Onze Stad.
Japans bezetting e
Hoeveel politieke gevangenen vrij?
De 150.000ste Haarlemmer.
60c Jaargang No. 18111 s x T T T| '1 "IT 1 Zaterdag 25 Augustus 1045
Bureaux: Groote Houtstr. 93 |«"™1 R C* I fl I^N I Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem I I I J I J I I f""™ III I If J I 111 II J Voorlichting te Haarlem.
IJmuIden: Kennemerlaan 154. Xi^fc JU AAA W As^ \A A %«s«. Abonnementen: p.week 31 ct.
fTelef. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdrednclcur: Robert Peereboom Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
HET is zeven eeuwen geleden dat Haar
lem stad werd. Willem II. graaf van
Holland, later Roomseh Koning, verleende
het „uitgebreide" stadsrechten in het jaar
lOnzes Heeren 1245. Dus beleeft de oude
6tad een jubileum. Dat het gevierd zal
.worden is bekend. Al moet de kern der
.viering uitgesteld worden. Haarlems feest
zal ook dit jaar niet worden vergeten. Er
zal een tentoonstelling zijn, er zal een boek
verschijnen. Ik zou daarop kunnen voor-
uitloopen door een historisch overzicht in
zakformaat te geven, maar wil dat nu niet
doen. Het eerste woord van den geboren
Haarlemmer behoort een getuigenis van
aanhankelijkheid te zijn.
Er zijn geen geschiedenisboeken noodig
om te weten dat Haarlem oud is. Het
spreekt daarvan in zooveel uitingen. En
zelfs een blinde zou het merken in zijn
atmosfeer. Dat lijkt een beetje geheimzin-
nig. maar het is er niet minder waar om.
iVeel geheimzinnigs leeft om ons heen; ook
<lit. Het wordt sterker in den stillen, laten
avond, als de vele geluiden van den dag
verstorven zijn. En ook op Zondagmorgen,
als de menschen ter kerke gaan en er wij
ding in de atmosfeer is. Dan fluisteren de
stemmen van het Verieden bijna hoorbaar,
als ge door de oude stad gaat: liefst door
kleine straten en stegen. langs het
Spaarne. en door een hofje, dat ligt te
droomen in de zon. Ook in den Hout zult
gij ze hooren en in onze schoone omge
ving. die met de stad oud geworden is en
veel met haar beleefd heeft.
Het heet dat menschen, die na lange
afwezigheid in het oord hunner jeugd te-
rugkeeren. teleurstelling ervaren. Het is
hun oude stad niet meer. Er is zooveel ver
dwenen: menschen en dingen De wijze
antwoordt daarop, dat hetgeen zij er mis
sen hun jeugd is. Ik eerbiedig den wijze.
Maar toen ik indertijd in Haarlem terug
kwam. na jarenlange afwezigheid, stelde
het mij niet teleur, al was mijn jeugd voor
bij Ik liep door de stad en zag geen men
schen die ik kende. Het leek jammer dat
zooveel oude huizen verdwenen waren,
vooral hoekhuizen. En er waren boomen
gekapt. Oude hoekhuizen en oude boomen
laten groote leegten na. Maar al dit gemis
deerde mij niet, omdat de atmosfeer ge
bleven was en de vertrouwde stemmen
fluisterden. Dat is geen inbeelding. Ande
ren moeten het ook ervaren hebben. Maar
sommigen gelooven er niet aan en luiste
ren niet; dan worden zij teleurgesteld en
missen hun jeugd, zooals de wijze zegt.
Het ls zeker dat Haarlem iets heel bij
zonders heeft, dat het misschien al veel
langer dan zeven eeuwen bezit, want oude
bekoringen storen zich niet aan zoo nuch
tere dadingen als stadsrechten, zelfs al zijn
zij door een Graaf van Holland verleend.
Het heeft een wonderlijke aantrekkings
kracht, die het goed doet zijn er te toeven
en het zwaar maakt er vandaan te gaan.
De jeugd ervaart dat laatste niet, zij wil
de wereld in. Maar als de levenszon tot
middaghoogte is gestegen, begint men het
te weten. Drie vrienden van mij hebben
het mij gezegd. Hun levenstaak riep hen
naar elders. Zij konden niet goed beslui
ten, heen te gaan. Zij waren geen geboren
en getogen Haarlemmers, maar iets hield
hen hier vast. Er lagen jaren tusschen
hun belevenissen en er waren geen samen
spraken over. De een beïnvloedde dus den
ander niet. Maar ieder van :hen, op zijn
tijd, zei: ik weet niet wat het is, maar iets
houdt mij tegen.
Het is waar dat Haarlem vele voordeelen
biedt. Gij kunt er een mooien „folder"
voor een woningbureau, bestemd voor den
tijd waarin woningbureaux weer goede
zaken zullen doen, mee samenstellen. Het
is zoo gunstig gelegen: dicht bij Amster
dam en bij de zee. Het biedt zooveel na
tuurschoon in zijn onmiddellijke omgeving.
Men kan er genieten van bloemenvelden,
porderlandschap, bosch en duin. De tram-
,en treinverbindingen zijn snel en veelvul
dig (zet het Heden even uit uw hoofd) en
ide woningen riant. Ja, bepaald riant. Er
is veel waardevolle oude architectuur en
ook waardevolle nieuwe. De musea her
bergen kunstschatten. Er is ruime gelegen
heid om sport te beoefenen en die door
anderen te zien beoefenen.
Maar mijn drie vrienden zeiden allen,
dat iets anders hen weerhield om heen te
gaan. Dat is dan het geheim van Haarlem.
Het is in deze eeuw van klein provincie
stadje tot groot bevolkingscentrum ge
groeid. De dorpjes Bloemendaal en Heem
stede, die er een eind vandaan iagen, heb
ben steedsche buitenwijken binnen hun
gemeentegrenzen zien verrijzen. Zoo zijn
Zij met de stad vereend. In 1927 moest de
gemeente Haarlem tot gebiedsuitbreiding
overgaan en nog omvat het maar een deel
.van de aaneengesloten bebouwing. In 1927
verdween de naam van het oude dorpje
Schoten voorgoed. Daar, in het Noorden,
was de stadsaanwas het grootst en het
station ligt nu juist midden in Haarlem.
De stad telt 151.000 inwoners, maar eigen
lijk. als men de stad los van gemeente
grenzen ziet, veel meer. Toch is het oude
blijven leven en haar karakter bepalen.
[Langzaam aan doortrekt het ook de nieuwe
stadsdeelen en neemt ze in zijn sfeer op;
Sn het hart van de 6tad leeft die het
sterkst. Gij moet het eens doorkruisen,
als het stil is in den laten avond, of op
een Zondagmorgen. Dan zult gij weten
wat ik zeggen wil. Ja, wij houden van
Haarlem. R. P.
HOLL. STOOMBOOTMAATSCHAPPIJ
Van de 10 schepen der Holl. Stoomboot
Mjj. die op 10 Mei 1940 buitengaats waren
zijn er nog S over. Van de totale tonnage
van 17.242 brt. ging 7574 ton verloren.
Op 1 September zal, volgens Domei, dt
ontscheping van geallieerde bezettings
troepen op Kioesjoe een aanvang nemen.
Verder deelt Japan mee, dat Moskou van
plan is, luchtlandingstroepen naar het
eiland Jesso te zenden. Het keizerlijk
hoofdkwartier lijkt het met deze plannen
niet eens te zijn; in een telegram bestemd
voor Generaal MacArthur zegt het ten
minste, dat een dergelijke actie „betreurd"
zou worden. Het Sovjet-leger zet inmid
dels zijn opmarsch voort langs de aange
wezen wegen. Parachutisten zijn geland in
Korea te Kanko en er werden 14.000 ge
vangenen gemaakt.
Nederlandsch-Indië.
Nu de Britsche Oost Indische vloot is
uitgevaren in afwachting van nadere or
ders om verschillende punten van Ned.-
Indië te bezetten, vragen velen in het Moe
derland zich af, hoe de bevrijders Indone
sië zullen aantreffen. Bij Balikpapan is het
nog oorlog. Vliegtuigen, die strooibiljetten
uitwerpen, worden door de Japanners on
der vuur genomen. De stad, het centrum
van zeer belangrijke olievelden, herstelt
zich geleidelijk, alhoewel vele bewoners
nog in tenten of noodwoningen huizen.
Het bestuur is zoo goed als normaal, er is
werk in overvloed voor de bevolking, het
moreel der inwoners van Balikpapan stijgt
met den dag. Een groot probleem voor de
N.I.C.A. vormt de repatrieerïng van de
vele koelies, die Japan van de andere
eilanden naar Borneo heeft gesleept, om
daar te werken.
Om eenigszins in het allernoodigste te
voorzien, heeft de Ned -Indische regeering
een inkoop-programma ontworpen, dat
500.000 ton goederen omvat. Deze groote
hoeveelheid is noodig, omdat Japan Indo
nesië volkomen „kaalgevreten" heeft en
daar de U.N.R.R.A. haar medewerking
niet heeft toegezegd. Men hoopt, dat naast
goederen uit het buitenland, ook Neder-
landsche artikelen (keramische producten.
Landingen 48 uur
uitgesteld.
Tengevolge van een typhoon zijn de lan
dingen in Japan 48 uur uitgesteld.
De onderteekening der capitulatie-voor
waarden zal ook niet op 31 Aug. maar op
Z Sept. geschieden, zoo meldt United Press.
Het nieuwe rijwiel, waarop we al zoo
lang wachten? Mogelijk. In elk ge
val bezit het voldoende kwaliteiten er
voor. Het kan in een seconde worden
opgevouwen, in minder dan een minuut
en zonder gebruik van gereedschappen
in een opvouwbare tandem worden ver
anderd. Verder heeft het vier versnel
lingen en een trapmechaniek, waardoor
met dezelfde krachtsinspanning als bij
een gewone fiets grootere snelheid kan
worden bereikt, aldus de uitvinder, de
heer Jerome Mertens te Grathem (Lim
burg). Hij heeft met zijn vinding een
oude zaak opgerakeld. Indertijd heeft
kapitein van Wagtendonk te Haarlem
al een opvouwbear rijwiel ontworpen,
dat een tijdlang bij het leger in gebruik
is geweest, maar blijkbaar niet heeft
voldaan. Doch wat hebben we aan die
herinneringen bij het kijken naar een
uitvinding? Bezaten we maar zulk een
fiets.
De regeerings voorlichtingsdienst deelt
mede:
Zooals bekend, ligt liet in het voornemen
van den ministerraad, door een snellen
rechtsgang, een eerste schifting te maken
onder de politieke gevangenen. In de kaïn
pen bevindt zich een betrekkelijk groot aan
tal personen, van wie men aannemen kan,
dat hun berechting zou leiden of tot vrij
spraak of tot een zoodanige geringe vrij
heidsstraf. dat deze reeds door de voorioo-
pige hechtenis zou zjjn geboet.
1 Indië's bevrijding.
industrie-voortbrengselen, textiel enz.) ge
ïmporteerd kunnen worden. Dit zou onze
magere deviezenportefeuille niet weinig
steunen.
Fransch Indo-China.
De Gaulle heeft in een persconferentie
het Fransche volk gerust gesteld ten aan
zien van zijn bezittingen in Oost-Azië. De
Fransche souvereinitelt zal zoo spoedig
moegelijk over Indo-China hersteld worden,
Amerika's hulp aan
Nederland.
Kleeren en schoeisel
onderweg.
Mr E E. Menten. regeeriugscommlsaarls
voor Nederlands Volksherstel, is teruggekeerd
van een reis naar de Vereenigde Staten. Aan
een redacteur van het A.N P.-Aneta vertelde
hij:
Behalve de centrale hulp aan Nederland,
door het American Relief For Holland Comité
ls er nog een andere mogelijkheid tot hulp
verleening. Dat Isde weg van de bijzondere
verbindingen door middel van grocpsverhou-
dingen. Zoo hebben verschillende kerkgenoot
schappen ln Amerika contact gezocht met
geestverwanten in Nederland. Deze verbin
dingen zullen evenwel over Nederlands Volks
herstel loopen, aangezien men ln Amerika
Inzag, dat het onjuist zou zijn. indien bepaal
de groepen ln Nederland boven andere zouden
worden bevoorrecht Vooral langs den laat-
sten weg zal het bijvoorbeeld mogelijk zijn
bepaalde objecten, zooals kerken, ziekenhui
zen en universiteitsgebouwen weder op te
bouwen of te herstellen. Van Amerlkaansche
zijde bestaan hieromtrent grootsche plannen.
Op het oogenbllk zijn zeer veel goederen
van Amerika onderweg naar Nederland. Op
14 Augustus J.l. vertrok het stoomschip „Jan
Steen" met 650 kisten kleeren en schoeisel.
In tal van Amerlkaansche steden zijn coml-
té's opgericht, die zich zullen bezighouden
met het Inzamelen van gelden en het ver
vaardigen kan kleedlngstukken. Niet alleen
kleeren en schoeisel zullen ln de naaste toe
komst verder naar ons land worden vervoerd,
maar vooral ook gereedschappen, bestemd voor
den wederopbouw.
Binnenkort zal een Nederlandsche afgezante
naar Amerika gaan ten einde aldaar lezingen
te houden. Men ls in Amerika er zeer op ge
steld. te hooren. waar de goederen naar toe
zijn gegaan. Wie lets van Amerika hetzij di
rect, hetzij indirect, heeft ontvangen, late
vooral niet na aan de plaats van herkomst te
laten weten, wat men heeft ontvangen en of
het op prijs wordt gesteld. Dit zullen de Ame
rikanen buitengewoon prettig vinden.
Haarlem heeft de 150.000ste Inwoner ge
kregen! In den regel weten de ambtenaren
van den Burgerlijken Stand, als zoo'n mijl
paal in het zicht is. het zoo uit te zoeken,
dat het een pasgeborene is, omdat immers
rekening gehouden moet worden met pas
sende geschenken, die meestal bestaan uit
een versierde luiermand of andere dingen
waaraan alleen een zuigeling behoefte heeft.
Alles zou in de war loopen als „de zooveel-
ste" een bejaarde was die van elders In
komt.
Maar in Haarlem heeft men die zorgen
niet gekend, omdat de oorlogsomstan
digheden gemaakt hebben dat de 150.000ste
Haarlemmer een onbekende is en blijft.
Het ls bekend, dat de registers van den
Burgerlijken Stand in alle gemeenten door
den oorlog en alles wat daarmee samen
hing danig in de war zijn. Daarom ls alleen
bij benadering het aantal ingezetenen van
Haarlem op te geven. Alleen als de recon
structie achter den rug is, kan weer met
zuivere statistieken gewerkt worden. Maar
de ambtenaren hebben thans uit verschillen
de gegevens waarover zij beschikken, de
zekerheid, dat Haarlem boven de 150.000 ge
komen is.
De mijlpaal zelf hebben wij dus en dat is
op zich zelf een feit van vezl beteekenis.
Haarlem kan zijn 700-jarlg bestaan als stad
gaan vieren met de volle 150.000!
De aanwas der bevolking is in de oorlogs
jaren normaal geweest wat het aantal be
treft. In de jaren voor 1940 vermeerderde
het aantal Inwoners gemiddeld met 2000 en
dat is in de oorlogsjaren zoo gebleven. De
statistiek der bevolking is geheel bij tot 1
Januari 1944. Van 1 Jan. 1940 tot 1 Jan. 1944
steeg het aantal inwoners van 140.469 tot
148.653.
De aanwas der bevolking was in de oor
logsjaren wat de samenstelling betreft bui
tengewoon.
In Haarlem zün meer dan 11.000 ge-
evacueerdcn uit andere gemeenten geko
men, terwijl 3000 k 4000 Haarlemmers
naar elders evacueerden.
Er is bovendien nog een lijst van 400 per
sonen die van elders gekomen zijn. terwijl
men nog niet weet of die hier zoo lang zul-
Alleen op deze gevallen lieeft de minis
ter-president gedoeld ln zUn laatste „praat-
Je op de brug". Hoeveel personen hiermede
gemoeid zullen zijn. is nog niet te zeggen,
maar wel staat vast, dat de liooge cijfers,
die hier en daar de ronde doen, lederen
grond missen.
Voor het overige zal deze zaak behandeld
worden in nauw overleg niet de bevoegde
instanties der illegaliteit en met de leiding
der verschillende kampen.
Koninginnedag.
Beroep op v/erkgevers
om personeel vrij te
geven.
Overal in den lande bestaan plannen
om den verjaardag van de Koningin,
den eersten na de volledige bevrijding
van het rijk in Europa, en na de capi
tulatie van Japan, bijzonder feestelijk
te vieren. Hoewel tal van ondernemin
gen en diensten, in verband o.m. met
de belangen van den wederopbouw en
de voedselvoorziening, dien dag nood
zakelijkerwijze zullen moeten door
werken, zal de regeering gaarne zien,
dat een zoo groot mogelijk deel der
bevolking aan de feestelijkheden zal
deelnemen.
In overleg met de Stichting van den
Arbeid doet de regeering daarom een
beroep op de werkgevers om, voor zoo
ver dat mogelijk is, 31 Augustus a.s.
vrij te geven met behoud van loon.
De zuivering van
de Staten Generaal.
Eischt veel tijd.
Naar aanleiding van een bericht in "de
bladen, dat de commissie voor de zuive
ring der Staten-Generaal weinig klachten
heeft ontvangen, wordt van bevoegde
zijde medegedeeld, dat inderdaad weinig
klachten bij de commissie zijn ingekomen,
doch dat zulks juist het werk van de com
missie ernstig bemoeilijkt. Zij heeft zich
ook in verband hiermede, genoopt gezien
om al degenen, die op 10 Mei 1940 lid van
een der beide Kamers waren, op te roe
pen voor een persoonlijk onderhoud. Het
spreekt vanzelf, dat dit zeer tijdroovemi
is en het zal dan ook nog wel eenigen tijd
duren, voordat de commissie geheel met
haar taak gereed zal zijn.
DE AARDAPPELBONNEN.
In de bonnenlijst opgenomen in ons vo
rig nummer is een zetfout gekomen Boa
541 (niet B541) is geldig voor 1 K.G. aard
appelen.
len blijven dat zij in de termen vallen om
als Haarlemmers te worden ingeschreven.
Het aantal inwoners van Haarlem werd
sterk beïnvloed door het groote aantal
Joden (ongeveer 1000) dat indertijd uit Haar
lem werd weggevoerd. Het is nog niet be
kend hoeveel er daarvan terugkeerden of
nog zullen terugkeeren. Ook bestaat nog
altijd onzekerheid over een groot aantal
personen die nog niet uit Duitschland terug
gekomen zijn.
Centrale keuken
gaat verdwijnen.
Het Haarlemsche gemeentebestuur acht
het tjjdstip gekomen de organisatife van
uitdeeling van voedsel door de Centrale
Keuken op te heffen. Dinsdag aj5. zullen
geen maalt jjdenkaar ten meer worden ver
kocht en met ingang van Vrijdag 31 Aug.
zal de uitdeeling in de bekende lokalen
niet meer geschieden. Ten einde degenen,
die door een staking van levering dezer
maaltijden in groote moeilijkheden zouden
geraken, daarin tegemoet te komen, zal
voorloopig gelegenheid worden gegeven
maaltijden te halen aan de keukens zelf,
d.i. de Rijkskeuken bij 't Openbaar Slacht
huis, Oorkondelaan, en de St. Vincentius-
kcuken, Zoetestraat. Dc maaltijdenkaarter*
daarvoor kunnen bij den Incassodienst
Dinsdagsmiddags gehaald worden. Zoo
komt dus een einde aan een instelling, die
in moeilijke tijden groote deelen van ons
volk een dienst heeft bewezen. De z.g. bij
voeding voor de bedrijven gaat gewoon
door.
Nederland
krijgt schepen terug
Binnen zeer korten tijd zullen de K. L. M.
schepen ter beschikking van Nederland ko
men. Een geste van Geallieerde zijde, die
gewaardeerd wordt. Krachtens de pool-
overeenkomst zouden de schepen tot ff
maanden na den 3floop der vijandelijkhe
den ter beschikking van de pool blijven.
Thans krijgt Nederland vlugger dan be
paald was weer de beschikking over zijn
eigen schepen, hetgeen met het oog op het
vervoersprobleem van veel belang is. Maar
helaas betreft het hier nog slechts kleinere
schepen.
Incassobank.
Aan de op 13 September a.s. te hou
den algemeene vergadering van aandeel
houders der Incasso Bank zal worden voor
gesteld over het Jaar 1944 een dividend
uit te keeren van 3 pCt. (vorig Jaar
f2 1/2 pet.)
Aantal nog onbekendmaar niet zoo hoog als in de geruchten.
In de oorlogsjaren was de aanwas der bevolking
hoewel ongewoon samengesteld, toch normaal.
