JCrnst en £ettecenj
DONDERDAG 28 'AUGUSTUS 194T
HA ARE EM'S DAGBEAÖ
4
Het gevaar voor landmijnen vergt bij den opmarsch dei+Duitsche troepen langs
de wegen in het Sovjet-gebied de uiterste voorzichtigheid. Nauwkeurig wordt
een verdachte plek onderzocht en een hinderpaal uit den weg geruimd, waarna
de tocht kan worden voortgezet. x
(Foto Orbis-Holland)
Italiaansch
weermachtsbericht.
Actie tegen Britsche gepantserde
strijdkrachten in den
sector Tobroek.
Engelsche vliegtuigen bombardeerden
Tripolis en Benghazi.
Hardnekkige verdediging van de stellingen
bij Wolsjefit (Oost Afrika).
ROME, 27 Aug. (Stefani) Het 449ste com
muniqué van het Italiaansche hoofdkwartier luidt:
..In dep. sector Tobroek in Noord-Afrika actie
der artillerie tegen Britsche gepantserde strijd
krachten. Engelsche vliegtuigen hebben talrijke
bommen op Tripolis en Benghazi laten vallen. Er
zijn eenige slachtoffers gevallen, terwijl er eenige
schade is aangericht. Het afweergeschut te
Benghazi heeft een vijandelijk toestel neerge
schoten.
In Opst-Afrika heeft de vijand een hevigen aan
val geopend op onze vooruitgeschoven stellin
gen bij Wolsjefit, die de helfdhaftige verdedigers,
gesteund door onze vliegtuigen hardnekkig aan de
numeriek sterkere Britsche strijdkrachten betwis
ten. In andere sectoren bij Gondar levendige ge
vechten tusschen onze troepen en sterke vijande
lijke nfdeelinggn die gevoelige verliezen hebben
geleden.
In het centrale gedeelte der Middellandsche Zee
hebben onze jachtvlegtuigen een gevecht gevoerd
tegen een numeriek sterkere vijandelijke afdeeling.
Twee Hurricanes werden neergeschoten. Het vlieg
veld Micabba op Malta is opnieuw door Italiaan
sche vliegtuigen aangevallen".
Finnen bezetten Kiestinki.
Steunpunt voor een Sovjet-
aanval op Karelië.
Het D M.B deelt mede:
HELSINKI,' 27 Augustus. Naar van welinge
licht zijde wordt. gemeld, is het plaatsje
Kiestinki 'in den Noordelijken sector van het Fin-
sche Oostelijke front in Finsche handen. Tijdens
de gevechten tusschen Sohjena en Kiestinki hebben
de Sovjets, die daar "dikwijls tot den laatsten man
tegenstand hebben geboden, tweehonderd man ver
loren.
Kiestinki ligt aan een zijlijn, welke bij Louhi op
den Moermanskspoorweg aansluit en ligt op onge
veer zestig kilometer afstand van den Moermansk
spoorweg. De spoorlijn was aangelegd voor een aanval
op Finland. Het plaatsje Kiestinki vormde het be
langrijkst en sterkste steunpunt voor een Sovjet-
aanval op Karelië aan de Witte Zee. Het plaatsje
telt verscheidene honderden houten huizen, waar
van het grootste deel door de Sovjets bij hun aftocht
in brand is gestoken? zoodat het centrum van het
plaatsje geheel venield is.
Bij gevechten om Hyrsyla in de uiterste Ooste
lijke punt van het oude Finland zijn de Finsche
troepen voortdurend sl rijdende, waarbij zij groote
terreinmoeilijkheden moeten overwinnen, in twee
dagen tijd meer dan veertig kilometer ^opgerukt. De
buit is aanzienlijk. Een spoorbrug en een houten brug
vielen onbeschadigd in Finsche handen, hoewel de
bolsjewisten reeds ladingen dynamiet hadden aange
bracht. De vijand heeft op een plaats een door
braakpoging ondernomen, welke echter werd afgesla
gen De Sovjets lieten hierbij ongeveer 500 gesneu
velden op het slagveld achter.
Officieel wordt voorts te Helsinki bekend ge
maakt:
Op 26 Augustus hebben geen vluchten plaats ge
had van vijandelijke machines boven Finsch ge
bied. Woensdag werd Porvoc door een vijandelijk
vliegtuig gebombardeerd, waarbij echter geen scha
de ontstond. Finsche luchtstrijdkrachten hebben
Dinsdag brisant- en brandbommen laten vallen op
vijandelijke troepen en colonnes voertuigen, die zich
terugtrokken langs de landwegen in de omgeving
van Viipuri (Viborg).
De Finsche luchtstrijdkrachten hebben een vijan
delijke waamemingsballon in de huurt van VTtpuri
vernietigd. De afweer op den begannen grond haal
de een bommenwerper en een gevechtsvliegtuig
omlaag.
Von Papen bij den Turkschen
minister van buitenlandsche
zaken.
president Inönii ontvangt den
Engelschen ambassadeur.
United Press verneemt uit Ankara: De Duitsche,
ambassadeur Von Papen is gistermorgen te Ankara
aangekomen. Hij bracht een bezoek aan den Turk
schen minister van Buitenlandsche Zaken Sarad-
Jogloc.
Radio Ankara deelt mede dat de president van
de Turksche republiek, Ismet Inönü Woensdag
avond den Engelschen ambassadeur ontvangen
heeft in tegenwoordigheid van den Turkschen m
uister van buitenlandsche zaken.
Britsche vliegtuigen boven
Duitsebland.
BERLIJN, 28 Augustus (D.N.B.) Britsche vliegtui
gen hebben in den nacht van 27 op 28 Augustus hoven
Zuidwest-Duitschland gevlogen en op verscheidene
plaatsen een aantal hommen neergeworpen. De aange
lichte schade is onbeteekenend. De luchtdoelartillerie
heeft volgens de totdusver ont\-angen berichten een
Britscb vliegtuig omlaaggehaald.
Wilhelmstrasse over den
aanval op Iran.
,.\Iet medeweten van de
VerStaten uitgevoerd
Het D.N.B. meldt: Uit een reeks van omstandig
heden krijgt men in de Wilhelmstrasse den indruk dat
de overval op Iran niet alleen lang van tevoren be
raamd, doch ook met medeweten van de Vereenigde
Staten uitgevoecd is Zoo ^erwijst men hier bijv. naar
een uiting van Lord Beaverbrook dat voor het „ver
voer door het Nabije Oosten reeds lang tanks gereed
stonden. Bovendien neemt men er nota van dat reeds
eenige weken geleden talrijke Amerikaansche corres
pondenten naar Teheran gestuurd zijn. Kenmerkend
acht men voorts een uiting van de „Daily Express"
5 Augustus, waarin een nauwkeurig plan ontwor
pen werd hoe men de Sovjets juist in dien hoek zou
kunnen helpen. Dergelijke en andere teekenen schijnen
naar de opvatting van toonaangevende Duitsche krin
gen de meening te bevestigen dat Roosevelt wel op de
hoogte geweest moet zijn van hetgeen zich thans in
Iran afspeelt, vooral daar. Churchill nadrukkelijk be
toogd heeft dat bij zijn ontmoeting niet Roosevelt geen
plekje ter aarde onbesproken is gebleven. Onder deze
omstandigheden gaat het naar de opvatting van de
zelfde kringen den president der V.S slecht 'af de
Pilatus-rol te spelen, waarmede hij zich thans eruit
schijnt te willen redden. Roosevelt zou juist nu de beste
gelegenheid gehad hebben om de door hem zelf ver
kondigde beginselen in daden om te zetten, d.w.z. een
aangevallen land de beloofde hulp te verleenen en zijn
eigen vrienden als aanvallers te bestempelen. Het feit
dat hij zulks niet doet. laat dus slechts <de conclusie
toe dat de met zooveel lawaai vérkondigde verklaring
acht punten in werkelijkheid niets anders is dan
datgene wat men in Duitsche kringen terstond heeft
ingezien:'een bluf en een „farce" die huns gelijke niet
hebben.
De Amerikaansche olietransporten
naar de Sovjet-Unie.
Japansche nota te Moskou overhandigd.
HELSINKI. 27 Augustus (D.NB.) Volgens de
Sovjet-radio heeft de Japansche ambassadeur te
Moskou, Tatekawa. den commissaris van buitenland
sche zaken, Molotof, een verklaring overhandigd,
waarin hij verklaarde dat de Japansche regeering door
het zenden van petroleum en benzine van Amerika
naar de Sovjet Unie in een zeer delicate en moeilijke
positie is gebracht, vooral omdat deze transporten
zeer dicht onder de Japansche kusten vervoerd- moe
ten worden. De Japansche ambassadeur verzochtde
Sovjet-regeering deze kwestie ernstig te bestudeeren.
De Sovjet-commissaris Molotof heeft hierop, naar
de Sovjet-radio verder meldt, den Japanschen ambas
sadeur medegedeeld dat de Sovjet-regeering op 23
Augustus door haar ambassadeur te Tokio, Smetanin,
den Japanschen minister van buitenlandsche zaken,
Tojoda," de volgende mededeeling heeft doen toe-
kpmen.
,,De Sovjet-regeering is van meening dat er voor
de Japansche regeoring geen aanleiding tot ongerust-,
heid bestaat. De Sovjet-regeering zou een poging van
de Japansche regeering om de normale handelsbetrek
kingen van de Sovjet-Unie met Amerika te belem
meren, ajs een onvriendelijke daad beschouwen."
OOK EEN DéMANCHE
BIJ DE VER. STATEN.
Domei bevestigt dat de Japansche regeering een
vertoog heeft gericht tot de Sovjet-Unie, wegens
de Amerikaansche leveranties van vliegtuigbenzine
aan Wladiwostok. Ook bij de Amerikaansche re
geering is, volgens Domei, wegens dezelfde "kwestie
een stap ondernomen. Hierbij werd in het bijzon
der gewezen op den korten afstand tusschen deze
scheepvaartroute? en de Japansche kust, alsmede
op het feit dat deze hulpverleening aan de Sovjet-
Unie bestaat uit vliegtuigbenzine met eenhoog
octaangehalte.
Voorts meldt Dp mei uit betrouwbare bron dat
reeds ongeveer 10 milBoen Gallons v'liegtuigben-
zine met een hoog octaangehalte uit Amerika naar
de Sovjet-Unie onderweg zijn. Hieronder bevin
den zich vier scheepsladingen, welke half Augustsu
van de Westkust van Amerika zijn vertrokken.
De Japansche avondbladen publiceeren onder
vette koppen het protest bij de Vereenigde Staten.
In de opschriften wordt tot uiting gebracht dat
het protest een waarschuwing beteekent daar deze
verscheping door Japan niet stilzwijgend kan wor
den aanvaard. Het betreft hier een prestigc-aange-
legenheid van het Japansche keizerrijk'.
Luchtaanvallen der Sovjets op open
steden in Iran.
Zivare verliezen onder de
bn rgerbevol hi ng.
Uit Teheran, 27 Aug. Het oudste blad van Teheran
„Iran" deelt mede dat de Sovjetluchtvloot met. sterke
strijdkrachten open steden van Iran in de provincie
Azerbeidsjan alsmede de haven Pahlavigazian en de
stad Kaswin gebombardeerd heeft, waarbij groote ver
woestingen zijn ontstaan en de burgerbevolking zware
verliezen geleden heeft. Vooral in Pahlavi is volgens
hel blad de schade groot. Het blad schrijft vervolgens
dat 'net vijandelijke optreden van do Britten cn Sovjets
noch met de morecle. noch met de militaire beginselen
in overeenstemming te brengen is. Iran heeft nooit het
voornemen gehad met een land oorlog te voeren. Het
eenige doel der politiek van Iran is het handhaven van
rust en vrede. (D.N.B.)
WERKING VAN DE STROMBOLI.
ROME. 27 Augustus (D.N.B.) De vulcaan Strom-
Holi vertoont sedert eenige dagen weer een werking.
Een asch- en steenregen, vergezeld van een hevig on-
deraardsch gerommel, veroorzaakte enkele branden
in de wijnbergen.
Amerika en de oorlog.
Verklaring van Lord Beaverbrook.
Lord Beaverbrook heeft in een persgesprek met
den vertegenwoordiger van het Zweedsche blad
..Göteborgs Posten" bij zijn terugkeer uit de Ver.
Staten verklaard dat hij deelneming van de Ver.
Staten aan den oorlog graag zou zien. Hij kon echter
niet zeggen dat de Amerikaansche leveranties aan
Engeland voldoende waren. Voor deze hulp bestonden
eenvoudig geen grenzen. (D.N.B.)
Egyptisch vliegveld gebombardeerd.
Het D.N.B. meldt: Het vliegveld Ismaïlia (Egypte)
is in den nacht van Dinsdag op Woensdag door Duit
sche gevechtsvliegtuigen opnieuw aangevallen. Op
hangars en gebouwen, benevens op de startbaan en in
het barakkenkamp vielen vele duizenden kilogrammen
brisantbommen die aanzienlijke schade aanrichtten.
Zware ontploffingen werden achtereenvolgens waar
genomen en daarop verscheidene groote en kleine
branden gesignaleerd.
De Duitsche pers over den aanval
op Iran.
BERLIJN, 26 Augustus. (D.N.B.) De Berlijn-
sche ochtendbladen staan geheel en al onder den
indruk van de gebeurtenissen in Iran, die door de
bladen met de scherpste woorden als een Britsch-
bolsjewistische overval, als een „openlijke schen
ding van de neutraliteit met gebruikmaking van
een leugenachtig voorwendsel" worden geken
schetst.
Vooral de „Völkische Beobachter' ontmaskert
aan de hand van documenten de Britsch-bolsjewis-
tische politiek, volgens welke aan den eenen kant
de huidige overval op Iran reeds sinds lang tot
het oorlpgsprogram van Engeland in het Nabije
Oosten behoort en waaruit aan den anderen kant
duidelijk blijkt dat het verdrag van 26 Februari
1921 tusschen de Sovjet-Unie en Iran, dat thans als
voorwendsel voor een bolsjewistische bezetting
dient, oorspronkelijk gericht was tegen de impe
rialistische doelstellingen van Engeland, wiens po
gingen om viaPerzië acties te ondernemen tegen
de Sovjet-Unie, hierdoor verhinderd moesten wor
den. Het blad schrijft vervolgens dat de Iraansche
regeering door een correcte en matige houding alles
gedaan heeft om den Britten en bolsjewisten zelfs
geen schyn van een voorwendsel voor een aanval
te leveren. Doch om het Britsche oorlogsprogram te
verwezenlijken moest tegen iederen prijs dit voor
wendsel gevonden worden. Men vond een voor
wendsel in de z.g aanwezigheid van 3 a 5.000 Duit-
schers in Iran, die daar een „vijfde colonne" ge
vormd zouden hebben. Doch het was natuurlijk,
naar de „Völkische Beobachter" schrijft, de Brit
ten en bolsjewisten niet te doen om het handjevol
Duitsehers, doch om de vorming van een brug tus
schen het Nabije Oosten en de Sovjet-gebieden in
den Kaukasus. Vervolgens zegt het blad dat na de
worging van Irak en Syrië thans de derde aanslag
op de vrijhèid en het eigen leven van de volken in
het Nabije Oosten is gepleegd. Het omlaaghalen
van deze volken tot den rang van Britsche uitbui
tingskoloniën is een belangrijk oorlogsdoel dei-
Britten.
Terreurdaden in Baltisch dorp.
Het. DNB meldt:
Vreeselijke tragediën, die zich tijdens den terug
tocht der Sovjet-troepen in het Oostzeegebied heb
ben afgespeeld, zijn thans bekend geworden door
de verklaringen van den burgemeester van een dorp
in de nabijheid van de stad Wesenberg.
Uit de bosschen stroomden de horden der bolsje
wistische soldateska en drongen ons dorp binnen,
zoo deelde de burgemeester mede. Zij stortten zich
op de hoeven, staken de schuren in brand en ver
brandden het vee in den sta4. Zij vroegen niet of
zich nog menschen in de gebouwen bevonden. Zij
schoten op twee levend brandende vrouwen die zich
niet tijdig in veiligheid hadden kunnen brengen.
Daarop schopten, zij de vrouwen en sloegen met
geweerkolven en schoppen op de weerlooze slacht
offers, tot deze tenslotte geen geluid meer lieten
hooren. Een oude boerin, die voor de huisdeur
aan het koken was,/joegen zij een "kogel door de
borst. Zij overvielen een ander gezin, vermoordden
de kleine kinderen, benevens de ouders en sleepten
twee dochters mee die na enkele dagen opgeloof-
lijk verminkt in de nabijheid van het omringende
bosch werden aangetroffen. Weldra brandden over
al in het plaatsje de hofsteden en vielen in asch en
puin.
De collecte van Zaterdag.
Collectanten gevraagd.
Zaterdag collecte voor de tuberculosebestrijding.
Als de teekenen niet bedriegen zal Zaterdag ge
offerd worden, mild en in de overtuiging, dat het
goede doel een onbekrompen gave wettigt.
Men moet daarom hopen, dat het Zaterdag be
hoorlijk weer is. Een collecte met regen of zelfs
met een betrokken lucht is maar half werk, want
voor een collecte moet er volk bij den we^ zijn,
vrijgevige dames en vriendelijke heeren, die voor
ditmaal ieder dubbeltje nu eens niet driemaal om-
keeren. maar desnoods driemaal een dubbeltje in
het busje doen. Ze krijgen er dan trouwens drie
speldjes voor. Voor wat hoort wat en een collecte
zonder speldjes of bloempjes of schildjes vleit ook
al niet. Het speldje voor deze collecte zal het T.b.c.
kruis dragen met 'den dubbelen dwarsbalk.
Het loont de moeite, den heer G. van Waard,
den ijverigen secretaris van het Haarlemsche co
mité voor de collecte een paar minuten uit zijn
drukten te halen om te infovmeeren hoe de zaken
staan Hij blijkt niet ontevreden. De vooruitzich
ten ziin niet kwaad en er is dus goede moed voor
Zaterdag.
„Geen gebrek aan medewerking?"
„Dat is er naar. De wil is er zeker. Een al heel
mooi voorbeeld had ik daar gisteren van. Een 76-
jarige dame heeft zich, terwille van het goede doel.
gisteren aangemeld om mede te collecteeren. Zij
kent ons werk en weet, wat tuberculosebestrijding
beteekent. Wilde niet achterblijven bij deze ge
legenheid en heq£t een paar straten voor haar re
kening genomen.
Zooiets sterkt "je vertrouwen.
Of iets anders. Een jong meisje destijds hier
met succes, behandeldkwam me opzoekén om
me te vertellen, dat ze Zaterdag afwezig was en
dus niet kon helpen collecteeren. Maar daarom
wilde ze toch het hare bijdragen. Eh toen kwam er
een zuinig bespaarde zilveren rijksdaalder te
voorschijn hier is hij en die stond ze af.
Voor het goede doel. En ze is niet rijk. Het tegen
deel is waar. Daarom treft zooiets je".
En daarnaast de gebruikelijke'zorgen. De voor
bereiding is ditmaal nogal kort. Er moet dus in
weinig dagen veel afgewerkt worden. Hier en daar
is er lokaliteit, die vorige jaren dienst deed, niet
beschikbaar. Dan wordt het zoeken naar een an
der vertrek, dat dan ten slotte ook wel weer ge
vonden wordt,En dan is er de speckle moeilijk
heid, om aan de noodige collectanten te komen.
Het is nog vacantietijd, hetgeen speciaal voor de
scholen geldt. Gemeenlijk gingen de hoofden der
middelbare scholen en der U.L.O.'s tegen de col
lecte de klassen eens door en animeerden de leer
lingen, zich op ,te geven als collectant. Dat kan
nu niet en dat is een streep door de rekening.
Dus?
„Dus zou ik willen verzoeken, door middel van
de krant de jongelui te vragen, zich zoo spoedig
mogelijk op te geven om Zaterdag een paar uur te
helpen bij de collecte. Laat ik maar niet zeggen
höeveel we er nog noodig hebben, maar het zijn
er honderden. Wel, als allen, die er een prettigen
zomer op hebben zitten. Zaterdag een paar uur
wilden reserveeren ten behoev<e van hen, die een
slechten winter te gemoet gaan, dan waren we er
immers! 't Is waar, zoo de laatste dagen komen er
altijd nog heel wat bij, maar we weten graag van
te voren waar we aan toe» zijn". Men houde met
het billijke verzoek rekening. Wie vacantie heeft
kan altijd wel een ochtend of een middag missen
voor 'n goed doel. Welnu men melde zich spoedig
als collectant aan bij het consultatiebureau. Ged.
Oude Gracht 41, pf per telefoon 11604. Doe het
Het besturen van de ontzaglijke Duitsche gevechtswagens stelt den bestuurders
voor een verantwoordelijke taak.
(Foto Orbis-Holland)
S. S.-mannen vertrekken naar het
Oostelijk front.
Het A.N.P. meldt: In „Krasnapolsky" te Amsterdam
waren Woensdagavond de S.S.-mannen die Vrijdag
naar het Oostelijk front vertrekken, in den kring van
hun kameraden en familieleden' bijeen om afscheid te
len alvorens zij de reis naar de Sovjet-Unie gaan
aanvaarden.
De groote zaal, waar de S.S.-vlag en de beeltenissen
van- Adolf Hitler en ir. Mussert prijkten, was geheel
gevuld en ook vele Duitsche en Nederlandsche gasten
hadden hier aan de lange tafels plaats genomen.
Qe plaatselijke commandant, S.S.-onderschaarleider
Bettink sprak een welkomstwoord. Hij richtte zich spe
ciaal tot de vrouwen, moeders en verloofden. De man
nen, zoo zeide hij, zullen in de Waffen S.S. een moei
lijken tijd tegemoet gaan, maar zij zullen geschraagd
worden door de kameraadschap, die daar heerscht. De
vrouwen blijven alleen achter, doch zij moeten begrij
pen dat hun mannen de eer hebben tot het beste deel
van het volk te behooren en dat zij ook het beste doen
dat zij doen kunnen, de S.S. zal de vrouwen, moeders
en verloofden zooveel mogelijk helpen om door den
moeilijken tijd heen te komen en er zullen voor de
vrouwen bijeenkomsten worden georganiseerd, terwijl
de gelegenheid is geschapen bij elkander te komen in
wonen.
In den loop van den avond heeft ^ook voorman Feld-
mcijer van de Nederlandsche S.S. gesproken. In zijn
toespraak zeide hij o.m.:
Zij, die Vrijdag gaan vertrekken zullen gaan als po
litieke soldaten en als baanbrekers van nieuwe, held
haftige tradities van ons volk. Zij zijn, na de thans
vergeten levende soldaten, die in Indië vochten, de
eerste frontsoldaten. Door den strijd worden de soldaten
gestaald en gehard en al wordt door dit afscheid de
Nederlandsche S.S. tijdelijk verzwakt, het is zeker,
dat dit afscheid enorme gevolgen voor de toekomst
zal hebben. Want wanneer de S.S. mannen terugkce-
ren dan zal er een corps staan dat zoo sterk en geloovig
in zijn werendbeschouwing is. dat een groote en sterke
toekomst verzekerd blijft.
Zich tot de vrouwen wendend, zeide de voorman:
draagt in u het trotsche bewustzijn, dat de mannen
thans gaan en bedenkt dat gij geen beter geschenk kunt
medegeven dan de zekerheid dat gij niet zult klagen,
maar sterk zult zijn. Gelooft in hun terugkomst.
Terrslotte wilde de voorman niet in rouw, maar vol
trotsch de kameraden herdenken, die hun eenzaam
graf in het Oosten hebben gevonden. Hun naam zal
voortleven in de rijen der S.S.
Staande en met geheven arm werd den gevallen door
de aanwezigen hulde gebracht.
Met een driewerf Sieg Heil op den Führer besloot
voorman Feldmeijer zijn rede. Gezamenlijk werden
hierna nog de Duitsche volksliederen gezongen.
Orgelbespeling in de Ned. Herv.
Kerk te Bloemendaal.
Het programma, dat de organist Piet Halsema
had samengesteld, stond met de muziek van Joh.
Seb Bach in nauwer betrekking dan men, opper
vlakkig bezien, zou 'bevroeden. Zelfs weinig ge
noemde namen als Franz Tunder en Joh. Peter
Kellner vormen schakels in den keten, die in:
Bach's muzikale vorming leidt naar Nederland èn
naar Italië. En ook Pachelbel. hoewel van dien ke
ten geen deel uitmakend, is toch door zijn myziek
menigmaal Bach tot voorbeeld geweest. Zoo kan
men bij Pachelbel's Choralvoorspel, dat thans werd
•uitgevoerd en waarin de strofen vap den tekst (O
Lamm Gottes unschuldig) telkens fugatisch zijn
behandeld, een voorlooper zien van menig Bach-
werk; men weet, dat.b.v. diens Choral „Aus tiefer
Not" op Pachelbel's wijze is gevormd.
Wat Franz Tunder aangaat, hij behoort in den
schakel Buxtehude-Frescobaldi en wijst dus naar
Italië: Tunder was Frescobaldi's leerling, en in
Lübeck, waarheen Bach's bekende en beroemde
pelgrimstocht leidde. Buxtehude's voorganger. De
✓kunstmiddelen die Tunder aanwendt, vindt men
bij al de oude organisten, zooaïs Reinken. Schei-
demann; en deze namen leiden naar Nederland,
over Sweelinck. en verder terpg (over Gabrieli)
naar Adriaan Willaert, den Zuid-Nederlander, die
de roem zou worden van Venetië.
.Ook vermeldde het programma den naam An
tonio Vivaldi; elk die iets weet van Bach, kent de
beteekenis van Vivaldi's muziek voor de kunst van
Bach. Tenslotte werd het orgelconcert van dezen
Woensdagavond bekroond door het magistrale
..Praeludium en Fuga in a" van Johann Sebastiaan.
Met de uitvoering van dit werk, in een prachtig
volgehouden tempo en in wel gekozen kleuren,
kwam Halsema op treffende wijze de verplichting
na, die het vertrouwen zijner luisteraars hem op
legt. Zij waren thans in grooten getale opgeko
men en ondergingen in gespannen aandacht de wij
ding der muziek.
Bij de eerst gespeelde meesters ging die aan
dacht begrijpelijkerwijze meer uit naar de struc-1
-tuur van de gefigureerde muziek. Bii Kellner (die
een persoonlijk vriend was van Bach; in zijn hand
schrift vindt men te Berlijn vele Bachwerken) zal
men verwonderd hebben gestaan, hoe hij geheele
passages schrijft in kwinten. Evenwel een min
der gelukkig gedekt mixtuur-register was hiervan
de oorzaak. Dat is nu eenmaal de strijd met de
materie, die de organist helaas niet steeds kan ont
gaan. Echter wist hij aan den 'anderen kant weer
oartii te trekken van die tegenstrevende dingen:
ik bedoel het relatief al te zware pedaalregister.
dat hem bij Tunder uitstekend te pas kwam, toen
hij een werk met dubbel-pedaal uitvoerde.
En hoe menigmaal kwam ook dit pedaal hem te
pas, wanneer hij de orgelpartijen uitvoerde bij de
werken, die de cellist Onne van den Klashorst ten
gehoore bracht. Hoe prachtig b.v. klonk dat slot
deel van Vivaldi's- Sonate in a, Toch droeg de
organist uiterste zorg. dat nergens bij den cellist
de stokvoering nadeel ondervond. Van den Klas
horst speelde ook de stukken van Grazmli en van
Bo'ccherini naar eisch: bevallig en speelsch, doch
Bach's Aria uit de D dur Suite gaf hij mi. te zeer
in den stijl der voorgaande werken. Dit gemis aan i
breeze kon zelfs door den zeer nobelen en zui- I
veren cellotoon niet worden vergoed. Zijn Vivaldi
voldeed in elk opzicht.
Hoewel de belangstelling voor deze concerten
groeiende is, blijven nog te velen weg, die hier
niet mochten ontbreken.
G. J. KALT.
Haarlemsche Orkest-Vereeniging.
Twaalfde Zomerconcert,
Het Woensdagavond in de Groote Kerk gegeven
12de Zomerconcert der H. O. V. was eigenlijk in
Hoofdzaak een vocaal concert. Zelfstandig speeldo
ons orkest alleen in de Sinfonia uit het Oratorium
„Sant 'Elena al Calvario" van Leonardo Leo,
de Ouverture „Iphigénie en Aulide" van Gluck
err het fragment uit de muziek voor het ballet
„Prometheus" van Beethoven, drie nummers,
waarvan de keuze met he oog op de klankverhou
dingen der Groote Kerk zeer geschikt genoenw
mag worden, zooals de ervaring dan ook. geleerc*ot
heeft. Het is onnoodig, de uitvoering er van to
bespreken: het zijn werken waarin ons orkest zijn
goede kwaliteiten reeds vaak heeft bewezen, ii
de Promelheus-muziek ook wat enkele solistisci
optredende krachten betreft. Het Maestoso en
.Andante in D gr. t., dat de tweede acte opent
en aan het beroemde Adagio onmiddellijk voor
afgaat zou m.i. zonder schade weggelaten kunnen
worden.
De vocale werken, waarin het orkest dus een be
geleidende functie had, waren de Solo-Cantate
voor alt „Gott soil allein mein Herze haben" (no.
169), Psalm 112 (Solo-cantate voc* sopraan me
koor) van Handel en het beroemde „Hallelujah*'
uit Handei's „Der 'Messias". en
Bach's Cantate no. 169 heeft evenals nog
ancicre uit dien tijd (na 1730) een obligate orgel
partij. Deze werd Donderdagavond op een har
monium gespeeld, waarvan de bas door een cello
en een contrabas versterkt werd, doch deze tweo
bevonden zich juist aan de tegenovergestelde zijde
van het orkest t.o. van het harmonium, zoodat
voor de nabij zittenden geen, klankversmelting ont
stond. Op mijn plaats hoorde ik niet veel meer
dan de contrabas. De Cantate bevat twee „paro
dieën": de inleidende Sinfonia voor orkest (niet
gespeeld!) en de Aaria „Strib in mir", die beide,
aan een Klavierconcert in E gr. t. ontleend zijn,
naar Schweitzer meedeelt. De solovioolpartij in ge
noemde Aria heeft Bach er bij gecomponeerd. Ca-
tharina Hessels zong deze Cantate en het werd een
respectabele prestatie dezer jonge zangeres, wier
mooie altstem reeds meermalen de aandacht ge
trokken had. Haar adembeheerseking kan nog beter
worden: de loonvorming is nog' te wisselend van
sterkte; maar haar wiskundig-zuivere intonaties
verdienen bijzondere waardeering.
Stond deze Cantate evenals de orkestwerken on
der leiding van Marinus Adam; bij de Psalm en het
Hallelujah van Handel trad Jac. Zwaan als diri
gent op. Daar werkte ook een uit 4 koorvereeni-
gingen (n.l. „Het Doopsgezind Zangkoor", „Scho-
ten's Chr. Gein. Koor", „Heemsteedsch Chr. Gem,
Koor" en „Doopsgez. Zangkoor Beverwijk") ge
combineerd koor mede. De eerste drie daarvan
staan geregeld onder Zwaan's leiding, van het
vierde is r_. van Dijk dirigent.
Handel's Psalm 112 is ook een solocantate, doch
een voor sopraan. Schitterend zong Kitty Neder-
koorn de coloristisch rijk versierde, zeer "moeilijke
solopartij, de kristalheldere stem vulde het mach
tige kerkgebouw gelijkmatig. Bij „Sit nomen
Domini" werkte de solohobo mooi mede. Ook bij
dit werk deed zich de nadeelige invloed van den
afstand tusschen strijkbas en klavier (continuo)
gelden.
Het koor werkte hoogst verdienstelijk. Ook daar
waar, zooals in ,,A solis ortu" vele figuraties voor
zijn rekening kwamen. De gelijkheid tusschen de
sopraan en de hobopartij en het slotnummer
„Gloria Patri" tusschen solo en koor was niet steeds
volkomen.
Een machtige vertolking van het „Hallelujah"
besloot dit kerkconcert.
De dames Hessels en Nederkoorn en de dirigent
Zwaan werden met bloemen gehuldigd.
<K. DE JONG..
VRIJDAG 29 AUGUSTUS 1941.
HILVERSUM I, 415.5 M.
6.45 Gramofoonmuziek. 6.50 Ochtendgymnastiek. 7.06
Gramofoonmuziek. 7.45 Ochtendgymnastiek. 8.00 B. N. O.
Nieuwsberichten. 8 15 Schriftlezing en meditatie (voorbe
reid door de Christ. Radio Stichting). 8.25 Gewijde mu
ziek (opn8.45 Gramofoonmuziek. 9.15 Voor de huis
vrouw. 9.20 Gramofoonmuziek. 11.00 Amabilesextet. 11.20
Declamatie. 11.40 Amabile-sextet. 12.00 Melodisten en solist.
12.40 Almanak. 12.45 B. N. O. Nieuws- en economische
bcrichien. 1.00 Orgelconcert. 1.30 Muselte-orkest „Les Ear»
de Paris" en soliste. 2.00 Haarlemsche Orkestvereeniging,
solist en gramofoonmuziek. 4.00 Wijdingswoord. 4.20 Gra
mofoonmuziek. 4 45 Ernst van 't Hoff met zijn 15 solistcrv
5.15 B. N O. Nieuws-, economische- gn beursberichten.
5.30 Voor de jeugd. 5.45 Orgelconcert. 6.15 Sportwetens-
wanrdlgheden. 6 30 Vioolsolo. 7.00 Actueel halfuurtje. 7.30
Gramofoonmuziek. 8.00 Residentie-orkest. 8.55 Causerie
..Wat is Nationaal-Socialisme?" 9.10 Zang met pianobege
leiding. 9 30 Gramofoonmuziek. -9.45 B. N. O. Nieuwsbe^
richten. 10.09—10.15 B. N. O. Engelsche uitzending: Econo
mie News from Holland.
HILVERSUM II. 301.5 M.
6.45 Gramofoonmuz ek. 6.50 Ochtendgymnastiek. 7.00
Gramofoonmuziek. 7.45 Ochtendgymnastiek. 8.00 B. N. O.
Nieuwsberichten. 8 15 Gramofoonmuziek. 11.00 Voor de
jeugd. 11.20 Zang met pianobegeleiding en gramofoonmu
ziek. 12.00 Gramofoonmuziek. 12.15 Ensemble Jack der Kin
deren en solist. 12.45 B. N. O. Nieuws- en economische be
richten. 1.00 Omroeporkest en soliste. 2.00 Gramofoonmu
ziek. 2.15 Kurt Hohenberger en zijn orkest en gramofoon
muziek. 3.00 Voor de vrouw. 3.45 Gramofoonmuziek. 4.30
Voor de jeugd. 5.00 Gramofoonmuziek. 5.15 B. N. O.
Nieuws-, economische- en beursberichten. 5.30 Rococo-
octet. 6.00 Declamatie 'voorbereid door de Christ. Radio
Stichting) fi.15 De Romancers. 6.45 Gramofoonmuziek. 7 00
Actueel halfuurtje. 7 30 Gramofoonmuziek. 7.45 Toeristi
sche raadgevingen. 3 00 Omroeporkest en solist. 9.00 Gra
mofoonmuziek. 9.15 Klaas van Beek en zijn orkest. 9.45
B. N. O. Nieuwsberichten. 10.00 Avondwijding. 10.05—10.11
Gramofoonmuziek,
