Haarlems Dagblad
Vrij Volk.
Op de brug van het schip van Staat.
Nieuwe verrassende aanval op Japan.
«Oe Jaargang, No. 18076
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem.
IJmuiden. Kennemerlaan 154.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724.
Zaterdag 14 Juli 1945
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: per week 31
cent. per kwartaal 4.-
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Tel.: Redactie
Expeditie 14825.
De Tooneelgroep 5 Mei '45 heeft haar
reeks Haarlemsehe voorstellingen met
een gala-avond in den Stadsschouwburg
geopend. Er reden veel auto's aan, maar
gala was toch minder glanzend dan vroe
ger: verdoft in de bezettingsjaren.
In dien tijd heeft de groep volhard in
haar onwil, tot de Cultuurkamer toe te
treden. Zij heeft zich dus van het tooneel
moeten terugtrekken, hetgeen een be
proeving was. Haar werkcomité heeft zich
op toekomstige vakorganisatie en herzie
ning van het tooneel geworpen. Maar nu
zijn de honderd tooneelisten weer op de
planken verschenen. Haarlem had hen met
vlaggen en een ontvangst op het Stadhuis
begroet, Zij speelden hier Vrij Volk.
Vrij Volk is geen stuk en heet zelfs niet:
spel. Het is genaamd: „een terugblik in
vijf bedrijven. Het gaat prat op vijf
auteurs en vijf regisseurs met evenveel
bijbehoorende groepen spelers. Het Too
neel is zoo oud en heeft zooveel ervaren,
dat ge niet durft aannemen dat dit nieuw
is. Maar ge denkt het.
De bedoeling is, in vijf perioden vorm
te geven aan den strijd voor onafhanke
lijkheid en gewetensvrijheid, die het Ne-
derlandsche volk door de eeuwen heen
heeft gevoerd. Omdat deze grootsche op
gaaf over vijf auteurs verdeeld is ziet ge
vijf verschillende tooneelstukken, ver-
eenigd alleen door die groote gedachte:
strijd voor de vrijheid. Albert Helman
heeft „Bataafsche Dageraad" geschreven,
Maurits Dekker „Leidens Ontzet", Antoon
Coolen „Heil van het Rampjaar", Jeanne
van SchaikWilling „De Brief aan Prins
Willem VI" en Aug. Defresne „Het
Heden". De vijf schrijvers, de vijf regis
seurs en de honderd tooneelspelers voeren
ons van het jaar 69 naar 1574, dan een
eeuw verder naar 1672, daarop met spron
gen van anderhalve eeuw naar 1813 en
1945. En zij bezigen een dubbel tooneel:
op het benedentooneel deed telkens de
vrijheidsgedachte zich overheerschend
gelden, terwijl het boventooneel den vorm
aamiuidde, die de leidende figuren aan
deze gedachten wisten te geven.
Het is een mooie gedachte geweest, ons
tooneel in zulk een uiting tot herleving te
brengen. Ik zou mij kunnen voorstellen
dat één enkele auteur door eenheid van
stijl en gedachte een rustiger en impo
santer geheel tot stand had kunnen bren
gen. Misschien zal dat nog wel eens ge
schapen worden, als wij vei'der van dezen
tijd zullen staan. Nu past de onrust van
het geheel wel bij deze onze tijds-erva-
ringen, die evenmin rustig zijn.
Maar de Bataafsche Dageraad stond te
ver van ons af. want het viel moeilijk
hem mee te beleven. Moeten wij ons deze
verre voorvaderen waarlijk niet eens an
ders gaan voorstellen dan als statige,
streng en stram declameerende standbeel
den met galmende stemmen? Waren zij
zoo grimmig en galmden waarlijk hunne
stemmen, schijnbaar in een poging om
door de vele eeuwen heen te klinken, die
hen van ons scheiden? Ik geloof het niet.
Zij waren menschen als wij. Hen bezielden
dezelfde gedachten en wenschen.
Het waren de tweede acteur en de twee
de regisseur, Maurits Dekker en Louis
Saalborn, die in twee prachtige tafreelen
uit de dagen van Leidens Ontzet de volle
beleving van den vrijheidsstrijd brachten.
Die spanning bleef heerschen, ondanks
een mindering in de tafereelen „Heil van
het Rampjaar. Er volgde een groote stij
ging in de vierde en vijfde perioden. Het
was de magische figuur van Willem de
Zwijger in Leidens Ontzet geweest, die de
ontroering in de zaal had gebracht. Het
was Gijsbert Karei van Hogendorp, die
in De Brief aan Prins Willem VI getuigde
van dien machtigen, blijvenden invloed,
van die voorgoed geschapen eenheid in
ons volk. Het was de schrijver, de woord
voerder der ter dood veroordeelden, die
voor den Duitschen krijgsraad in het slot
tafereel haar onder woorden bracht en
de minachting van een volk voor zijn
onderdrukkers den beulen in het gelaat
slingerde.
Den schrijver Defresne was de zwaarste
taak ten deel gevallen. Want hij moest
die hevige en aangrijpende gebeurtenis
sen van de laatste jaren, waarvan wij
allen vervuld zijn, maar waar wij nog te
dicht bij staan, in één enkel lang tafereel
uitbeelden. Het greep ons waarlijk aan.
het was vooral beklemmend.
Wij zullen dezen avond niet vergeten.
Wij waren ook verheugd na lange jaren
onze tooneelspelers terug te zien. Niet
minder verheugd dan zij. Er werden aan
het slot veel kransen aangedragen en veel
redevoeringen gehouden, ingeleid door
burgemeester Reinalda. Voorzitter Borg-
houts van Volksherstel volgde en na hem
kwamen nog veel anderen.
Het is niet mogelijk aan alle honderd
spelers recht te doen. Ook ben ik daar
niet de man voor: het is de criticus die
het zou kunnen beproeven. Een der groo-
ten, Albert van Dalsum, was door ziekte
uitgevallen. Wij hopen ook hem spoedig
weer te zien. Wie enkele namen noemt,
begint met Louis Saalborn, vervolgt met
Willv Haak en Fien de la Mar. verheugt
zich dat hij Jan Musch en Ko Arnoldi. Jet
van Dijk en Nell Knoop, Paul Huf, Con
stant van Kerckhoven en zooveel ande
ren in hun kunst heeft Weergezien en
richt zijn heilwensch tot ons herleefd
Tooneel, óns vrije Tooneel. R. P.
Wij hebben de kans om uit de put te komen
zoó zei de Minister-President Prof. Ir. W. Schermerhorn.
Tot dir.-gen. van de afd liandelsaccoor-
den van 't min van handel en nijverh. zal
"vorden benoemd de heer A. B. Speekenbrink
De minister-president Prof. Ir. W. Scher
merhorn hield Vrijdagavond voor radio
„Herrijzend Nederland" zijn eerste Vrijdag
avond-toespraak.
Na een korte inleiding, waarin de minis
ter-president erop wees. dat het in de be
doeling ligt het Nederlandsche volk iedere
week een kwartiertje door middel van de
radio mee te nemen naar „de brug van den
Nederlandschen staat", zeide hij. dat alle
leden van het ministerie ln hun ambts
vervulling ervan overtuigd zijn geworden,
dat dit ministerie in sterke mate op de me
dewerking van allen aangewezen Is.
Tot de zaken, die in de sterkste mate de
aandacht blijven trekken, behoort in de al
lereerste plaats het arbeidsleven. De staking
in Rotterdam is gelukkig ten einde, zij het
ook dat de achtergronden van dit conflict
nog niet volledig zijn opgehelderd, terwijl
ook elders dergelijke stakingen dreigen.
Daarom wilde de minister-president nog en
kele dingen duidelijk zeggen.
Niemand zal willen ontkennen, dat wij
op economisch gebied in een noodtoestand
verkeeren. die slechts zeer geleidelijk en op
vrij langen termijn tot wat men noemt een
normalen toestand kan worden terugge
voerd. Tusschen loonen en prijzen bestaat
geen evenwicht. Het is voor de arbeiders
zelfs moeilijk hun distributiepakket te
betalen, hier en daar zelfs onmo
gelijk. Aan den anderen kant ziet
men, dat onder den dwang van vraag en
aanbod werkgevers bereid zijn fantastische
loonen te betalen, die met de door de re
geering toegestane loonsverhooglngen geen
enkel verband houden. Gedwongen door de
zuigkracht der groote steden kan door zgn.
accoordloonen zelfs de oogst in gevaar wor
den gebracht. Er zijn ook teekenen, die
erop wijzen dat bepaalde elementen ln de
arbeiderswereld bereid zijn van den ver
warden toestand op economisch gebied mis
bruik te maken, ook door staking. De weg
van oncontroleerbare loonsverhoogins leidt
naar den weg van de prijsstijging, die een
inflatie tengevolge heeft, waardoor in de
eerste plaats de arbeider die ln dit proces
altijd te laat naar boven komt. de dupe
wordt. De regeerng heeft de overtuiging
dat dit proces in Nederland gestopt kan
worden en dat in ons land, zelfs in een toe
stand waarin het verkeert, een inflatie niet
noodzakelijk is, Wij moeten hlerby echter
aan één voorwaarde volSoen: op ieder ter
rein met voldoende kracht doorgrijpen. Wij
zijn van plan dit zonder eenlge reserve te
doen. zoowel door flnancieele maatregelen
tegen den bezitter en door de geldsanee-
Twee milliard schade
aan gebouwen.
Het aantal verwoeste woningen be
draagt in geheel Nederland plm. 90.000,
waarvan 37.000 in Rotterdam en 8000
in 's-Gravenhage. Voor Zuid-Neder
land bedraagt dit cijfer 13.000, waar
van 3500 boerderijen. Voor Gelderland
wordt het geschat op 8500, terwijl voor
Noord-Holland dit aantal 12.000 be
draagt. Hierin zijn niet alleen de zui
vere oorlogsschade, maar ook de af
braak (Noord-Holland, 's-Gravenhage)
inbegrepen.
Het aantal beschadigde panden be
draagt 250.000, waarvan zwaar bescha
digd 40.000. Door niet tijdig herstel en
voortgezette inundatie-schade neemt
het aantal zwaar beschadigde panden
nog toe in verhouding tot de lichtere
schadegevallen.
Bij het herstelwerk staat men voor
groote moeilijkheden, doordat er aan
vrijwel alle materialen een groot te
kort is.
De totale schade aan gebouwen enz.
wordt geschat op 2 milliard Er mag
worden aangenomen, dat aan de gedu
peerden een Rijksbijdrage zal worden
verleend, maar onder welke voorwaar
den en tot welke bedragen is nog niet
bekend.
Men hoopt dit jaar nog met het
„noodherstel" en den bouw van een
aantal noodwoningen klaar te komen.
Er zullen 10.000 noodwoningen :n ge
heel Nederland worden gebouwd,
waarvan 6000 beneden de groote ri
vieren. In West-Brabant zijn alle kerk
torens en watertorens gesprongen, van
de 270 kerken in het bisdom Roermond
werden er 49 vernield en 84 bescha
digd.
Bon 112
voor schoenreparatie.
Bon 112 (rood en blauw) van de M.G.-
kaart. is in de provincies Noord-Holland,
Zuid-Holland en Utrecht geldig verklaard
voor het doen repareeren van schoenen
met een hoeveelheid leder van 25 gram
Het publiek dient den bon eerst dan bij
den schoenhersteller in te leveren, wan
neer laatstgenoemde verklaart in staat te
zijn de reparatie bijvoorbeeld binnen veer
tien dagen te kunnen verrichten. De gel
digheidsduur van bovengenoemden bon is
onbeperkt, daar deze samen met later aan
te wijzen bonnen bij den schoenhersteller
kan worden ingeleverd voor het doen
verrichten van grootere reparaties. De
aandacht wordt er met nadruk op geves
tigd dat bon 112 geen z.g. voor-inleverings
bon is Correspondentie over deze schoen-
reparatie-regeling dient gericht te wor
den aan het rijksbureau voor huiden en
leder te Amsterdam of de vakgroep.
ring waarvoor Minister Lseftinck dezer da
gen de eerste stap heeft ondernomen, als
wel maatregelen tegen loon- en prijsopdrij
ving. Dit brengt noodzakelijk niet zich mede.
dat de regeering het peil van de loonvor
ming niet enkel kan overlaten aan de sfeer
van onderhandelingen tusschen werkgevers
en werknemers De loonbepaling is in laat
ste Instantie een zaak van de overheid,
zooals dat ook met de prijsbepaling het ge
val is. Weet het Nederlandsche volk, en zoo
ja beseft het, dat de staat op al het voedsel,
dat in ons land wordt Ingevoerd per Jaar
575 mlllloen gulden verliest? Dat wil zeg
gen, dat wij aan de bevolking 575 mlllloen
gulden minder in rekening brengen dan wij
in het buitenland moeten betalen. Weet u
dat dit bedrag bijna even groot is als in
normale tijden de geheele staatsbegrootlng
bedroeg? (Vervolg op pag. 2)
Restauratie van een Gobelin
Jaren geleden besloot het Haarlemsehe
gemeentebestuur tot restauratie van het
groote oude gobelin „De zeeslag voor Da-
miate", dat hing in de vroegere raadzaal
van het Stadhuis. Indertijd hebben wij van
dit werk dat geheel met de hand moet
worden uitgevoerd en daarom een zeer tijd-
roovend werk is een beschrijving gegeven.
Daaruit bleek, dat het gobelin, dat in den
loop der eeuwen veel geleden had, door
bekwame vaklieden kundig hersteld wordt,
zoodat de zekerheid bestaat, dat het kunst
werk zooveel dat mogelijk is in den oor-
spronkelijken toestand teruggebracht wordt.
Er wordt ook buitengewoon veel zorg be
steed om de goede materialen, echte zijde
in de oude kleuren, te krijgen.
De restauratie wordt uitgevoerd ln een
der zalen van het niet-gebruikte Frans
Halsmuseum. In den wintertijd kon er we-
sens kolennood niet mee voortgegaan wor
den. Daardoor ls er vertraging gekomen.
Nu er geregeld aan kan worden voortge-
werkt wordt wel verwacht dat het wérk
binnen het jaar voltooid zal zijn. Nu even
wel het Frans Halsmuseum binnenkort her
opend wordt, is het nog noodig een anper
gebouw te zoeken voor het verrichten van
de laatste werkzaamheden.
Engeland zou Griekenland
steunen.
A.F.P. meldt uit Athene, dat volgens
het blad „Embrosia", Churchill persoon
lijk den Griekschen regent de verzekering
heeft gegeven dat geen enkele ongerust
heid gerechtvaardigd is en dat de rechten
van Griekenland beschermd zullen wor
den Aan de Noordelijke Grieksche gren
zen zouden weluitgeruste Brifsche troepen
stelling hebben genomen naast de Griek
sche. Zij zou formeel bevel hebben de
territoriale integriteit van Griekenland te
beschermen.
FRANCO AFGETREDEN?
In een uitzending van een Argentijnsch
iadiostation (Rosario-Ovidïo Lagos) wordt
een „telegram uit Madrid" aangehaald,
waarin verklaard zou zijn, dat te Madrid
officieel bekend is gemaakt, dat genera
lissimo Franco de regeeringsmacht heeft
overgedragen aan een militaire junta.
Seyss-lnquart in Luxemburg.
Volgens het Brusselsche blad „La der-
nière heure" bevinden Seyss-lnquart en
Göring zich te Mondorf-les-Bains in de
Zuidelijke punt van Luxemburg. Zij zit
ten daar opgesloten in een hotel, dat tot
gevangenis is ingericht voor personen, die
verdacht worden van oorlogsmisdaden.
Hef woord is aan
Charles Dickens:
Wy tellen naar verande
ringen en gebeurtenissen
binnenin ons, niet naar
jaren.
De voedselvoorziening
in Nederland.
Brood weer vrij?
Van de zijde van SHAEF Mission Nether
lands wordt het volgende medegedeeld:
Op een in Junt gehouden conferentie met
den Nederlandschen Directeur-Generaal van
de Voedselvoorziening werd overeengeko
men, dat van medio Juli af een uniform
basis schema voor de rantsoeneering zou
worden ingeleverd voor geheel Nederland.
Dit schema zou alleen bevatten in het land
zelf voortgebrachte voedingsmiddelen en
importen van de geallieerden. Het basis
schema zou kunnen worden aangevuld op
elke wijze, die de burgerlijke autoriteiten
gewenscht zouden achten, met levensmid
delen ingevoerd in het kader van de im
porten. die door de Nederlandsche regeering
zelf worden verzorgd.
Het bericht, dat de Nederlandsche consu
menten slechts 1850 calorieën per dag zouden
krijgen, is onjuist. Het basis-schema voor
de rantsoeneering (dus hier te lande voort
gebracht voedsel en importen van de ge
allieerden) zou opleveren:
1850 calorieën voor den gewonen consu-
800 calorieën voor kinderen van (1—1 jaar,
1500 calorieën voor kinderen van 1t jaar,
2100 calorieën voor kinderen van 4—14 jaar,
2800 calorieën voor kinderen van 14—18 jaar,
2200 calorieën voor langdurigen- en nacht
arbeid,
2600 ealorleën voor zwaren arbeid.
3200 calorieën voor zeer zwaren arbeid.
2600 calorieën voor zelfvoedende en aan
staande moeders.
Dit basis-rantsoen geeft een gemiddelde
van ongeveer 2000 calorieën voor alle con
sumenten. met uitzondering van zelfver-
zorgers. Bovendien zouden versche groen
ten en visch, twee artikelen, die in het
schema niet voorkomen, ten minste nog 100
calorieën per dag opleveren. Zonder twijfel
zullen de voedingsmiddelen, geïmporteerd
door de Nederlandsche regeering zelf, het
gemiddelde nog eens verhoogen met 100 tot
150 calorieën. Het basis-schema was opge
steld om overeenstemming te verkrijgen met
het stelsel van SHAEF. om uit de Invoeren
der geallieerden een rantsoen van 2000 calo
rieën voor alle consumenten, met uitzonde
ring van zeifverzorgers te bereiken. Dit is
een gedragslijn, die voor alle bevrijde lan
den wordt gevolgd.
Het is interessant te weten, dat de geal
lieerden Nederland voor Juni, Juli en
Augustus ongeveer 120.000 ton tarwe per
maand verschaffen, een hoeveelheid, die
verre uitgaat boven hetgeen noodzakelijk
werd geacht om het peil van een gemiddelde
van 2000 calorieën te bereiken. Deze hoeveel
heid zal worden aangevuld door de invoeren
van de Nederlandsche regeering met 200.000
ion tarwe, alsmede aanzienlijke hoeveelhe
den gerst, haver, mals en gierst.
Eind September vrij brood?
De directeur-generaal van de voedsel
voorziening verwachtte, dat er voldoen
de graan in Nederland zal zijn om het
brood buiten de distributie te doen val
len. Met andere woorden, de consu
menten in ons land zullen t.z.t. in staat
zijn zich zooveel brood te verschaffen
als zij wenschen en zullen ln dit opzicht
in dezelfde positie verkeeren als de con
sumenten In Engeland.
p\ e derde vloot van admiraal W F.
Halsey heeft wederom een volledige
tactische verrassing bewerkstelligd met
een nieuwen aanval van vliegtuigen, op
gestegen van vliegtuigmoederschepen en
Zaterdagochtend gericht op Noord-
Honsjoe en Hokkaido, de Noordelijkste
en tot dusverre nog niet aangevallen dee-
len van de eigenlijke Japansche eilanden.
Sedert de aanvallen op het gebied der
vlakte van Tokio heeft de vloot van ad
miraal Halsey een volledig radiozwijgen
in acht genomen terwijl zij opstoomde
naar de Noordelijke eilanden, volkomen
onopgemerkt. Hedenochtend stegen zwer
men gevechtstoestellen, gevechtsbommen
werpers, torpedobommenwerpers en duik
bommenwerpers wederom op van de
vliegdekken om opnieuw aan te vallen,
ditmaal op de dunbevolkte maar toch be
langrijke landbouw- en mijnstreek van
Japan. De aanvalsgroep was ongeveer
even sterk duizend vliegtuigen als
die, welke den slag tegen het gebied
van Tokio Dinsdag ten uitvoer legde.
Vandaag heeft de Amerikaansche paci-
fic-vloot een hevig seheepsbombardement
op het Japansche hoofdeiland Honsjoe
geopend en in het bijzonder op de haven
Kamaisji, gelegen aan de Oostkust, op 440
K M. ten Noordoosten van Tokio. Aan dit
bombardement wordt o.m. deelgenomen
door de slagschepen Indiana, South-
Dakota en Massachusetts met hun kanon
nen van 16 duim, door zware kruisers en
torpedojagers.
Bij voortgezet mijnenvegen tusschen den
5en en den lOen Juli in de richting van
Straat Malakka, is geen enkel schip van
de Britsche vloot voor Oost-Indië be
schadigd. Gelijktijdige luchtaanvallen en
bombardementen hadden plaats bij acties
tegen installaties van Radar, vliegvelden
en kustbatterijen op eilanden van de
Nicobaren-groep Machines, die opste
gen van vliegkampschepen vielen vlieg
velden op N.W.-Sumatra bij Kota-Radja
en Lhonga aan.
De strijd op Borneo.
Het Japansche verzet ten N.-O van het
vliegveld Manggar op Borneo aan de
Straat van Makassar is ineengestort en
de Australische troepen zijn weer 6 Km-
opgerukt: zij namen zonder tegenstand
het dorp Bangsal. De Japanneezen heb
ben zich klaarblijkelijk teruggetrokken uit
wat oorspronkelijk de eerste verdedigings
linie beoogde te zijn De Australiërs in
deze streek hebben hun controle over de
kust uitgebreid, zij rukten over een af
stand van twee mijl op langs de rivier
Manggar Besar. Ten Noorden van Balik-
papan hebben Ned.-Indische troepen de
controle verkregen over het geheele
schiereiland Kariango tusschen de rivieren
Wainbesar en Soember. In verbinding
met de Australiërs trekken zij op langs
de Wainbesar in de richting van Soen-
gainwain. een oliepompstation tusschen
de olievelden en de raffinaderijen.
De explosies te Beverwijk
en Westerveld.
Naar wij vernemen, is de heer Arnold
uit Alkmaar, die Donderdagmiddag bij de
explosie te Beverwijk ernstig werd ge
wond, aan de gevolgen 2ijner verwondin
gen overleden.
De Duitschers die belast waren met het
ruimen van mijnen zijn geconsigneerd.
Eén van hen. die zich niet aan het bevel
om binnen te blijven hield, werd door het
hoofd geschoten en op slag gedood.
De bewoners van Driehuis kregen gis
termorgen den raad voor eigen veiligheid
het dorp te verlaten, gisteravond werd dit
advies ingetrokken.
