Op Ontdekkingsreis
Eigenaardigheden in Haarlem en Omgeving
Kleurenblind.
4 Zfart vetyaét ïeut, BOU VY" H'h ctfte/i '/ï/èibpaJk 4
Aspirin
Jiunst en £ettecen
Lily Orgodet
DINSDAG 15 APRIL' 1941'
WOENSDAG 9 APRIL '194T
3
Het oude tolhek.
Het oude hek van de tennisbaan in Groenendaal.
(foto De Haas)
Toen de Leïdschevaart nog niet geasfalteerd was
en de Lourens Costerstraat de uiterste grens van
Haarlem vormde,
t toen over deze Leidsche Vaart bij de Zandvoort-
gchelaan nog maar een smal bruggetje lag.
toen er nog geen station Aerdenhout-Heemstede
bestond,
toen geen forens er nog aan dacht, zich te vesti
gen in Heemstede Zuid,
toen het landelijk tafereel nog tollen, tolboomen
en tolhekken vertoonde
toen strekte de wandeling van natuurlievende
Haarlemmers meermalen* langs de Leidsche Vaart,
die men afkuierde tot de Zandvoortsche laan, waar
men rechts afsloeg om de schoonheid van den
Aerdenhout te bewonderen of waar men links af
sloeg om langs den Heerenweg weer huiswaarts te
gaan. En daar waar de Zandvoortsche laan de
Leidsche Vaart kruiste, stond het hek, waarvan
hierbij een foto geven. Het bestond uit twee uit
baksteen opgetrokken pilaren, die aan den kant
Haarlem de wapens van deze stad en van Leiden
vertoonden en waartusschen een stevig ijzeren hek
ieder den doorgang verbood, die niet van plan was,
hier tol te betalen voor zijn voertuig of zijn vier-
beenig gezelschap.
Bij een tol hoort een tolgaarder. De tollenaar, die
hier de tolgelden in ontvangst nam had zijn woning
achter het hek. Het huis was, als gebruikelijk,
voorzien van een bord, waarop te lezen stond, hoe
veel er voor de passage van een rijtuig, een koe,
een paard, een varken of meer exemplaren van
deze diersoorten verschuldigd was. En aangezien
het ijzeren hek niet altijd gesloten behoefde te zijn
versperde een houten slagboom bovendien den weg.
Eeuwen lang heeft deze tol bestaan en in den ouden
tijd zal Heemstede er wel profijt van hebben ge
trokken. Want er was heel wat verkeer van Noord
naar Zuid en omgekeerd en ook aan de Koediefs-
laan had men de gebruikelijke wegversperringen,
die een van de kenmerken van den aartsvaderlijken
tijd vormden.
Maar de nieuwe tijd kwam zijn eischen stellen
«n gedoogde geen tolhekken meer en de landelijke
omgeving hier werd forensenwijk en de .platte
landspaden werden geasfalteerde wegenen
J. VAN SCHOONHOVEN
Accountant en Belastingadviseur.
RECHTHUISSTRAAT IT.
TELEFOON 22792 HAARLEM
(Adv. Ingez. Med.)
Bloemen en beelden in het
Haagsche Zuiderpark.
Den Haag, dat reeds zoo rijk is aan bos-
ichen, strand en duin, welke in de onmiddellijke
nabijheid zijn gelegen, heeft ook nog parken en
plantsoenen. Het grootste en fraaiste is wel het
Zuiderpark, dat aan den zuidelijken kant van de
stad is aangelegd en dat binnenkort in het mid
delpunt van de belangstelling zal komen te staan.
Op 16 April a.s. zal hier n.L een tentoonstelling
worden geopend. Een tentoonstelling, welke voor
ons land uniek genoemd kan worden door haar
bijzondere karakter.
Het Centraal Bloembollencomité heeft verleden
Iaar aan de gemeente 's Gravenhage 500.000 bloem
bollen geschonken, waarna het plan is gerijpt deze
bollen in het Zuiderpark uit te planten.
Derhalve zullen ongetwijfeld de eerstvolgende
Weken niet alleen vele ingezetenen van den Haag
teze tentoonstelling gaan bezichtigen, maar ver
wacht wordt, dat ook velen uit de provincie een
Uitstapje naar 's Gravenhage zullen maken om dit
schouwspel van prachtige kleurencombinatie in
•en andere omgeving gade te slaan dan gewoon
lijk, want niet alleen dat er buiten de andere
aantrekkelijkheden welke het park biedt, bloe
men te zien zullen zijn, doch ook zullen een aan
tal beeldhouwwerken op verschillende punten wor
den opgesteld en het effect nog grooter doen
lijn.
De tentoonstelling, welke den toepasselijken
naam „Bloemen en beelden" heeft gekregen, is
door samenwerking tusschen het gemeentebestuur
van 's Gravenhage, het Centraal Bloembollen
comité te Haarlem en de Vereen, voor Vreemde
lingenverkeer ,,"s Gravenhage" tot stand ge
komen.
Door de koude nachten in de laatste weken is
het ontluiken eenigszins vertraagd, zoodat de ope
ning van de tentoonstelling, welke aanvankelijk
op 9 April was bepaald, tot 16 April moest worden
uitgesteld.
Meer dan 50 werken van oudere en jongere
beeldhouwers zullen met medewerking van dr.
H. E. van Gelder en dr. G. Knuttel Wzn., resp.
oud-directeur en directeur van het Haagsche ge
meentemuseum, een plaats krijgen. Dit is tevens
voor de eerste maal, dat beeldhouwwerk op zoo
groote schaal op een dergelijke tentoonstelling
wordt geplaatst.
De tentoonstelling welke geopend blijft tot eind
Mei, zal steeds een ander aanzien vertoonen. Het
half millioen narcissen, tulpen en hyacinten bloeit
n.l. niet tegelijk.
De collectie is bovendien later nog uitgebreid
met 160.000 anemonen en ranonkels, zoodat men
meermalen een bezoek kan brengen en dan toch
steeds wat anders ziet.
In begin Mei zal voorts het openluchtheater wor
den geopend, dat plaats biedt aan 2000 bezoekers.
Hier zullen muziek-, zang- en turnuitvoeringen
worden gegeven, waarvoor reeds besprekingen
gaande zijn. 1
zoo scheen de tijd voor het Leidsche tolhek aan de
Zandvoortsche laan te zijn gekomen en het wach
ten scheen op den slooper en de puinschuit.
Doch gelukkig leeft de zin voor het verleden in
Heemstede. Wel werd het hek afgebroken, maar
elders in de gemeente weer opgetrokken en als ge
straks in Groenendaal, den onvolprezen lusthof,
wandelt en in de buurt van het Ververschingshuis
belandt is het een kleine moeite, het oude hek nog
eens te gaan zien, dat naast deze inrichting is her
bouwd en den toegang tot de tennisbanen afsluit.
Waarmede ge dan tevens de verklaring hebt
waarom men tot een Heemsteedsch tennispark ge
raakt door een poort, die de wapens van Haarlem
en Heemstede draagt.
SPOORWEGDIEFSTALLEN TE ROTTERDAM
OPGELOST.
De Rotterdamsche politie heeft na maanden
lange nasporingen een groot aantal spoorwegdief
stallen weten op te lossen. Niet minder dan elf
mannen werden in verband heirmede aangehou
den.
HERIJK MATEN EN GEWICHTEN.
De herijk van maten en gewichten in 1941 voor
het gedeelte der gemeente, vóór 1 Mei 1927 uit
makende de gemeente Spaarndam, zal plaats heb
ben op Woensdag 16 April van 1316 uur en op
Donderdag 17 April van 9/12 en van 1316 uur
in een der lokalen der Spaarneschool, Pol no. 18,
aldaar.
Manufacturier maakte 300 tot
400 procent winst.
Op grond van ingekomen klachten heeft dc
inspecteur voor de prijsbeheerschin-g te Arnhem,
in samenwerking met de gemeente-politic, een
onderzoek ingesteld bij verschillende manufactu
rers te Nieuwleusen O.L Bij enkele manufactu
riers werden kleine overtredingen geconstateerd
wat de verkoopsprijs der goederen betreft. Een
winkelier, B. A. van M. echter,, verkocht zijn ar
tikelen naar uit 'het onderzoek bleek, met 300 tot
400 procent winst. De man had voor ongeveer
20.000 gulden in voorraad. Deze geheele voorraad
werd in beslag genomen, terwijl de winkel van
van M. gesloten werd. Zijn textielvergunning werd
voorts ingetrokken. Bovendien is proces-verbaal
tegen hem opgemaakt.
Opgravingen te Rotterdam hebben
succes.
De opgravingen welke te Rotterdam onder
leiding van den archeoloog J. G. N. Renaud plaats
hebben, hebben succes gehad. Op het terrein in
het verlengde van de Oude Hoogstraat 'hebben de
opgravingen naar het slót Bulgersteyn thans tast
bare resultaten gehad. In een proefsleuf zijn res
ten van heel oude muren te voorschijn gekomen.
Het metselwerk hiervan is niet allemaal uit het
zelfde tijdperk. Het meeste dateert waarschijnlijk
uit de 14de eeuw en men koesterdt de verwach
ting, dat het geheele complex blootgelegd zal
kunnen worden. Er is vrij veel schervenmateriaal
opgegraven, dat hoofdzakelijk uit de 14de, 15de en
latere eeuwen dateert. De opgravingen worden in
tensief met tachtig man voortgezet.
TUINBOUW EN PLANTKUNDE.
De afdeeling Haarlem en Omstreken van de
Kon. Ned. Maatschappij voor Tuinbouw en
Plantkunde houdt hedenavond een vergade
ring in hotel Lion d'Or te Haarlem. De heer A.
Meilink spreekt over het onderwerp: ..De
groote invloed van de kleinste hoeveelheden
der elementen bij de bemesting".
van de Winterhulp Nederland
Winterhulp Nederland, Den Haag
No. 5553. Als bank der Winterhulp
Nederland is aangewezen de Kasver-
eeniging N.V. Amsterdam No. 877
Stort op 5553 of 877
Mr. Dr. R. H. Baron de Vos van Steenwijk
„Liefdadigheid is een oud-vaderlandsche
deugd. Ons volk heeft deze deugd steeds
betracht. Moge het er ook thans van door
drongen blijven, dat geven zaliger is dan
ontvangen."
(Van het Dccnschc eiland Linofjor
den wordt bericht dat alle ongeveer
200 bewoticrs aan totale kleuren
blindheid lijden en slechts in staat
zijn witgrijs en ztvart te onder
scheiden.)
Er zijn tal van wondre dringen
In dit aardsche tranendal,
Is 't met die Linofjordelingen
Niet een wonderlijk geval?
Zoo aan kleurenblindheid lijden,
Zoo totaal en zoo massaal,
Wit, grijs, zwart slechts onderscheiden,
En niet een, maar allemaal;
Nou, je bent geneigd te zeggen,
Wel wat al te grijs-is dit,
Dus 't is goed om vast te leggen:
't Wordt bevestigd, zwart op wit.
Stel u voor, niets te aanschouwen
Van 't gekleurd natuurlijk schoon,
Van al 't groene en het blauwe,
Om te rillen is 't gewoon.
Om nou maar eens iets te noemen,
Geen zonsop- of ondergang,
Geen gekleurde pracht an bloemen,
Geen frischroode kinderwang.
't Ei op 't eiland heeft een dooier,
Maar 't is wit van schaal tot hart,
Wellicht zien zij, dat 's nog mooier.
Wat wij geel in 't ei zien. zwart.
En nu kunt u wel beweren:
Ach, 't is net hoe je 't beziet.
Wat niet weet zal ook niet deeren.
Maar wat mist dat volkje niet.
Hoe eentonig wordt het leven
In den waren zin van 't woord,
Als de kleur erin verweven,
Niet ons oog en hart bekoort.
U en mij niet kleurenblinden
Schenkt het leven volop kleur,
Al kan men veel grauwheid vinden
En al stelt het vaak teleur
Laat Limfjorden ons weer leeren:
Zoek de kleur op elk gebied,
Weet haar grondig te waardeeren
En wees blij dat gij haar ziet
Heb niet enkel oog voor 't grauwe v
Dat gij in het leven vindt,
Wees in 't schouwen en beschouwen
Niet vrijwillig kleurenblind.
Verduister goed.
Zooals het moet.
VAN 15 OP 16 APRIL 1941
van 20.40 tot 6.41
Maan op 16 April op 1.17
Maan op 16 April onder 10.15
(Adv. Ingez. Med.)
in de arbeidssfeer van...
Wanneer ge de werkplaats van den bekenden
edelsmid Leo Brom te Utrecht betreedt om te
zien, hoe ver het staat met het gevelbeeld voor
de nieuwe schouwburg de nieuwe schepping
van den Hilversumschen architect Dudok dan
wordt ge even verdoofd door den rhythmischen
en daverenden roffel van ontelbare hamers
Want hier wordt een oud en edel ambacht be
oefend: het dryven in metaal. Hier wordt met
andere wooorden geboetseerd met den hamer
in vlakke platen worden builen en welvingen ge
klopt en groeien langzaam bepaalde vormen.
Op deze wijze schept Leo Brom thans ook het
beeld van de muze van ruim 2 meter hoogte, dat
met een fijn lauwertak je in de eene en een masker
in de andere hand straks tegen het teere pastelwit
van de gladde schouwburgwand een bijzonder
symbool zal vormen. Daar tusschen allerhand
werktuigen liggen de verschillende onderdeelen
van het beeld grillig verspreid.het is een chaos
van armen en beenen. een stuk rompergens
verdwaald temidden van een stilleven van hamers
en ponsen ligt de kop, de groote leege oogen naar
den bezoeker gericht.
„Ik had het beeld ook kunnen gieten.... dat
zou eenvoudiger en ook een meer gebruikelijker
weg geweest zijn", zegt de edelsmid, „maar deze
werkmethode is mijn liefhebberij. Het is de mooiste
vorm van-metaalbewerking, die zich denken laat.
Maar tevens ook de moeilijkste".
Een der gezellen neemt een been van het beeld,
en plaatst het op een z.g.n. staak. De hamer slaat
op den beitel: de vorm van de knie met zijn ron
ding en fijne welvingen wordt te voorschijn ge
klopt. Overigens heeft de edelsmid in alles tenslotte
de laatste hand: hij is de man, die de fijne accenten
aanbrengt en slechts de ruwe vormgeving overlaat
aan zijn helpers.
Het op deze wijze boetseeren en vormen van een
vrouwenfiguur stelt zeer bijzondere eischen. De
beeldhouwer heeft bij zijn werk tenminste nog „hou
vast" aan het blok steen, waaruit hij zijn vormen
te voorschijn hakt, doch hier wei-kt men bij wijze
van spreken in de ruimte.... alles „verglijdt"
het materiaal is onwilliger en wispelturiger
En toch is deze kunstvorm niet nieuw, al is hij
dan ook in Nederland geheel op den achtergrond
geraakt en bijna vergeten De ^e helft van de 17e
eeuw beleefde het drijven in metaal in Italië een
periode van grooten bloei en ook Duitschland
heeft gedurende den Baroktijd veel edelsmeden
gehad, die het „beeldhouwen" met den hamer goed
verstonden. De befaamde Quadriga op het Bran
denburger Tor te Berlijn is ook een gedreven
beeld.
Zei niet Vondel reeds over dit oude kunst
ambacht:
In weerbarstige metaelen
Te drijven, beelden uit te haelen
Zoo schoon als 't oogh geschapen zagh
Dat wijkt niet voor Apelles gaven".
Het is duidelijk, dat het Utrechtsche gevelbeeld
alleen gaaf kan worden door geduld, nog eens ge
duld en een bijzondere vakkennis. De heer Brom,
die alles zoo rustig en afgewogen doet, weet, wat
het zeggen wil, geheel in een werkstuk op te gaan.
Het moet langzaam groeien en met wijs overleg....
de romp, de beenen, de armen, alles afzonderlijk.
Hij toont ons een opgerold stuk plaatkoper; dat is
een arm in wording. Dé sluitlijn wordt voorzichtig
dichtgelascht en dan is het woord aan de hamers.,
„Eerst maak ik een krabbeltje op papier", ver
telt hij ons, om dan te spreken van de verdere
voorbereidingen, waaruit blijkt, dat hij zichzelf
niet gemakkelijk gemaakt heeft. Alleen door een
degelijke voorbereiding kan iets goeds ontstaan,
schijnt zijn levensdevies te zijn. Na het eerste ruwe
ontwerp kneedde hij de figuur in was, om deze
vervolgens op ware grootte te teekenen. De vol
gende étappe leidde naar het zagen van de figuur
in hout. Samen met den architect wandelde men
toen naar den schouwburg om te zien, hoe 't beeld
aan de gevel het „deed". Het zou immers toch heel
goed mogelijk kunnen zijn, dat de vrouwenfiguur
met de warrelende haren en soepel-gelijnde
houding toch in zekeren zin ter plaatse een ver
keerd accent bracht
Maar dit bleek niet het geval: de heer Dudok
was er ook erg tevreden over en dus werd be
sloten, de muze in dezen vorm uit koper te drij
ven om het beeld later met zuiver bladgoud te
gaan overtrekken. Zoover was men echter voor-
loopig nog niet: de heer Brom boetseerde de voor
stelling eerst nog op halve srootte en goot haar
daarna af in gips. Nu had hij alles geheel in zijn
„vingertoppen" en was het werk goed in hem ge
rijpt
De gips-figuur werd met een netwerk van
lijnen overtrokken, opdat straks met behulp van
cartonnen mallen alle welvingen en afmetingen pre
cies twee keer vergroot op de schepping overge
bracht konden worden. Er komt dus heel wat con
trole- en maatwerk aan te pas. Uit de verschillende
„brokstukken" groeit nu het beeld dagelijks
men ziet op alle plaatsen, hoe het metaal met de
hamers gebeukt is: hier en daar ligt een blauwige
gloed over 't rood van het koper. Dit hangt samen
met een der geheimen van het vak: door het vele
timmeren zou het metaal tenslotte kunnen gaan
barsten door gloeien wordt het weer week ge
maakt. Zoo kan men ook fouten „corrigeeren"
Rondom razen de hamers rusteloos verder. Men
„klopt" hier ook schalen, kandelaars en zooveel
meer. De heer Brom houdt van deze typische en
mooie kunstis er een zuiverder verbinding tus
schen ambacht en scheppen denkbaar? Hij zou
niets liever zien, dat het in metaal drijven van
plastieken in Nederland weer een groote vlucht
namzelf grijpt hij iedere gelegenheid aan om
het „anders" te doen. Op het Academieplein te
Groningen staat ook nog een fraai in koper ge
dreven beeld van zijn hand van 3.50 meter hoogte.
Het Uterchtsche gevelbeeld wordt iets kleiner,
maar zal ook straks een bijzonder effect geven.
De woorden, die eronder te lezen zullen zijn, zul
len waar blijven voor alle lijden: „O, Kunst, die
stijgt uit 't dwaerelnd leven, en aan der tijden
nood ontgaat...." J. S.
(Adv. Ingez. Med.)
Het gerestaureerde orgel in de
St. Bavo.
Eerste Orgelconcert.
Op Donderdag 17 April a.s. des namiddags ie
3 uur geeft George Robert zijn- eerste Orgelbe
speling op het gerestaureerde orgel in de Groote
kerk te Haarlem.
Volledigheidshalve vermelden wij, dat de mid
dag-orgelbespelingen plaats vinden op Donder
dagen van 34 uur in de maanden April tot
November, de avondbespelingen op Dinsdagen ra
de maanden Mei tot October.
Het uur van aanvang hiervan wordt nader
bekend gemaakt.
De toegang tot deze concerten is kosteloos.
Vier Engelsehe vliegtuigen
neergeschoten.
Bij luchtaanvallen op Nederlandsch
gebied.
's-GRAVENHAGE, 14 April. Jl. Donderdag
avond en in den nacht van Donderdag op Vrijdag
vlogen eenige Engelsehe vliegtuigen het Nederland,
sdhe gebied binnen. Op verscheidene plaatsen in het
land wierpen zij brand- en brisantbommen. Da
meeste dezer bomaanvallen waren zonder eemge
uitwerking, daar de bommen op onbewoond land of
in het water vielen. Op één plaats echter werd een
boerenhofstede door verscheidene brandbommen
getroffen. Het gebouw brandde geheel ai en acht
koeien kwamen in de vlammen om. Op een andere
plaats werd een boerderij beschadigd en een in de
nabijheid liggende schuur vernield. Elders werd
geringe schade toegebracht aan een fabrieksge
bouw. Verscheidene woonhuizen werden door
brandbommen licht beschadigd. Andere woningen
en verscheidene boerderijen hebben glasschade ge
kregen.
In omgekeerde verhouding tot deze uitwerking
van Engelsehe aanvallen staan de zware verliezen,
welke het Engelsehe luchtwapen tegelijkertijd bo
ven Nederlandsch gebied geleden heeft. Er wer
den namelijk niet minder dan vier zware Engelsehe
bommenwerpers door den Duitschen luchtafweer
neergeschoten. Twee dezer vliegtuigen hadden het
grootste deel hunner bommenlast nog bij zich.
Van de bemanningen dezer machines werden er
negen bij het neerstorten gedood. De overige zeven
man werden gevangen genomen.
(A.N.P.)
Winterhulp Nederland.
Uit de kas van de stichting Winterhulp „Nederland''
in de gemeente Haarlemmermeer in totaal reeds een be
drag van f 14.500 ontvangen, welk cijfer bijna het dubbel*
hetgeen werd ingezameld.
Tijdens de show van de Kynologenclub in Haarlem, welke Zondag in het
Gemeentelijk Concertgebouw werd gehouden, had de huldiging plaats van den
heer J. C. C. Zillesen, die 40 jaar deel uitmaakt van den Raad van Beheer op
Kynologisch gebied in Nederland, De heer v. Wingerden (rechts) voorzitter van
den Nederlandschen Kynologenclub, overhandigt den jubilaris een geschenk.
(Foto De Haas)
Revue voor Kinderen door
Kinderen.
Mevrouw Lily Orgodet heeft in de uitvoering van
haar leerlingen Zaterdagmiddag in de zaal van den
H. K. B. eenige afwisseling gebracht door de oefe
ningen en dansen der meisjes in een revue te vat
ten, die zij „Revue voor kinderen door kinderen"
noemde. Deze revue was gelukkig heel een
voudig gehouden, zoodat het geheel aldoor kinder
lijk bleef. Het meisje, dat door de moeder op een
balletschool werd gebracht, gaf gelegenheid de
kinderen in hun voornamelijk gymnastische
oefeningen te toonen. Het slapende meisje zag in een
droom haar poppen dansen en ook zelfs toen de
klok twaalf had geslagen de spoken in hun fan
tastische verschijning, die al niet minder danslus-
tig bleken te zijn. En op het laatst verschenen er
in haar slaap vlinders, die deze nachtmerrie ver
dreven en lustig in de rondte zweefden. De In
dianen-scène was half spel half dans en „In de Sta
tionshal" naderden wij het meest de révue, vooral
toen de kinderen de beweging en de geluiden van
den trein imiteerden. En in het slotnummer „Zoo is
Holland" zagen wfj deze miniatuurdanseresjes in
een regendans, een ijsballet, een lentedans en een
boerendans.
Er was dus afwisseling genoeg in het program
ma, zoodahde kleine kinderen op het tooneel en de
groote kintwren in de zaal waaronder ik ook de
ouders, de ooms en de tantes en de neven en nich
ten reken er evenveel pleizier In hadden. Dat
training de kinderen lenig en vlug maakt, bleek
wel duidelijk uit de balletoefeningen. En tot welke
resultaten deze geoefendheid weer voert, zagen wij
in de verschillende dansen gedemonstreerd.
Zoo was de Poppendans met zijn mechanische
bewegingen op muziek van Schubert aardig van
vinding en goed van uitvoering. Harlekijn sloot zich
daar geheel bij aan, terwijl de Egyptische dans en
de vlinderdans meer los van beweging waren. Een
der beste nummers omdat die zoo kinderlijk
bleef was de matrozendans.
Aan het slot kregen wij zoowaar „balletten"
te zien, natuurlijk zeer eenvoudig, maar toch vrij
en frank gedanst en flink getraind. De boerendans
waaraan alle leerlingen deelnamen vormde
een opgewekt en vroolijk slot.
Deze kindermatinee was een succes voor me
vrouw Lily Orgodet, die na den boerendans mtfc
bloemen gehuldigd werd,
J. B, SCHUIL.
