Japans aanbod in beraad
Japan.
Ned. Indië en het capitalatie-aanhod.
Onderwijshervormingen.
De Transportarbeiders
Het woord is aan
Huisbrand-distributie
Minister-President: moet er nog gevochten worden?
60c Jaargang No. 18100 I" m m i»ii^ 11 1 Zaterdag 11 Augustus 1945
Bureaux: Groote Houtstr. 93 1 I 9 I Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem I 111111 I III I B 1 1 I 1 1 111 I I Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. JL JL A A A RseJ" Arfr A %ss#l» NfejSlj Abonnementen: p.week 31 ct.
Telef. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Dir-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom Tel: Redactie 10600 Expeditie 14825.
DRIE maanden geleden zijn op 'het eer
ste bericht van de Duitsche capitu
latie, waarnaar wij zoo reikhalzend uit
zagen, nog eenige dagen van uitstel en
twijfel gevolgd. Hetzelfde verschijnsel doet
zich nu weer voor, nadat Vrijdagmiddag
het Japansche nieuwsbureau heeft mede
gedeeld, dat Japan bereid is de voorwaar
den van de conferentie van Potsdam te
aanvaarden met dien verstande, dat deze
verklaring geen eisch inhoudt, die de
rechten van den keizer als souverein
heerscher aantast. Op het oogenblik, waar
op dit geschreven wordt is nog niet be
kend of de geallieerden deze reserve in
het Japansche aanbod tot overgave '..eb
ben aanvaard.
Ofschoon, evenals in de Meimaand, op
de eerste vreugdevolle tijding weer de
koude douche van de twijfel blijkt te
moeten volgen, is het ook nu zeker dat
de definitieve overgave toch eerstdaags
volgen moet. Duitschland was verslagen,
Japan is het eveneens. Het nieuwe ver
schrikkelijke strijdmiddel van de geallieer
den, de atoom-bom, heeft een strijd be
slecht die toch al geen uitzichten meer
voor de Japanners bood, sinds hun vloot
en hun voornaamste verdedigingswerken
vernietigd waren. Al is de uitkomst zeker,
wij snakken niettemin naar het definitieve
bericht. Als dat komt zal hopelijk spoedig
ook de spookachtige onzekerheid verdwij
nen, die over het lot van de bevolking in
ons Indië hangt. Daarbij zal dan tevens
dienen te blijken of de Japansche leger
macht van naar schatting tweehonderd
duizend man, die in onze overzeesche ge
westen verblijft, de wapens meteen neer
legt of op eigen initiatief blijft doorvech
ten. Het zou niet de eerste maal zijn, als
Japansche generaals bevelen van Tokio
negeerden. Maar bij vroegere gevallen van
dezen aard was Japan geen verslagen mo
gendheid. Dat maakt een groot verschil.
Toen de verklaring van Potsdam be
kend werd leidde de wereld daaruit af,
dat de positie van den Japanschen keizer
onaangetast werd gelaten. De Tenno
in vroeger tijden was de aanduiding Mi
kado gebruikelijk werd er niet in ge
noemd. Wel kwam er deze zin in voor:
De Japansche regeering moet alle hin
dernissen uit den weg ruimen, die een
herleving van de democratie in den weg
staan en de vrijheid van het woord, van
godsdienst en gedachte en van eerbied
voor de rechten van den mensch invoeren.
Het is nu maar de vraag of dit alles
denkbaar is bij een handhaving van kei
zer Hirohito als Japansch staatshoofd. Is
in dezen man, die door zijn volk als een
halfgod beschouwd wordt, het Japansche
fascisme vertegenwoordigd of niet?
Een andere overweging is, dat de ver
klaring van Potsdam niet door de Russen,
die bij haar uitvaardiging immers nog geen
oorlog tegen Japan voerden, is ondertee
kend Hun standpunt zal moeten blijken.
Het valt op dat de commentator van Radio
Moskou heeft gezegd: „Onvoorwaardelijke
overgave is onvoorwaardelijke overgave.
Het kan niet duidelijker gezegd worden.
Precies zooals de geallieerde mogendheden
Europa zuiverden van het Hitlerdom zul
len zij Azië zuiveren van de Aziatische
uitgave".
Eveneens van belang is de verklaring
van Reuters diplomatieke correspondent,
dat in China en in minder mate in de Wes-
tersche democratieën en in de Sovjet-
Unie een sterke neiging bestaat tegen het
bestendigen van de macht van het Japan
sche Keizershuis. Vooral in Tsjoenking is
men ervan overtuigd, dat het Keizershuis
de bron is van het Japansche fascisme.
De correspondent acht een eisch tot abdi
catie van den huidigen keizer een moge
lijke oplossing. Merkwaardig is dat het
Engelsche nieuwsbureau in een andere
beschouwing betoogt, dat de Tenno slechts
in theorie de absolute heerscher van Japan
is. in de practijk geen directe macht uit
oefent en zijn tijd grootendeels kan be
steden aan zijn groote liefhebberij: de
fotografie. Hetgeen herinnert aan den
laatsten Czaar van Rusland.
Vanmorgen heeft Amerika gemeld „dat
er aanwijzingen zijn. dat het Japansche
aanbod tot overgave misschien zal wor
den afgewezen. Maar de mogelijkheid, dat
het zal worden aanvaard, is nog niet van
de baan". Dit is al heel weinig verhelde
rend. Van meer belang is de toevoeging:
„Te Washington is men in breede kringen
van meening, dat Japan binnen enkele
dagen onvoorwaardelijk zal capituleeren.
als de geallieerden daarop blijven staan".
Evenmin als in het Duitsche geval schij
nen de groote geallieerde bondgenooten
goed voorbereid te zijn geweest op een
Japansch aanbod tot overgave, ofschoon
de atoom-bom hun ditmaal toch aanlei
ding moet hebben gegeven, het op de
kortste termijn te verwachten.
Onze minister-president heeft Vrijdag
avond per radio een korte beschouwing
over de gevolgen van Japansche capitu
latie voor Nederland en voor onze mili
taire deelneming aan den strijd in Indië
gehouden, die alle aandacht verdient en
die u in dit nummer vindt. Hoofdzaak is:
de overgave staat voor de deur. De strijd
in Japan is beslecht; verdere verdediging
van dat land is practisch onmogelijk.
R. P.
DE ENGELSCH-NEDERLANDSCHE
FIN AN CIEELE ONDERHANDELINGEN
Binnenkort kunnen nadere mededeelin-
gen over een financieele overeenkomst met
Engeland worden verwacht.
De overeenkomst zal worden gesloten,
zoodra de nieuwe Engelsche minister van
financiën, H. Dalton is ingewerkt.
EEN beslissing op het Vrijdagmiddag door
Japan gedane aanbod, dat het bereid is
de voorwaarden van de Potsdammer conferen
tie te aanvaarden, met dien verstande dat
deze verklaring geen eisch inhoudt welke de
rechten van den Keizer als souverein heer
scher aantast, is door de vier groote mogend
heden nog niet genomen. Gisteravond laat
werd meegedeeld, dat het overleg tusschen de
vier groote mogendheden over het Japansche
aanbod tot overgave voortgang had gemaakt
en heden hervat zou worden. .In Moskou lijkt
men zich op het standpunt te stellen, dat er
aan „onvoorwaardelijke overgave" slechts één
uitlegging kan worden gegeven, n.l. dat ze
onvoorwaardelijk is. En ook in China heeft
men bezwaren tegen de handhaving van den
Tenno.
De vijandelijkheden worden klaarblijkelijk
gestaakt, want een telegram uit Goeam meldt
dat door de Amerikaansche ministers van
oorlog en marine is gelast, dat „er geen ope
raties zullen plaats hebben tegen de Japan
sche eilanden op Zaterdag 11 Aug." en radio
Tokio heeft aangekondigd, dat alle operaties
zijn opgeschort.
Japans beslissing is eenstemmig genomen
door het heele kabinet, met inbegrip van de
ministers van oorlog en marine, op een bijeen
komst, welke heeft geduurd van Donderdag
tot Vrijdagmorgen vroeg.
Het officieele aanbod, dat door Zwitser
land en Zweden werd overgebracht, heeft
de geallieerde regeeringen pas 's avonds be
reikt. Truman deelde mede, dat de voor-
loopige stukken betreffende de overgave
misschien op Okinawa zouden worden ge-
teekend. Hij deed zijn instemming blijken
met het eventueele plan om keizer Hiro
hito als staatshoofd op den troon te laten
zetelen. Hij verklaarde van meening te zijn,
dat de Japanners niet hier en daar zouden
doorvechten als de keizer hen beval zulks
niet te doen.
De Londensche bevolking heeft geen onder
scheid gemaakt tusschen voorwaardelijke en
onvoorwaardelijke overgave en heeft dit blijk
baar een diplomatieke subtiliteit geacht,
want het heeft het aanbod van Japan met
vreugde gevierd. Door de regeering is een ieder
aangemaand „gewoon aan het werk te blij
ven".
Over de oorlogshandelingen van Vrijdag
wordt nog gemeld, dat 30 pCt. van Nagasaki
is verwoest, waarbij inbegrepen het geheele
industriedistrict, door den atoombom-aanval
Plannen der regeering.
In een persconferentie heeft de minis
ter van onderwijs, kunsten en wetenschap
pen prof. dr. G. van der Leeuw, over on
derwijshervormingen nog iets naders
medegedeeld.
Dr. Bolkestein, oud-minister van onder
wijs, heeft plannen ontworpen die een
grondige reorganisatie van het geheele
onderwijs beoogen. De school zal in de
eerste plaats de gelegenheid moeten zijn,
waar de geheele mensch zich kan ontwik
kelen. De aula wordt een van de belang
rijkste punten van elk schoolcomplex,
waar de „esprit de corps", de geest van
samenwerking, moet worden tot een
vruchtbare bodem voor het onderwijs, dat
niet alleen intellectueel, maar ook aesthe-
tisch en muzikaal georiënteerd zal zijn.
Als voorbeeld van grootere coördinatie
van de verschillende soorten van onder
wijs, noemde de minister het aanpassen
van de 7e en 8e leerjaren aan het nijver
heidsonderwijs, door deze laatste school
jaren meer op de praktijk te richten. De
afstand tusschen de opvoeding in de
school en die daarbuiten (de jeugdbewe
ging), moet zoo klein mogelijk worden:
de school moet als het ware naar het
kamp toegroeien, zooals dat nu ook al in
cidenteel geschiedt. Dat de onderwijzers
opleiding hierbij van groot belang is, be
hoeft geen nader betoog.
De lichamelijke opvoeding moet ih
nieuwe banen geleid worden. Tijdens de
bezetting reeds is onder leiding van prof.
Woerdeman hierover een rapport samen
gesteld, dat nu in studie is bij de departe
menten. Het ministerie van oorlog is bij
dit punt vanzelfsprekend ten zeerste ge
ïnteresseerd.
Onder de afdeeling schoolverband zul
len verder ressorteeren de jeugdbeweging,
volkshoogescholen, volksuniversiteiten, en
jeugdherbergen. Men behoeft echter geen
vrees te koesteren voor staatsopvoeding,
daarmee hebben we te slechte ervaringen
opgedaan. De staat treedt slechts op voor
zoover de stroomingen in de maatschappij
dit zelf begeeren. Dit geldt zeker ook voor
de jeugdbeweging. De staat scheppe
slechts de kaders, binnen welks de jeugd
zichzelf kan ontplooien en opvoeden.
De organisatie der Kunst
Mr. H. J. Reinink heeft in een persconfe
rentie bijzonderheden medegedeeld over de
plannen der regeering en het ministerie
van onderwijs, kunsten en wetenschappen.
Nieuw is de figuur van de binnenkort
op te richten stichting die in het dage
lij ksch bestuur de verschillende geestes-
stroomingen uit ons land zal vereenigen,
en die zich als taak stelt, door middel van
regionale kunstcentra in een 25-tal plaat
sen, het geheele land in de „kunstmarkt"
te laten deelen.
Treedt deze stichting handelend op, er
naast zal, op verzoek van de federatie van
beroepsverenigingen van kunstenaars, een
„raad voor de kunst" ontstaan, die men
als „het geweten" van het kunstleven zou
kunnen beschouwen. Deze raad zou alge-
meene richtlijnen kunnen aangeven en het
geheele Nederlandsche kunstleven kunnen
overzien en bevorderen.
Ook wettelijk zal op sommige punten de
positie van den kunstenaar geregeld worden.
Het contact met de radio zal zeer innig
moeten zijn, omdat het kunstleven en de
radio elkaar op tal van plaatsen raken.
van Donderdag. Honderden vliegtuigen van
Mac Arthurs strijdmacht hebben van het eene
tot het andere eind boven het Japansche moe
derland geopereerd. De Russen hebben groote
vorderingen gemaakt. In Transbaikal (N.
Mantsjoerije) vorderden mobiele troepen 106
mijl in de richting van den grooten berg
keten van Khingan. Ten Zuidwesten van
Chaborowsk werden ook vorderingen ge
maakt.
Reuter meldt uit New York, dat er aan
wijzingen zijn, dat het Japansche capitulatie
aanbod misschien zal worden afgewezen,
doch de mogelijkheid dat het zal worden
aanvaard is nog niet van de baan.
Het antwoord van de vier groote mogend
heden zal niet lang meer op zich laten
wachten. Te Washington is men in breede
kringen van meening, dat Japan binnen en
kele dagen onvoorwaardelijk zal capituleeren
als de geallieerden daarop blijven staan.
Het Japansche kabinet is hedennacht in
spoedvergadering bijeengekomen.
Een motie voor extra
rantsoenen bij zwaren arbeid
In het gebouw Cultura werd door den
Centralen bond van transportarbeiders een
druk bezochte vergadering gehouden voor
de werknemers in den brandstoffenhandel,
onder leiding van den heer G. Fabels. Na
een openingswoord werd door den heer A.
Mars een uiteenzetting gegeven van de met
goed succes bekroonde actie in het brand-
stoffenbedrijf. Zoo goed als algemeen wordt
de nieuwe loonregeling uitbetaald, alleen
enkele ondernemers die zich verschuilden
achter het neven vervoerbedrijf, trachten
daaraan te ontkomen. Daartegen zal met
kracht worden opgetreden. Zij vergeten dat
ook voor het vervoerbedrijf de algemeene
loonsverhooging geldend is.
Aangenomen werd een motie om aan te
dringen op verkrijging van extra toeslag
voor den zwaren arbeid. Medegedeeld werd
dat bij een aantal firma's en voor het los
sen der schepen deze toeslag niet werd
verstrekt.
In de motie wordt verklaard, dat niet
eerder met de lossing der schepen begonnen
zal worden voor de extra-rantsoenen ter
beschikking gesteld zullen worden.
Door de vergadering werd besloten aan
te dringen op een wijziging in de tarieven
voor aangenomen werk, welke tarieven
zoowel vööt de losse voor vaste werk
nemers zullen gelden. Aan het bestuur der
werkgeversvereenigihg zal dat ter kennis
worden gebracht.
De vergadering verzocht met klem aan
het bestuur er voor te ijveren, dat een einde
gemaakt wordt aan het in dienst nemen
van te jonge werkkrachten, daar dit moor
dend is voor deze jonge menschen en onge-
wenscht voor de ouderen. Eveneens aan het
feit, dat er ondernemers zijn die van de ar
beidskrachten een markt maken, door hen
uit te leenen.
Ten slotte werd besloten aan te dringen
op verstrekking van zeep voor den zwarten
arbeid en op een inperking van den ar
beidstijd tot 45 uur.
Seneca:
Wraak is een onmensche-
lijk woord.
Bonnen voor twee eenheden
In den loop van deze maand zal aan de
gezinnen, gevestigd in de Westelijke pro
vincies de brandstoffenkaart „Vaste brand
stoffen verwarming T 509" voor het stook-
seizoen 1945-'46 worden uitgereikt, hetgeen
in de overige provincies reeds eerder is ge
schied.
Nu de transportmoeilijkheden ais gt-
volg van de openstelling van de Maas en de
iets ruimer geworden wagonpositie, aan
merkelijk zijn verlicht, wordt de mogelijk
heid geschapen om den aanvoer van huis
brandkolen naar het gebied boven de groote
rivieren met kracht ter hand te nemen. In
verband hiermede kon dan ook worden be
sloten het reeds voor het zuiden aan de ge
zinnen toegewezen rantsoen van twee een
heden ook voor overig Nederland beschik
baar te stellen. Te dien einde worden de
bonnen „43 B. V." en „44 B.V." van de
kaart „vaste brandstoffen verwarming
T 509" voor het tijdvak van 13 Augustus tot
en met 1 September a.s. geldig verklaard.
Op elk dezer bonnen zal zoo spoedig moge
lijk één eenheid vaste brandstoffen worden
geleverd.
De aangewezen bonnen moeten zoo spoe
dig mogelijk, doch uiterlijk op 1 September
a.s. worden ingeleverd bij den brandstof-
fenleverancier, bij wien men als klant staat
ingeschreven. Indien men als gevolg van
verhuizing naar een andere gemeente zijn
bonnen niet meer bij den vroegeren leveran
cier kan inleveren, of indien men dit jaar
door huwelijk of anderszins voor het eerst
in het bezit van een brandstoffenkaart is
of wordt gesteld en dus nog niet bij een
brandstoffenleverancier staat ingeschreven,
of indien de brandstoffenzaak, bij welke
men als klant stond ingeschreven' inmid
dels is opgeheven, is men vrij in de keuze
van een leverancier. Gascokes kan zoo mo
gelijk van gasfabrieken worden betrokken.
Aangezien de brandstoffen leveranciers
op grond van het aantal ingenomen bonnen
eerst moeten worden bevoorraad, zijn zij
verplicht de bonnen van het publiek tegen
afgifte van een ontvangstbewijs in te ne
men. Aan geëvacueerde gezinnen zullen de
brandstoffenkaarten op een later tijdstip
worden uitgereikt. Er zullen dan speciale
maatregelen worden genomen voor een tij
dige bevoorrading op de eerste twee bonnen.
Voor kamerhuurders en pensionbewoners
zal zoo eenigszins mogelijk nog een regeling
worden getroffen, waaromtrent dan ter
zijner tijd nadere mededeelingen zullen
worden gedaan. Ten aanzien van niet-par-
ticuliere huisbrandverbruikers, zooals zie
kenhuizen, sanatoria, rijksdiensten, scho
len enz. zal eveneens nog een nadere pu
blicatie volgen.
LUCHTVAARTTENT OOXSTELLING
Op 18 Augustus zal door Prins Bernhard
en Sir Sholto Douglas in het gebouw van
de „Bijenkorf" in den Haag een tentoon
stelling geopend worden, waar men kan
zien wat de Royal Air Force in de afgeloo-
pen jaren heeft gepresteerd. Prinses Juliana
en een groot aantal Nederlandsche autori
teiten zullen de opening mede bijwonen.
Vrijdagavond, voordat hij met zijn ra
diopraatje over het Commissariaat Nood
voorziening voor de geteisterde gebieden
begon, wijdde de minister-president Prof.
Ir. W. Schermerhorn, eenige woorden aan
het capitulatie-aanbod van Japan. „De ge
heele wereld is in spanning zoo zeide
hij o.a. het Japansche keizerrijk geeft
den strijd op en tracht nog voorwaarden
ingewilligd te krijgen, die voor de bevol
king de moreele klap moeten verzachten.
De regeeringen in Londen, Washington.
Moskou en Tschoenking werken onder
hoogen druk, maar tot nu toe is nog geen
enkele officieele stap van Japan bekend.
Allen leven in de stellige verwachting,
dat het einde van den strijd in het Verre
Oosten nabij is. Wat dit voor Indië zal
beteekenen, is niet met zekerheid te voor
spellen en veel zal afhangen van de vraag
of de in Indië aanwezige Japansche troe
pen zullen capituleeren. Is dat laatste het
geval, dan zal deze capitulatie in ont
vangst moeten worden genomen door de
geallieerde bevelhebbers Moet er nog
worden gevochten tegen desperate Japan
sche eenheden, dan hopen wij aan dezen
strijd een zoo groot mogelijk aandeel te
mogen nemen. Het is een niet te verbloe
men feit, dat de geoefende krijgsmacht,
welke Nederland op dit moment ter be
schikking kan stellen als gevolg van vijf
jaar Duitsche bezetting van ons eigen
land, uitermate gering is, terwijl de voor
troepentransport beschikbare scheeps-
ruimte uitsluitend gebruikt moet worden
voor het vervoer van getrainde soldaten.
Het einde van den strijd tegen de hoofd
macht van Japan zal hierin waarschijnlijk
een verandering te onzen gunste mogelijk
maken. Intusschen treft de regeering reeds
thans alle maatregelen, die noodig zijn
voor een snelle voorbereiding van het
burgerlijke bestuur en de uitrusting der
daarvoor benoodigde troepeneenheden.
Zonder twijfel zal een verschuiving plaats
hebben in allerlei plannen, ook wat het
gebruik van oorlogsvrijwilligers betreft.
Bijzonderheden zullen hierover later wor
den bekend gemaakt.
Met spanning gevoelen wij wat de
menschheid thans beleeft. De wetenschap
en de techniek hebben in de laatste faze
van dezen oorlog perspectieven geopend,
die de mènschen eenerzijds met ontzetting
vervullen, anderzijds mogelijkheden voor
internationale gezagshandhaving openen.
Voor de duizenden en millioenen, die in
Indië lijden is misschien het uur der be
vrijding nabij. Dan zal ook daar het werk
van herstel een aanvang kunnen nemen."
Hierna kwam de minister voor overzee
sche gebieden, Prof. dr. J. H. A. Loge
man aan het woord. Deze zei dat wanneer
het werkelijkheid mag worden wat onze
harten thans reeds op grond van de be
richten aanvaarden, een morgen zal aan
breken, die voor hem en vele anderen
ontroerender zal zijn, dan zelfs die van
de bevrijding van Nederland. Dan zal na
melijk de sluier verscheurd worden, die
drie volle jaren hing over de ellende
waarin tallooze Indonesiërs en Nederlan
ders hebben moeten leven. Dan zullen wij
iets hooren over al diegenen wier lot
deze drie jaar lang voor ons vrijwel ge
heel verborgen is gebleven en ik bid
God zoo riep de minister uit dat wat
wij zullen gaan weten, ons niet te zwaar
moge zijn en dat er naast veel leed dat
openbaar zal worden, reden moge zijn
voor veel innige dankbaarheid. Wij strek
ken onze handen uit naar hen, die daar
op ons wachten.
Hoe de Prinses de capitulatie
hoorde.
Gelijktijdig met het binnenkomen van
het bericht van de capitulatie van Japan,
bereikte de redactie van A.N.P.-Aneta in
den Haag de mededeeling, dat Prinses Ju
liana een huishoudelijke vergadering van
den raad van beheer van Nederlands Volks
herstel bijwoonde. Onmiddellijk begaf een
verslaggever zich naar gebouw van Volks
herstel waar H. K. H. van het bericht in
kennis werd gesteld.
Een enkel oogenblik was het doodstil in
de vergaderzaal. Toen hoorde men de Prin
ses met een zucht van verlichting zeggen:
„Gelukkig".
Het volgende oogenblik werd zij door de
aanwezigen gefeliciteerd, waarna het ge
zelschap staande het Wilhelmus zong.
