r Op Ontdekkingsreis Het nieuv/e jaar tegemoet. 0e ïDuLvekatex. FLITSEN DONDERDAG 2 JANUARI 1941 HAARLEM'S DAGBtAB 3 Nieuwjaarsboodschap van den Rijkscommissaris. De Rijkscommissaris voor het bezette Nederland sche gebied heeft de volgende Nieuwjaarsboodschap uitgegeven: HET NIEUWE JAAR TEGEMOET Toen wij aan het einde van 1939 en het begin van dit jaar stonden, had de Führer met zijn zege vierende weermacht Polen in een bliksemoorlop van achttien dagen erpletterd. In de loopgraven van den Westwall lagen de Duitsche soldaten. Voor hen lag de Maginot-linie, die door de geheele wereld onoverwinnelijk geacht werd, en ook wij konden ons de doorbraak daar slechts met de zwaarste of fers aan menschenlevens voorstellen, ofschoon wij bereid waren deze offers te brengen, indien de Führer den aanval noodzakelijk zou achten °n daar- toe het bevel zou geven. Achter de Maginotlinie stond het millioenenleger der Franschen en rukten de Engelsche divisies op. die voortdurend zwaarder bewapend werden. De vlieghavens der vijandelijke bommenwerpers bevonden zich in die onmiddellijke nabijheid van de bewapeningscentra aan den Rijn en aan de Ruhr. De zeeën werden beheerscht door I de Engelsche vloot, die in haar thuishavens nauwe- I lijks bedreigd werd en vrijwel onbelemmerd de blokkade als het vermeende middel tot beslissing van den oorlog toepaste. België, Nederland en de Scandinavische landen stonden haast onbeperkt bloot aan den voorshands alleen nog politieken in vloed van de Engclschen en er bestond geen waar borg, dat niet tevens over deze landen heen een militaire beslissing gezocht werd. althans om aan Duitschland den toegang tot de aldaar aanwezige economische mogelijkheid te versperren. Op dezelfde wijze speelden onze tegenstanders hun spel van intriges op den Balkan en de pas kort tevoren be reikte verstandhouding met Rusland stond in het begin van haar economische ontwikkeling. Ondanks alles traden wij dit jaar 1940 vol ver- I trouwen en kracht in, vervuld van de groo'schheid van de taak, die het lot ons toebedeeld had, en overtuigd, dat wij onder leiding van den Führei slechts konden overwinnen. Aan het einde van dit jaar 1940 blikken wij terug op de grootste militaire overwinningen, die ooit in de krijgsgeschiedenis van alle tijden bevochten zijn. Dit jaar heeft op het vasteland van Europa de zegevierende beslissing gebracht. Er bestaat geen enkele militaire machl meer, die deze beslissing op het vasteland op eeni- gerlei wijze nog twijfelachtig zou kunnen maken Onze militaire macht is zoo overweldigend, dat hei plan om met de een of andere oorlogshandeling op het vasteland een beslissing te forceeren zou ein digen met het. wegvagen van dergelijke pogingen. Aan elke ernstige politieke manoeuvre van de En- gelschen, die als eenïge vijand overgebleven zijn, is op het vaste land de grond en daarmede elk noe- menswaardig succes ontnomen. Economisch staat het vasteland van Europa thans den mogendheden van de as ter beschikking en de betrekkingen met Rusland ontwikkelen zich in overeenstemming me', een vooruitziende, veelomvattende geleide, econo mie steeds nauwer en succesvoller. Als de Engel sehen thans nog inderdaad aan een overwinning wilden denken, dan zouden zij zich moeten kunnen voorstellen, dat zij het vasteland van Europa en met het oog op het bondgenootschapsverdrag met Japan en het vergelijk met Rusland, de geheele oude wereld tot in het Verre Oosten zouden kunnen dwingen. De militaire successen van het jaar 1940 en de daaraan vastgekoppelde politieke gevolgen en economische resultaten maken de asmogend- heden onoverwinnelijk. Terwijl nu alle economische mogelijkheden van het vasteland op het oorlogsdoel zijn afgestemd en de sterkste militaire mogendheid, die op aarde ooit bestaan heeft, alsmede haar door de onge- looflijke overwinningen dubbel onoverwinnelijke I soldaten van het noodige voorzien, verkeeren de industrie-, handels- en vooral de bewapeningsbe- drijven van het naar verhouding kleine eiland Enge- land van dag tot dag meer in asch en puin erde schepen, die reeds als gevolg is van de afgelegenheid der productiegebieden slecht onvolledig hulp kun nen brengen, zinken in steeds grooteren getale naar den bodem der zee. De eenige hoop van de Engel- schen om door aanvallen van hun vliegers wijziging te brengen in deze voor hen buitenmate ongunstige I verhouding van krachten wordt door de afmetingen i van het continent te biet gedaan. Daarentegen wordt hun eigen positie steeds onhoudbaarder daar de Duitsche luchtvloot en marine thans van zeer ge- j ringen afstand hun vernietigende slagen aan het eiland en zijn bedrijfsleven kunnen toebrengen. De I langdurigheid van dezen oorlog leidt niet tot ver- zwakking van de krachten der asmogendheden. doch staat gelijk met den onherroepelijken onder gang van de economische en'mettertijd ook van de beschavingspositie van Engeland. De militaire beslissing, die het jaar 1940 gebracht heeft, maakt het mogelijk, thans reeds de uitvoering van de taak ter hand te nemen, die het lot aan den Führer en de Führer weer aan ons allen heeft gegeven, n.l. den opbouw van een nieuw Europa I Juist de door de Engelschen als hun sterkste wapen geprezen afsluiting van Europa aan de Westzijde zal het zekerste, dwingendste middel blijken, waar- door dit continent zich tot een eenheid zal aaneen sluiten, een eenheid, waarin vele der toekomstige deelnemers voor het oogenblik misschien niet meer Idan een economische noodzakelijkheid kunnen zien Doch wij zien, hoe de onderlinge handel van Europa toeneemt, daar alle volken van dit continent ten slotte willen leven en onder elkaar naar de verwer kelijking van hun levensvoorwaarden streven, nu zijn eenmaal van het Westen afgesneden zijn. En boven en behalve deze economische betrekkingen beginnen ook de politieke betrekkingen van het vasteland zich te reorganiseeren en te groepeeren om het driemogendhedenpact als de militaire waar- Dongeu's raad behandelt de begrooting in zes minuten tijd. De raad der gemeente Dongen behan delde de begrootingen van het G.E.B., het Armbestuur, het gasbedrijf, het Woningbe drijf en de begrooting der gemeente voor 1941 in zes minuten tijd. Besloten werd de opcenten op de gemeentefondsbelasting te bepalen op 75 en die op de Personeele Be lasting terug te brengen van 180 op 150. Voor de buitengewoon vele extra diensten werd aan alle leden van het secretarie- personeel, aan de veldwachters en den hoofdambtenaar van openbare werken elk een gratificatie van f 75 verleend. NIEUWJAARSRKUNIE DER H. A. S.- REUNISTEN TE HAARLEM. De vereeniging van Reünisten der Handels avondschool te Haarlem heeft het plan opgevat met nog grootcr energie te gaan werken, omdat naar het oordeel der Vereeniging de tijden nu gunstig zijn voor de bevordering van het vereenigingsleven. Zij heeft het jaar 1941 in gezet met het geven van een thé dansant op Nieuwjaarsdag, welke, gezien de prettige sfeer die er heerschte, geslaagd genoemd mag wor den. Een groot aandeel in dit slagen had de uit 12 man bestaande band ..The Fordson Swingers" De wekelijksehe clubavonden op Woensdagavond in restaurant Bolwerk worden ook dit jaar weer gehouden. borg van den nieuwen opbouw. De dingen, waarom het gaat, zijn duidelijk naar voren gebracht. Dc vraagstukken, die opgelost moeten worden, zijn helder gesteld. Ieder staat thans voor de keuze, voor of tegen ons! Wij Duitschers, treden het jaar 1941 in, vervuld van het onwankelbaar geloof aan onzen Führer. thans en voor alle tijden bereid ons geheel te geven voor dat. wat de Führer van ons verlangt. Den Führer heil. 's-G ravenhage, 31 December 1940. w.g. SEYSS INQUART, Rijksminister en Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandsche gebied. Hazenjacht gesloten. Onlangs is gemeld, dat de jacht op fazanten hanen ook in Januari van dit jaar geopend is. De aandacht wordt echter erop gevestigd, dat de jacht op hazen op 31 December 1940 gesloten is. FAILLISSEMENTEN. Door de Haarlemsche Rechtbank werden Dins dag 31 December 1940 de volgende faillissemen ten uitgesproken: Jacob Gerhard Kuyt, zonder beroep, wonende te Zaandijk, Parklaan 1 C. Curator Mr. B. E. van Tijn te Haarlem. De handelsvennootschap onder de firma Ge broeders Turnhout. Bloembollenkweekerij en Handel, tevens handelende onder den naam Lisse Bulbgrowers Company, gevestigd te Lisse, Prins Hendrikstraat no. 3 en hare vennooten: a. Hubertus Adrianus Turnhout, bloembollen- kweeker. wonende te Lisse, Prins Hendrikstraat 3 en b. Adrianus Wilhelmus Turnhout, bloembollen- kweeker, wonende te Lisse. Prins Hendrikstraat 36. Curator Mr K. A. F. J. Pliester te Haarlem. Rechter-Commissaris in al deze faillisementen Mr. E. H. F. W. van Schaeck Mathon te Haarlem. Op Dinsdag 31 December 1940 is door de Recht bank als advocaat en procureur beëedigd Mr. M. D. Proper te Haarlem. In het nieuwe stadhuis van Leiden zal air-condi tioning worden toegepast. Een speciale inrich ting zorgt voor afvoer van gebruikte en aanvoer van versche lucht in de verschillende vertrekken. (Foto Schimmelpenning!! een midwintersch feestgebak. Onlangs kwamen in ons blad twee photo's voor van bakker Kroes te Nieuwendam. bezig met bakken van katerbrood. Het zien van de duivekater op een plaatje, deed mij besluiten een praatje met den bakker in ..Van ouds de Duivekater" te gaan maken, om wat meer te weten te komen van dit eigen aardig gebak. De winkel is gauw gevonden, recht tegenover het haventje in Nieuwendam waar het Amster- damsche gemeenteveer zijn passagiers afzet. Een genoegelijke dorpswinkel is het. waar blijkt dat de diverse klanten die voor mij zijn, allen hetzelfde doel hebben en wel om met een duive kater onder den arm. huiswaarts te gaan. Ik krijg echter niet alleen waar voor mijn geld maar ook de bijzonderheden over den duiveka ter. Zoo vertelt juffrouw Kroes mij hoe reeds haar grootvader het katerbrood in de maand December voor de Nieuwendammers bakte. Maar, laat ze er op volgen, meer bekendheid heeft ons baksel gekregen door het onderzoek dat de folkloriste mej. dr. C. Cath. van de Graft naar den duivekater of deuvekater ingesteld heeft. Vooral de eigenaardige vorm van het brood trekt de aandacht. Volgens de folkloristen heb ben wij hier te doen met een oud offerbrood, dat in den vorm van een scheenbeen gebakken wordt. Aan het uiteinde van het ongeveer 50 c.M. lange brood zijn nog de gewrichtsknob bels te zien, terwijl het brèedere middenstuk het vleesch met been voorstelt. Oorspronkelijk offerden de Germanen tijdens het midwinter- of Joelfeest dieren aan de gees ten, die dan in wilde jacht rondtrokken. Om de geesten gunstig te stemmen en hen vrucht baarheid voor de komende lente af te smeken, werd bijv. een kat in den akker begraven. Latei- werden de bloedige dieroffers vervangen door geschenken in broodvorm. Het dier of alleen een scheenbeen werd van brood nagebootst: de duivekater, zooals bakker Kroes die nu nog bakt. is er een voorbeeld van. Maar wie denkt als hij zijn tanden zet in het zoete witbrood met goud gele korst nog aan een oud-heidensch offer brood? Alleen de naam, waarover veel te doen is geweest, herinnert aan het vroegere katten- offer. In onze vaderlandsche literatuur is de deuve kater geen onbekende. Zoo vinden wij het brood genoemd door Hooft in zijn „Warenar", terwijl wij in Brederode's „Moortje" kunnen lezen: „En alle Driekoningen stuurden zij ons mooye deuvekater". Jan Steen, onze schilder van oud-vaderland- sche zeden en gewoonten, heeft op verschillende van zijn schilderijen de duivekater afgebeeld. Het beste komt hij tot zijn recht op het schilde rij van bakker Oostwaard (Rijksmuseum Am sterdam) waar een groote duivekater rechtop tegen den muur van den bakkerswinkel staat. Het is een aardig tafreeltje dat Jan Steen ons weergeeft. Een oolijke bakker, zoo van achter 't vuur weg, die zijn bollen komt aandragen, een bakkersvrouw, die ons al het versche brood toont en meer in de schaduw een jongetje op een hoorn blazend aan het oude rijmpje: „De bakker op de hoek, Die heeft vannacht geblazen" Krakelingen hangen voor bakker Oostwaard's winkel en ook zijn duivekater is met krake lingen versierd. Die versiering zou nog herinneren aan het ge bruik om tegelijk met het feestgebak wat geld te geven. Vroeger was het immers de gewoonte aan de dooden eenige geldstukken mee te geven. Evenals de dieroffers door brood vervangen werden, kwam de krakeling in de plaats van het geld. Merkwaardig is het, dat de duivekaters die in de Zaanstreek gebakken worden, die krake lingenversiering behouden hebben. De -orm is echter geheel gewijzigd en heeft veel" weg van een knipbrood, aan het oude scheenbeengebak doet het in het geheel niet meer denken. De figuren die bakker Kroes op zijn kater brood trekt zijn meest fantasieën van hemzelf. Een tulp, een blad kon ik uit de inkervingen opmaken: het versieren met krakelingen laat hij echter aan zijn Zaansche collega's over. Vroeger kwam het bakken van dit heerlijke brood veel meer voor. Slechts in enkele streken van ons land zijn nog bakkers te vinden, die zich er in de kortste dagen van het jaar mee be zig houden. In de provincie Groningen maakt men duivekaters van krentenbrood. Hij hoort echter te zijn van zuiver blank tar webloem, verzekert mij bakker Kroes en ook NIEUWE SERIE No. 192 Consternatie Van Epscheuten verbaasde vriend en vijand toen hij. na zijn vrouw die hem van de 5-37 kwam halen, begroet te hebben, plotseling weer In den trein sprong. Pas uren later kon hij met veel getelefoneer uitleggen, dat dit was, omdat hij zijn tasch in den trein had laten liggen. dit jaar is het mij gelukt ze zoo weer te bakken", zegt hij met welverdienden trots. Een speciale vergunning uit Den Haag heeft het hem mogelijk gemaakt een traditie en den naam van zijn winkel hoog te houden. I. VEENHOVEN. De niet marmer bekleede gangen in het nieuwe stadhuis van Leiden zijn gereed en van fraaie sierhekken voorzien, welke vervaardigd zijn uit kunstig cdelsmeodwerk (Foto Schimmelpenning!!.) in de arbeidssfeer van... E glazenier, de handen steunend op de half gebogen knieën, tuurt door een klein gaatje in den overigens geheel gedichten oven naar een reepje glas, dat als een bruggetje op twee blokjes is gezet. De temperatuur stijgt, tweehonderd, drie-, vier honderd graden En dan plotseling zijgt het bruggetje van glas dat in vaktaal „het wach- tertje" heet inéén Het smeltpunt van glas, vijfhonderd graden, is bereikt. Het vuur wordt gebluscht. of de electriciteit wordt uitgeschakeld en wanneer de hitte geweken is trekt de gla zenier bakken uit den oven te voorschijn, waar op stukken gekleurd en beteekend glas liggen. Rest nog de stukken te voorzien van cle looden kern met de twee „wangetjes" en dan is het glas-in-lood-raam gereed om doorstraald met zonnelicht als iets levends met verschillende stemmingen de ontroering op te wekken in de menschen; die bun blikken ernaar richten. Een atelier met groote vensters, waar het licht onbelemmerd door kan binnentreden om den ont werper zijn werk mogelijk te maken, twee hooge houten rekken met vele vakken, waarin allerlei soorten gekleurd glas op den snijder wachten, een donkere kamer met een lichtbak voor den schilder, lange werkbanken bestemd voor de bewerking der loodstaven en glasplaten, en de oven, die door zijn warmen wijdgeopenden mond het glas tot zich neemt om den arbeid van den ontwerper, schilder en glassnijder die in één woord: glazenier heet, te- vereeuwigen. dit alles herbergt het huis dat wij be treden. De glazenier leeft, gelijk vele kunstenaars, dicht bij de natuur. De zon geeft hem het licht voor zijn arbeid en is tevens de bron van de kleuren van het glas en de warmte in den oven. Het werk begint met een visioen, inderdaad, maar dat vizïoen zweeft niet onwezenlijk, het verbleekt niet op het papier, het wordt met twee krachtige werkershanden vast gelegd in glas en voorzien van een stevig geraamte van lood. zoodat het resultaat geen week wezen wordt, maar wat je noemt een sterk lichaam met een ribbekast van lood. Dezelfde hand. die de dunne penseel vederlicht over het gladde papier voert, snijdt trefzeker het glas in de gewenschte vormen en grijpt met graagte hel zware metalen plat, dat met het glas erop in den ovenbek wordt geschoven, waaruit de verschroeiende hitte den glazenier tegenstraalt. De kunst van de glas-in-lood-schildering is oud, eeuwen oud. En toch is er in al die tijden niets ver anderd in de manier, waarop de glazeniers werken. Glas-in-lood-raam van de glazeniers Schrier en Huib de Ru. (Foto „De Vonk"). Het kenmerk van die werkmethode is een ko ninklijke eenvoud, die geen verbetering noodig heeft. Vele moderne menschen zijn door verstandelijke eenzijdigheid, en door de ontwikkeling van de tech niek .geneigd om ingewikkelde oplossingen te zoe ken voor in wezen eenvoudige problemen. Ook de glazenier beklaagt zich er over dat de menschen zich zijn arbeid dikwijls moeilijker voorstellen dan deze eigenlijk is. En (tusschen haakjes) wie zich beklaagt over complimenten moet wel sterk in zijn schoenen staan! Vele menschen zoo zegt de gla zenier denken dat ik die mooie kleuren in het glas maak, maar dat is niet juist. Het eenige wat ik doe is uit een collectie van wel vijfhonderd soor ten gekleurd glas. die kant en klaar in mijn werk plaats komen, die stukken en stukjes kiezen, die ik noodig heb. Hierop breng ik met zwart en bruin de teekening aan. Ik doe dus eigenlijk niets anders dan teekenen en schaduwen. De eenige eigenlijke kleur die we aanwenden is zoogenaamd antiek rood (waarvan de samenstelling uit de middeleeuwen stamt), dat de eigenschap heeft op het glas in te werken en daarin een rooden gloed te laten ont staan. Bovendien kan door de inwerking van zil ver op glas een gele glans worden opgewekt, doch daarmee houden onze schildermogelijkheden dan ook op. De glazenier is zoo bescheiden te verzwij gen dat ook het kiezen van glassoorten niet ieders bezigheid is! Wanneer de ontwerpteekening op doorzichtig pa pier tot de afmetingen van het toekomstige glas vergroot is, zet de glazenier de schaar in het papier. Dit is niet zoo-maar-een-schaar. Het geldt hier een bijzonder instrument, dat de eigenschap heeft niet alleen het papier langs de lijnen, die later lood moe ten worden, te snijden doch tegelijkertijd de breed te van het toekomstige lood uit te sparen. Wanneer het papier geknipt is. en men past het daarna als een legkaart weer in elkaar, slingert zich tusschen de stukken een leege strook, die dus bestemd is voor het lood. Naar het model van deze stukken papier wordt het glas gesneden. Papier en glas worden op de lichtbak gelegd en dan schildert de glazenier de teekening op al de verschillend gekleurde stukken glas over. Dit bewerkte glas gaat in den oven. Het ligt plat op gips, dat de eigenschap heeft niet met glas sa men te kitten en buigt dus niet door. zooals „het wachtertje". De oven gaat open, en dan rest den glazenier nog om het lichaam van glas een ge raamte van lood te geven. Het lood bestaat uit een kern met twee „wangen" waarmee de strookjes lood links en rechts van de kern worden bedoeld Het wordt als het ware tusschen het glas „gevloch ten" en daar waar kruispunten voorkomen komt de soldeerpot er aan te pas. Zóó is dan het werk van den glazenier. Deze fi guur in onze samenleving leeft met het hoofd in de wolken, den vrijen loop latend aan de fantasie, en met zijn beenen staat hij stevig op aarde met haar mogelijkheden, en.... onmogelijkheden. De klucht van den onechten Manet. Op 19 December eischte de officier van justitie bij de Haagsche rechtbank 25 gulden boete tegen N. van B., die tezamen met een vriend onder een waardeloos schilderij van een onbekende kunstschilderes de signatuur Manet had aange bracht om den kunstcritici een poets te bakken. De rechtbank deed heden uitspraak en veroor deelde van B. tot een geldboete van tien gulden subs, tien dagen hechtenis. HAARLEMSCHE REDDINGSBRIGADE VOOR DRENKELINGEN. Het bestuur van de Haarlemsche Reddings brigade heeft het plan opgevat om meer bekend heid te geven aan de doelstelling van de Brigade en van den Ned. Bond tot het Redden van Dren kelingen door het organiseeren van een specialen filmavond. De Bondsfilm zal worden vertoond en toegelicht door den voorzitter der Brigade, de heer Joh. M. Schmidt. De filmavond is vastgesteld op Vrijdag 17 Januari 1941 in de groote zaal van „De Leeuwe rik". DANSERES MAUD KOOL NAAR HAARLEM. De jonge Nederlandsche danseres Maud Kool zal onder auspiciën van impresario F^nst Krauss eenige dansavonden in ons land gev. i. o.a. ook Woensdag 15 Januari in den Stadsschouwburg te Haarlem. VOORSTELLING KREFELDER OPERA TE HAARLEM. In het kader der uitvoeringen van de Ned.- Duitsche Cultuurgemeenschap zullen door im presario Enrst Krauss eenige opera- en operette voorstellingen in ons land worden georganiseerd. Donderdag 9 Januari komt het gezelschap in den Stadsschouwburg te Haarlem. JOSEF PEMBAUR NAAR HAARLEM. Onder auspiciën van impresario Ernst Krauss zal Prof. Josef Pembaur een reeks concerten in Nederland geven en als solist met het concert gebouw-orkest. het Residentie-orkest. het Utrechtsch Stedelijk Orkest en het K.R.O.-orke-t spelen. Hij zal zich ook in Haarlem laten hooren. INBRAAK AAN DE RAMPLAAN. Tn den nacht van Maandag op Dinsdag hebben onbevoegden zich toegang verschaft tot den win kel der Coöperatie „Vooruitgang" aan de Ramp laan te Haarlem. Er worden twee doozen margarine, eenige pakken koffie en een hoeveelheid suiker ver mist. De politie stelt een onderzoek in. Het H. O. V.-volksconccrt van Zondagmiddag. Soliste Nel Takken. Op het Volksconcert dat Zondagmiddadg a.s. onder leiding van Marinus Adam door de H.O.V. zal worden gegeven, zal als soliste medewerken de Haarlemsche pianiste Nel Takken. Voor de pauze speelt zij Burleske in d. kl. terts, van Richard Strauss. Na de pauze zal zij nog het Pianoconcert in G gr. terts No. 17 van Mozart ver tolken Het Concert vangt aan met de uitvoering van de Svmphonie No. 4 in A gr. terts van Jan van Gïlse. Deze symphonie werd reeds op het Concert van 15 December j.l. ten gehoore gebracht, en mocht toen bij het publiek veel bijval oogsten. Bons vervalscht. Drie personen aangehouden. De Haarlemsche politie heeft een 49-jarigen koopman aangehouden, die op een vervalschten bon bij een winkelier thee had weten te be machtigen; later probeerde hij bij denzelfden winkelier met drol vervalschte bons koffie te krijgen. Toen kreeg de winkelier argwaan; hij waarschuwde de politie De koopman bekende; ei werd proces-verbaal tegen hem opgemaakt. Verder hield de politie een 47- en een 48-jarige vrouw uit Haarlem aan, die eveneens een aantal tal bons hadden vervalscht en trachtten, die in verschillende zaken aan den man te bren gen. Dit mislukte echter. De vrouwen, die be kenden. kregen een proces-verbaal en zijn aaa de justitie overgeleverd.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1941 | | pagina 5