Haarlem's Dagblad
Rijkscommissaris installeert den
Nederlandschen Kultuurraad
Singapore na bestorming genomen
De raad moet 't kultureele
geweten der natie zijn
59e JAARGANG No. 17991 x
Uitgave Lourens Coster, M(J. v. Courant-Uitgaven en Alge ra.
Drukker!) N.V. Bureaux: Groote Houtstraat 93, bUk. Soenda-
plein 37- Postgiro 38810 DrukkerU; Z. B. Spaarne 12. Telef.
Directie 13082 Hoofdred. 15054, Redactie 10600. DrukkerU 10132,
Administratie 10724, 14825. Soendapleln 12230.
Directeur: P W. PEEREBOOM
DONDERDAG 17 FEBRUARI 1942
Abonnement per week 0,26, per n^and 1,15, per kwartaal
3,42. franco per post 3.73, losse nummers 6 cent. Adverten-
tlën: l—5 regels ƒ2,10 elke regel meer ƒ0,42. Reclames ƒ0.72
per regel. Contracttarleven op aanvraag. Vraag en aanbod ll
regels 0,72, elke regel meer 0,18. Groentjes 1—3 regels K
cent. elke regel meer 12 cent bU contante betaling.
Forten het volgende
doel der Japanners
Japansche troepen rukken sinds
Woensdagmorgen de stad binnen
TOKIO. 11 Febru
ari (D.N.B.) Het
Japansche hoofdkwar
tier meldt: „De Ja
pansche troepen, die
sedert vanochtend
vroeg in weerwil van
het vijandelijke ver
zet voortdurend vor
deringen maakten,
hebben vanochtend
te 8 uur de stad
Singapore bestormd,
waarbij zij op ver
schillende punten de
overwonnen Engel-
sche troepen gevan
gen namen. Sinds
8.30 uur trekken de
Japanners de stad
binnen".
„In 52 uur heb
ben onze troepen
Singapore veroverd",
aldus meldde de ver
tegenwoordiger van
Domei gisteravond
uit de stad Singapore.
Toen wij Dinsdag van
Tagah in Oostelijke
richting uit op Boe-
kit Timah aanrukten,
riepen onze soldaten
elkander toe: „Mor
gén moeten wij
"AART VAN PELT
Singapore zijn". Met groote geestdrift, aldus de ver
tegenwoordiger van Domei, doorbraken de Japan
sche soldaten stelling na stelling en dreven de
vluchtende Engelschen voor zich uit. „Wij mar
cheerden in twee afzonderlijke colonnes, die elkan
der in snelheid trachtten te overtreffen. Toen wij
vanochtend om aeven uur de eerste huizen van
Singapore aan den Westkant naderden, laaide de
vijandelijke tegenstand nog eens op, doch werd
direct gebroken. Kort na acht uur werd een korte
rust gehouden daar wij buitengewoon vermoeid
waren. Doch reeds na enkele minuten waren de
troepen niet meer te houden. Onder geestdriftig
teroep drongen zij groepsgewijs de straten van
ingapore binnen en begonnen onmiddellijk met
de opruimingswerkzaamheden, geholpen door de
bewoners der stad. De Engelsche, Indische en
Australische troepen werden ontwapend en in
groote groepen weggevoerd. Overal weerklonk
„banzai"-geroep voor keizei en volk.
Intusschen stroomen steeds nieuwe troepen
Singapore binnen, die door de Maleiers en Indiërs
met kleine Japansche vlaggen worden begroet.
Boven ons onze vliegers, waarmede wij geestdriftige
groeten wisselen. Ons werk is geëindigd", zoo be
sluit de Domei-correspondent „en wy denken met
trots aan ons volk. aan ons tehuis, aan Japan".
l^ieuwe Japansche landingen
in Ned.-Indië
Op verscheidene plaatsen op Celebes
SJANGHAI, 11 Februari. Het legerbericht
van Batavia maakt melding van nieuwe landin
gen van Japansche troepen in het Zuidwesten vap
Celebes nabij Balangnipa, Djeneponto en Baram-,
bong in de nabijheid van Makassar.
In Neder landsch'-ïndië beseft men thans ten volle,
'dat een verder doordringen van den tegenstander, ook
tot het eiland Java-, voor de deur staat, aldus wordt
uit Batavia gemeld.
Het is reeds bekend geworden dat het verlies aan
vliegtuigen aanmerkelijk hooger is dan de officieele
communiqués, vermelden. Hierin worden slechts aan
gegeven de vliegtuigen, welke in de lucht verloren zijn
gegaan, doch niet die welke op den grond vernield
zijn. Dit aantal Is, zooals nu algemeen bekend is. zeer
groot. Vooral de aanval op Palembang heeft vele
vliegtuigen op den grond onbruikbaar gemaakt.
Verder is de hoop dat de vele vliegvelden in de
rimboe aangelegd voorloopig voor den tegenstander
onbekend zouden blijven, ijdel gebleken. Met groote
nauwkeurigheid is de ligging van die Jungle-vlieg
velden door de Japansche luchtmacht vastgesteld,
waarna het onbruikbaar maken volgde. (A.N.P.)
FELLE GEVECHTEN OP CELEBES.
STOCKHOLM, 12 Februari. (D.N.B.) Naar de
Londensche zender hedenochtend meldde, worden op
Celebes. waar de Japanners nieuwe landingen heb
ben uitgevoerd, op het oogenblik felle gevechten ge
leverd.
Situatie aan het Oostfront
weinig veranderd
Geen enkel verkeersknooppunt viel den
bolsjewisten in handen
In aansluiting op het Duitscheweermachtsbe-
rïcht verneemt het D.N.B. dat de hevige gevechten
aan het Oostelijk front voortduren. Door het af
nemen der vorst wordt de strijd wat vergemakke
lijkt, doch hij brengt den aanvallenden bolsjewis-
sten nog steeds zware verliezen aan menschen en
materiaal. Steeds weer blijkt dat de strijdvaardig
heid en de wapenen var. der, Duitschen soldaat
suDerieur zijn aan die der bolsjewisten.
Over het algemeen, en afgezien van zekere plaat
selijke veranderingen, is de toestand aan het Oos
telijk front nog als hij eind 1941 was. De bolsje
wisten zijn er niet in geslaagd ook maar één der
belangrijke groote steden en verkeersknooppunten
te heroveren. Door het in den strijd brengen van
groote massa's menschen hebben zij zware ver
liezen geleden.
In Noord-Afrika hebben de troepen der spil-
rr.ogendheden de laatste dagen weer terrein gewon
nen. Zij naderen nu de oude grens tusschen Libië
en Egypte.
In het Finsche weermachtsbericht wordt onder
meer gezegd dat de vijand bij mislukte aanvallen
in het Zuiden van het Oostelijke front 300 man aan
dooden heeft verloren.
Finsche vliegtuigen hebben in denzelfden sector
4 vijandelijke jagers neergeschoten.
45-jarige man om het leven gebracht
Moord te Amsterdam
AMSTERDAM. 11 Februari. Een gruwelijk
misdrijf is enkele dagen geleden waarschijnlijk
op Zondag gepleegd in een benedenhuis aan de
van Hilligaertstraat, op een 45-jarigen vertegen
woordiger.
De man, die alleen woonde, placht zun middag
eten behalve des Zondags te gebruiken ten
huize van zijn broer, die eveneens hier ter stede
woont. Maandag j.l. was hij echter niet gekomen
en toen hij ook gisteren niet op den gewonen tijd
bij zijn broer kwam, ging deze des avonds naar
de van Hilligaertstraat, vermoedende, dat zijn
broer wellicht ziek zou zijn. Op zijn bellen kreeg
de man geen gehoor en de bovenburen deelden,
desgevraagd, mede, dat zij de laatste dagen nie
mand in "het benedenhuis hadden gezien of ge
hoord. Daarop ging de man op de waranda en liet
zich in den tuin zakken, sloeg een raam van de
slaapkamer in en kwam zoo de woning binnen.
Daar wachtte hem een gruwelijke ontdekking: in
de voorkamer de zitkamer trof hij het lichaam
van ziin broer, liggende in een plas bloed, aan,
ook het hoofd geheel met bloed bedekt.
Onmiddellijk werd de politie gewaarschuwd die
met een onderzoek begon, dat vandaag is voort-
geWijl men op den grond een verkreukeld Zon
dagochtendblad heeft gevondeh en het avondblad
van Maandag rog in de bus zat. vermoedt men.
dat de moord Zorxïag i-1. is gepleegd. Het voor-
loopige onderzoek neeft verder uitgewezen, dat
diefstal waarschijnlijk niet de drijfveer van de
misdaad is geweest.
Na zeer zware aanvallen gedurende meer
dan vijftig uur hebben de Japansche troepen,
naar blijkt uit de laatste te Tokio ontvangen
frontberichten, de strijdkrachten van den tegen
stander ter sterkte van omstreeks 30.000 man
thans van drie kanten ipgesloten.
De belangrijkste gevechtshandelingen schijnen
zich volgens deze berichten ongeveer in het mid
den van het eiland Singapore aan weerszijden van
den weg, die van Noord naar Zuid loopt, af te
spelen eri wel in het bijzonder op de Oostelijke
heuvels in dit gebied.
Nu de Japansche troepen Singapore bereikt heb
ben, is de vesting als het ware in tweeën gesne
den. Van de hoofdlijn uite, die ongeveer van het
Noordwesten van het eiland naar het Zuiden loopt,
kunnen thans .talrijke aanvallen worden gedaan
op de forten en versterkingen van de kust. Vlak
bij den hoogsten heuvel van het eiland, die door
de Japanners befet is, liggen de twee waterreser
voirs, die den Engelschen nog waren overgebleven.
Waarschijnlijk zijn zy eveneens in Japansch bezit.
Met een ternauwernood onderbroken serie zware
ontploffingen zijn gisteren de versterkingswerken,
de petroleumtanks en de andere voor den oorlog
belangrijke installaties van Singapore in de lucht
gevlogen. De stad trilde van de ontploffingen,
waarvan moeilijk kon worden vastgesteld of zij
veroorzaakt waren door de Britsche troepen of door
ontploffende granaten der Japansche artillerie en
bommen der Japansche vliegtuigen.
GROOTE GEESTDRIFT IN JAPAN.
- TOKIO, 11 Februari (D.N.B.) Het bericht
van de bestorming van dft stad Singapore heeft
op het geheele Japansche volk een buitengewoon
diepen indruk gemaakt en groote geestdrift ver
oorzaakt. De plechtigheden, die sedert den vroe
gen ochtend plaats vondeh naar aanleiding van
de stichting van het Rijk, werden in het geheele
land tot reusachtige demonstraties van vreugde en
dank. De klokken van alle tempels in het land
meldden de historische overwinning. In de stra
ten van Tokio kwam het steeds weer tot nieuwe
spontane demonstraties der bevolking. Honderd
duizenden trokken door de stad, die herschapen
was in een vlaggenzee. Voor morgen staan in het
geheeleland groote feestelijkheden op het pro
gramma en talrijke beperkingen, die de oorlog met
zich bracht, zijn voor morgen opgeheven. Het
voornaamste doel der demonstraties van vandaag
was het keizerlijk paleis, waar tienduizenden tel
kens en telkens weer den tenno hun diepste eer
betoon brachten en een eindeloos „banzai"-geroep
deden weerklinken. Voor den Taskoeni-schrijn,
het groote nationale heiligdom te Tokio zijn aan
grijpende plechtigheden gehouden voor de geval
lenen voor het vaderland. Tot laat in den naeh:
stroomde hef volk nar deze heilige plek om daar
in diepe dankbaarheid zijn gestorven helden en
voorvaderen te herdenken.
Zooals reeds gemeld bestaat de Commissie ter Voor
ziening in het Onderwijs aan zieke en zwakke kin
deren te Haarlem 25 jaar. Ruim 2000 zieke kinderen
danken hun kennis aan deze vereen!ging. Het onder-
ijs 'wordt gegeven aan leerlingen zoowel van open
bare als van bijzondere scholen. Ook tot de zieken
huizen en Bredcrodeduin strekt de werkzaamheid
der commissie zleh uit. De kosten worden gedekt
door subsidies van de gemeenten Haarlem. Bloemen-
daal en Heemstede en verder uit contributies van de
leden en van verschillende vereenigingen. Ook ouders
die nog iots kunnen betalen dragen natuurlijk een
steentje bij. Dc lieer J. H. W. Habermehl, Klnder-
liulssingcl 30. giro 4027S6 is 2de secretaris. Op de
foto ziet men lioe een ziek jongetje le.s krijgt van
een onderwijzeres der vereeniging. (foto Stevens)
Welke bonnen zijn thans geldig?
Van 8 lot en met 14 Februari:
0SA Brood 4 rants. Brood of sebak
08B Brood Y-t rants.
OSA Vleesch 1 rants, Vleesch of.
0SB Vl.waren -rants. vleeschwaren
Van 8 tot en met 21 Februari:
08A Aardappelen iy± K.G. Aardappelen
08B Aardappelen Yt K.G. Aardappelen
(De aardappelbonnen 07A en 07B blijven tot en met
14 Februari geldig).
Van 25 Januari t.m. 21 Februari:
197 Algemeen
1 K.G.
Suiker
05Cen05D res.
50 gr.
Cacao
198 Algemeen
500 gr.
Jam
199-202
1 rants.
Bloem brood of gebak
06 en 07 reserve
250 gr.
Rijst
203 Algemeen
250 gr.
Havermout of
Peulvruchten
209
250 gr.
Gort
210 -
100 gr.
Vermicelli of maïzena
204-208
100 gr.
Kaas
0CA-09A Melk I
314 L.
Melk
06B-09B Melk I
L.
Melk
Van 10 Februari
tot en met
18 Februari:
OS Boter
125 gr.
Boter
08 Vet
125 gr.
Boter zonder reductie
of margarine
(De geldigheidsduur van de bonnen 06 en 07 ls ver
lengd tot en met Dinsdag 18 Februari)
Van 19 t.m. 27 Februari:
09 Boter 125 gr. Boter of
100 gr. Rundvet
Van 8 Januari t.m. 21 Februari:
195 Algemeen 250 gr. Peulvruchten
Van 8 Januari t.m. 14 Februari:
94B, 04C. 04D Reserve 1 el
Van 28 December Lm. 21 Februari:
193 Algemeen 250,gr. Koffiesurrogaat
Van 8 Februari tot en met 21 Februari:
212 Algemeen 250 gr. Peulvruchten
Intensieve controle op
persoonsbewijzen
's GRAVENHAGE, 12 Februari. Binnenkort
zal in het geheele land een zeer intensieve con
trole op de persoonsbewijzen worden gehouden.
Wie nu nog niet in hel bezit van een persoonsbe
wijs mocht zijn geve zich onverwijld ter gemeente
secretarie schriftelijk op. Hij ontvangt dan een uit-
noodiging, zijn p.b. op een bepaalden datum te
komen afhalen.
Ieder die na 1 Januari 1942 zonder p.b. wordt
aangetroffen, is strafbaar. Hier en daar zijn reeds
door de plaatselijke politie overtredingen gecon
stateerd en processen-verbaal opgemaakt. Wie tot
nu toe door de mazen is geglipt, doet verstandig
zich van een p.b. te voorzien voor de hierboven ge
melde groote controle begint
De groei van Heemstede
Eenige eigenaardigheden van de
bevolkingsstatistiek
Wij hebben reeds medegedeeld, dat het zielental
van Heemstede in het afgeloopen jaar steeg van 20657
tot 20927, een vermeerdering dus van 270, of in per
centages uitgedrukt: 1.3.
Dit is voor Heemstede zeer laag, er zijn jaren ge
weest dat de aanwas tien maal grooter was. In 1922
was het percentage 11.83, in 1923 zelfs 12.60. Na die
topjaren verminderde de toeneming, van 1930 tot 1940
schommelde het percentage van 1.34 tot 6.18. Ook 1940
was al heel laag, namelijk '1.22, zoodat 1941 het op
slot van zake nog met een neuslengte van 1940 won.
Het aantal vrouwen in Heemstede is overwegend
grooter dan het getal mannen, 10976 tegen 9951. Op
de 1000 ingezetenen vindt men er dus 525 vrouwen en
475 mannen. Dit bijzonder groote verschil vindt men
in alle gemeenten waar veel dienstboden werken.
Er werden in 1941 300 kinderen geboren. Voor een
gemeente met een gemiddelde bevolking van 20.800
zielen een klein aantal. Het geboortecijfer per inge
zetene was 14.4, terwijl het de laatste jaren te Haar
lem tusschen de 17 en 18 schommelde.
Daarentegen was het sterftecijfer te Heemstede
veel hooger dan het algemeen gemiddelde. Er stierven
197 menschen, wat per 1000 zielen een cijfer geeft van
9.5. Voor Haarlem was het in de laatste jaren 8.5.
Beide cijfers geven een indruk van de eigenaar
dige samenstelling van de bevolking te Heemstede.
Heemstede telt onder zijn bewoners veel gepension-
neerden, dus menschen op jaren. Dit verklaart niet
alleen het lage geboortecijfer maar ook het hooge
sterftecijfer.
Heemstede blijft niettegenstaande het feit dat het
geboorte-overschot betrekkelijk klein is (er werden
slechts 103 kinderen meer geboren dan het aantal
sterfgevallen) toch geregeld groeien. In 1941 vestigden
zich 920 mannen en 1334 vrouwen, terwijl er 821 man
nen en 1266 vrouwen vertrokken. Een winst dus van 99
mannen en
Tnstitieele benoemingen
Bij onderscheidene besluiten van den secretaris-generaal
van het departement van justitie van 10 Februari 1942 zijn
benoemd:
tot raadsheer in het gerechtshof te 's Gravenhage, mr.
S A. van Lunteren. repetitor te Utrecht; tot kanton
rechter te Emmen. mr. A. Jonker, advocaat en procureur
en kantonrechter-plaatsvervanger te Emmen; tot rechter-
plaatsvervanger in de arrondissements-rechtbank te Haar
lem. mr. J. van Oldenborgh, werkzaam bij den Onderne-
mersraad voor Nederlandsch-Indië te 's Gravenhage.
Geref. Kerk te Heemstede
Ds. Bavinck bedankt voor het beroep
Wij vernemen, dat Ds»* C. B. Bavinck te
Kampen, die in de vacature-Ds. E. T. van den Born
door de Ger. Kerk te Heemstede was beroepen, voor
dit beroep heeft bedankt.
UIT DE STAATSCOURANT
Bij besluit van den secretaris-generaal van het departe
ment van binnenlandsche zaken van 7 Februari 1942 is de
voorloopig verlengde ambtsperiode van den burgemeester
der gemeente Bergh, mr. A. J. M. Nederveen, met ingang
van dien datum beëindigd.
HOOFDPRIJZEN STAATSLOTERIJ.
•s GRAVENHAGE 12 Februari.
100.000: 19364
400: 3233 4519 8614 15374
200: 3267 4988 7933 15150 19612 21413
100: 1467 2826 6631 14880 16623 17225 19028 20491
VERDUISTEREN Tan i8 46 tot 9 03
Maan 13 Febr. op 7.33, onder 16.47
Een voorval tij
dens den rit
naar het Oost
front. - Een
stuk 10,5 c.M.
geschut ls van
den besneeuw-
den cn bevro
ren weg ge
makt. Paarde-
krachten schie
ten tekort om
het gevaarte
uit zijn benarde
positie te halen
(boven), doch
met behulp van
een sterken
wagen Is het
karwei spoed Isr
•ipgeknapt.
Atlantic-
Holland -
P. K. Krol!
Mr. W. E. baron Van Till f
Woensdag is
plotseling in
zijn wonmg te
Aerdenhout in
den ouderdom
van 42 jaar
overleden Mr.
W. E. Baron
Van Till, fir
mant der ban
kiersfirma Op-
penheim en
Van Till te
's-Gravenhage.
Baron Van
Till werd 23
Mei 1899 te
Rijsenburg bh
Driebergen ge
boren. Hij be
zocht het Chr-
Gymnasium te
Utrecht en be
haalde aan de
Utrechtsche
Universiteit
den titel van
meester in de
(Cliché Archief H.'s D. rechten.
Vroeger was hij directeur van het bijkantoor
was hij commissaris van verschillende maatschap
pijen en enkele jaren lid van den vroegeren Bloè-
mendaalschen gemeenteraad, waar hij voor de
Christ- Hist, fractie zitting had. De heer Van Till is
vroeger ook eenige jarén bestuurslid van de Haar-
Temsche Orkest Vereeniging geweest, namelijk eerst
penningmeester en daarna voorzitter, f
De bijzetting van het stoffelijk overschot zal
plaats hebben a.s. Zaterdagmiddag drie uur in het
familiegraf op de Algemeene Begraafplaats te
Heemstede.
De uitreiking van inlegvellen
te Haarlem
Zooals bekend worden van 5 tot 25 Februari de
inlegvellen voor distributiestamkaarten uitgereikt
Voor het in ontvangst nemen van deze inlegvellen
zijn reeds aan de beurt geweest de letters A, B, C.
D, E, F, G, I, J, H. Morgen, Vrijdag, is het de beurt
aan de letter K tot en met Ko. Er wordt nog eens
de aandacht op gevestigd, dat men niet alleen de
distributiestamkaart dient te toonen, doch bovendien
bon dertien van de reservekaart van het bonboekje
dient in te leveren.
Duitschland strijdt voor Europa.
Gevechten bij afnemende vorst
aan het Oostfront.
Bolsjewistische verliezen in het
Donetzgehied.
bru
1
HOOFDKWARTIER VAN DEN FüHRER. II Fe-
■uari. (D.N.B.) Het opperbevel der weermacht
iakt bekend:
„De gevechten in het Oosten gaan bij afnemende
vorst voort.
Aan het Donetz-front heeft de vijand sinds giste
ren allen al in den sector van een Duitsch leger
corps verloren: 1639 gevangenen, meer dan 7500
dooden, 8 tanks. 19 stukken geschut. 164 machine
geweren en granaatwerpers en omvangrijk ander
oorlogstuig.
Aan onze eigen aanvalssuecessen in den Zuide
lijken sector van het Oostelijk front heeft een for
matie Roemeensche skiërs groot aandeel gehad.
Bij Leningrad zijn nieuwe uitvalspogingen van
den vijand in het afweervuur van het Duitsche om
singelingsfront bezweken.
Aan de Zuidwestkust van Engeland hebben ge
vechtsvliegtuigen in den afgeloopen nacht met
bommen twee koopvaarders van 7000 ton in totaal
tot zinken gebracht. Een derde groote vrachtboot
werd waarschijnlijk vernietigd, nog een schip be
schadigd. Andere gevechtsvliegtuigen, die voor een
gewapende verkenning waren vertrokken, plaatsten
in scheervlucht bomtreffers van zwaar kaliber op
een groote fabriek aan de Oostkust van Schotland.
In Noord-Afrika zijn vrij krachtige verkennings
strijdkrachten van den vijand teruggeslagen. Stu
ka's en torpedovliegtuigen berokkenden den vijand
aanzienlijke verliezen aan rollend materieel. Ten
Noordoosten van Tobroek vertoonde een lichte
Britsche kruiser na een bomaanval van een Duitsch
vliegtuig slagzij.
Een vrij beperkte formatlé Britsche bommen
werpers heeft in den afgeloopen nacht woonwijken
in het kustgebied van Noordwest-Duitschland aan
gevallen.
In de afweergevechten der laatste dagen heeft
Feldwcbel Schmidt, groepscommandant bij de eer
ste compagnie van het 119de regiment infanterie,
zicb» door persoonlijke dapperheid bijzonder on
derscheiden".
„Kuituur vindt haar oorsprong en taak altijd
in den dienst aan het leven van het volk"
's-GRAVENHAGE, 12 Februari. Gistermiddag had
de plechtige installatie plaats van den Nederlandschen
Kultuurraad. Een uitgelezen gezelschap was in Pulchri
Studio vereenigd. Een groot aantal Duitsche en Ne-
derlandsche autoriteiten waï bij de plechtigheid aan
wezig. Van Duitsche zijde onder anderen de commis
saris-generaal voor bijzondere aangelegenheden Ober-
dienstleiter F. Schmidt, de commissaris-generaal voor
bestuur en justitie staatssecretaris dr. F. Wimmer,
gezant Otto Bene, de gevolmachtigde van den Rijks
commissaris voor Zuid-Holland Rittmeister dr. Schwe-
bel, en de gevolmachtigde van den Rijkscommissaris
voor Utrecht, Sommer; van Nederlandsche zijde on
der anderen prof. dr T. Goedewaagen. secretaris
generaal van het departement van Volksvoorlichting
en Kunsten, prof. J. van Dam. secretaris-generaal van
het departement van Opvoeding. Wetenschap en Kui
tuurbescherming. en luitenant-generaal H. A Seyf-
fardt.
De bijeenkomst werd opgeluisterd door muziek van
het Zepparoni-kwartet, dat werken van Schafer en
Schubert ten gehoore bracht.
De redevoeringen van den Rijkscommissaris en van
prof. Snijder werden met grooten bijval ontvangen.
Na afloop was er een ontvangst in de zalen van
Pulchri Studio-
De rede van den Rijkscommissaris.
De Rijkscommissaris sprak o.m. als volgt:
Mijnheer de president, dames en heeren.
Wij zijn hier bijeengekomen, om op plechtige wijze
den Nederlandschen Kultuurraad in te wijden. Oritóer
de overstelpende, dg geheele wereld beroerende ge
beurtenissen, ls de Instelling van den Nederlandschen
Kultuurraad toch geen onbeteekenende toevalligheid
of een bestuursmaatregel zonder meer als zoovele an
dere. Ik geloof veeleer door dezen maatregel aan een
noodzaak tegemoet te komen, welke evenzeer voort
vloeit uit den tegenwoordigen toestand van het Neder
landsche volk, als uit mijn taak als vertegenwoordi
gers van het Duitsche rijk in dit land. Deze geeft mij
aanleiding tot principieele uiteenzettingen, want de
noodzakelijkheid van dezen maatregel kan uitsluitend
begrepen worden, wanneer de "functie van de kuituur
niet slechts in het openbare leven, maar in het leven
in het algemeen, in het worden en werken eener ge
meenschap ons duidelijk is geworden
Ik wil hier geen verhandeling houden over al die
theoretische vragen en opvattingen, welke voor de
nieuwe werkelijkheid, waarin wij ons bevinden, haar
beteekenis verloren hebben.
Niet slechts de resultaten van de wetenschap en het
onderzoek, maar in de eerste plaats onze eigen per
soonlijke belevenissen, voornamelijk in den oorlog,
waar men zijn bestaan onmiddellijk tot op den diep-
sten en elementairsten oorsprong moet terugbrengen.
„überhaupt" te kunnen bestaan, en ons politiek
doorleven van dezen historischen tijd, waarin wij han
delend, werkend en leidend stonden en staan.hebben ons
geleerd wereld en leven anders en nieuw te zien Het
was als een wonder en Inderdaad, het was een open
baring: de openbaring der gemeenschap als het oor
spronkelijk element van ons leven. Wij hadden in den
nood de kameraadschap beleefd en vonden daarin de
gemeenschap, totdat wij uit de idee en uit de werke
lijkheid van de volksgemeenschap eindelijk de kracht
putten, waardoor wij weer gezond en machtig werden
en dat niet slechts In politleken zin.
In het bijzonder werden wij weer machtig in onze
kuituur. Hier niet minder dan op politiek gebied kun
nen wij de verandering, welke zich in tien jaar vol
trokken heeft en zich verder voltrekt, nauwelijks be
grijpen De oorzaak hiervan ligt uitsluitend hierin,
dat de kuituur in al hare uitingen en vormen, in plaats
van zich los te maken uit het gemeenschappelijk lot
weer daarin betrokken werd en dat de kultuurschep-
pende en kultuurdragende mensch van zijn eenzaam
heid werd bevrijd weer aan de gemeenschap van zijn
volk werd gebonden.
Het belangrijkste principe van onze kuituuropvat
ting is. dat elke echte kuituurprestatie slechts uit den
grond en uit het leven van het volk kan voortko-
i en dat zij daarom ook aan dit volk weer ver
plichtingen heeft, dat dus de kuituur haar oorspronr
evenals haar taak altijd vindt in den dienst aan het
leven van het volk Evenmin als de kuituur als ge
heel uit deze samenhang kan worden losgemaakt zon
der ziek te worden, evenmin kan zich de scheppende
enkeling, die kultureele prestaties volbrengt aan de
banden van ziin gemeenschap onttrekken. Kuituur is
niets anders dan de gezamenlijke uitdrukking der
scheppende krachten, die In een volk leven en door
den scheppenden enkeling naar voren worden gebracht
en gebruikt om het bestaan rijn vorm te gei?en.
Deze omschrijving ls eensdeels zeer ruim, aange
zien zij ook alles omvat, wat wij heden in het alge
meen niet meer onmiddellijk tot het gebied der kui
tuur rekenen, zooals de krijgskunde, de staatkunde en
de landbouwkundige of zuiver technische prestaties,
daar elke bewuste vorming van het zijn door den
mensch kuituur in den ruimsten zin van het woord
is. Anderszijds gaat deze omschrijving ook niet diep
genoeg, want het volkseigene zelf als de voedings
bodem van elke kuituur, is reeds een bijzondere uit
drukking van het samenwerken der machten van het
bloed, dus van de soort en het ras. en van den bodem,
derhalve van de ruimte en het landschap, waarin een
bepaald ras bepaalde vormen van de in haar levende
werkelijkheid uitgedrukt heeft, welke in al haar veel
vuldigheid en verscheidenheid voor altijd en onverbre
kelijk uit den eersten oorsprong van het ras zijn ge
sproten en slechts daardoor in leven blijven. Waar
deze samenhang verloren gaat of overheerscht wordt
door invloeden van vreemdsoortige, derhalve ras-
sisch vreemde levenswetten, daar wordt de echte. nL
nog met haar oorsprong verbonden kuituur ziek ea
het geheele volknph© leven wordt aangetast,
Aan dit gevaar is het Griekendom bezweken, kort
nadat het zijn hoogste kultureele- prestaties verricht
had. en dezelfde wortel heeft de ziekte, waaraan
Europa bijkans sedert eeuwen, lijdt en welke het
Avondland tot ontbinding dreigde te brengen, totdat
men ze door het leeren kennen van haar oorsprong,
heafl. kunnen overwinnen. Naarmate wij de gemeen
schap als den oorsprong van ons leven hebben terug
gevonden. ontvangen wij ook haar kracht en sterkte.
Deze ontwikkelingsgang moet en zal zich krachtens
een reeds heden duidelijk zichtbare levende en his
torische wetmatigheid in het geheele gebied van ons
door het Noordsch-Germaansche element bepaalde ras
voltrekken, overal waar de wil tot gezondworden
en tot het nieuwe leven nog werkzaam is. Deze te
rugkeer tot onzen oorsprong beteekent in verhouding
tot ons recent verleden der laatste eeuwen een om
mekeer van ontzaglijken omvang, een werkelijk totale
revolutie, daar voor haar geen gebied afgesloten kan
blijven. Het is een kenmerk van deze revolutie, dat
zij alles moet vernietigen en afbreken, wat als het
ware als een verstarde korst de bronnen van ons ge
zonde leven afsloot en bijna deed uitdrogen, om juist
daardoor deze bronnen weer te doen vloeien. In dezen
zin heeft deze revolutie in haar diepsten kern een
behoudend, conservatief karakter.
Deze ontwikkelingsgang voltrekt zich volgens de wet
der gemeenschap, want deze alleen sluit de grootst©
mogelijkheden in, maar brengt ook de hoogste ver
plichting met zich mede. n.l., dat er geen handelen en
werkzaamheid bestaan kunnen bulten de gemeenschap
en op een andere wijze als voor deze. Het doorbreken
van deze wet kan niet van heden op morgen plaats
vinden. Groote dingen moeten groeien en rijpen en
hoe vaster wij van dit groeien en rijpen overtuigd
zijn, des te geduldiger mogen wij de vruchten afwach
ten. Weliswaar ontheft ons dit niet van de verant
woording en de verplichting, zelf dit groeiproces mee
te maken, het te bevorderen en te hoeden.
Het was absoluut niet altijd zoo voor zichzelfspre-
kend, als het ons heden misschien toeschijnt, dat de
staat zich zelf een kultureele taak oplegt en dat hij
zich, onafhankelijk daarvan, de bevordering en de
verzorging van het kultureele leven tot taak stelt.
Dragers van het kultuurleven warfn langen tijd
bijna uitsluitend de kloosters alsmede de adel en later
de burgerij; het Rijk had in het geheel geen direeten
invloed op de ontwikkeling, en indirect slechts in
zooverre, als kerk en standen leden van het Rijk
waren. Daarmede hangt het samen, dat wij in den
overvloed en in den onmetelijken rijkdom der kui
tuurgoederen en gedenkteekenen der vroegere eeuwen
nauwelijks getuigenissen eener echte rijkscultuur be
zitten Deze omstandigheid is van groote beteekenis,
want zij kenmerkt in het algemeen den vorm van
dat rijk. dat weliswaar als de idee van een orde
ning van het Avondland groote bindende kracht be-
maar niet tot de gestalte van een verplichtende
en beslissende werkelijkheid kon komen. Met deze
kenschetsing wordt de heden voor ons allen zichtbare
.kultureele taak van den staat aangegeven De absolu
tistische, zuivere politie- en ambtenarenstaat gaf in
kultureele aangelegenheden slechts in zooverre van
negatief interesse blijk, dat deze geen verstoring van
de rust en de orde mochten teweeg brengen. De be
moeiingen van den humanistlschen welvaartsstaat,
om den staatsburger zóóveel kultuurgoedcren toe te
kennen en toe te meten als noodlg is voor de instand
houding van zijn tevredenheid van zijn levensstan
daard, kan nog niet als kultureele taak van dezen
staat beschouwd worden. Een veel verder gaande
verplichting jegens de kuituur als de scheppende le
vensuitingen van het volk heeft echter de staat, die
als inhoud en doel de organische vorming der volks
gemeenschap nastreeft, slechts van het wezen van
dezen staat uit kunnen wij ook zijn kultureele taak
begrijpen.
De staat is de vorm. die de natie zich geeft, om zichzelf
tot de hoogste macht en de ln haar sluimerende krach
ten tot de grootste vruchtbaarheid en tot een welge
ordende inzet voor het gemeenschappelijk welzijn te
brengen.
(Zie vervolg op pag. 3)
