onbeduidende krachten gedeserteerd. Er is op deze
voorjaarstentoonstelling wel een beetje te veel van
de naargeestig zwak op de beentjes gaande kunst
soort, waaraan men bij de onafhankelijken zoo
royaal plaats pleegt te verleenen. Als er één over de
brug is volgen er altijd meer zegt een oud spreek
woord maar als er op De Brug der Kunst te velen
over de leuning kijken loopt deze gevaar. Dit
geldt natuurlijk niet voor een groep als die van
Van Deene, die door een lente-achtige kleur het oog
trekt, voor enkele losse werken van Nanninga ol'
Bezaan of Drost of Paul Citroen, op welke artisten
onze aandacht gevestigd blijft. Maar bekende
kunstenaars als Wittenberg, Gregoire, Haurath
schijnen dit voörjaar vermoeid en geven niet het J
volle pond. En het gemis aan een bindende tendens
waaraan zoo vele schilderclubs en vereenigingen
lijden, laat zich ook in De Brug langzamerhand
gevoelen.
J. H. DE BOIS.
Dalende werkloosheid te Haarlem.
2233 werkloozen minder dan in 1936.
Ook in de afgeloopen week heeft de daling
van het werkloozencijfer te Haarlem zich voort
gezet. Nu bedroeg de vermindering 94.
Het aantal werkloozen te Haarlem is thans nog
4122. Dat zijn er 1286 minder dan in 1939 en
zelfs 2233 minder dan in 1936, het jaar van de
meeste werkloosheid.
ALLE-DAG-KERK.
Donderdagavond 11 April zal de bekende
zanger A. Pape twee liederen zingen in de „Alle-
Dag-kerk" en wel: ..'k Gaf mij alles op voor Je
zus" en „Blijf bij mij Heer"
De Alle-Dag-kerk wordt gehouden in de Groo
te Kerk te Haarlem ingang Oude Groenmarkt,
's avonds van 77.30 uur. Ook dezen avond
zijn toegang en zitplaatsen vrij.
DE EiYIMABEOEM.
EEN VERZOEK TOT DE JEUGD.
Zooals alom bekend zal zijn wordt morgen in
Haarlem en Bloemendaal de Emmabloem-collec-
te ten bate van den algemeenen strijd tegen de
tuberculose gehouden. Dank zij de medewerking
van autoriteiten is' het mogelijk om ondanks de
donkere tijden aan dezen voor de tuberculose
bestrijding zoo belangrijken dag een feestelijk
tintje te geven. Een tweetal muziekkorpsen, de
Haarl. Post Fanfare en een muziekkorps, waar
mede de besprekingen nog gaande zijn, zullen
des middags op verschillende plaatsen in de stad
concerten geven. Dat bij deze concerten wordt
gecollecteerd en de bloemverkoopsters zullen
trachten hen, die nog niet met het Emma-
bloempje zijn getooid, een bloempje te verkoo-
pen; behoeft geen betoog.
Bovendien heeft het orkest. Johnny Hango
and his seven Butterflies, welk orkest deze
maand optreedt in restaurant ,,'t Heerenhek",
con amore zijn medewerking toegezegd om het
aanzien en het succes der Emmabloem-collecte
te verhoogen.. Dit orkest zal. gezeteld op een
boerenwagen, een omgang maken door de stad.
Deze sympathieke medewerking wordt door het
Bloemendagcomité ten zeerste op prijs gesteld,
omdat het weet welke bedragen noodig zijn om
de tuberculosebestrijding op peil te houden. Ge
durende 1939 werd door de Vereeniging ter be
strijding van de t.b.c. ruim f 100.000 uitgege
ven in het belang van patiënten, en om besmet
tingsgevaar voor gezonden te voorkomen.
Veie volwassen dames verklaarden zich bereid
mede te werken aan de Emmabloem-collecte. Het
Comité is zeer erkentelijk voor deze hulp, doch
bij al deze medewerking klinkt het dit jaar toch
een dissonant en wel van de Jeugd. Hiervan ont
vangt het comité niet die medewerking, zooals
het dat gedurende 30 jaar gewend is. Steeds kon
er op worden geboogd.clat het aantal bloemver-
koopers ruim voldoende was, thans is dit niet
het geval, en zijn er een aantal wijken onbezet.
Er bestaat echter nog een gelegenheid voor de
Jeugd om dit dissonant weg te nemen en wel door
noge hedenavond een taak te gaan bespreken aan
het Consultatie-Bureau, Ged. OudeGracht. 41.
PARIJS, 9 April (Havas). Kardinaal
Verdier, sinds 1929 aartsbisschop van Parijs
is hedenmorgen op 76-jarigen leeftijd over
leden.
Kardinaal Verdier.
Kardinaal Verdier werd in 1887 tot priester ge
wijd. In 1929 werd hij benoemd tot vicaris-ge
neraal van het bisdom Parijs. In hetzelfde jaar
werd hij ook algemeen overste van de Saint-
Sulpice Congregatie. Het jaar 1929 was wel -zeer
belangrijk voor hem, want op het einde van dat
jaar werd hij benoemd tot aartsbisschop van
Parijs en tot lid van het college van kardinalen.
Kardinaal Verdier was een zeer militante fi
guur, die op politiek gebied ook in den wereld
oorlog van 19141918 een belangrijke rol heeft
vervuld. Zijn invloed op het Fransche openbare
leven was zeer groot.
op den handel in den Balkan.
Economische conferentie te Londen.
Terwijl de gebeurtenissen in Noord-Europa
elkaar met vervaarlijke snelheid opvolgen, worden
te Londen thans besprekingen gevoerd over eco
nomische acties in Zuid-Oost Europa.
De conferentie, die door Halifax is bijeenge
roepen wordt bijgewoond door acht diplomatieke
vertegenwoordigers: Knatchbull Hugessen, am
bassadeur in Turkije. Rendel. gezant in Bulgarije,
Sir Reginald Hoare. gezant in Roemenië. Camp
bell. gezant in Zuid-Slavië. Sir Michael Palairet,
gezant in Griekenland. Owen Omalley, gezant in
Hongarije. Sir Percy Loraine, ambassadeur te
Rome. die met verlof in Engeland is. en Sir Wil
liam Seeds, ambassadeur te Moskou. De bespre
kingen zullen de geheele week duren. De diplo
matieke vertegenwoordigers zullen ook Cham
berlain, den minister van handel Duncan en den
minister van economischen oorlog Cross ont
moeten.
Het doel van de conferentie ls, volgens United
Press, maatregelen te overwegen om den Duit-
schen handel in den Balkan te smoren door po-
Utieken druk uit te oefenen. Het Lagerhuis zal
Donderdag een geheime zitting houden teneinde
deze economische maatregelen tc bespreken.
Andere maatregelen, die worden overwogen om
den economischen strop rondom Duitschland aan
te halen zijn een strengere beperking van den
export naar neutrale landen teneinde aldus een
uitvoer van grondstoffen naar Duitschland te
verhinderen. Ook zal de uitvoer van fabrieks-
goederen naar Duitschland op drastische wijze i
worden beperkt. Het Britsch-Nederlandsche han
delsverdrag waarbij de controle op den uitvoer
wordt verscherpt zal de Duitsche leveranties tot
op een minimum beperken. De Britsche econo
mische oorlogsraad voor Zuidoost-Europa heeft
maatregelen aangegeven teneinde het vestigen
van een economisch monopolie van Duitschland
in de Donaulanden en den Balkan te verhinde
ren en om deze landen in staat te stellen beter
den Duitschen druk te kunnen weerstaan
Niet alleen blokkade.
De opperste oorlogsraad erkent, aldus United
Press, dat de oorlog niet alleen door een blok
kade kan worden gewonnen hoe effectief deze
ook zal zijn. Vandaar de waarschijnlijkheid dat
de geallieerden ten opzichte van de neutralen
beslissende maatregelen zullen nemen waardoor
de oorlog in een nieuwe fase zal treden, welke
een verruiming van het offensief met zich mee
zal brengen. 1
en wij zenden U een vertegenwoordiger!
B.O. ontstaat door verwaarloosde transpiratie. Vol
gens de doktoren scheidt onze huid ongeveer
1 liter vocht per dag af. Ofschoon hiervan een
groot deel verdampt, blijft er toch nog wat in de
poriën achter. Dit veroorzaakt B. O., tenzij U zich
geregeld wast met Rexona. Rexona bevat speciale
bestanddelen voor de gezondheid, die diep in de
poriën van de huid dringen en deze bevrijden
van alle onzuiverheden en verwaarloosde trans
piratie. Na gebruik van Rexona voelt U zich
werkelijk „een ander mens", enU is vol
komen beschermd tegen B. O. I
REX 51-091
(zonder vooruitbetaling)
Nr. 315
Verzoete toezending
van Uw nieuwen meubel-
catalogus „Voorwar ltklJ
zonder verplichling
Naam
Adres
Woon
plaats
Beroep
Aan de Fa. Winter
Wetarfngschani 185. A'dam
Zoolang de voorraad slreki noleeren wQ
vooi deze prachtige eiken salon nog den
lagen priis van 129 Gulden (pet maand
10 Gulden) Het ameublement bestaat uil
2 royale clubtautéuüs 4 stoelen met sterke
moquette-bekleeding groot dressoir en
uitschud- ol salontafel naai verkiezing
Bekijkt U deze kamei eens oplettend hel
is werkelitk een koopie! Spreek met Winter
en t komt in orde!
lioMfetoO* v'aag met nevenstaande
meubelcatalogus V oc. /a
ol verplichting voot UI
DOE HET VANDAAG NOGi
Weteringschans 165 Amsterdam
Hij dacht altijd, dat hij zo weinig vrienden had, door
dat hij zelden in de gelegenheid was, mensen te ont
moeten. Maar zelfs als hij naar de een of andere avond
ging, in de hoop vriendschap te kunnen aanknopen,
werd hij overal buitengesloten. Ten slotte kwam de
gedachte bij hem op: „Zou het B.O. kunnen zijn?"
