Wij verbouwen zelf nog tabak!
De eerste pluk" in Amerongen.
FLITSEN
DONDERDAG 22 AUGUSTUS Ï94Ö
TT A" SR CELT'S ÜA'GBESD
3
Het ideaal: een
eigen puur Hollandsche sigaar!
(Van een specialen correspondent.)
Er waren dagen, waarop de tabakscultuur
Jn eigen land voor velen een bron van in
komsten was. In de omstreken van Amers
foort in Nijkerk, Rhenen en Amerongen zag
men de wijde groene velden met de ruim
meterhooge planten, die ovaalvormige lange
bladen droegen. Evenmin ontbraken de karak
teristieke droogschuren. Maar dat is nu alle
maal historie geworden: de import van bui-
tenlandsche soorten dreef de vaderlandsche
I cultuur hoe langer hoe meer in het nauw.
Betere en goedkoopere kwaliteiten kwamen
van overzee. Amerongen, dat ongeveer het
langste stand hield, verbouwt momenteel nog
tabak. Dat wil zeggen: er is een groot veld
van ongeveer 1 H.A., dat jaarlijks 2000 kg op
levert. Echte, onvervalschte Hollandsche
tabak
Er zijn nog wat kleinere veldjes in de buurt,
o.a. in Rhenen maar daar loopt het ook
mee af. Maar nu de aanvoer stop ligt, komt de
mogelijkheid om op eigen bodem die nicotine-
houdende plant te kweeken in een bijzonder
licht te staan. Wij hebben gezien, hoe de
Amerongsche tabak geplukt wordt, want men
was juist aan de oogst bezig. Amerongsche
tabakhet klinkt vreemd, omdat velen
deze plant onafscheidelijk waanden van
Amerika, Egypte of den Balkan.
Als sneeuw voor de zon.
De eigenaar van het 1 H.A.-terrein, de oude
heer Versteeg, heeft de cultuur in zijn plaats
tien wegsmelten als sneeuw voor de zon. In het
einde van de vorige eeuw na de Fransche revolu
tie was in dit liefelijke dorpje een ware hausse.
De trotsche hooge plant groeide alom. Achter dat
muurtje en achter dat hegje. En kris en kras door
elkaar stonden de droogschuren en beheerschten
het dorpsbeeld.
Nog weten heel wat oude Amerongenaren, die
thans hun heil maar gezocht hebben bij gerst of
aardappels en andere meer vertrouwde gewas
sen, nog veel van de tabakscultuur af. Ja man,
als je dat vroeger altijd gedaan hebt
En de schuren staan er ook nog. Een heel laag
lijmuurtje en een hoog oprijzend rood pannen
dak. Die zijkanten kunnen „geopend" worden,
opdat de wind goed door de ruimte kan spelen.
En de dakpannen heeft men ook niet al te vast
tegen elkaar gelegd. De heer Versteeg hield stand
en trotseerde de moeilijkheden. Je weet nooit 'ns
of de tijd nog eens niet anders wordt, filosofeerde
hij altijd.
Hij heeft gelijk gehad: de tijd is anders ge
worden. En zijn oogst gaat dit jaar natuurlijk weg
als koek. Dat ligt voor de hand.
Tot voor 1930 waren Duitschland en Oostenrijk
de voornaamste afnemers. Doch na dien tijd
kwamen de hooge invoerrechten en was het
parool: stoppen.
De Hollandsche tabak wordt vooral gebruikt
voor vermenging met andere soorten voor het
vervaardigen van sigaren. Pij prookers en
„pruimers" zijn de andere afnemers. Nooit
werden de Nicotinebladeren van eigen bodem
geheel verwerkt tot sigaren, terwijl sigaretten
heelemaal niet op het programma voorkwa
men. Dit zegt natuurlijk iets over de eigen
aardigheid van de kwaliteit. In de laatste drie
Jaar is men echter in overleg met den rijks-
tuinbouwconsulent uit een ander vaatje gaan
tappen. Er werd een andere soort geplant,
beter geschikt voor het vervaardigen van si
garen en sigaretten. Tevens werd geëxperi
menteerd met proef veldjes met het ideaal
voor oogen: een eigen, puur-Nederlandsche
sigaar.
En de heer Versteeg, die ook na den wereld
oorlog toen het met de Amerongsche tabak
heel. heel hard naar beneden ging steeds
het belang voor oogen wilde blijven houden
van een eigen cultuur, ziet thans alles in de
goede richting gaan.
Van groen naar bruin.
In de droogschuur droogt thans zijn tabak.
Lange groene bladeren, die hoopvol als een
vreemd „bosch" naar beneden hangen. In de
dwars-gebouwde rekken liggen verschillende stok
ken, waaraan de groote groene ovalen met de
krachtige nerven langzaam rijp moeten worden.
Hier en daar vertoonde zich reeds de vertrouwde,
licht-bruine tint
En de Amerongsche lucht, waarin de Rijnwind
nog vermengd is. speelt hier frisch naar binnen
en "beweegt de bladen soms af en tot met een
liefkozing
Denk niet. dat tabak-verbouwen een simpel
werkje is. in de stijl van pooten-wachten-bladen
plukken-drogen-weg ermee en geld ontvangen.
Begin April gaat men aan het zaaien met het
zaad van de eigen planten. Dit geschiedt in broei
bakken onder papier. Dan worden de prille en
zwakke plantjes in half Mei uitgepoot op onge
veer 10 cm hooge bedden op een afstand van 40
cm van elkaar. Dan hebben zij straks ruimte om
hun lange bladen goed het zonlicht tegemoet te
strekken. In het voorjaar heeft de plant erg veel
zon noodig. En tenslotte moet er erg kwistig met
stal- en kunstmest gewerkt worden, anders komt
er niets van terecht. De tabaksplant is in dit op
zicht een ..veelvraat". In begin Juni moeten de
handen van den vakman er weer aan te pas
komen. Er wordt met het zgn. ..toppen" begon
nen: de jonge, in het hart opkomende loten wor
den uit de planten verwijderd. Hierdoor wordt de
vorming van bloemen en zaad voorkomen en
vloeit deze gereserveerde kracht automatisch naar
de bladeren toe. Alleen de buitenste bladeren
12 tot 13 in getal blijven dan over. En in het
laatst van Juli. begin Augustus kan men in Ame
rongen den roep hooren: ..Opschieten jongens.
*ij moeten tabak gaan plukken!"
De oogst van het zandgoed.
Zoo was men dan ook nu met de eerste
oogst bezig. De vier of vijf buitenste bladen
van elke plant „sneuvelen" en men heeft dan
het zgn. zandgoed. Als dit achter den rug is
krijgt het aardgoed een beurt: dit is het beste
gedeelte van de plant Dan is het nog niet
afgeloopen. want u weet. dat alle goede din
gen drie zijn: de laatste pluk valt in Septem
ber. Dan wordt het bestgoed binnengehaald,
dat vooral de zwaardere tabak oplevert. Daar
een pijp tabak van rooken onvermengd en
onvervalscht moet een aparte gebeurtenis zijn.
Wij weten niet. of heel wat gewoonte-rookers
er een graadje bleeker bij zouden worden
Reeds in October is de eerste pluk van
groen in bruin veranderd. Verschrompelde en
verdroogde bladen hangen dan wat trooste
loos neer.
Nog is het wordingsproces niet uit' de bla
den worden op groote stapels gelegd om te
fcroeien. Er ontstaat nog een heel aardig tem- i
peratuurtje hierbij. En dan kan men eerst op-
zuchten en zeggen: ziezoo.
Achter de droogschuur bloeide nog een Irotsch
tropisch gewas, dat echter in ons land steeds meer
hier en daar op grootere stukken grond verbouwd
wordt de mais. Planten van ongeveer manshoogte.
In elk geval noteerden wij het als een typische
ontmoeting: mais groeit bij de Amerongsche
tabak
Er waren dus drie man aan de pluk bezig. En
zij mompelden, dat de toekomst er voor de Hol
landsche tabak niet slecht uitziet. En men vraagt
zich af, welke perspectieven deze verbouw op
vaderlandschen bodem bieden kan.
DR. A. NORTIER OVERLEDEN.
'sGRAVENHAGE 22 Augustus (A. N. P.) In
Ned. Indië is in den leeftijd van 55 jaar overleden
di. A. Nortier, zendeling-arts in dienst van het Ne-
derlandsche Zendelingengenootschap te Modjowar-
no. Hij werd in 1885 te Rotterdam geboren en in
1916 voor het eerst utigezonden. Hij was tien jaar
werkzaam te Modjowarno, waar hij de grondlegger
is geweest van het zendingsziekenhuis „Soekoen",
dat is uitgegroeid tot het grootste zendingszieken
huis in Ned. Indië.
Geruimen tijd was dr. Nortier, vóór hij in 1936
met verlof kwam ook werkzaam in het hospitaal
Seroei op het eiland Jappen op Nieuw Guinea.
In dr. Nortier wordt een bekwaam kenner ver
loren van taal en volksleven der Javanen.
Vele aan de Ambachtsscholen afgestudeerde
jongelui vinden nu in Centrale Werkplaatsen ge
legenheid, zich verder in hun vak te bekwamen,
alvorens zij in het bedrijfsleven worden ingescha
keld. Een timmerman in den dop aan den arbeid
in de Centrale Werkplaats te Zaandam.
(Foto Pax Holland.)
Keramische industrie.
Alle er bij betrokken ondernemingen moeten
zich laten inschrijven.
De dagelijksche leiding van het bureau voor
de keramische industrie (sectie van het rijks
bureau voor verwerkende industrieën) berust bij
een gedelegeerd bestuurslid, als hoedanig is be
noemd dr. F. Ph. Groeneveld.
Het bureau voor de keramische industrie is in
gesteld voor alle ondernemingen, die zich als
hoofd- of nevenbedrijf bezig houden met het ver
vaardigen, bewerken, verwerken en'of verhande
len van onderstaande producten of de daarvoor
benoodigde grond- en hulp-stoffen voor zoover
deze grond- en hulpstoffen niet vallen onder een
andere sectie van het rijksbureau voor verwerken
de industrieën of een ander Rijksbureau voor de
nijverheid met inbegrip van hen. die bij den
handel in die producten of die grond- en hulp
stoffen hun bemiddeling verleenen. doch met uit
zondering van den detailhandel: huishoudelijk
aardewerk, sieraardewerk, vuurvast aardewerk,
biscuit, hotelporseiein, huishoudelijk porselein
laboratorium porselein, technisch porselein en
aardewerk, sanitair (aardewerk, vuurklei. vitreous
china), terra-cotta, aardewerk tabakspijpen,
vuurvaste steenen.
Al de bovèngenoemde artikelen, zoowel gegla
zuurd als ongeglazuurd.
Huishoudelijk glaswerk, verpakkingsglaswerk
sierglaswerk, verlichtingsglaswerk, ballon-, buis-
en staafglas, technisch en optisch glaswerk.
Binnenkort zal een beschikking in de Neder-
landsche Staatscourant worden geplaatst, waarin
o.m. aan alle betreffende ondernemingen de ver
plichting wordt opgelegd zich bij het bureau voor
de keramische industrie te laten inschrijven. Ter
bespoediging bestaat reeds thans gelegenheid
zulks te doen.
Bom-te Amsterdam tot ontploffing
gebracht.
In den nacht van Maandag op Dinsdag van de
vorige week was op een huis op het Paramaribo-
plein te Amsterdam een bom uit een Engelsch vlieg
tuig neergekomen, welke door het dak heendrong
tot in de woonkamer aan de voorzijde van het huis,
doch niet tot ontploffing kwam. Men vreesde, hier
te doen te hebben met een tijdbom, maar nu reeds
eenige tijd verstreken is, hadden de Duitsche autori
teiten besloten, dit projectiel tot ontploffing te
brengen. Hiertoe was aangewezen de Oberfeuerwer-
ker Blumberg van de Feldluftzeuggruppe.
Nadat tevoren het Paramariboplein tot op vijftig
meter aan beide zijden van het getroffen huis ont
ruimd was, werd Woensdagmorgen acht uur over
gegaan tot een algeheele ontruiming in een cirkel
van 100 M. om het huis. De inwoners werden onder
gebracht in de Corantijnschool aan de Corantün-
straat. Een aantal zieken werd door den G. G. en
G. D. naar elders overgebracht. Aan de inwoners
was nadrukkelijk verzocht, hun ramen toch vooral
open te zetten, opdat deze niet onder den geweldigen
luchtdruk zouden bezwijken. Door de openbare
diensten waren eveneens vele maatregelen getroffen
De opzet bij het tot ontploffing brengen was het
projectiel, dat een gewicht van 120 K.G. heeft, uit
de voorkamer op te takelen en door middel van een
kabel, die dwars over het plein gespannen was, over
te brengen naar een kuil, dien men midden in het
plantsoen gegraven had. Hierin zou dan de bom
onschadelijk gemaakt worden met gebruikmaking
van een electrische ontsteking. Bij nader overleg
achtte de Oberfeuerwerker Blumberg het echter
gewenscht, dat niet alleen de huizen binnen 100 M.
van het getroffen perceel, doch ook de woningen in
de op het plein uitkomende straten ontruimd
werden.
Electriciteit, gas- en waterleiding waren reeds
eenigen tijd tevoren afgesloten. Tegen het eind van
den middag werd het geheele plein ontruimd, even
als de daarop uitkomende zijstraaten. Om de bom
in de huiskamer werden twee ijzeren ringen ge
schoven; tevens werd een springlading aan het pro
jectiel bevestigd. Daarop werd het over een houten
plankier naar buiten getrokken. Omstreeks acht uur
was het werk zoo ver gevorderd, dat men het pro
jectiel boven den kuil in het plantsoen had gebracht.
Voorzichtig werd het daarin neergelaten en wel zóó,
dat de richting van de explosie naar boven moest
gaan. Om den kuil waren, ten einde schade door
scherven en splinters te voorkomen, tot op ander-
halven meter zandzakken opgestapeld.
Door een geweldige explosie werd Amsterdam
West kort na achten in opschudding gebracht. In
het plantsoen was geen kuil, omringd door zand
zakken, meer te bespeuren. Door den geweldigen
luchtdruk waren de zandzakken in alle richtingen
verspreid, zelfs tot in de tweede verdieping van om
liggende huizen. Graszoden werden smeulend in de
dakgoot gevonden. Schade aan de gevels van de
huizen is, dank zij de uitgebreide voorbereidende
werkzaamheden, niet toegebracht. Wel waren vrij
wel alle ruiten versplinterd; vele dakpannen waren
van hun plaats gerukt. Slechts een enkel raam
kozijn was ontzet en aan het interieur van de om
ringende woningen was vrijwel géén schade aan
gericht.
Direct na de explosie is men met het opruimings-
werk begonnen.
Dertigjarig bestaan Koloniaal
Instituut.
Een bescheiden tentoonstelling.
Het Koloniaal Instituut te Amsterdam
bestaat, naar het A.N.P. meldt, deze maand
dertig jaar. De tijdsomstandigheden zijn
oorzaak, dat dit feit slechts met een 'beschei
den tentoonstelling zal worden gevierd,
hoewel er voor ons land en onze koloniën
alle aanleiding was geweest, geboorte en
groei van dit zoo belangrijke instituut op
grootsche wijze te vieren.
Het Koloniaal Instituut, thans een inrichting,
ver over onze landsgrenzen bekend en gewaar
deerd, is gegroeid uit het negentiende eeuwsche
Koloniaal Museum.
De Nederlandsche Maatschappij van Nijver
heid komt de eer toe het eerst te hebben inge
zien van hoeveel belang het is om meer be
langstelling op te wekken voor en meer kennis
aan te kweeken van onze overzeesche gewesten.
In 1777 stelde zij een afzonderlijke hoofdafdee
ling „Koophandel en Colonies" in. Dit was een
schuchter begin van wat in de twintigste eeuw
zou worden tot een kostelijke instelling als het
Koloniaal Instituut en Koloniaal Museum, zoo
als wij dat thans aan de Mauritskade in de
hoofdstad kennen.
Twee groote figuren op koloniaal en econo
misch terrein, J. T. Cremer, oud-minister van
Koloniën en dr. H. F. R. Hubrecht, lid van de
Tweede Kamer, zetten hun krachtige schouders
onder het museum. Zij namen het initiatief tot
de oprichting van een nieuwe op veel breederen
grondslag opgebouwde instelling.
Begonnen werd met de vorming van een comité
tot de voorbereiding van de verdere werkplan
nen. Behalve de heeren Cremer en Hubrecht
namen vele groote figuren uit de koloniale en
handelswereld hier zitting in o.a.: G. Brieg-
leb. S. P. van Eeghen, dr. C. W. Janssen, M.
P. Voute, J. W. IJzerman en C. J. Hasselman
als secretaris.
Binnen korten tijd was ruim een millioen bij
elkaar en de gemeente Amsterdam stond een
groot terrein, de oude Oosterbegraafplaats tegen
f 1 per jaar in eeuwigduren^en erfpacht af. Zoo
wel de provincie Noord-Holland als de gemeente
Amsterdam, die het Instituut gaarne binnen haar
muren zag verrijzen, zegden in 1911 en 1912
belangrijke bedragen toe.
NIEUWE SERIE No. 81
Vroeg naar kooi
1. Gaat eens een
keer extra vroeg
naar bed wegens
vermoeidheid.
2. Verzoekt hel ge
zin er wel voor het
naar bed gaan op te
letten dat dc ach
terdeur op slot is.
3. Kan zich door de
radio niet verstaan
baar maken en
gaat het dus zelf
maar doen.
4. Keert terug om
dadelijk weer af te
dalen ter inspectie
van het kelderraam.
5. Vraagt of iemand
wil kijken waar zijn
portefeuille ligt. hij
heeft haar niet in
zijn jas gevonden.
6. De familie faalt
in haar onderzoek
en keert dus weer
naar beneden terug.
7. Klimt in bed op
het moment dat de
rest van het gezin
ook naar boven
komt.
8. Gaat een half uur
later nog even kij
ken of het licht in
de vestibule wel uit
gedaan is en gaat
op zijn gewonen tijd
slapen.
Op 3 Augustus 1910 was de stichtersvergade
ring gehouden (stichter was hij of zij, die
f 25 000 of meer had geschonken)op 20 Fe
bruari 1911 volgde de eerste algemeene vergade
ring. Er wast een kapitaal van f 1.300.000 bijeen
gebracht, de koloniale verzameling van de
maatschappij voor Nijverheid en van het ge
nootschap „Artis Natura Magistra" werden
aan het nieuwe instituut afgestaan. Het kapitaal
was voor 65 pet. afkomstig uit Amsterdam, voor
19 pet. uit Den Haag en voor 16 pet van elders.
Van de bouwplannen werd het ontwerp der ar
chitecten J. J. en M. H. van Nienkerken ge
kozen ter uitvoering.
De wereldoorlog van 1914 veroorzaakte bij
den bouw allerlei moeilijkheden; de werkzaam
heden aan het hoofdgebouw ondervonden groote
vertraging.
De kosten van den bouw nl. f 7.000.000 ble
ken driemaal zoo hoog te zijn als aanvankelijk
was geraamd. In 1922 kwam het geheele gebouw
onder den kap. Het volgende jaar was een on
derdeel, nl. het Museum, gereed.
Het voor het publiek belangrijkste onderdeel
van het Koloniaal Instituut is het Museum, met
zijn ethnografische, economische en ook op de
hygiënische verzorging van den Indischen ar
chipel en zijn anthropologic betrekking heb
bende verzamelingen.
Een zeer belangrijke afdeeling is ook de cen
trale boekerij met ruim 65.000 boekdeelen en
1800 verschijnende periodieken.
Het huidige dagelijksche bestuur van het Ko
loniaal Instituut wordt gevormd door de hee
ren jhr. ir. O. C. A. van Lidt de Jeude, W. C.
Bonebakker, ir. A. Baron van Stirum, H. B.
Dufour en H. L. van Eeghen, terwijl de heer P.
J. Gerke als algemeen secretaris optreedt.
Een jubileum-tentoonstelling.
De a.s jubileumtentoonstelling zal van 14
September tot 15 October worden gehouden
in de groote lichthal van het Museum aan de
Linnaeusstraat. Een onderdeel der tentoonstel
ling zal de historische afdeeling vormen, welke
een aantal der belangrijkste geschiedbronnen,
zooals boeken, plaatwerken, landkaarten, zal
exposeeren uith de periode 15951811. Deze af
deeling wordt verzorgd door dr. F. W. Stapel, die
de volledige medewerking heeft verkregen van
den algemeen rijksarchivaris en van het Insti
tuut voor de taal-, land- en volkenkunde van
Nederlandsch-Indië te 's-Gravenhage, dat de
kostbare koloniale bibliotheek exploiteert. Be
halve interessante archivalia (origineele brie
ven, reisjournalen, kaarten e.a. documenten),
zal een keuze worden geëxposeerd uit de meest
waardevolle boekwerken uit genoemd tijdperk.
GESCHENK VAN AXEL Ml'NTHE AAN ITALIé.
ROME. 21 Augustus. De beroemde Zweed-
sche schrijver en medicus Axel Munthe, de
schrijver van de „Geschiedenis van Saint
Michel" heeft aan den Italiaanschen staat eeni
ge onroerende bezittingen van oudheidkundige
waarde aangeboden, welke hem toebehooren en
welke zijn gelegen op het eiland Capri. waar
hij reeds sedert vele jaren woont. (Stefani).
Duitsche films^rren bezoeken
ons land.
Een galaprcmière in Den Haag.
Jenny Jugo.
Op 6 September a.s. zal in Den Haag het film
seizoen geopend worden met een galavoorstelling,
waar vele autoriteiten aanwezig zullen zijn, cn
waarop de film van de U. F .A. „Der Postmeister"
vertoond zal worden.
De regisseur van deze film Ucicky en de hoofdrol
speler de groote Duitsche acteur Heinrich George
zullen waarschijnlijk bij deze première aanwezig
zijn. De bekende actrice Jenny Jugo zal ons land
ter gelegenheid van de première van haar nieuwe
film „Lanelte" bezoeken.
Nyenrode wordt weer buiten
verblijf.
De theeschenkerij zal verdwijnen.
Naar wij vernemen, zal het bekende kasteel
Nijenrode te Breukelen binnenkort een andere be
stemming krijgen. Reeds eenige jaren had dit
prachtige slot aan de Vecht geen vasten bewoner
en werden slechts enkele vertrekken door den
eigenaar, wijlen den antiquair Goudstikker uit
Amsterdam, als showroom gebruikt, terwijl eenige
zalen en de schitterende tuin door de N.V., die
Nijenrode exploiteerde, waren ingericht als restau
rant. De theeschenkerij. die in de zomermaanden
druk bezocht werd en door Utrechters en Amster
dammers veel werd gebruikt voor groote partijen
en feesten, zal nu verdwijnen.
Het kasteel is n.l. in andere handen overgegaan
en het zou de bedoeling van den nieuwen eigenaar
zijn Nijenrode als buitenverblijf in gebruik te
nemen.
'té
EEJi IJ Aio tN AJioInKUAJl. De kunstijsbaan van het Sportfond senbad be Amsterdam wordt gesloopt, om overgebracht te worden naar de
ApollohaL (Foto Pax Holland.).
Postzegelautoniaten blijven.
Nieuwe automaten voor TVs cents postzegels.
In verband met de gewijzigde tarieven voor het
brieven- en briefkaartenport, zullen ook de post
zegelautomaten, die zich in een steeds grootere po
pulariteit verheugen, veranderd moeten worden,
aldus het Vaderland. De automaten van drie cents
zegels komen geheel te vervallen. Die van vijf cents
zegels zijn voorloopig nog wel bruikbaar, omdat
men deze zegels kan gebruiken voor het frankeeren
van briefkaarten en .stortingsformulieren van den
Postchèque- en Girodienst. De briefkaartautomaten
zijn gemakkelijk zoo te wijzigen, dat men daruit
twee briefkaarten voor een dubbeltje kan krijgen,
waarbij dan tevens het teruggeven van geld wordt
vermeden. Daarnaast zullen dan tenslotte nog auto
maten voor zegels van 7>„ cent ifioeten komen.
Het staat op het oogenblik nog niet gehel vast,
hoe deze laatste zullen worden ingericht.
