Haarlem's Dagblad
Zuiver Nederlandscli.
De Centrale keukens
LEERZAAM SPEELGOED
Nieuwe bonnen.
Een Studente.
Ook gisteren
bombardementen
op Londen
HOUT 25424
m\
58e JAARGANG No. 17606
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groote
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082," Hoofdred. 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 8 November 1940
Abonnementen per week ƒ0.25, pet maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35 Reclames ƒ0.60 per
regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
ƒ0.15. Groentjes zie rubriek.
Onze taal is een kostbaar bezit, voor onze volks
gemeenschap van de hoogste waarde en beteekenis.
Dat is zij niet alleen omdat zij het middel is om
onze gedachten, wenschen, gevoelens tot uitdruk
king te brengén en elkaar te verstaan maar ook
omdat in haar wording en groei, die zich in de verte
der eeuwen verliezen, onze volksaard, ons Neder-
landsche karakter, onze levensstijl, ons rhythme zich
tot uitdrukking gebracht hebben. Zij spreekt in haar
woorden en haar vox-men van het eigen volk, dat zij
trouw vergezeld heeft op zijn reis door alle eeuwen,
alle geslachten heen, waarmee zij alle vreugden en
beproevingen heeft doorgemaakt. Zij draagt van dat
alles de kenmerken en het karakter; in zekeren zin
ligt in haar wezen de gansche geschiedenis van ons
volk besloten.
Zulk een kostbaar bezit vereischt bescherming
en tot de trouwe en toegewijde beschermers van de
Nederlandsche taal behoort sinds veertig jaar Cha-
rivai-ius. Hij, dr. G. Nolst Trenité, vroeger vele ja
ren lang leeraar aan de H.B.S., is niet doctor in
Nederlandsche lettei-en. Hij heeft in andere vakken
onderwijs gegeven. Maar de merkwaardige veelzij
digheid in zijn opleiding, die wij eenige maanden
geleden vermeld hebben, toen hij den leeftijd der
stei-ken bereikte, heeft zich ook in zijn lateren ar
beid en belangstelling doen gelden. Hij is zijn eigen
strijd voor de Nederlandsche taal gaan voeren in. een
zeer persoonlijken vorm en volgens zijn eigen steeds
volgehouden erkenning: als leek. Dat is slechts in
zooverre juist, als men iedereen een leek zou willen
noemen die een werkzaamheid ontplooit waarvoor
hij een bestaande officieele opleiding niet heeft
doorgemaakt. Maar er bestaat in deze wereld ook
nog zooiets als zelfstudie; Chai-ivarius heeft daar
mede een taalkennis verworven die de meeste ge
accrediteerde vakmenschen zeker niet bezitten en
dus waag ik het, de juistheid van zijn toepassing
van het woord leek op zichzelf te betwisten. Een
«eredoctoraat in de Nedei-landsche letteren zou hem
eigenlijk rechtens toekomen. Maar het wordt niet
vereischt om het bewijs te leveren dat hij geen
leek is.
Zijn veertigjarige strijd voor zuiver Nedei-landsch
heeft nu een nieuwe uiting gevonden in een van
daag bij de N.V. De Spieghel te Amstei-dam ver
schonen boekje onder den titel „Is dat goed Neder
lands?" In een kort en pittig voorwoord zet de
schrijver uiteen, dat hij jarenlang in zijn rubriek
in een weekblad heeft aangetoond hoe het niet
moet en dat het doel van dit boekje is antwoord te
geven op de vraag, hoe het wel moet. Het is niet
to de eerste plaats als schoolboek bedoeld en draagt
daar ook niet het kenmerk van.
Want taalboeken plegen een bepaalde, in vak
kringen aanvaarde systematiek te volgen. Chari-
varius heeft zich daaraan niet gestoord en zijn
eigen weg gekozen, met de uitgesproken bedoeling
dat het boekje ook dienstig zal zijn voor velen in
hun maatschappelijken werkkring. Hij heeft jour
nalisten, staatslieden, redenaars, ook zakenlieden
genoemd. Een journalist moge hier getuigen dat
hij het dankbaar heeft aanvaard; niet met de be
doeling het eenmaal door te lezen maar met het
voornemen-, het vaak te raadplegen als een nuttig
handboek in zijn vaklitteratuur.
In ruim twintig kleine hoofdstukken behandelt
de schrijver Pleonasmen, Het deelwoord, Naamval
len, Het meervoud, Vervoeging, Voorzetsels, Ont
kenningen, Het juiste woord, Uitdrukkingen, Woord
schikking, Zinsverband, Spreek- en schrijftaal,
Vreemde woorden, Stoplappen, Gemeenplaatsen
enzoovoorts. Hij zou Charivarius niet zijn als hij
niet reeds in zijn voorwoord een aanval deed op
modezucht en deftigdoenerij, een aanval die met
lcracht wordt dooi-gezet. Hij heeft, zooals hij ver
klaart, niet gestreefd naar wetenschappelijkheid,
zuiver systeem of volledigheid maar een greep ge
daan, uit de vele dagelijks vooi-komende fouten en
getracht die te verklaren en te verbeteren. Zijn
keuze is gedaan met de zorg die zijn werk eigen
is en ik geloof dat velen met het boekje gebaat zul
len zij©. Velen wil hier zeggen: allen die eerbied
voor onze taal koesteren en het groote belang van
haar zuivere toepassing inzien, beseffend boven
dien dat zij daai-mee zoowel ons volk als de uitwer
king van hun eigen arbeid, belangen die identiek
moeten zijn, dienen.
Het heeft mij getroffen dat Charivarius, waar hij
strijdt tegen „barbai-ismen", tegen woorden uit
Vreemde talen die vemederlandscht zijn, erkent dat
de scheidingslijn tusschen barbarisme en goed
Hollandsch niet altijd duidelijk zichtbaar is en dat
sommige barbarismen door het gebruik geijkt zijn.
„Mijn boek is geen wet, maar een wenk: toets elk
verdacht woord nauwkeurig en verkies in geval van
twijfel het onbetwistbaar Hollandsche", voegt hij
er aan toe. Dit lost overigens de vraag niet op:
Wanneer is een woord geijkt? Na hoeveel jaar en
hoeveel gebruik? Dit laat men in Frankrijk over
Laatste postbestellingen
worden in Haarlem
niet vervroegd
De directeur-generaal der P. T. T. heeft een
rondschrijven gezonden aan de directeuren dei-
verschillende postkantoren waarin er op wordt
aangedrongen de bestellingen en de lichtingen
van de bussen zooveel mogelijk normaal te doen
geschieden.
Naar wij vernemen ligt het dan ook in de be
doeling de uitvoering van de laatste bestellingen
en de lichtingen der bussen te doen plaats vinden
op dezelfde tijdstippen als dat tot dusverre is ge
beurd. Er kunnen zich echter omstandigheden
voordoen bijvoorbeeld tengevolge van de duister
nis en de slechte weersomstandigheid, dat deze
bestellingen en lichtingen practisch onmogelijk
uitgevoerd kunnen worden.
In dergelijke gevallen hebben de directeuren
bevoegdheid om naar eigen goeddunken te han
delen. Van een vervroeging der bestellingen is
te Haarlem nog geen sprake.
Ie.
StMUolaas
dit feest een succes
worden; mits ge de vol
gende punten In acht
KOOPT VROEGTIJDIG in verband
met de verduisteringsbepalingen
en de beperkte voorraden
9. Met het oog op de drukte
kunnen wij gekochte goederen
ONMOGELIJK RESERVEEREN.
indien ge op tijd Uw bestellin
gen in huis wilt hebben, raad ik
U NEEM DEZE DAN ZOVEEL
MOGELIJK ZELF MEDE.
3e.
(Adv. Ingez. Med.)
aan het Comité du Dictionnaire van de Académie des
Lettres. Als dit een vreemd of verbasterd woord in 't
Fransche woordenboek opneemt is het officieel aan
vaard. Maar de traagheid van dit comité van taal
geleerden is in Frankrijk spreekwoordelijk gewor
den. Zouden wij in Nederland beter en sneller
kunnen werken door de instelling van een perma
nent comité van niet' meer dan vijf leden, bezield
door veeleer Charivariaanschen dan strak vak-
kundigen geest? Het ware zeker te beproeven.
Charivarius' boekje beslujt met een aanhangsel:
zijn indertijd in „Klusjes en Kliekjes" verschenen,
berijmde bewerking van Schopenhauers opstel over
den stijl. He eindig ook hier met daaraan een kern
achtig vers te ontleenen:
„Hoe moeilijk het ook schijnt, er is maar
weinig aan
Om zoo te schrijven dat geen mensch je kan
verstaan;
't Is heel wat lastiger, eenvoudig, kort en klaar
Te schrijven over iets dat duister lijkt en
zwaar
Als gij diep-zinnig schrijft, verdient gij het
verwijt
Dat gij diepzinniger wilt schijnen dan gij zijt.
Ziehier d e wet der letterkundige moraal:
Zeg ongewone dingen in gewone taal.
Is deze zin er niet een sprekend voorbeeld van
Hoe men iets van gewicht eenvoudig zeggen
kan?"
Het komt mij voor dat dit boekje op een gelukkig
tijdstip is verschenen, omdat de belangstelling voor
zuiverheid in onze taal groot is.
R. P.
Hoe het met de Haarlemsche
plannen staat
Eenige weken geleden deelden wij mede dat
de gemeentebesturen de kennisgeving uit Den
Haag ontvangen hadden, dat op korten termijn
-plannen ontworpen moesten worden om dezen
winter centrale keukens in te richten. Daarbij
moest van de veronderstelling uitgegaan worden
dat een belangrijk deel der ingezetenen genood
zaakt zal zijn van die inrichtingen gebruik te
maken. Haarlem kreeg de wenk dat de keukens
berekend moeten zijn op 20.000 porties per dag.
De wethouder van Sociale Zaken, de heer W.
J. B. van Liemt, deelde ons mede, dat het college
van B. en W. de plannen van Haarlem «aan den
Haag ter goedkeuring heeft ingezonden. Er moeten,
omdat de keukens waarover thans beschikt kan
worden niet zoo'n enorme capaciteit hebben, eenige
nieuwe keukens gebouwd worden. De kosten daar
van worden door het rijk gedragen. Eenige heeren
uit den Haag, die met deze aangelegenheid belast
zijn, hebben te Haarlem den toestand reeds in
oogenschouw genomen. De verwachting is, dat thans
zeer spoedig het bericht uit Den Haag komt dat
met de uitvoering der plannen een begin kan wor
den gemaakt.
Als de toestand het onverhoopt noodig zou
maken, dat op zeer korten termijn met de ver
strekking van eten uit centrale keukens begonnen
moet worden, dan is het niet noodig te wachten
tot de nieuwe keukens gebouwd en ingericht zijn.
Voorloopig kunnen wij daar wel buiten. Behalve
over de keuken van de St. Vincentiusvereeniging
kan de gemeente ook nog de beschikking krij
gen over eenige andere groote inrichtingen, (o.a.
over de keuken van het St. Elisabeths Gasthuis)
zoodat meteen voor een vrij groot aantal personen
gekookt zal kunnen worden, ook al zou het dan nog
niet mogelijk zijn aan de 20.000 porties per dag te
komen. Daarvoor zijn de nieuwe keukens beslist
noodig.
Het mag evenwel betwijfeld worden of Haarlem
althans in den eersten tijd behoefte zal hebben
aan centrale keukens met zoo'n groote capaciteit,
temeer omdat inmidddels bekend geworden is, dat
er voorloopig is afgezien van een rantsoeneering
van gas en electriciteit. Een rantsoeneering van
die producten toch zou tengevolge hebben dat het
in vele huisgezinnen moeilijk wordt het eigen potje
te koken, waardoor het betrekken van eten uit de
centrale keukens bevorderd wordt.
Wij herinneren er nog aan, dat aan de gemeente
besturen opdracht gegeven is bij het maken van
hun plannen rekening te houden met de om
standigheid, dat het aan te nemen is, dat ook beter
gesitueerden -van de centrale keukens gebruik zul
len maken. De keukens zullen evenwel voorname
lijk bestemd zijn voor de economisch zwakkeren.
Het is de bedoeling dat gevaar voor ondervoeding
voorkomen wordt. Er wordt gemeend, dat juist bij
de economisch zwakkeren dezen winter bezwaren
kunnen ontstaan bij het verkrijgen van warm voed
sel als daarin niet voorzien wordt door de oprich
ting van centrale keukens. Het is de bedoeling in
de centrale keukens, als die op volle capaciteit moe
ten werken, twee keer per dag eten te koken, zoo
dat een deel der gebruikers 's middags om 12 uur
kan eten en een ander deel 's avonds om 6 uur. Het
eten der centrale keukens zal voor onvermogenden
tegen lagen prijs beschikbaar gesteld worden er
is gedacht aan een prijs van 10 cents per portie
de anderen zullen iets meer moeten betalen.
Het voedsel wordt door de Centrale keukens niet
extra boven het rantsoen verstrekt. Degenen die
van die instelling gebruik maken zullen hun bon
nen moeten inleveren.
VAN WEERT, Anegang 46
(Adv. Ingez. Med.)
De groote rivieren stijgen onrustbarend
plaatsen overstroomingen. Het pontveer
en veroorzaken reeds op verschillende
over de Maas bij Elsloo in benarde positie.
(foto Het Zuiden.)
Brood
Elk der met „14" genummerde bonnen van de
broodkaart geeft gedurende de week van Maandag
11 November tot en met Zondag 17 Novejnber a.s.
recht op het koopen van 125 gram roggebrood óf
100 gram andef brood. De op 17 November nog
niet gebruikte bonnen blijven voorts nog geldig
gedurende de week van 11 tot en met 24 Novem
ber a.s. met dien verstande, dat zij gedurende
laatstgenoemde week niet gebruikt mogen worden
voor het koopen van brood in hotels, restaurants
e.d.
Boter en vetten
Gedurende het tijdvak van Zaterdag 9 November
tot en met Vrijdag 15 November a.s. geeft de met
„16" genummerde bon van de boterkaart recht op
het koopen van een half pond boter. Van de vet-
kaart geeft, gedurende genoemd tijdvak de met „16"
genummerde bon recht op het koopen van een half
pond margarine of boter.
De bonnen, welke op 15 November a.s. nog niet
gebruikt zijn, blijven nog geldig tot en met Vrijdag
22 November a.s.
Vleesch en vleeschwaren
Van de vleeschkaart geeft gedurende het tijd
vak van Maandag 11 November tot en met Zondag
17 November a.s. elk der vier met „08 vleesch" ge
merkte bonnen recht op het koopen van 100 gram
vleesch, been inbegrepen, óf een rantsoen vleesch
waren. De met „08 worst, vleeschwaren" gemerkte
bon geeft gedurende dat tijdvak uitsluitend recht
op het koopen van een rantsoen vleeschwaren.
De bonnen, welke op 17 November a.s. nog niet
gebruikt zijn, blijven nog geldig tot en met Zondag
24 November a.s. Ook voor deze bonnen geldt, dat
zij gedurende de tweede weelj van hun geldig
heidsduur dus van 18 tot en met 24 November
a.s. niet gebruikt zullen mogen worden in hotels,
restaurants e.d.
Het rantsoen vleeschwaren, dat per bon kan wor
den gekocht, bedraagt 75 gram voor gerookt of
gekookt varkens-, rund- of kalfsvleesch en voor ge
nokte worstsoorten, 100 gram voor gekookte worst-
soörten, rolpens en knakworst, 125 gram voor lever
artikelen, tongenworst en nierbrood en 150 gram
voor bloedworst.
Kaas
In het Palazzo "Vccchia te Florence tijdens de conferentie tusschen Adolf Hitler en
Mussolini. Men onderscheidt den Führer en den Duce in gezelschap van minister
von Ribbentrop en generaal-veldmaar schalk Keitel.
(foto Holland Atlantic).
Gedurende het tijdvak van Maandag 11 Novem
ber tot en met Zondag 17 November a.s. geeft de
met „25" genummerde bon van het algemeen dis
tributiebonboekje recht op het koopen van 100 gram
kaas. De bonnen, welke op 17 November a.s. nog
niet gebruikt zijn, blijven nog geldig tot en met
Zondag 24 November a.s., met dien verstande, dat
deze bonnen gedurende de week van 18 tot en met
24 November a.s. niet gebruikt mogen worden ter
verkrijging van kaas in hotels, restaurants e.d.
Eieren
Gedurende het tijdvak van Maandag 11 Novem
ber tot en met Zondag 17 November a.s. geeft de
met „38" genummerde bon van het algemeen dis-
tributiebonboêkje recht op het koopen van één ei.
De bonnen, welke op 17 November nog niet ge
bruikt zijn blijven voorts geldig tot en met 24 No
vember a.s., met dien verstande, dat ook zij ge
durende de week van 18 tot en met 24 November
niet gebruikt mogen worden in hotels, restaurants,
e.d.
Koffie en thee
De met „81" genummerde bon van het algemeen
distributiebonboekje geeft gedurende het tijdvak
van Zaterdag 9 November tot en met Vrijdag 20
December a.s. recht op het koopen van 250 gram
koffie óf 75 gram. thee.
In verband met bovenstaande bonaanwijzingen
voor eieren en kaas wordt er nogmaals de aandacht
op gevestigd, dat de bonnen 1 tot en met 13 van
het algemeen distributiebonboekje niet aan
gewezen zullen worden en dus vernietigd kunnen
worden.
Petroleum
Gedurende het tijdvak van Maandag 11 November
a.s. tot en met Zondag 15 December a.s. geeft de
met „periode b" gemerkte zegel van de serie, welke
is uitgereikt ten behoeve van hen, die voor vei lich
ting in het huishouden uitsluitend op het gebruik
van petroleum zijn aangewezen, recht op het koo
pen van twee liter petroleum.
De verkiezingen in de Ver. Staten.
WASHINGTON, 7 November (D.N.B.) De
laatste verkiezingsuitslagen zijn: in 119174 van de
127.245 districten heeft Roosevelt 25.957.977 stem
men verworven. Willkie 21,592.173. Roosevelt
beschikt over 468 kiesmannen. Willkie over 63.
(Aan de Technische Hoogeschool te
Delft is voor dit studiejaar o.a. een
dame van 76 jaar ingeschreven.)
Vrienden, hebt u dat gelezen?
't Mocht wel in de kranten staan,
Zesenzeventig te wezen
En dan nog studeeren gaan.
Deze jonge oude dame,
Met haar jonge frissche kracht,
Is wel waarlijk een reclame
Voor haar leeftijd en geslacht.
Velen mogen dan beweren,
En met nadruk, dat een mensch,
Nooit te oud is om te leeren,
Maar wie voelt dat zóó intens?
Zij zal in 't studentenleven
Lessen nemen, trouw en goed
En zoo tevens lesjes geven,
Hoe je flink studeeren moet.
't Geeft geen pas om hier te vragen:
Wist zij na zoo lang bestaan,
Eindelijk pas dezer dagen,
Welken kant zij op zou gaan?
Neen, die vraag is kiesch noch aardig,
Dit vrouwmoedig nieuw begin,
Maakt die dame eerbiedwaardig
In meer dan gewonen zin.
P. GASUS.
Aan de Britsche kust
convooien aangevallen
Het D. N. B. meldt: De Duitsche aanvallen
op Londen zijn ook Donderdag voortgezet, in
weerwil van het aanhoudende slechte weer. Bij
verscheidene aanvallen zijn voor den oorlog
belangrijke doelen gebombardeerd.
Boven Londen zelf en boven het graafschap
Kent zijn een levendige luchtgevechten ont
staan, waarbij, naar het D.N.B. verneemt, de
superioriteit van de Duitsdie vliegers weder
om diiidelijk aan het licht trad. De totdus ver
bekende verliezen van den vijamd bedragen,
tien vliegtuigen. Slechts een Duitsch vliegtuig
wordt vermist.
Ten noordoosten van Norwich is gisteren een
Britsch convooi, dat dicht onder de kust voer, door
Duitsche gevechtsvliegtuigen aangevallen. Zes sche
pen liepen schade op. Een daarvan kreeg mid
scheeps een treffer van zwaar kaliber en geraakte
in brand. Ook een tweede schip vatte vuur en stond
in korten tijd in lichterlaaie.
Een alleen-vliegend Duitsch gevechtstoestel viel
ter hoogte van Harwich een convooi aan. Een stoom
schip van 5000 tot werd met twee zware bommen
getroffen. Hetschip verloor onmiddellijk snelheid
en bleef tenslotte met zware slagzij liggen.
Ten zuiden van Eastbourne, dicht onder de kust
is een vrachtschip, dat onder bescherming van den
mist voer, gebombardeerd. Ook dit schip bleef
liggen.
Rectificatie
Het telefoonnummer 2 5 2 4 2 in
onze gisteren geplaatste advertentie
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 10 PAGINA'S.
Actikeien enz.
R. P.: Zuiver Nederlandsch. pag. 1
P. Gasus: Een Studente. pap. 1
Hoe het met het plan der centrale
keukens te Haarlem staat. pag. 1
F. Noske: César Auguste Franck.
pag. 3
Flitsen: Een moment. pag. 3
m Laatste
Berichten
op pagina 8 m
J
