Haarlem's Dagblad k Het oude Haarlem. Houten zolen. Hitier ontvangt Laval Nachtelijke aanvallen op Londen. De verwarming van schoolgebouwen. Atüheien eni. 58e JAARGANG No. 17592 Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant- Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro- dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12. Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054, Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724, 14825. Soendaplein 12230. Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM Woensdag 23 October 194Ö Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden 3.25, franco per post ƒ3.55, losse nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per regel. Regelabonnementstarleven op aanvraag. Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer ƒ0.15. Groentjes zie rubriek. Wie in deze tijden bij herhaling geschreven heeft over de overbevolking van het Westen, over den snellen groei van de stad Haarlem die nu meer dan 140.000 inwoners telt, over de noodzaak van ge meentelijke samenwerking op verlerlei gebied en over het verlangde natuurreservaat, dat Haarlem de „longen" moet verschaffen waarnaar het snakt, raakt er ook toe geneigd weer eens een blik in de historie der stad te slaan. En dan volgt spoedig de zekerheid, dat in de vorige eeuw deze stad een snelle ontwikkelingsperiode heeft doorgemaakt die ont zaglijke beteekenis had. Die begon zoowat een eeuw geleden. Het stille provincie-stedeke tusschen de zee en de meren, dat maar een goede twintigduizend in woners telde, kan niet bevroed hebben dat de ope ning van den eersten spoorweg in Nederland, de lijn Amsterdam-Haarlem, een geheel nieuw tijd perk inluidde en tot een heele reeks groote veran deringen en een vervaarlijken groei zou leiden. Het kleine Haarlem werd dicht begrensd door den „waterwolf" die Haarlemmermeer heette en die in den loop dei* jaren zich op onrustbarende wijs had uitgebreid, zich voortgevreten door het land, om in den trant van het gevaarlijke beest te blijven. 1840 wordt aangenomen als het jaar waarin het werk der drooglegging begon. Eerst moest natuurlijk de ringdijk worden gebouwd en pas in 1848 en '49 werden de stoomgemalen Cruquius, Leeghwater en Lynden in werking gesteld, maar in 1852 was het groote werk dan ook voltooid. Ge kunt u voorstellen wat deze twee groote gebeurtenissen: de opening van den eersten spoorweg in den lande, die Haarlem met de hoofdstad verbond, en de drooglegging van het groote meer, dat zooveel gevaren voor de bin nenscheepvaart en nadeelen voor de ontwikkeling van het land opleverde, voor de kleine stad Haar lem beteekenden! Zij werd bevrijd uit haar stil isolement, er openden zich ongekende mogelijk heden. In 1841 kwam al een teeken van verbetering der wegen die de verbinding met de omliggende dor pen vormden: het zandweggetje de Kleverlaan werd ^verhard met puin en schelpen en verbreed. De kos ten werden voor dien tijd vernuftiglijk be streden door den uitvoerders een recht op tolheffing te verleenen. Er volgden meer wegen, maar ook een koene daad van de Sociëteit Trou moet Blycken, die alweer bewees dat de Haarlemmers het hoofd bui ten de poorten gingen steken: de Buitensociëteit in den Hout werd geopend. En toen leerde men Am sterdam beter kennen en vond dat het met de en kele petroleumlantaarns toch niet meer ging: in 1846 werd de stad verlicht met 124 gaslantaarns. Zij telde toen iets meer dan 5000 huizen (nu 38000). Daarop bleek dat men bekneld zat tusschen die wallen en poorten. Al in 1849 werd de Raampoort gesloopt. Haarlem groeide. Een jaar later telde het al bijna 26000 inwoners. In 1852 werd het poortgeld afgeschaft en in 1853 ruimde men de wallen op. Dat lijkt nu misschien niet zoo geweldig, maar wie zich even in den toestand van dat kleine stadje poogt te verplaatsen zal inzien dat het inderdaad geweldig was: in veertien jaar tijds hadden zich vele veran deringen voltrokken, die het leven der menschen, hun omstandigheden en mogelijkheden en daarbij hun horizon ontzaglijk verruimd hadden. Men ging dan ook voort met allerlei in de stad en haar om geving te moderniseeren. In 1854 begon de levering van duinwater, in 1857 werd een grintweg door den Hout aangelegd, in 1858 werd het eerste telegraaf kantoor geopend, in 1859 kregen de buitenwijken der stad gasvoorziening en werden de Oude Gracht en de Krayenhorstergracht (nu Nassaulaan) ge dempt, waarop in 1861 de demping van de Haam- en Voldersgracht en de Zijdgracht volgde. Inmiddels waren de open „heulen" in de stad door overdekte riolen vervangen en werd men zelfs zoo nieuwer- wetsch dat de sti-aten naambordjes kregen. Maar in bruggenbouw was men technisch nog niet ver al had men oog voor het pittoreske: de Gravesteenen brug over het Spaarne werd in 1863 gebouwd en we zou den haar nu nog niet graag missen, maar alleen omdat zij tot het dierbare stadsschoon gerekend wordt. Want verouderd is zij allang. Overigens mocht men in dien tijd ook wel eens iets schilderachtigs scheppen, want in den vernieu- wings-ijver ging men wel eens wat te ver en het was een periode waarin de Kunst geenszins bloeide, ook niet op architectonisch gebied. Dat in 1865 nog ver schillende stadspoorten gesloopt werden kan mij bedroeven als ik denk aan de reeks afbeeldingen van stedelijke oudheden, die in de hall van het ge bouw van Haarlem's Dagblad, langs de trap naar de eerste verdieping, hangtHet was een tijd waar- In weinig nieuwe schoonheid geschapen werd en met de oude slordig omgesprongen. Zoo had ook deze medaille haar keerzijde. Maai- in een kwarteeuw tijds had Haarlem zich met een merkwaardige snelheid ontwikkeld, gemo derniseerd en zijn blik verruimd. Het had aan on dernemingsgeest niet gehaperd. En als wij nu, in dezen tijd, schrijven over een geheele streek, een bevolkingscentrum met tegen de 200.000 inwoners, dat zich langs nieuwe lijnen ontwikkelen moet, tot volledige interne samenwerking komen en ingrij pende wijzigingen ondergaan, met breeden toe- komstblik opgevat, dan doet die periode uit de vo-1 rige eeuw zich toch aan ons voor als heel belang rijk. Niet alleen als interessante voorlooper, maar ook als een bewijs hoe krachtig onze voorvaderen de zaken wisten aan te pakken. R. P. Geen bloempotten op de venster banken. Veiligheidsmaatregel in Italië. ROME, 22 October. Bij verordening van de Italiaansche autoriteiten is het verboden voor den duur van den oorlog bloempotten op vensterban ken of balkons te plaatsen. Het verbod wordt als een veiligheidsmaatregel uitgelegd, omdat men wil voorkomen dat bij een luchtaanval vallende bloempotten tot doodelijke projectielen worden. (United Press) (De Nederlandsche schoenenin dustrie gaat schoenen met houten zolen en hakken maken). Houten hakken, houten zolen, Dat is weer een nieuw idee, Nou, 't is door den nood bevolen, Dus we doen het er straks mee. En dit hout zal kunne» buigen (Dat betreft het zooihout dan) Hoe bestaat het 'k moet getuigen, Daar heb ik geen notie van. Hakhout is niet zoo bijzonder, Want dat zit in elk geval, Als ik niet erg mis ben, onder Heel wat damesschoentjes al. Eén vraag blijft natuurlijk open: Zullen wij in 't naast verschiet Nu ook houteriger loopen Voor ons zelfbehout, of niet? Overigens is te verwachten, Dit nog even tot besluit, Straks gaan stellig de geslachten Elk op eigen houtje uit. P. GASUS. Onderhoud in Frankrijk. IN FRANKRIJK, 22 Oct. (D.N.B.) Tijdens een verblijf in Frankrijk heeft de Führer den vice-president van den Franschen minister raad, Pierre Laval, ontvangen. Bij deze be sprekingen was de Duitschc minister van buitenlandschc zaken, Von Ribbcntrop, tegen woordig. REDDINGSMIDDELEN AAN DEN SCHALKWIJKERWEG. In ons vorig nummer werd medegedeeld, dat een bewoner van den Schalkwijkerweg te Haarlem, die Maandagavond een hondje uitliet, wegens de duis ternis in het water van het Zuider Buiten Spaarne geraakte, waaruit hij door den heer A. van den Anker gered werd. Naar aanleiding van dit bericht vestigde een be woner van den Schalkwij kerweg er onze aandacht op, dat deze drenkeling zijn behoud niet alleen aan den heer Van den Anker te danken heeft, maar ook aan het feit, dat hem een reddingsboei met lijn toegeworpen kon worden. Deze reddingsmiddelen waren juist een week geleden geborgen bij den heer P. J. Smink, secretaris van de Kampeervereeniging „Helios", Schalkwijkerweg 59 zwart, die ze dus al heel spoedig in bruikleen kon afstaan. De bewoners van dezen weg weten dus nu, als onverhoopt we derom iemand in dit diepe en breede water mocht geraken, aan welk adres ze reddingsmiddelen kun nen halen. Utrecht had Dinsdag de primeur van een „krentenbollendag zonder bon". Ze werden verkocht ten bate van het Voedingsfonds, dat o.m. zorg draagt voor extra- voeding van t.b.c.-patiënten. Er bestond voor dit interessante feit bijzonder veel belangstelling. (Foto Pax Holland.) Hebben nu alle Haarlemmers een legitimatie? De nakomers. Het is wel aan te nemen dat thans iedereen weet dat het sinds 1 October in Haarlem en omgeving verplicht is op straat steeds een legitimatiekaart bij zich te dragen. Alleen kinderen beneden de 15 jaar zijn daarvan vrijgesteld. Nadat op Zaterdag 5 October de laatste dag ver streken was waarop Haarlemmers zoo'n kaart in orde konden laten maken, bleek, dat nog velen in gebreke gebleven waren. Eiken dag liep het op het bureau van de Bevolking in het Pand nog storm. In de eerste dagen kwamen er zelfs meer dan hon derd. Nu is het wat minder geworden, maar er zijn toch dagen dat het niet ver beneden de 109 blijft. Er bleken dus nog heel wat nakomers te zijn. Nu kan evenwel aangenomen worden dat vrijwel alle Haarlemmers in het bezit van hun legitimatiebewijs zijn. Ook de zieken en gebrekkigen die zelf niet naai de bureaux konden komen hebben hun kaart. Het waren er eenige duizenden. Elk hunner heeft be zoek gehad van een ambtenaar om thuis het be wijs in orde te maken. TEGEN EEN BOOM GEREDEN Dinsdagavond kwart over acht is een 47-jarige wielrijder op den Kinderhuissingel te Haarlem we gens de duisternis tegen een boom gereden. Hij viel en kreeg een gat in het hoofd Door leden van den Ongevallendienst werd hij verbonden, waarna zij hem naar zijn woning brachten. Wie hij is? U kent hem vast! (zie laatste bladzijde) (Adv. Ingez. Med.) De Japansche minister van Buitenlandsche Zaken, Ma'soeoka, wisselt telefonisch met Berlijn gelukwenschen na de onderteekening van het driemogendheden-pact. (Foto Weltbild.) De kansen van Roosevelt. Resultaat van een Amerikaansche enquête. NEW YORK 22 October. Het Gallop instituut, dat zich bezig houdt met het onderzoek naar de openbare meening, publiceert opnieuw een overzicht van de stemming in de verschillende Amerikaan sche staten met betrekking tot de a.s. presidents verkiezingen. Uit het overzicht, dat voor het tijd vak tusschen den tweeden en den veertienden Oc tober geldt, blijkt dat de leiding van Roosevelt teruggeloopen is van 56 tot .55 procent. De laatste onderzoekingen brachten aan het licht dat de huidige president zeker is van 34 staten en de stemmen van 414 kiesmannen, terwijl deze cijfers bij het vorige overzicht van het Gallop instituut nog 42 staten en 499 kiesmannen waren. Tegelij kertijd is de populariteit van Willkie gestegen. Zijn aanhang vormt thans 42 procent van alle kiezers. Hij steunt op 11 staten en 117 kiesmannen. Het Gallop instituut stolt vast dat Willkie het meest ge wonnen heeft in de staten van het Midden-Westen. Onder deze staten vormt Nebraska met 58 procent de grootste republikeinsche meerderheid. In acht staten bedraagt de leiding van Roosevelt slechts vier procent of zelfs minder. De beide belangrijkste staten, waarin Roosevelt over een meerderheid van 52 en 55 procent beschikt, zijn New York en Penn sylvania. Verder wordt uit Washington vernomen dat de vroegere directeur-generaal der posterijen Farley, die bij de laatste twee presidentsverkiezingen de leider was van Roosevelt's verkiezingscampagne, naar verluidt van meening is dat Roosevelt ook dezen keer zal winnen, hoewel met een zeer kleine meerderheid. Aan deze uiting van Farley wordt groote aandacht gewijd, vooral daar hij tegen stander is van een derde candidatuur van Roose velt. Bovendien - zijn vroegere voorspellingen van Farley over de resultaten van verkiezingen altijd verbazingwekkend juist gebleken. (United Press). Spoorlijnen getroffen. BERLIJN 23 October (D. N. B.) Sinds het invallen van de duisternis heeft, naar het D. N. B. verneemt, het Britsche eiland ook in den nacht van Dinsdag of Woensdag weer de vernietigende kracht van nachtelijke Duitsche luchtaanvallen onver minderd over zich heen moeten laten gaan. Even nadat het donker geworden was, werd er in Londen weer luchtalarm gemaakt. Het station Deal in Midden-Engeland en een spoorlijn bij Bexhill hebben Dinsdag krachtige bomtreffers gekregen, waardoor de treinverbindin gen aldaar gestagneerd zijn. Voorts werden ook spoorlijnen in Folkestone vernield en pakhuizen in brand geschoten. Een Duitsch vliegtuig heeft met verscheidene bommen de havenpier van Dover ge troffen. Uit New York verneemt het D. N. B.: Ameri kaansche correspondenten melden uit Londen dat gisteren bij de beschieting van Dover door het Duitsche ver dragende geschut over het Kanaal heen een reeks gebouwen in het gebied van Dover getroffen is. Bij de Duitsche luchtaanvallen in den nacht van Dinsdag op Woensdag is een reeks ge bouwen van een industriestad in de Midlands volgens uit Londen ontvangen berichten door bommen verwoest. Brisant- en brandbommen zijn ook in Zuid-Wales gevallen. BRITSCH OORLOGSSCHIP DOOR TORPEDO GETROFFEN. Naar het D. N. B. voorts verneemt is een der Britsche kruisers, die op 17 October in gevecht zijn geweest met een afdeeling Duitsche torpedojagers, door een torpedo getroffen. Het schip werd zoo ernstig beschadigd, dat het met zware slagzij naar zijn basis moest worden gesleept. Het zal ongetwij feld geruimen tijd geen dienst kunnen doen. De Britsche admiraliteit heeft bekend gemaakt dat de patrouille-vaartuigen 0-6 en 0-7 door vijandelijke schepen tot zinken zijn gebracht. Waarschijnlijk is een aantal leden der bemanning gevangen genomen. Himmler in Spanje. MADRID, 23 October (D.N.B.) De directeur- generaal van het Spaansche veiligheidswezen, graaf Mayalde, die eenige weken geleden als gast van de rijksregeering in Duitschland vertoefde, heeft Dinsdag een maaltijd ter eere van den rijks leider der S.S. Himmler georganiseerd. In een korte toespraak schilderde graaf Mayalde de in drukken van zijn reis door Duitschland en wees hij op de gevoelens van vriendschap tusschen Spanje en Duitschland. Himmler sprak zijn dank uit voor de bijzonder hartelijke ontvangst door de Spaansche regeering en het Spaansche volk. De verwoestingen van den burgeroorlog, vooral de puinhoopen van het Alcazar, en het graf van den oprichter der Falanxbeweging Primo de Rivera, in het Escoriaal, hadden een diepen indruk op hem gemaakt. Hij had de vaste overtuiging gekregen dat in Spanje over de wonden en het leed van het verleden heen, een nieuw sterk volk ontstaat. Spreker zeide dat hij en zijn gezelschap zich in Spanje als in eigen land gevoeld hadden, dank zij de vriendschap en openhartigheid welke hun overal ten deel werd. De Duitsche ambassadeur in Spanje, Von Stohrer, had den avond tevoren in het Ritz Hotel te Madrid een receptie gegeven ter eere van Himmler. Aan deze receptie namen van Spaan sche zijde deel de minister van buitenlandsche zaken, Serrano Suner, de minister voor de marine, Admiraal Moreno, minister Gamero, alsmede ver scheidene generaals. Verder waren aanwezig de Italiaansche ambassadeur, de Japansche zaakge lastigde en de Japansche militaire attaché. Ook de leiders der Falanx en talrijke andere prominente Spanjaarden woonden deze receptie bij. De goudvoorraad in ons land. AMSTERDAM, 23 October. (ANP) De jongste weekstaat der Nederlandsche Bank geeft een opmer kelijke vermindering van den goudvoorraad te aan schouwen met f 12.4 millioen. Het totaal bedraagt nu f 1.133 millioen. Zooals bekend werd destijds de inlevering verzocht, zoowel van banken als van par ticulieren, van het hier te lande aanwezige goud, een proces dat binnenkort wel tot staan zal zijn gekomen. Dat nog een groot bedrag aan goud in ons land na het uitbreken van den oorlog aanwezig was, blijkt wel uit het feit, dat ondanks de vermin dering met f 19.1 millioen op 26 Aug. j.l., tezamen met de jongste vermindering, dus f 31.5 millioen, ei toch nog een stijging van den voorraad met f 5 mil lioen aanwezig is. Op 15 Juli j.l. bedroeg dit totaal n.l. f 1116 millioen, thans f 1121 millioen. Welk ge deelte van den goudvoorraad der Nederlandsche Bank bij het uitbreken van den oorlog nog in ons land aanwezig was, valt moeilijk te zeggen. Zooals bekend, hadden in de voorafgaande maanden om vangrijke goudzendingen vooral naar de Ver. Staten en vermoedelijk ook naar Ned. Indië plaats. Men kan echter gevoegelijk aannemen dat niet al het goud dat in de kelders van de Ned. Bank lag, werd verwijderd. Het nu nog in ons land aanwezige goud is dringend noodig voor de voorziening van ons land met goederen, afkomstig uit de, tot het Europeesche continent behooronde landen. Wel bestaan er nu met tal van mogendheden clearingkassen, die weliswaar voornamelijk over de Duitsche clearing loopen, maar daarboven zal het noodig blijken aanvullende beta lingen met goud te doen plaats hebben. Een flinke stijging valt ten opzichte van de post bankbiljetten in omloop waar te nemen. Mede ten gevolge van de groote geldbehoefte van het rijk, steeg de circulatie van f 1158 millioen op 6 Mei j.l. tot f 1361 millioen per 21 Oct., een stijging derhalve met ruim f 200 millioen. De overige posten van de verkorte balans geven o.m. een daling te zien van het renteloos voorschot aan het rijk, met f 10.5 millioen tot f 4.5 millioen. Het rechtstreeks bij de Bank ondergebracht schat kistpapier bleef met f 121 millioen onveranderd. De rekening-courantsaldi van derden liepen met bijna f 13 millioen terug tot f 173 millioen, hetgeen vermoedelijk te wijten is aan het verder onderbren gen van schatkistpapier in de markt. TE LAAT OP STRAAT IN ÏJMUIDEN. De Haarlemsche kantonrechter legde hedenmor gen een bewoner uit IJmuiden, die zich des avonds na 10 uur buiten zijn huis had bevonden, een boete op van 3.— subs. 2 dagen. Zoo noodig wijziging der schooltijden. De waarnemend secretaris-generaal van het de partement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap pen heeft aan de gemeentebesturen, de besturen van bijzondere scholen vöor gewoon lager, uit gebreid lager en buitengewoon lager onderwijs, aan de directeuren der rijkskweekscholen en aan de besturen van bijzondere kweekscholen voor onder wijzers en onderwijzeressen bij rondschrijven medegedeeld, dat in verband met de omstandig heid dat het niet zeker is, dat er voldoende brand stof zal zijn om gedurende den geheelen winter de schoollokalen normaal te verwarmen, hij van mee ning is, dat er bij het begin van het stookseïzoen reeds maatregelen genomen moeten worden om te bereiken, dat met de aanwezige voorraden de school zoo lang en zoo regelmatig mogelijk gaande ge houden kan worden. Als algemeene maatregelen, waaruit zoo noodig naar plaatselijke omstandigheden een keuze kan worden gedaan, noemt gemelde secretaris-generaal: 1. Niet stoken vóór 1 November; 2. Concentratie van het enderwijs in een kleiner aantal gebouwen door twee scholen gebruik te laten maken van één gebouw; 3. Enkele dagen per week geen onderwijs geven. Hiervoor komen in de eerste plaats de Zaterdag en Maandag in aanmerking. Het gebouw behoeft dan op drie achtereenvolgende dagen niet verwarmd te worden; 4. De Kerstvacantie in ieder geval verlengen tot twee weken. 5. Den schooldag te stellen van b.v. 9 tot 1 uur. De inspecteur van het betrokken onderwijs dient tijdig bericht te ontvangen van de maatregelen, welke zijn getroffen. Wanneer afwijking van eenige wettelijke bepaling noodzakelijk is, verzoekt de secretaris-generaal van te voren overleg te plegen met den inspecteur. TE HAARLEM. Naar wij vernemen zal het Haarlemsche gemeentebestuur dezer dagen een beslissing nemen welke maatregelen te Haarlem zullen worden toegepast. In een deel van de Haarlemsche scholen wordt in de laatste dagen gestookt, omdat 't in lokalen die op den wind en op het Noorden liggen niet uit te houden was. Er is evenwel order gegeven zoo zuinig mogelijk te stoken en ook de gangen onverwarmd te laten. Lieven Duvosel wil naar Vlaanderen terug. (Foto Archief H.D.) BRUSSEL, 23 October (A.N.P.) In een pers- gesprek met „De Dag" heeft Lieven Duvosel, de bekende 63-jarige Vlaamsche toondichter, die voor enkele dagen uit Nederland hierheen is gekomen, verklaard, dat hij naar Vlaanderen terug wil, te midden van zijn volk. Lang genoeg heeft dat zwer versleven nu al geduurd. Op 17 November zal hij in het Paleis voor Schoone Kunsten te Brussel een groot concert dirigeeren, aan enkele van zijn schoonste werken gewijd. „Ik ben Nederland dank baar", zoo vervolgde de componist, „voor de be grijpende houding en den actieven steun die ik daar in meer verlichte kringen heb ondervonden". De samenvoeging van de Langendijker gemeenten. De gemeenteraad van Zuidscharwoude be sloot zonder stemming tot medewerking aan da samenvoeging van de vier Langendijker gemeenten. Het initiatief om te komen tot samenvoeging van de drie noordelijkste gemeenten van den Langen- dijlc, waarvoor in 1939 moeite werd gedaan, kwam ook van het gemeentebestuur van Zuidscharwoude. In deze vergadering heeft de burgemeester, jhr. A. L. van Spengler, ernstige critiek uitgeoefend op de houding van het gemeentebestuur van Broek op Langendijk, dat steeds tegen samenvoeging is ge weest en nu in eens tot voorstander is bekeerd en wel zoodanig, dat die gemeente er Sint Pancras en Koedijk ook nog wel gaarne bij zou betrekken. HEDEN: 8 PAGINA'S R. P.: Het Oude Haarlem. pap. 1 P. Gasus: Houten zolen. pap. 1 Buziau gaat uit. pap. 3 J. H. de Bois: Litteraire kantteeke- ningen. pag. 3 v. H.: Het ego. pag. 3 B. K.: Buus in het Concertgebouw. pap. 4 Flitsen: Eenhandig. pag. 3 Laatste Berichten op pagina 2

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1940 | | pagina 1