De Vrede.
Ons land krijgt stem in het Japansche kapittel
Nederland bond de kat de bel aan.
leder dezen winter onder dak.
Kort en bondig.
Voorbereiding van de
Vredesverdragen.
Het woord is aan
Koninginnedag te Haarlem
éOo Jaargans No. 18107 1 Ti Dinsdag 21 Augustus 1945
Bureaux: Groote Houtstr. 93 "1^ 9 J^*X VV\ H I |-H'| B Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem 9 lL Jl J I I I I I I J t. M li M I. J I C^J Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. afe ^bur JU Abonnementen: p.week 31 ct.
Telef. 5437. ^tmf per kwartaal 4.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur: Kobcrt Peercboom Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
IS er nu vrede? Italianen, Duitschers en
Japanners zijn achtereenvolgens ver
slagen. Als de laatste Japanner het vuren
zal hebben gestaakt en zich overgegeven,
zal er niet meer gevochten worden. Wil
dat dan zeggen, dat wij den vrede bereikt
hebben? Neen, dan moeten wij beginnen
met hem te scheppen. Een Engelschman,
dien ik wel eens eerder geciteerd heb,
heeft het na den eersten wereldoorlog in
deze woorden uitgedrukt: De wereld moet
weten dat, indien zij vrede wil, zij hard
daarvoor zal hebben te werken.
Dit klinkt eenvoudig en begrijpelijk
genoeg. Er zijn dan ook veel menschen die
dit standpunt kennen. Het is ook door an
deren, in verschillende bewoordingen, tot
hun kennis gebracht. Maar daarom besef
fen zij de waarheid van deze gedachte nog
niet! Daarom is zij bij hen nog niet tot
een overtuiging gegroeid! In den loop der
jaren en der oorlogen heb ik den indruk
gekregen, dat de meesten van meening
zijn, dat oorlog heerscht zoolang er ge
stoken, geschoten en met bommen gesme
ten wordt en dat zoodra dit ophoudt, er
vrede is. Hoe die verder bewaard moet
blijven is de zaak van ministers en diplo
maten. Als zij erin slagen boffen wij. Als
zij falen hebben wij pech. Op den duur
falen zij altijd en dan komt er weer oorlog.
Menschen die meenen, dezen automati-
schen loop van zaken te kunnen verbreken,
zijn idealisten. Een ideaal is iets, dat nooit
verwezenlijkt kan worden. Zij komen
evenwel met bewijzen voor den dag waar
uit blijkt, dat in den loop der geschiede
nis een aantal idealen wel verwezenlijkt
is. Dat is lastig. Dus is dit woord blijkbaar
verkeerd. Het zal „illusie" moeten zijn.
Maar men kan hen toch moeilijk illusio
nisten noemen. Dus blijven zij idealisten.
Het is een beetje vreemd, maar er is
geen tijd om over die lastige dingen na te
denken. In elk geval zijn idealisten men
schen, die niet met hun beide beenen op
den grond staan en dat is ons ideaal. (Hoe
klopt dat nu weer?) Enfin. Er is altijd oor
log geweest en dus zal er altijd oorlog
blijven. Het is een menschelijke eigen
schap. Primitieve volken, die hem nog
nooit gevoerd hebben, zijn uitzonderingen
die den regel bevestigen en geheele ge
slachten in andere volken, die hun gansche
leven in vrede hebben doorgebracht, heb
ben geboft. Daarmee basta.
Met dit soort redeneering, waarop nog
allerlei varianten bestaan, kan een aan
tal menschen zich niet vereenigen. Tot
hen behoorend hoop ik van harte, dat ons
aantal zal toenemen, in alle landen ter
wereld, anders gaan wij rechtstreeks naar
den volgenden oorlog toe. Want de voor
waarden om hem te voorkomen zijn nog
volstrekt niet vervuld. Het Handvest van
San Francisco is een instrument, meer
niet. Een werktuig. Zijn bruikbaarheid
hangt volkomen af van de menschen, die
het hanteeren moeten. Zij zullen meer
werktuigen noodig hebben, maar ook als
zij die maken is de overheerschende vraag:
Wie zijn zij en hoe springen zij er mee om?
Ik spreek eenvoudige democratische taal
als ik zeg dat dit afhangt van den wil der
volken, die zij vertegenwoordigen. Tegen
de openbare meening in regeeren is on
mogelijk. Maar dan moet zij ook een mee
ning zijn en haar wil doen gelden. Als de
volken den oorlog niet willen, komt hij
niet. Er moet uit alle macht gewerkt wor
den om dit te bereiken.
De ministers en diplomaten, waarop de
gemakzuchtige zich verlaat, zijn ook maar
gewone menschen. De meesten van hen
bezitten bijzondere bekwaamheden, maar
daar staan zwakkere eigenschappen tegen
over, zooals dat nu eenmaal bij menschen
het geval. Zij worden vaak beïnvloed
door personen, die hun eigen belangen
trachten te dienen en daarbij niet kies
keurig in hun middelen zijn. Het is on-
noodig daarover uit te weiden; de historie
biedt voorbeelden te over. Verwonderlijk
is het heelemaal niet. Niemand kan zich
geheel aan invloeden van anderen ont
trekken en niemand bezit daarbij een feil
loos onderscheidingsvermogen. Tegenover
die invloeden moet een volkswil staan, die
tegen den oorlog is. En om dien te vormen
is aller medewerking noodig, ook die van
de eenvoudigste menschen. De overtuiging
moet groeien: wij kunnen den oorlog voor
komen. Wij, het volk! Bij alle moeilijk
heden zullen wij onzen wil kenbaar maken
dat hoe men ze ook oplost, dat niet door
oorlogsgeweld mag gebeuren. Middelen
om grooter toenadering tusschen de volken
te bereiken, zooals Federale Unie, zullen
worden gebruikt als deze gedachte over-
heerscht. Maar met de slappe, fatalistische
houding, die alles maar overlaat en zich
beroept op het goedkoope „er is altijd oor
log geweest" wordt niets bereiktbe
halve den volgenden oorlog.
Straks zullen de strijders voor den vrede
zich weer in grooten getale doen hooren.
Want zij weten wel dat er nog geen vrede
is, als er niet meer gestoken, geschoten en
met bommen gesmeten wordt. Zij zullen
hun vereenigingen doen herleven of nieu
we stichten. Zij zullen acties gaan voeren
en leden, helpers, medewerkers vragen.
Als het zoover is, geeft dan gehoor aan
hun oproep. En als gij dat nalaat, zeg dan
niet: ik kan er niets aan doen, het ligt
boven mijn kunnen, ik ben toch immers
machteloos. Want dat is niet waar.
R. P.
AMERIKAANSCHE AMBASSADEUR.
In den Haag is de Amerikaansche am
bassadeur in Nederland dr. Stanley K. Hom-
beck aangekomen.
r> IJ de eapitulatiebesprekiiig-eii te Tokio, welke binnenkort die te Manila zullen
opvolgen, zal, volgens de laatste berichten, ook een Nederlandsche vertegen
woordiger aanwezig zijn. Gen. Mae. Arthur heeft aangedrongen op een vlotte
afwikkeling, d.w.z. binnen tien dagen. De eerste landingen door de Amerikanen
op het Japansche moederland kunnen elk oogenblik verwacht worden. Deze
operaties zullen gesteund moeten worden doorinstructies, die de Japansche
afgevaardigden uit Manila naar hun land hebben meegenomen. Men verwacht,
dat de geallieerde landingen zonder verdere plichtplegingen plaats zullen hebben.
r\E Japanneezen hebben meer dan eens
beloofd, dat zij hun tegenstanders de
overgave zouden dicteeren in de zalen van
het „Witte Huis" te Washington. Deze plan
nen zullen thans vermoedelijk in zooverre
gewijzigd worden, dat het Keizerlijk paleis
te Tokio de capitulatiecommissie binnen
zijn muren zal ontvangen.
De verdediger van Corregidor in 1942,
luitenant-generaal Wainwright, die door
Amerikaansche parachutisten uit een krijgs
gevangenenkamp bij Moekden is bevrijd, is
onderweg naar Tokio.
En toch dreigt Japan nog!
Via den zender Saigon hebben de Jappen
geprotesteerd tegen het opstoomen van een
geallieerde vloot naar de Nicobaren. Zij
nemen het standpunt in, dat de geallieerden
geen nieuwe acties mogen ondernemen, vóór
de besprekingen over het beëindigen der
vijandelijkheden voltooid zijn. Mocht een
dergelijke operatie toch plaats vinden, dan
zullen de Japansche strijdkrachten zich wel
licht genoodzaakt zien uit zelfverdediging tot
een tegenaanval over te gaan.
Ons Indië.
Terwijl de Japanners in het gebied van
Batavia het bevel „staakt het vuren" op
volgen en zich op onderhandelingen over
de overgave voorbereiden, schijnen de be
zetters van Borneo nog niet op de hoogte te
zijn van den huidigen stand van zaken. Er
zijn hier en daar nog uitdagende handelin
gen voorgekomen.
Mantsjoerüe.
Aan het Russische front wordt de over
gave verder voltooid. De tegenstand op
Zuid-Sachalin is geëindigd, maar in Mant-
sjoerije lijkt op sommige plaatsen nog ge
vochten te worden.
Ruim 70.000 Nederlanders bevinden zich
onder de meer dan 200.000 sinds den overval
op Pearl Harbour door de Japanneezen ge
maakte geallieerde krijgsgevangenen en
door de Japanneezen geïnterneerde burgers,
aldus heeft het algemeen Ned.-Indisch
hoofdkwartier bekend gemaakt. Ongeveer
De 58-jarige majoor Vidkun Quisling,
wiens naam gebruikt werd als aanduiding
van landverraders heeft Maandag het eer
ste verhoor ondergaan vanwege zijn activi
teit als premier van Noorwegen gedurende
de Duitsche bezetting. Hij leek tamelijk
nerveus toen hij tegenover zijn 7 rechters
(3 juristen en 4 leeken) stond. Hij zag bleek
en hield het hoofd gebogen, maarhij
betuigde zyn onschuld. Hij beweerde Noor
wegen en Zweden voor vernietiging als
slagveld te hebben behoed, ontkende den
Duitschen militairen inlichtingen te hebben
verstrekt of vóór April '40 met de nazi
leiders de Noorsche invasie te hebben be
sproken, maar erkende vóór dien datum
met hen in verbinding te hebben gestaan.
Hy zeide gepoogd te hebben van de nazi's
beveiliging van de Noorsche belangen te
verkrijgen. Een rechter las uit Duitsche
documenten verklaringen voor, welke met
zijn verklaringen in strijd waren.
5.000 Nederlanders bevinden zich in het Ja
pansche moederland, doch 20 a 40.000 krijgs
gevangenen en geïnterneerden zijn onder
gebracht in Ned. Indië. Voorts bevinden
zich 75.000 Nederlandsche vrouwen en kin
deren in afgesloten gebieden, ofschoon niet
als gevangenen in eigenlijken zin.
Ministers der groote vijf"
komen in Londen bijeen.
De permanente raad van de ministers
van buitenlandsche zaken der vijf groote
mogendheden, welke op de conferentie
van Potsdam werd opgericht, zal op 10
September a.s. in Londen bijeenkomen.
In deze bijeenkomst zullen in de eerste
plaats de voorwaarden voor de vredes
verdragen worden onderzocht voor de
landen, die aan de zijde van Duitschland
hebben gevochten. Het verdrag met Italië
komt het eerst aan de beurt.
Naar uit Rome wordt gemeld zal de
Italiaansche minister van buitenlandsche
zaken met een delegatie binnenkort naar
Londen komen. Deze delegatie zal echter
niet aan de besprekingen over het vre
desverdrag mogen deelnemen.
Prof. A. Heringa:
De wereldvrede kan niet
tot stand komen als een van
regeeringswege, dus van bo
nen af georganiseerd insti
tuut; hij moet uit de volken
zelf voortkomen.
Verscheidene optochten.
Het Haarlemsche Comité voor Nationale
feesten wijst er op, dat het bericht, dat Za
terdag geplaatst werd den indruk zou kun
nen vestigen, dat er bij de komende feesten
te Haarlem slechts één optocht zou zijn.
Dit is geenszins het geval. Behalve de
Sportoptochten op 31 Augustus zal er dien
middag een gecostumeerde optocht zijn in
Haarlem-Oost. (Opgave bij G. F. van Dijk,
Damiatestraat 12) en een in het Kleverpark-
kwartier (aanmelden bij H. v. d. Ham, v.
Ostadestraat 4), benevens een bloemencorso
in Bosch en Vaart.
Op 1 September heeft plaats een gecostu
meerde jeugdoptocht in het Centrum (aan
melden bij D. J. v. Ellinckhuyzen, Anegang
32 en J. A. v. d. Linden, KI. Houtstraat 8)
en een in Haarlem Noord (aanmelden bij H.
Schindeler, Gen. Cronjéstr. 1).
Ook verschillende buurtvereenigingen hou
den nog op deze dagen optochten in hun
wijken.
Vervoer van Duitsche kolen.
Op het oogenblik worden van de zijde der
Geallieerden plannen uitgewerkt, teneinde
in de komende jaren de Nederlandsche ha
vens in te schakelen bij het kolenvervoer
uit het Roergebied naar Engeland, Frank
rijk, Italië en overzeesche gebieden. Het
zou hier om zéér belangrijke hoeveelheden
kolen gaan. Ook aan de haven van Antwer
pen zal een bepaald quantum voor ver
scheping worden toegewezen.
Schadevergoedingsnota richtlijn voor de anderen.
De diplomatieke correspondent van Reu
ter. Sylvain Mangeot, schrijft over de nota
die' de Nederlandsche regeering heeft gericht
tot Groot Brittannië, Frankrijk, Rusland en
de Ver. Staten betreffende de Nederlandsche
eischen ten aanzien van schadevergoedingen
uit Duitschland, dat in deze nota, die de
eerste stap is van een der kleinere geallieer
den, twee punten van bijzonder belang zijn,
aangezien zij de beginselen in het licht stel
len, die waarschijnlijk van invloed zullen
zijn op de andere eischen: in de eerste
plaats de eisch betreffende een zoo spoedig
mogelijk teruggeven van als zoodanig te
herkennen geroofd Nederlandsch bezit hetzij
dit in Duitschland of elders wordt aan
getroffen.
De Nederlandsche nota maakt overal een
onderscheid tusschen vergoeding voor scha
de toegebracht aan eigendommen in Neder
land en als zoodanig te herkennen geroofd
bezit, dat door de Duitschers uit Nederland
is weggehaald en dat weer kan worden op
gespoord. De eerste categorie zal volgens de
bepalingen van de overeenkomst van Pots
dam gedekt worden uit de Westelijke zones
van Duitschland alleen maar de Nederland
sche eisch ten aanzien van geroofd bezit
heeft, naar officieel verluidt betrekking op
bezit, waarvan men meent dat het zich zoo
wel in de Oostelijke, Russische zone be
vindt, als in de Westelijke.
Onder als zoodanig te herkennen geroofd
bezit rangschikt de Nederlandsche regeering
niet alleen kunstschatten, maar ook in-
dustrieele uitrusting, paarden, vee en
schepen.
In de tweede plaats de eischen ten aanzien
van een billijk aandeel in alle schepen die
door Duitschland moeten worden afgestaan.
Deze eisch is gesteld met het oog op de
bewezen diensten en ernstige verliezen die
door de Nederlandsche koopvaardij geleden
zijn tijdens den oorlog. Hier wordt wederom
een onderscheid gemaakt tusschen den terug
keer van Nederlandsche schepen en de ver
werving van Duitsche schepen. Tot dusverre
is nog niets gepubliceerd omtrent de ver
houdingen in de toewijzing van de Duitsche
schepen aan Rusland en de andere geallieer
den, zoodat het nog te vroeg is om voor
spellingen te doen ten aanzien van wat de
beschikbare basis zal zijn waarop de Neder
landsche eisch op een billijk aandeel zal
kunnen worden gesteld.
Van betrouwbare zijde verluidt, dat de
Nederlandsche nota met haar eisch ten aan
zien van schepen uitdrukkelijk noemt:
schepen, bestemd voor de binnenscheepvaart,
Geteisterde gebieden hebben voorrang bij wederopbouw.
Ir. J. A. Ringers, minister van openbare
werken, hield een bespreking met 70 bur
gemeesters van gemeenten uit de verwoeste
gebieden. Hij verklaarde, dat de regeering
er van overtuigd is, dat bij den wederop
bouw van ons land de geteisterde gebie
den voorrang moeten hebben. Alles moet nu
in het werk gesteld worden, om de men
schen voor den winter onder dak te bren
gen. Dat zal niet gemakkelijk zijn. Vooral
de materiaal-positie is uiterst precair. Het
weinige materiaal, dat nog in Nederland
is, zit opgeborgen en wordt zwart verhan
deld. Aan de betrokkenen is gelegenheid
gegeven bun voorraden op te geven zonder
dat zij gestraft zouden worden. Thans zal
met harde hand ingegrepen worden tegen
ieder, die zich poogt te verrijken aan de
ellende van ons volk.
Ook de Geallieerden hebben met een
groot materiaaltekort te kampen. Het is
niet uitgesloten, dat wij zelfs ook voor ons
land kostbare artikelen (als voedsel en ko
len) zullen moeten uitvoeren, om aan het
noodige bouwmateriaal te komen. De re
geering acht echter de huisvesting in de ge
teisterde gebieden van zoodanig belang, dat
zij in het uiterste geval desnoods ook deze
offers brengen wil. Er zijn ongeveer 5500
noodwoningen geprojecteerd en het staat
vast, hoeveel elke gemeente er van krijgen
zal. Bovendien is er goeden grond te ver
wachten dat uit Amerika nog dit jaar nood
woningen zullen worden geïmporteerd, ter
wijl ook elders bestellingen zijn geplaatst.
Deviezen-moeilijkheden en het vervoervraag
stuk vormen echter onzekere factoren. Be
halve den noodwonlngbouw moet ook het
noodherstel van beschadigde panden door
gaan. In Denemarken wordt thans een in
zameling gehouden van gereedschappen.
900.000 zonder eigen huis.
Volgens de laatste berekeningen zijn er
meer dan 900.000 menschen in ons land
die geen eigen huis meer hebben. Waar
sommigen genoegen moeten nemen met
bouwvallige schuurtjes als woonplaats,
waar wind en regen binnengieren.
waarvan er duizenden door Duitschland in
beslag werden genomeri en later werden
vernield.
De Nederlandsche nota heeft in dit stadium
meer dan zuiver nationale beteekenis en is
een symptoom voor de ongerustheden der
kleinere Geallieerden ten aanzien van het
verkrijgen van een snelle en duidelijke
definitie van hetgeen de tusschen de groote
mogendheden overeengekomen politiek zal
beteekenen wanneer zij in praktijk wordt
gebracht. De afwezigheid van vertegenwoor
digers uit de door de Duitschers bezet ge
weest zijnde gebieden in West-Europa in de
oorspronkelijke reparatiecommissie die te
Yalta in het leven is geroepen is te Pots
dam hersteld door een uitnoodiging aan
Frankrijk door als vierde permanente lid
zitting te nemen in de commissie. De Fran-
sche regeering heeft het terstond duidelijk
gemaakt dat zij voorbehoud maakt ten op
zichte van de reparatieclausules der over
eenkomst van Potsdam en de huidige Ne
derlandsche nota bevestigt den indruk dat
vele der onderwerpen van de overeenkomst
van Potsdam meer in bijzonderheden op
nieuw zullen moeten worden behandeld
wanneer de kleinere geallieerden hun reke
ning indienen.
De Nederlandsche nota die in vry krach
tige termen is gesteld zal er belangrijk toe
bijdragen om opheldering te brengen in het
geen nog duister is in de interpretatie van
de passages in het communiqué van Pots
dam betreffende de schadevergoedingen.
BINNENLAND
Met ingang van heden loopt een trein
UtrechtArnhem, die aansluiting geeft op
de verbinding AmsterdamUtrecht.
Voor Jan de Rooy, de held van de
Langstraat, die door zijn heldhaftig optre
den een Duitsche aanval deed mislukken en
zich daarna vrijwillig meldde om vijf voor
hem genomen gijzelaars in vrijheid te stel
len, zal een monument worden opgericht.
Voorzitter van het comité is de heer J. van
Herben, burgemeester van 's Gravenmoer.
Het monument komt in de gemeente
Sprang-Capelle aan den verkeersweg Waal-
wijk-Tilburg.
Minister-president Prof. Ir. W. Scher-
merhorn zal Donderdagavond a.s. in het
Spartastadion te Rotterdam voor de Ne
derlandsche volksbeweging spreken.
Het beroemde Friesche stamboekvee is
den oorlog goed doorgekomen. Het aantal
stuks vee is in len oorlog zelfs toegenomen.
Friesland zal de getroffen provincies zoo
veel mogelijk met vee helpen. Gelderland)
komt het eerst aan de beurt en zal binnen
kort een zending van 400 stuks ontvangen*
Uit een opslagplaats aan de Keizers
gracht te Amsterdam zijn bontvellen ter
waarde van f 100.000 gestolen.
De particuliere secretaresse en secre
taris van de Koningin maken in opdracht
van H.M. een rondreis door Twente om zich
op de hoogte te stellen van de moeilijkhe
den die zich in deze streek voordoen.
In tegenwoordigheid van Prinses Ju
liana heeft Prins Bernhard Zaterdagmiddag
in de Bijenkorf te 's Gravenhage de R. A. F.
tentoonstelling geopend.
In de westelijke provincies worden in
September lucifers gedistribueerd. Men
krijgs voorloopig per persoon één doosje in
de 4 weken.
De plechtige opening der Amsterdam-
sche universiteit heeft op 17 September
plaats.
BUITENLAND
Volgens de Amerikaansche Radio heeft
president Truman besloten een einde to
maken aan het programma van de leen- en
pachtovereenkomsten.
Een voorraad gifgas-ammunitie, van
Engeland naar Australië gebracht om ge
bruikt te worden wanneer Japan eventueel
tot den gasoorlog zou zijn overgegaan, zal
in zee worden geworpen.