de Groet
)e Nieuwe
nkomstenbelasting.
AGENDA
Een vinding.
hmd Jat 2e mis'
Een half jaar „Prijzenpolitiek".
Eigenaardigheden
WOENSDAG 4 JUNI 1941
HSAEtE M'S D A "G BEAD
3
Wij hebben het besluit tot invoering der Inkom-
lenbelasting-1941 gepubliceerd en later een daarop
an bevoegde zijde gegeven toelichting. Dergelijke
lukken zijn voor de mcesten geen eenvoudige lec-
iur en te minder eenvoudig wordt de zaak als
[langrijke principiëele wijzigingen in de bereke-
ing en in het stelsel van heffing zich voordoen,
joals thans het geval is. Daarbii komt dat de zaak
ele kanten heeft en zeer uitvoerige toelichting
ergt, zooals reeds gebleken is. Ten aanzien van
iderdeelen zal de gemiddelde belastingplichtige
et gevoel hebben, dat hij in de practijk zal moeten
varen hoe het stelsel werkt en er zich aldus aan
«wennen. Hetgeen niet wegneemt dat het hem
erk moet interesseeren, waaraan hij nu met zijn
komen en in zijn omstandigheden toe is. De op
insdag in or.s blad verschenen uitvoerige tabel,
■treffend inkomens tot bijna 7000, zal verreweg
meesten daaromtrent ingelicht hebben. En zij
illen zich allicht niet tot hun eigen aanslag heb-
tn bepaald maar iets verder gekeken hebben om
tnige vergelijking te maken. Uit de tabel blijkt bij
Enige bestudeering, dat terwijl de nieuwe regeling
r Inkomstenbelasting tot een aanzienlijk hoogere
pbrengst moet leiden en dus voor velen een aan-
erkelijk verhoogden totalen aanslag aankondigt,
•l stelsel erop berekend is de kleine inkomens en
kinderrijke gezinnen te sparen. Dit laatste doet
ch zoo sterk gelden dat een gezinshoofd met drie
incieren al iets minder betaalt dan onder de vroe-
ire regeling. Sterk is de stijging van den aanslag
s natuurlijk in de eerste plaats voor ongehuwden,
de tweede voor kinderlooze echtparen. Het prin-
pe doet zich, om een voorbeeld te citeeren. zoo
erk gelden dat een ongehuwde met 2000 inko-
in totaal 223.50 aan inkomstenbelasting zal
oeten betalen, een kinderlooze gehuwde 149, een
[huwde met één kind 121, met twee kinderen
met drie 73, met vier f 42, met vijf 16.
it betreft nu een bescheiden inkomen. Neem een
eel hooger, bijvoorbeeld dat van 7000, en men
rijgt natuurlijk gansch andere bedragen: onge-
liwd 1915.50, gehuwd zonder kinderen 1277,
iet één kind 1139, met twee kinderen 1001,
et drie 863, met vier 725, met vijf 587.
Ten aanzien van de hoog-belaste ongehuwden
ient even de opmerking gemaakt te worden dat de
ejaarden onder hen, namelijk zij die 65 jaar en
ader zijn, in de belasting met gehuwden worden
■lijkgesteld, hetgeen eveneens geldt voor jongere
igehuwden, uit wier vroeger huwelijk een kind
gesproten. En ten aanzien van den kinderaftrek
•ermeld, dat die bij de zeer hooge inkomens ge-
idelijk verdwijnt. Ongehuwden zijn nooit meer
ikomstenbelasting verschuldigd dan 65 pCt. van
an geheele inkomen, voor andere belastingplich-
gen is het maximum dat van iemand gevergd kan
orden 55 pCt.
Dit artikel heeft ten doel enkele hoofdpunten
aar voren te brengen en daartoe behoort zeer ze
er de heffing van Inkomstenbelasting, zooals die
lans zal worden toegepast, uit drie bronnen: na-
elijk ten eerste de loonbelasting, die reeds in wer-
ng is, dan de dividendbelasting en tenslotte uit
n voorloopigen aanslag over de rest van het in-
jmen. Tot bij een inkomen van 12000 is het
rief van de inkomstenbelasting ongeveer gelijk
n dat van de loonbelasting.
Maar hoe wei-kt de combinatie dezer heffingen nu?
Het komt erop neer dat gedurende 1941 op de
larissen, loonen en pensioenen loonbelasting afge-
luden wordt, dat iemand die inkomsten uit divi-
enden heeft in den loop van dit jaar daarop divi-
mdbelasting zal moeten betalen en dat de belas-
ngplichtigen voor hun overige inkomsten in 1941
n voorloopigen aanslag zullen ontvangen, geba-
ierd op de inkomsten van 1940. Als 1941 ten eincle
zullen zij moeten opgeven hoeveel inkomen zij
dit jaar hebben gehad. Daarover zal dan belasting
orden berekend en van dien aanslag zal a f g e-
o k k e n worden: le hetgeen ingehouden is aan
onbelasting en dividendbelasting, 2e het bedrag
ui den voorloopigen aanslag. Deze laatste is pas
rü laat in 1941 te verwachten.
Men heeft dus geheel gebroken met het vroegere
elsel, waarbij het inkomen voor het geheele jaar
erd berekend naar den toestand op een bepaalden
itum den eersten Mei. Zooals bekend werd
srandering op dit punt al sinds langen tijd over-
ogen en bestudeerd. In het nieuwe stelsel van
effing zijn de vragen tot oplossing gebracht hoe
«n het door den belastingplichtige werkelijk over
n geheel jaar genoten inkomen belasten moest en
oe het nieuwe stelsel op het oude moest aansluiten,
aarbij de officieele toelichting de loonbelasting
Enschetst als „een gegeven, waaromheen de overige
van de inkomstenbelasting op logische wijze
oest worden opgetrokken".
Met betrekking tot dé oude inkomstenbelasting,
ie over het jaar 1940-1941, eindigend op 1 Mei, is
ipaald dat de belasting over de laatste vier maan-
van dat belastingjaar (dus van 1 Januari tot
Mei 1941) geheel met de belastingplichtigen wordt
errekend of aan hen teruggegeven. Omtrent deze
laatregelen heeft de toelichting een verdere uit-
nzetting gegeven.
Het thans ingevoerde stelsel wordt aangeduid
„het reëele stelsel met voorheffing op afrekening"
bestaat ook in Duitschland. De toelichting heeft
ieromtrent opgemerkt, dat de nieuwe Nederland-
he Inkomstenbelasting dus menigen trek gemeen
eeft met de Duitsche, dat intusschen #wel naar on-
erlinge vergelijkbaarheid maar niet naar het
laken van een copie is gestreefd en dat de Neder-
ndsche belasting voor zoover noodig bij het Neder-
indsche privaatrecht en bij Nederlandsche toestan
en aansluit.
Tot de belangwekkende nieuwe bepalingen be-
oort. een „hardheidsclausule" waarbij den secre-
ris-generaal van het departement van Financiën
evoegdheid verleend is, voor bepaalde gevallen of
roepen van gevallen tegemoet te komen aan on-
illykheden van overwegenden aard, die zich bij
Heden:
WOENSDAG 4 JUNI.
Stadsschouwburg. Wilsonsplein: Chopin-avond
leo van der Pas, 7.30 uur.
Rembrandt Theater: „De zanger van Hare Hoog-
iid". 2.30, 6.30 en 8.45 uur.
Palace: „Robert en Bertram". 2, 6.30 en 8.45 uur.
Luxor Theater: „Trenck de Pandoer" 2.30, 6.30
1 8.45 uur.
Frans Hals Theater: „De Geluksvogel", 2.30,
en 8.45 uur.
DONDERDAG 5 JUNI.
Rest. Lido: Chopin-Piano recital en causerie door
eorge Hamel.
Bioscooptheaters: Voorstellingen des middags en
es avonds.
Groote Kerk: Orgelbespeling 34 uur.
Bericht wordt dat een. vischhaak is
uitgevonden, die een belsignaal
geeft, wanneer de hengelaar beet
heeft.)
Er zijn heele massa's menschen.
Die behooren tot het sfag
Dat, hoezeer het dit moog' wenschen,
Nooit iets nieuws creëeren mag.
Er zijn menschen daarentegen.
Ook al is hun aantal klein,
Die steeds weer prestaties plegen
Met hun vindingrijke brein.
Soms zijn het bepaalde wonders.
Voor de fnenschheid schatten waard.
Meestal is 't niet veel bijzonders.
Als het wordt geopenbaard.
Vaak ook kan men hoogstens meenen
Voor zoo'n kind der fantasie,
Dat men 't plaatsing moet verleenen
In de schertscategorie.
Volgens mij hoort de creatie
Van een vischhaakbelsignaal
Als vreemdsoortige prestatie
In dit groeiend arsenaal.
D' uitvinder mag 't goed bedoelen.
Maar de brave man vergeet,
Wat elk hengelaar zal voelen.
Zoo neemt men geen visschen „beet"
de uitvoering van het besluit mochten voordoen.
Daarbij is overigens aangeteekend: „Men moet hier
echter niet de conclusie uit trekken dat de belas
tingplichtige slechts de pen hoeft op te nemen om
al datgene, dat hij onbillijk acht, terzijde gesteld
te krijgen".
Personen, die minder dan f 4000 loon genieten
en niet meer dan f 200 aan andere inkomsten zul
len in den regel niet worden aangeslagen, zoodat
dan een uitdrukkelijke verrekening van ingehou
den loonbelasting achterwege zal blijven.
Tot zoover dit koriQ overzicht van eenige hoofd
punten.
R. P.
Economische rechter te Haarlem.
Hedenmorgen heeft de Economische Rechter te
Haarlem, Mr. C. G. Bijleveld, zijn eerste zitting
in het Paleis van Justitie gehouden. Het O.M. werd
waargenomen door Mr. Besier. Eenige zaken be
treffende overtreding van de Prijsopdrijvings- en
Hamsterwet, van de Tcxtielproductenbeschikking,
van de Brandstoffen Distributiebeschikking enz.
kwamen aan de orde.
Aanbod crisisproduclen aan
buitenland is verboden.
Het blijkt noodig er nadrukkelijk aan te herin
neren, dat het te koop aanbieden en verkoopen van
crisisproducten, met bestemming naar het buitenland,
verboden is.
Op de naleving van het verbod zal met de grootste
gestrengheid worden toegezien. De directeur-gene
raal van de voedselvoorziening heeft, met instemming
van de Duitsche autoriteiten in dezen geest circu
laires naar alle desbetreffende instanties doen uit
gaan. (A.N.P.)
Eenige zeldzame exemplaren van de bijzondere
tulpen-variëteiten welke de troetelkinderen zijn
van de studie van dr. W. E. de Mol voor de ver
edeling van siergewassen.
(Foto Pax Holland)
zegt Puntje,
Kwaad dat ze was, die
Gertie, toen ze hoorde
dat ze een vermaakte jurk
van haar moeder moest
dragen... Maar nauwelijks
u'os de jurk klaar, of die
bakvisch mos er maar wat
trotsch op. En geen won
der.. Met behulp van een
geestig kraagje, aparte
knoopen en 'n snuitige
ceintuur van De Groot
was 't echt een juweel van
een jurk geworden. Enorm
flatteus. Dat hebt U met
fournituren van De Groot.
Groote Houtstraat 98
Haarlem, Telef. 16772
(Adv. Ingez. Med.)
BRAN DSTOFFEN KAARTEN
TE HAARLEM.
WELKE STRATEN' DONDERDAG
AAN DE BEURT ZIJN.
NOORD
Gebouw Nederlandsche Protestantenbond. Berkenstraat
10, de straten met de beginletters U tot en met Z. dal
zijn dus:
Uranusstraat.
Van Baerle-, Van der Meer-, Van der Vinne-, Van
Dort, Van Egmond-, Van Nes-, Van Olst-, Van Rech-
terenstraat, Van Riebeeklaan, Van Wickevoort Crom-
melln-. Vechtstraat, Veenbergplein. Veenberg-, Veerpol-
der-, Velserstraat, Vergierdeweg, Verspronckweg, Vier-
spronkweg. Vinkenstraat, Visscherseinde, Vollenhoven-
straat, Vondelweg. Voorduin. Vosterman v. Oyen-, Vre
derijk-, Vroom- Vrouwenhekstraat.
Waalstraat, Waarderweg, Weltevredenplein, Weltevre-
denstraat, Westlaan, Wetering-, Wethouder Roodenburg-,
Wicher-, Wilgen-, Willebrordstraat, Willem v. Outhoorn-,
laan, Woonschepenhaven en Wouwermanstraat.
IJsselstraat.
Zaanenlaan, Zaanenstraat, Zocherstraat en Zwaluw
straat,
CENTRUM.
Gebouw St. Bavo, Smedestraat 23, de straten met de
beginletters T tot en met Z, dat zijn dus:
Teylershofjesstraat, 't Krom, Tuchthuis-, Tuinstraat,
Tulpenkade, Turfmarkt. Turfsleeg en Tweede Hasse-
laersstraat.
Ursulastraat.
Valken-, Van Loostraat, Verwulft, Veste-, Vlaming
straat, Vogelkoopsteeg, Voorzorg-, Vrouwe-,
Waldeck Pyrmont-, Warmoes- Wester Boogaardstraat,
Westergracht;, Wester-, WUhelmlnastraat, Wilsonsplein,
Witte Heeren-, Wolstraat en Wijde Appelaarsteeg.
Zak-, Zoetestraat, Zonnestecg, Zuid Brouwersstraat,
Zuider Schoolsteeg, Zuiderstraat, Zijhuizen, Zijlstraat,
Zijlvest, Zijlweg en Zij-Zijlweg.
ZUID.
Agentschap Badhuisstraat. De straten met de begin
letters W tot en met Z, dat zijn dus:
Wagenmakerslaan, Wagenweg, Welgelegenstraat, Wes
tergracht (alleen kant St. Bavo), Westerhoutpark, Wes
terhout-, Weverstraat, Wllhelminalaan, Wilhelminapark,
Willem de Zwijgerlaan, Wijde Geldeloozepad.
Zomerkade, Zomerluststraat, Zomervaart, Zomerweg,
Zonnebloemstraat, Zonnekade, Zonnelaan, Zuider Bui
ten Spaarne, Zuider Houtlaan, Zuidpolderstraat, Zuid-
schalkwijkerweg en Zwaardstraat.
HAARLEMSCH KWARTET BEHAALT
TWEEDEN PRIJS TE UTRECHT.
Het Gemengd Kwartet „Joseph Haydn" te Haar
lem behaalde Maandag op het door de gemengde
zangvereeniging „Lauwerecht" le Utrecht georga
niseerd concours in de eerste afdeeling een tweeden
prijs met 286 punten.
In den Hortus Bulborum der „Neversie" te Limmen bloeien thans de eerste
„röntgentulpen" van dr. W. E. de Mol. Dit is het resultaat van jarenlange
proefnemingen met bollen, welke onder invloed van röntgenstralen tot zeer
bijzondere variëteiten zijn uitgegroeid.
iFoto Pax Holland)
Mr. Schokker over resultaten en'
plannen van zijn Dienst.
(Van een Haagschen correspondent)
Het is nu ongeveer een half jaar geleden, dat
de Dienst van den Gemachtigde voor de Prijzen
zijn arbeid begon.
Reeds bij het uitbreken van den oorlog, doch nog
sterker na 10 Mei 1940, was een neiging tot stijgen
der prijzen waar te nemen, in de hand gewerkt
door een scherpe beperking van den invoer en door
een niet geringe zucht tot hamsteren. Natuurlijk
zijn niet alle prijsstijgingen te vermijden. Wan
neer de productie-kosten der goederen stijgen, zal
dit na verloop van tijd in de prijzen tot uiting
moeten komen. Dergelijke prijsstijgingen, die dus
op materieele gï.-nden berusten, gorden dan ook
voor de bevoegde instanties in het algemeen, doch
onder scherpe controle, aanvaard. Een zeer groot
aantal prijsstijgingen misschien wel het groot
ste deel is echter het gevolg van psychologische
factoren. Hiertegen nu wordt met alle kracht en
zonder genade opgetreden, omdat dit het econo
misch mechanisme van ons land in hooge mate ver
stoort en uitsluitend schadelijke gevolgen met zich
meebrengt.
Mr. Schokker en zijn medewerkers beschouwen
zich min of meer als vrijgestelden van een leger van
8 millioen ongeorganiseerde consumenten, die zon
der overheidsingr ij pen overgeleverd zouden zijn
aan ontwrichte markten, waarbij zij voor hun be-
hoeftenbcvredigïng nauwelijks meer het noodige
zouden kunnen bemachtigen. De fundamenteele
rechten van deze 8 millioen moeten worden ver
dedigd. Men zou echter het volk geen dienst heb
ben bewezen, indien het overheidsingrijpen er toe
had geleid, dat de producent niet meer in staat
geweest zou zijn, zijn bedrijf in stand te houden.
Ook voor de moeilijkheden voor den producent
moet dus een goed begrip bestaan en beiden, consu
ment en producent, moeten concessies hebben.
In Februari, de eerste maand van de praetische
werkzaamheid der afdeeling Prijsbeheersching van
den Dienst, werden 60 tuchtbeschikkingen ge
wezen; in Maart 248: in April 418: in Mei 604. In
totaal dus 1330 tuchtbeschikkingen, waarmee een
totaal bedrag van f 640.000 aan boeten was gemoeid.
Dit resultaat moge technisch gezien eenige vol
doening wekken, het ideaal van mr. Schokker
en de zijnen blijft, dat de inspecteurs voor de prijs
beheersching werkloos worden, omdat er geen over
tredingen meer zijn! Want de kracht van den Dienst
van den Gemachtigde voor Prijzen ligt niet aller
eerst in de rol van wrekende gerechtigheid, maar
in een opbouwende coördinatie van de belangen
van consument en producent beide.
NIEUWE MAATREGELEN OP KOMST.
Voor de tweede periode van zijn werkzaamheid,
die door mr. Schokker dezer dagen met een pers
conferentie in zijn bureau aan het Haagsche Be-
zuidenhout werd ingeluid, heeft de Dienst van den
Gemachtigde voor de Prijzen verschillende nieuwe
maatregelen, die er vooral op gericht zijn, den
consument en den bonafiden kleinhandelaar te be
sehermen, in voorbereiding. Een belangrijke voor
ziening in dit opzicht was reeds het op 24 Mei j.l.
in werking getreden Prijs-aanduidingsbesluit. Ver
der zal er een verbod van weigering tot verkoop
worden uitgevaardigd.
Er zijn n.l. vrij veel producenten en handelaren,
die, de goede niet te na gesproken, weigeren be
paalde artikelen te verkoopen of die voorraden
achterhouden, omdat zij meenen daarmede door
prijsstijging in de toekomst op meer lucratieve wijze
handel te drijven dan nu. Dit is natuurlijk zeer
ongewenscht en onder de huidige omstandigheden
in geen geval toelaatbaar. De goederen, die er zijn
zullen in den handel moeten worden gebracht waai
er behoefte naar is, tegen de prijzen die er voor
gelden.
Een tweede maatregel welke op dit gebied is
voorbereid is het verbod van gekoppelde verkoopen.
De koppelverkoopen, b.v. melkpoeder met een of
ander artikel worden strafbaar gesteld.
Er zijn nog meer nieuwe maatregelen te wachten,
waaromtrent echter in het huidige stadium van
voorbereiding nog niets kan worden meegedeeld.
BESTRIJDING SLUIKHANDEL.
Een ander gebied, waaraan men in de komende
periode extra veel aandacht zal besteden, is dat
van den sluikhandel. De Gemachtigde voor de Prij
zen doelt hierbij niet uitsluitend op den sluikhan
del in het groot. Deze gaat met groote winsten ge
paard en is uiteraard a-sociaal en zelfs misdadig,
Vooral zal hij echter ook aandacht besteden aan
zeer eenvoudige overtredingen, als het lcoopen van
een ei zonder bon voor een prijs, die wellicht
slechts enkele centen hooger is dan de officieele
prijs. Men moet inzien, dat één illegaal ei per week
per persoon neerkomt op 8.000.000 sluikhandel
eieren per week over het geheele land.
Ditzelfde geldt voor aardappelen en boonen en
vele andere eerste levensbehoeften.
Ook aan het gebied van dc voorlichting en op
leiding wijdt de Dienst van Mr. Schokker ruime
aandacht. Onlangs hebben wij reeds bericht over
de samenstelling van een soort gids voor politie
agenten, om dezen behulpzaam te zijn bij hun taak
van opsporing van overtredingen der prijsvoor-
schriften. Deze gids is inmiddels gereed gekomen;
een proef-exemplaar van dit handige boekje heb
ben wij gezien. Doch men wil ook den zakenman
voorlichten. Hiertoe is juist dezer dagen een aardig
boekje van de pers gekomen, getiteld :„Zakcnman
en Prijspolitiek", waarin men in groote lijnen al
les vinden kan wat nuttig is te weten en waaraan
men zich dient te houden.
VRAGEN BEANTWOORD.
Tijdens bovengenoemde persconferentie heeft
Mr. Schokker ook vele vragen beantwoord. Een
korte samenvatting van de belangrijkste kwesties,
welke hierbij aan de orde kwamen, moge hier nog
volgen.
Een verhooging van den broodprijs is nog aller
minst zeker.
Wat de loonen betreft, is de toestand op het
oogenblik zóó, dat hierin nog geen groote wijzi
gingen zijn gekomen. In het algemeen zal dit ook
niet mogen, want experimenteeren met de loonen
is onverstandig en hoogst gevaarlijk. Niets moet
zoozeer vermeden worden als inflationistische ten-
denzen. Er kunnen echter wel correcties plaats
hebben voor bepaalde groepen, waar achterlijke so
ciale toestanden heerschen.
Voor schoenenreparaties is op korten termijn
een bindende regeling te wachten, waarbij de
WINTERHULPEN EDERLAND
In de maand Mei zijn bij den penningmeester der
afdeeling Haarlem van Winterhulp Nederland de vol
gende giften ingekomen: G. A. de Th. f 10. Personeel
Haarl. Auto Centrale f 22.50, N.V. Union f 50. J. L. B
Sr. f 10, J. W. L. f 100. Perolin Comp. f 10. Dr. A. K.
K. f 10, Personeel N.V. Gebr. Brinkmann f 13.54, Th.
v. H. f 10, C. H. f 10, N. N. f 30. J. H. f 10. A. G. B.
f 10, S. L. A. P. f 42.26. Kleinere giften f 119.92 Nage
komen giften op de collecte van 2 Mei f 467.46. Entree
gelden Kweektuin f 280.
Mr. H. Schokker.
(Foto Schimmelpenningh)
schoenmakers zullen worden verdeeld in 15 tarief
klassen, rekening houdend met de beschikbare be
drijfsruimte, het aantal knechts, de verschillen tus-
schcn stad en platteland, enz.
Ook voor de melk zal waarschijnlijk een aparte
regeling komen. In ieder geval zullen de prijzen
van taptemelk binnen redelijke grenzen worden
gebonden.
Het voorschrift, dat winkeliers, die vóór 10 Mei
„procenten" gaven, dit ook thans moeten blijven
doen, is nog altijd onverminderd van kracht.
De kwestie van informatie- en klachten-bureaux
voor publiek en handel, in verschillende grootere
plaatsen, is nog in behandeling. Er is reden te ver
wachten, dat een bevredigende oplossing zal wor
den gevonden.
Mr. Schokker gaf tenslotte te verstaan, dat er
nog ten aanzien van vele artikelen hij noemde
met name o.a. kaas, visch, gebakjes, fruit prijs
opdrijving plaats vindt. Het is echter niet mogelijk,
alles in eens le achterhalen. Maar ook al deze ge
vallen krijgen een beurt en een aantal voorbeel
dige boeten is ook hier te wachten.
in Haarlem en omgeving.
CREMATIE DICK WALESON.
In allen eenvoud heeft gistermiddag te Velscn dc crema
tie plaats gehad van het stoffelijk overschot van den
violist Dick Waleson, die vroeger tweede concertmeester
is geweest van de H. O. V. en te Den Haag is overleden.
Aanwezig waren de heeren Ad. Poth, tweede concert
meester van het Residentie-orkest, Nap de Klljn en
Guiilaume Hesse, die met den ontslapene deel hebben uit
gemaakt van het Waleson-strijkkwartet, de zangeres Lottl
Fleurs ,dr. J. R. F. Vijzelaar en andere vrienden.
Er werd niet gesproken. De heer Ad. Poth speelde bij
het dalen van de kist Aria van Bach, op het orgel bege
leid door den heer Kees Panman uit Delft.
Mevrouw Waleson dank'e voor de belangstelling. Zy
zegde eenige regels uit „Mei" van Herman Gorter.
De pilaarbijter.
(Foto De Haas)
Een pilaarbijter is iemand, die in pilaren bijt, dat
kan niet missen, al is het een nogal vreemde bezig
heid. Niemand zal dan ook zoo simpel zijn, het
woord letterlijk te nemen, omdat ieder begrijpt,
dat het een overdrachtelijke beteekenis heeft.
Van iemand, die dikwijls naar de kerk gaat uit
andere beweegredenen dan ware vroomheid, van
een schijnvromen kerkganger dus, zegt men, dat
hij een pilaarbijter is. Pilaarbijters zullen er wel
altijd geweest zijn. We kennen ze immers zoowel
uit de gewijde Schrift als uit de profane literatuur
en het woord is treffend juist.
Dat niet het begrip maar ook het woord zeer oud
is, bewijst ons een sculptuur, die se in het koor
van de Groote Kerk te Haarlem kunt vinden en
waarvan we hierbij een foto geven. Het werk van
den ouden meester is voortreffelijk bewaard ge
bleven en toont een monnikje dat met overgave aan
zijn pilaar knabbelt, tot leering en vermaan van
den kerkganger, wien hiermede stof tot leerzaam
moraliseeren werd geschonken.
Die zedeles zullen we nu maar daarlaten, omdat
dit beeldhouwwerk ons ook op iets anders wijst en
dat is het speelsch vernuft, dat de middeleeuwsche
beeldhouwer, die tot taak had. de kathedralen van
zijn kunstwerken le voorzien, dikwijls aan den dag
legde. Het schijnt, dat deze beeldhouwers vaak een
groote vrijheid van werken bezaten, die hun ver
oorloofde, al hun fantasie uit te leven ter plaatse
waar hun arbeid eeuwen en eeuwen bewaard zou
blijven. Men kan hiervan bij de Fransche kathe
dralen even kluchtige als verbazingwekkende voor
beelden vinden. De weelderigheid van sculptuur,
die de meeste dezer kerken men denke aan
Reims, Chartres en Parijs vertoonen, zou nim
mer die hoogte bereikt hebben, als hier volgens ge
detailleerde plannen was gewerkt en we kunnen er
de middeleeuwsche bouwmeesters erkentelijk voor
zijn, dat zij breed genoeg van inzicht zijn geweest,
om den kunstenaars hunner dagen de vrije hand te
laten in het vertrouwen, dat hun talent aldus het
best tot uiting zou komen.
De namen dezer beeldhouwers zijn zoo goed als
alle onbekend. Ze werkten immers niet uit winst
bejag of zucht naar roem maar als mede-arbeiders
aan een machtig geloofsgetuigenis. Pilaarbijters zul
len het wel niet geweest zijn. Zoo weten we ook
niet, wie dit sprankelende stukje houtsnijkunst
vervaardigde. Ligt zijn gebeente wellicht ergens
diep onder de zerken of trok hij, na volbrachten
arbeid te Haarlem naar elders, om daar zijn abel
handwerk le beoefenen? Het doet er op zichzelf
weinig toe. Wat hij ons heeft nagelaten is meer dan
een naam het is een les, die ook in onze dagen
nog niets van haar waarde verloren heeft
