Op Ontdekkingsreis
STOFZUIGERS
FLITSEN
Als de sneeuw verdwijnt
A TF.RDAG 8 FEBRUARI 1941
HAARLEM'S DAGBLAD
3
in de arbeidssfeer van...
den orgelbouwer
Nadat je den halven dag hebt besteed om het
huis keurig te maken voor de verwachte gasten,
ontdek je dat Jantje in de hadkamer geweest is
om zijn handen te wasschen.
RARDBPP.-GROENTE -VLEESCH-.
EEN REEKS VON SCHOTELS. OVERTREFT
OLIES! GEEN FOOIEN. BEDIENING 10%
(Adv. Ingez. Med.)
lem worden bananen, koffie, peper, ananas en
rubber verplant.
Toch is het de volle waarheid, in rechtelijke
termen „de waarheid en niets dan de waarheid*'.
Alleen is het jammer dat er geen practische
waarde aan kan worden toegekend. Alleen als
curiositeit is het vermeldenswaard.
Dit kweeken geschiedt in de gemeentelijke
kweekerij aan de Kleverlaan te Haarlem.
Deze kweekerij wordt geregeld door leerlin
gen van de lagere en middelbare scholen be
zocht omdat het voor hét onderwijs van be-
teekenis is, dat gezien wordt hoe alles groeit
en bloeit. Daarom werd ook een afdeeling tro
pische en zelfs sub-tropische gewassen ingericht.
Eenige bananen- koffie- en rubberboomen.
werden aangevoerd, alsook peper- en annanas-
planten.
Een kijkje in de afdeeling bananen-boomen.
(Reproductie van een aquarel die de heer Joh.
Visser, kunstschilder te Haarlem, indertijd maak
te voor den inspecteur der kweekerij den heer
J. A. Dorresteijn.)
In de kassen, die op de gewenschte tempera
tuur gehouden konden worden, gaat het groeien
vrij voorspoedig. Geregeld kon er elk jaar ge
oogst worden. Maar natuurlijk veel is het nooit
geweest. Als het een goed bananenjaar voor
Haarlem was, konden aan de verpleegden van
het tehuis voor ouden van dagen en het Haar
lem's Kindertehuis aan den Schotersingel een
mandje vruchten gezonden worden. De ervaring
is, dat de Haarlemsche bananen lekkerder sma
ken dan de beste uit de tropen. Dit is trouwens
wel te verklaren, want hier worden de bananen
rijp van de boomen geplukt, terwijl ze in de
tropen nog groen geplukt moeten worden om
naar Nederland verscheept te kunnen worden.
Fruit zoo van den boom is altijd het lekkerst. De
smakelijkste kersen eet men immers ook in den
boomgaard!
De koffie-oogst beperkt zich tot eenige handjes
vol. De koffieboomen staan er juist nu minder
florissant bij, zoodat het de vraag is of de nieuwe
oogst die handvol zal opleveren. In elk geval
het overbodig, dat de Distributie er zich mede
bemoeit.
Met den oogst van de peper en ananasplanten
is het al evenzoo gesteld, het bepaalt zich tot
een aardigheid, de voldoening dat er vruchten
gezien worden. uw«»a
Met de rubberboomen is het nu zelfs heel
slecht gesteld. De Stadskweekerij is door het
kolenbureau streng gerantsoeneerd, zoodat het
grootste kassen onverwarmd
5 den dood van de groot-
5t Sberboomen °P zUn geweten. Maar geluk-
S ^°°r kleinste rubberboomen een
plaatsje in een andere (wel verwarmde) kas
,e-L geruimd on dic zullen °P hun beurt ook
wel weer groot worden Het is te hopen, dat er
vien tIjd ^eeJ voldoende kolen beschik
baar zyn om ook de groote kas te verwarmen!
MAATSCHAPPIJ VOOR TUINBOUW EN
PLANTKUNDE.
De afdeeling Haarlem en omstreken van de Ned.
Maatschappij voor Tuinbow en Plantkunde houdt
Dinsdag 11 Februar a.s. in hotel Lion d'Or eon
vergadering. De agenda vermeldt o.a. bestuursver
kiezing. Aftredend zijn de heeren J. T. Cn. DiX,
D. Smit en A. C. Kloet.
No. 224
Een moment
)e koning der instrumenten: aldtis wordt het
korgél dikwijls genoemd. En wie wel eens in één
er oude kerken gestaan heeft met een bijzondere
ustiek. waar de pijpen met machtige accoorden
isten, zal het koninklijke element zeker niet
ven te ontkennen
laar wie kent nog de stille werkers, die te
lden van pijpen, blaasbalgen, en registers in
i werkplaats met veel zorg menig orgel mon
den? Het zijn de menschen achter de scher-
j, die al klinkt het op het eerste gezicht
wonderlijk toch een zeker persoonlijk ac-
t gaven aan het door hen gebouwde orgel. Zoo-
iedere viool voor den kenner iets meekreeg
het „karakter" van zijn maker, zoo draagt
menig orgel een eigen stempel,
rgelbouwer. Het is een beroep, dat in het al-
leen maar bittter weinig bekendheid geniet en
irin men ook de „grooten" en de „kleinen"
ft: de wat meer bekenden en de totaal onbe-
den. In het geheel heeft men in Holland naar
latting ongeveer 25 van dit soort vakmen-
ifij hebben er eens een opgezocht in Soest: de
r J. J. Elbertse. Wij hebben hem „overrompeld"
zijn werkplaats van pijpen en pijpjes wist
lat een orgelpijp op 'n soort boomstam gelijken
maar ook zoo groot kan zijn als een brei-
ld? cn iets vernomen over het ontstaan van
'n koninklijk oeroud instrument.
Iet principe van een orgel kent iedereen: wie
ft er niet eens op een sleutel of leege patroon-
s gefloten? En ook weet iedereen, dat de oude
els met blaasbalgen werkten en dat voor vele
en onder het zingen van een psalm in de kerk,
jand in een soort „tredmolen" moest loopen om
inoodige lucht te verschaffen Maar meer weten
len in het algemeen ook niet. Wijzelf hebben
f even verrast gekeken, toen de heer Elbertse
j onthulde, dat het kleine orgel het staat
is geruimen tijd in zijn werkplaats 600 a 700
>en heeft. De pijpen, die met sierlijke lijnenspel
de voorzijde als ornamenteering zijn opgesteld
„stom"!
r wordt even geworsteld met electrische draden
iandletjes: temidden van het „bosch" van pijpen
in de blauwe lampen van een gelijkrichter aan,
de nonnaalstroom reduceeren op 12 volt, want
moderne orgel is neit meer denkbaar zonder
respectabele serie kleine electromagneetjes.
een toets aan: het electromagneetje trekt on
adellijk een ijzeren ventielklepje aan en een
i wordt „aangesproken".
u begint de electromotor te brommen, die de
dturbine laat wentelen en de bouwer gaat
iter het klavier zitten. Een register wordt
ngetrokken: 56 pijpen van een bepaalde klank-
ir liggen vrij. Men kan zich zelf de gewenschte
nenstelling" kiezen. Nog 4 registers erbij: de
sn worden voller en kleurrijker bij iederen
;s worden immers thans 4 pijpen aangeblazen,
[et is vreemd, in deze stille werkplaats ineens
een zekere wijding een kerkorgel te hooren
unenmaar ineens breekt de orgelbouwer
spel af en slaat een toets aan: „Hoort u eens,
direct hij is dat is het voordeel van elec-
iteit!" Hij heeft gelijk: men hoeft de toets
welijks aan te raken of daar is de toon al.
vele oudere orgels komt de toon iets na de
raking, omdat deze nog pneumatisch werken;
laats van electromagneten deden dus bepaalde
ïtveritielen voor het aanspreken der pijpen
nst. Vandaar, dat men nog vele „luie" orgels
den lande heeft, die ook dikwijls aan den orga-
wat de bediening aangaat hoogere
hen stellen.
et bioscooporgel dat wereldsehe familielid
het kerkorgel zou zonder electriciteit on-
kbaar zijn, omdat de „directheid" een eerste
ih is. Hoe zou men ander de vingers „met
po" over de toetsen kunnen laten dansen....
lar juist toen de electriciteit in Holland op-
tm, was de pneumatiek zoo goed als volmaakt";
t de orgelbouwer, „er zijn wel eens menschen,
er altijd op schelden, maar dat is toch ten
le onverdiend".
In dan toont de heer Elbertse ons een serie
>'s van orgels, die hij gebouwd of gerepareera
ft: allerlei modellen en allerlei vormen. Hij
haalt, dat er instrumenten zijn, die hoewel
mechanisch ware „monumenten" zijn en
geluid voortbrengen, dat thans nauwelijks nog
evenaren is....
i de Oude Bavo te Haarlem staat het bekendste
el van Nederland. Bovenop staat het „toonwerk",
zgn. vox humana, waarvan onze gastheer ver-
„Het is heel raar.... dichtbij klinkt het ake-
maar wanneer je in de kerk staat, is het een
chtgeluid". Hij toont van dit imponeerende
el een foto: „De pijpen zijn nog uitstekend. Die
namelijk gemaakt van Saksisch bergtin
eger werd zink minderwaardig geacht voor een
i, maar normaal doet men lood en tin door
elkaar. Overigens was dit orgel zeer moeilijk te
bespelenhet had, zooals vele andere fraaie
instrumenten, verscheidene klavieren. Wanneer
deze met elkaar gekoppeld werden was de weer
stand van al die mechanische kleppen bijzonder
groot. De organist moet n.l. tevens met zijn kracht
de verschillende ventielen voor het aanspreken
der pijpen in werking stellen... een zeer ver
moeiend werk. Dat orgel in Haarlem hebbqn wij
destijds omgebouwd: tusschen mechaniek en lade
hebben we pneumatische hefboomen gezet. Kijk,
men wilde er niet teveel aan doen door het bijv.
ineens electrisch te maken.... daarvoor zijn deze
orgels teveel monumenten; dit instrument dateert
bijv. uit 1738 en werd gebouwd door Christiaan
Müller".
Dan gaat bet gesprek over windladen, blaas
balgen, houten pijpen, de fabrieken, die de speciale
klavieren vervaardigen en tenslotte over. draai
orgels. Ook hier valt een zekere familieverwant
schap met te ontkennen, al staat dit vak zeer zeker
geheel op zich zelf In Duitschland heeft men
bijv. de Waldkirchfabrieken, die zich uitsluitend
toeleggen op pierementen.
Of het orgel bouwen een moeilijk vak is?
De heer Elbertse zucht even: „Soms zit je een
halven dag te tobben met een pijp dan is de
intonatie niet goed. De onbenulligste kleinigheid
kan een verkeerd effect geven". De pijpen worden
overigens ook kant en klaar geleverd; hiervoor
heeft men speciale pijpenmakers. De bouwer moet
een fijn-besnaard gehoor hebben: hij moet ten
slotte bij de verschillende tonen wikken en
wegen. En tenslotte maakt men geen orgels aan
den loopenden band! Een bouwer, die er in zijn
heele leven 80 a 90 op zijn naam heeft staan, mag
in betrekkelijken zin over een „rijke practijk" spre
ken. Voor de rest of eigenlijk voor het belang
rijkste gedeelte moet de orgelbouwer zijn heil
zoeken in stemmen en repareeren. Daar kweekt
hij zijn relaties mee. Hoe alles ook zij: voordat
een „koning der instrumenten" afgeleverd kan
worden, moet er heel wat werk gedaan worden,
dat soms minder koninklijk is, al heeft het ook
zijn hoogtepunten.
J. S.
OUD-LEERLINGEN VAN TUINBOUW-
CURSUSSEN.
De afd. Haarlem en omstreken van den Ned. Bond
van Vereenigingen van oud-leerlingen der tuin-
bouwcursussen houdt op 13 Februari in café Spoor-
zicht te Haarlem een vergadering. De heer J. C.
Muyen, assist. Rijkstuinbouwconsulent te Heems
kerk, Spreekt over het onderwerp: „Wat wij van
onzen grond kunnen weten".
45 BEKENDE MERKEN Ook ln huurkoop
DE STOFZUIGER CENTRALE H A G E M A N
GED. OUDE GRACHT 52 - TELEF. 12762
(Adv. Ingez. Med.)
50 jaar Incasso-Bank.
Een gedenkboek.
'er gelegenheid van het 50-jarig bestaan van
Incasso-Bank is een gédenkboek versohenen
verzorgd is door de redactie van „De Bank",
maandblad voor het personeeel dezer instel-
'oegelioht met een serie foto's wordt een uit-
rig overzicht gegeven van de oprichting en
lotgevallen van deze belangrijke financieele
telling. De voornaamste bijzonderheden daar-
l zijn onzen lezers reeds bekend. Zooals men
t heeft deze bank in 1932 ook te Haarlem een
tantoor gevestigd door de overneming van het
rijf der firma F. Th. Everard.
an het slot wordt opgemerkt: „Het was een
ge en moeizame weg van het onaanzienlijke
itoortje aan het Rokin naar het gebouwen-
iplex op de Heerengracht te Amsterdam, den
ifdzetel van een bedrijf, dat zijn arbeidssfeer
r het gehcele land uitstrekt en dat een be-
grijke taak in het economisch leven van ons
d vervult Te midden van storm en ontij, doch
begunstigd door opgaand getij, heeft het be-
f zich onder een "vastberaden, voorzichtige
ing en door de zorgen van een toegewijd per-
eel ontwikkeld tot een groote bank met een
chtige financieele positie, die er met voldoe-
g op kan wijzen, dat het dividend in den loop
jaren nimmer werd gepasseerd en die een net
i vijfenzeventig bijkantoren onderhoudt, ge
in tot in de verst verwijderde plaatsen van ons
d.
fisluiten wij dit boekje met den oprechten
isch. dat de Incasso-Bank een tijdperk van
dere ontwikkeling en bloei moge tegemoet-
n."
Zij: Wal! Moei jij ook een persoonsbewijs hebben?
De o p t i m i s t juicht als het sneeuwt. Hij roept
in verrukking: „wat is die witte wereld mooi!"
Het ongemak dat noodzakelijkerwijs daaraan
verbonden is, neemt hij dan maar op den koop
toe. Als hij met natte voeten thuiskomt, prijst hij
zich gelukkig droogte en warmte aan den haard
te vinden.
De pessimist klaagt: van sneeuw heb je
drie keer last, als ze komt, als ze op straat ligt
en als (ja dan vooral!) als ze gaat verdwijnen!
Beiden hebben gedeeltelijk gelijk. Overal waar
sneeuw valt wordt het oog bekoord. Een bosch
onder het smettelooze wit is haast nog mooier dan
in zomerpracht. Zelfs het onoogelijkste achter
buurtje in de stad kan een schilder in verrukking
brengen omdat het sneeuwkleed meestal het lee-
lijke bedekt en het mooie accentueert.
Ongewenschte sproeiwagens.
Het verkeer ondervindt van de sneeuw en
hier geven wij den pessimist gelijk! veel last.
De Reiniging kan in een stad niemand vlug ge
noeg zijn met het sneeuwruimen!
Dat bleek ons bij vernieuwing toen wij Vrijdag
middag een wandeling in Haarlem's straten
maakten. Al waren de sneeuwruimers al sinds
Donderdagmiddag bezig om de wegen begaan
baar te maken, overal waren zij nog niet geweest.
Alleen de hoofdstraten, waren behoorlijk begaan
baar. maar overal elders moest men door de
smeltende vieze sneeuw-brei stappen.
Met schrik hoorden de voetgangers het getoeter
van een auto, want dat beteekende een gespat
van sheeuw-modder van berg-je.- En dat vluch
ten was in smalle straten niet gemakkelijk, daar
de sproei-wijdte grooter was dan van den mo
dernsten sproeiwagen. Nog nooit hebben de voet
gangers zich zóó nauwlettend gehouden aan het
voorschrift op de trottoirs te blijven!
Ballende sneeuwruimers.
In de Anthoniestraat staakten dien middag de
gemeentelijke sneeuwruimers even hun werk.
Niet omdat er geen sneeuw meer te ruimen
viel. maar omdat ze weer even de jongenskiel
om hun schouders voelden. Het waren trouwens
nog jonge kerels, die zich niet gedurig laten
neerdrukken door de zorgen des levens. Er waren
daar nog wat hoopjes schoone sneeuw en zij kon
den de verleiding niet weerstaan even te gaan
gooien met sneeuwballen De eene wagenploeg
tegen de andere. De witte projectielen vlogen de
jongens om de ooren.
Blijkbaar eindigde de strijd in remise. Plotseling
kwam de werklust weer boven en werd de strijd
gestaakt.
Zagen zij een opzichter naderen?
Tropische gewassen in
Haarlem
Bananen, koffie, peper, ananas en rubber!
In dezen distributietijd, nu Nederland door
het oorlogsgeweld ls afgesneden van den aan
voer uit overzeesche gewesten, moet zuinigheid
betracht worden met vele producten die van
verre komen. Het koffie- er. theerantsoen is pas
verlaagd, wij herinneren ons nauwelijks meer
hoe bananen er uit zien. de huisvrouw.is blij als
haar kruidenier peper kan leveren, van de heer
lijke ananas kunnen wij nog slechts genieten
voor zoover de hoeveelheid in blik toereikend
blijft en de auto- en fietsbanden zouden niet in
de distributie gekomen zijn als de fabrieken nieu
we voorraden rubber aangevoerd kregen.
Daarom klinkt het als een sprookje: in Haar
Vriezen of dooien?
De thermometers voor de winkels van opticiens
hadden veel aantrekkingskracht. Voorbijgangers
groepten zich samen om de kansen van het kwik
te bespreken.
Vier graden dooi.
Ja, zei een oud baasje, maar ik voorspel je. dat
het tegen den avond weer gaat vriezen. Althans
vannacht. Je zal zien, dat morgenochtend de
straten weer spiegelglad zijn. Zoeken jelui de
oude sokken om die over je schoenen te trekken
al vasf maar op!
De omstanders waren het niet met hem eens.
Wel neen, aldus een hunner, het gaat regenen.
Mijn likdoorn steekt.
Lezer gij kunt nu zelf beoordeelen wie gelijk
gekregen heeft.
VAN T.
